|
===== Անկում =====
[[Պատկեր:Flag_of_Azerbaijan.svg|alt=|աջից|frameless|327x327փքս]]
[[1980]]-ականների վերջին,վերջերը [[Միխայիլբնութագրվում Գորբաչով|Գորբաչովի]]են օրոք,Կովկասում բնութագրվումլարվածության էինաճով: ԿովկասումԱռաջ անկարգություններիեն աճովգալիս էթնիկ կոնֆլիկտներ, սկզբումորոնցից մեկը [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Լեռնային Ղարաբաղի]] հիմնահարցիհիմնահարցն շուրջէր: Էթնիկ տարաձայնությունները բացահայտեցին Կոմունիստական կուսակցության թերությունները՝ որպես ազգայինԽորհրդային Միության կազմում ապրող ազգությունների շահերի չեմպիոնպաշտպանի, և ''[[Գլասնոստ|гласность]]''–ի«հրապարակայնության» քաղաքականության ոգովպայմաններում սկսեցին ի հայտ գալ անկախ հրատարակություններ և քաղաքական կազմակերպություններ: Այս կազմակերպություններից, առավելապես, ամենաակնառուըամենաազդեցիկը [[Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ]]ն էր (ԱԺՃ), որը մինչև [[1989]]-ի [[Աշուն|աշնանը]] կարծես պատրաստ էր իշխանությունը վերցնել [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|Կոմունիստական կուսակցությունից]]: Շուտով սկսվեցգլխավորեց [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ից անկախությանանկախանալու համար շարժումը:
====== Սև հունվար ======
1988—1989 թթ. Բաքու տեղափոխվեցին բազմաթիվ ադրբեջանցի փախստականներ Հայաստանից, ինչը հանգեցրեց քաղաքում հակահայկական տրամադրությունների սրմանը: 1990 թ. հունվարի 13-15-ին Բաքվում տեղի ունեցան անկարգություններ, որոնք վերածվեցին հայերի դեմ ջարդերի: Ջարդերին զոհ գնաց 48 հայ: Կարգուկանոնը վերականգնելու նպատակով Խորհրդային Միության ղեկավարությունը որոշեց քաղաք մտցնել Խորհրդային բանակի կանոնավոր ստորաբաժանումներ: Բանակի մուտքը Բաքու հանդիպեց ադրբեջանցիների դիմադրության, որի ընթացքում 1990 թ. հունվարի 20-ից առ փետրվարի 11-ն ընկած ժամանակահատվածում սպանվեց 36 զինծառայող և 132 տեղացի ադրբեջանցի: Խորհրդային բանակի կարողացավ ճնշել դիմադրությունը և վերահաստատել Ադրբեջանի կոմունիստական կուսակցության իշխանությունը:
[[Դեկտեմբերի 31|Դեկտեմբերի 31-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտեցին [[Իրան]]ի հետ կնքաված պայմանագիրը և սկսեցին անցնել [[Արաքս|Արաքս գետը]]: Լրատվամիջոցների հավաստմամբ, Իրանի անկարգություններին ներկա են գտնվել մոտ 800 մարդ։
[[1990|1990 թվականի]] [[Հունվարի 10|հունվարի 10-ին]] տեղի է ունենում ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի նախագահական ընտրություններ, որից հետո սահմանվում է բանաձև։ Ըստ բանաձևերի, խորհրդային իշխանությունները հետևողական են լինելու [[ԽՍՀՄ]] սահմաններում տեղի ունեցող իրադարձություններին և հատկապես Նախիջևանում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին։
Խորհրդային իշխանությունները նաև նշում են, որ խստորեն դատապարտում են Իրանի հետ սահմանում տեղի ունեցած միջադեպը։
Խորհրդային իշխանությունների մշտական քննադատությունները դառնում են ադրբեջանական պաշտոնյաների զայրույթի առիթ։ Ադրբեջանում կազմվում են ծայրահեղական խմբեր՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի խնդրի լուծման համար։
Նրանց առաքելությունը նաև Ադրբեջանի անկախ պետության ստեղծումն էր։ Ադրբեջանը հատկակապես ոգեշնչված էր այն միջադեպքով, որ միավորվել էին [[Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետություն]]ը և [[Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն (մինչև 1990)|Ֆեդերատիվ Հանրապետությունը]] և քանդվել էր [[Բեռլին]]ի պատը։
Երբ սկսվեցին ջարդերը, ծայրահեղականների ձեռքին հայտնվեցին հայերի, ռուսների և խառը ընտանիքների բնակության ճշգրիտ հասցեներ։ Ջարդարարների ձեռքին էին ոչ միայն հասցեները, այլև Բաքու քաղաքի քարտեզը, որում խաչերով նշված էին հայահոծ վայրերը' զանգվածային սպանությունների և բռնությունների ուղեցույցը։
Նույն ամանակահատվածում Մոսկավն որոշում էր Ադրբեջանին պատժելու հարցը և որոշում կայացվեց Խորհրդային 2-րդ դիվիզիոն բանակը մտցնել Բաքու՝ [[Ադրբեջանական ԽՍՀ|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] մայրաքաղաք։
Խորհրդային բանակը Բաքու ժամանեց այն ժամանակ, երբ քաղաքի հայ բնակչությունը իսպառ վերացել էր և կատարվել էին մասսայական արյունահեղություններ։
Ռուս շատ զինվորներ, առանց հրամանի փրկել են սարսափելի վիճակում գտնվող բաքվի հայությանը և ռուսներին։ Մի մասը սպասել է հրամանին, որը շատ ուշացավ։
[[1990|1990 թվականի]] հունվարի 20-ին Խորհրդային կարմիր բանակը գրոհեց Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատը։ Երկրում ստեղծվեց ծայրահեղ ծանր իրավիճակ։
Ռուսական զորքերը շրջափակեցին Բաքուն երեք կողմերից։ Խորհրդային պաշտպանության նախարար Դմիտրի Յազովն ասում է, որ խորհրդային զորքերի թիվը հասնում էր 40 հազարին։
Խորհրդային բանակը կարողացավ մեկ օրվա ընթացքում լուրջ վնասներ հասցնել [[Բաքու|Բաքվի]] կենտրոնախույզ իշխանություններին և վնասազերծել ադրբեջանցի ցուցարարներին։
Ռուսական բանակը կրակ բացեց նաև ոստիկանների ուղղությամբ։ 1990 թվականի հունվարի 20-ին Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունում զոհվեց մոտ 131-170 մարդ, իսկ մոտ 800-ը դարձան աղետի զոհ։
====== Հանրաքվե ======
| 