«Հոգեբանական մանիպուլյացիա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →Ակադեմիական ամսագրեր: մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Boston Massacre high-res.jpg|մինի|Բոսթոնի կոտորածի սենսացիոն պատկերացում (1770 թ. Մարտի 5). Նման պատկերներն օգտագործվում էին ամերիկյան գաղութարարների շրջանում բրիտանական թագի դեմ ամերիկյան գաղութարարների շրջանում դժգոհությունն ու միասնությունը խթանելու համար ՝ նախքան Անկախության ամերիկյան պատերազմը:]]
'''Մանիպուլյացիա''' տերմինի լատինական անվանումը (''manipulus'') ունի երկու նշանակություն․ ա) բուռ (''manus''-ձեռք, ''pie''-լցնել), բ) փոքր խումբ, փունջ (''manus'' + ''pi''-արմատի թույլ ձևը): Երկրորդ իմաստով այս բառը, մասնավորապես, նշանակել է մարտիկների ոչ մեծ ջոկատ (մոտ 120 մարդ) հռոմեական բանակում: Անգլերեն լեզվի Օքսֆորդի բառարանում մանիպուլյացիա (''manipulation'') բառը ընդհանուր նշանակությամբ սահմանված է որպես հատուկ նշանակության առարկաների կառավարում, մեխանիկական կառավարում, ինչպես նաև ձեռքերով կատարված շարժումներ<sub></sub>: Կիրառման ոլորտների ընդլայման արդյունքում նշված իմաստին միանում է նաև այդ տերմինի կիրառումը տեխնիկայում: Առաջին հերթին դա լծակների հմուտ գործածումն է ձեռքերով: Հենց լծակները և բռնակները հաճախ անվանում են մանիպուլյատորներ:
'''Հոգեբանական մանիպուլյացիա''', սոցիալական, հոգեբանական ներգործություն, սոցիալ-հոգեբանական [[ֆենոմեն]]<ref name="Доценко">{{книга |автор = Доценко Е. Л. |заглавие = Психология манипуляции: феномены, механизмы и защита |издание = 3-е изд |ответственный = |место = М. |издательство = Речь |год = 2003 |том = |страницы = |страниц = 304 |isbn = 5-09-002630-0}}</ref>, ձգտում փոխել այլ մարդկանց [[ընկալում]]ը կամ վարքագիծը թաքնված, կեղծ կամ բռնի գործելակերպով<ref name="braiker" /><ref>Волков Е. Н. [http://www.unn.ru/e-library/vestnik_soc.html?anum=1272 «Критерии и признаки психологического ущерба и психологического насилия»] // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. № 1, 2002, стр. 84—95. (Серия: Социальные науки) ISSN 1811-5942</ref>: Որպես կանոն՝ այդ մեթոդները հիմնվում են [[մանիպուլյատոր]]ի հետաքրքրությունների վրա, ուստի կարող են համարվել շահագործող, անարդար և [[Էթիկա|էթիկայի նորմերից]] դուրս։▼
Փոխաբերական իմաստով Օքսֆորդի բառարանը սահմանում է մանիպուլյացիան, որպես «մարդկանց վրա ներգործելու, մարդկանց կամ առարկաները հմտությամբ կառավարելու ակտ՝ առանձնակի նվաստացուցիչ ենթատեքստով, ինչպես նաև գաղտնի կառավարում կամ մշակում»: Այդ կերպ «մանիպուլյացիա» տերմինը քաղաքական բառարանում փոխարինեց նախկինում գերակշռող «մաքիավելլիանիզմ» տերմինին<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/500337535|title=Доценко Е. Л. Психология манипуляции: феномены, механизмы и защита|last=Доценко Е. Л|first=|date=|publisher=ЧеРо|year=1997|isbn=5-88711-038-4|location=Москва|pages=|oclc=500337535}}</ref>։
▲'''Հոգեբանական մանիպուլյացիա''', սոցիալական, հոգեբանական ներգործություն, սոցիալ-հոգեբանական [[ֆենոմեն]]<ref name="Доценко">{{книга |автор = Доценко Е. Л. |заглавие = Психология манипуляции: феномены, механизмы и защита |издание = 3-е изд |ответственный = |место = М. |издательство = Речь |год = 2003 |том = |страницы = |страниц = 304 |isbn = 5-09-002630-0}}</ref>, ձգտում փոխել այլ մարդկանց [[ընկալում]]ը կամ վարքագիծը թաքնված, կեղծ կամ բռնի գործելակերպով<ref name="braiker" /><ref>Волков Е. Н. [http://www.unn.ru/e-library/vestnik_soc.html?anum=1272 «Критерии и признаки психологического ущерба и психологического насилия»] // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. № 1, 2002, стр. 84—95. (Серия: Социальные науки) ISSN 1811-5942</ref>: Որպես կանոն՝ այդ մեթոդները հիմնվում են [[մանիպուլյատոր]]ի հետաքրքրությունների վրա, ուստի կարող են համարվել շահագործող, անարդար և [[Էթիկա|էթիկայի նորմերից]] դուրս։ Հոգեբանական գրականության մեջ մանիպուլյացիա տերմինը ունի երեք նշանակություն: Առաջինն ամբողջությամբ փոխառված է տեխնիկայից և հիմնականում կիրառվում է ինժեներական հոգեբանության և աշխատանքային հոգեբանության մեջ: Երկրորդ իմաստը փոխառված է բարոյագիտությունից (էթոլոգիա). այստեղ մանիպուլյացիայի տակ հասկանում ենք «կենդանիների կողմից շրջակա միջավայրի բաղադրիչների ակտիվ տեղաշարժը, առավելապես դիմացի, ավելի հազվադեպ՝ հետին վերջույթների մասնակցությամբ, ինչպես նաև այլ ազդակների»: Այս երկու իմաստներով «մանիպուլյացիա» տերմինը կարելի է հանդիպել հոգեբանական գրականության մեջ, սկսած 20-ական թվականներից: Իսկ 60-ական թվականներից այն սկսեց կիրառվել նաև երրորդ իմաստով, այս անգամ փոխառված քաղաքագիտական աշխատանքներից:
Մանիպուլյացիան կարող է կիրառվել տարբեր ոլորտներում՝ ընտանիքում, բիզնեսում, աշխատանքային կամ ընկերական կոլեկտիվում, հասարակական կյանքում, [[ԶԼՄ]]-ներում։
Տող 35 ⟶ 39՝
* '''կեղծ մեղք''' — մանիպուլյատորը ակնարկում է զոհին, որ վերջինս բավականաչափ ուշադիր չէ, եսասեր է կամ թեթևամիտ,
* '''ամոթ''' — մանիպուլյատորը օգտագործում է [[սարկազմ]], վիրավորական խոսքեր կամ դեմքի խիստ արտահայտություն զոհի մեջ վախ և անինքնավստահություն առաջացնելու նպատակով,
* '''զոհի դեր''' («ես դժբախտ եմ») — մանիպուլյատորն իրեն ներկայացնում է որպես հանգամանքների կամ որևէ մեկի վարքագծի զոհ, որպեսզի հասնի իր նպատակին<ref>См. напр. ''Одинцова М. А.'' Многоликость «жертвы» или немного о Великой манипуляции (Система работы, диагностика, тренинги).— М.: Флинта, 2010.— 256 с.— ISBN 978-5-9765-0855-2</ref>,
* '''ենթակայի դեր''' — մանիպուլյատորը թաքցնում է իր ձգտումները ավելի վեհ գործին ծառայելու դիմակի տակ,
* '''գայթակղում''' — օգտագործում է խրախուսանք, շողոքորթում կամ բացեիբաց պաշտպանում է զոհին, որպեսզի արժանանա նրա վստահությանը,
Տող 67 ⟶ 71՝
Ըստ Մարտին Կանտորի (''Martin Kantor'')<ref name="Kantor">{{книга|автор= Kantor M. |заглавие= The Psychopathy of Everyday Life: How Antisocial Personality Disorder Affects All of Us |ответственный= |ссылка= |место= |издательство= Greenwood Publishing Group |год= 2006 |том= |страниц= 208 |страницы= |isbn=978-0275987985}}</ref>` փսիխոպաթ մանիպուլյատորների համար խիստ խոցելի են հետևյալ մարդիկ.
* '''Դյուրահավատ''' - ազնիվ մարդիկ հաճախ ենթադրում են, որ բոլորն էլ ազնիվ են: Նրանք վստահում են այն մարդկանց, որոնց նրանք հազիվ թե գիտեն։
* '''Այլասեր''' - հոգեպես շատ անկեղծ, չափազանց արդար, զգայուն։
* '''Տպավորվող''' – չափազանց հմայվող։
* '''Միամիտ''' - ովքեր չեն կարող հավատալ, որ աշխարհում կան անազնիվ մարդիկ (կամ որևէ հատուկ կոլեկտիվ), կամ ովքեր հավատում են, որ եթե այդպիսի մարդիկ գոյություն ունենան, նրանց թույլ չեն տա գործել։
* '''Մազոխիզմի հակված''' - ինքնագնահատականի և ենթագիտակցական վախի բացակայությունը թույլ են տալիս մտածել, որ արժանի են այդ մեղքին:
* '''Ինքնասիրահարված''' - հակված են սիրահարվել իր նկատմամբ ցանկացած անարժան շողոքորթության։
* '''Ագահ''' – ագահը կարող է դառնալ հոգեվիճակի զոհ, արագ գայթակղվելով։
* '''Հոգեբանորեն ոչ հասուն''' - ունեն թերարժեք դատողություններ և չափազանց մեծ վստահություն չափազանցված գովազդային խոստումների նկատմամբ։
* '''Նյութապաշտ''' - դրամատուների համար հեշտ որս, որոնք արագ հարստացման սխեմաներից միանգամից գայթակղվում են։
* '''Կախվածություն ուրիշի կարծիքից''' - պետք է լսել, և այնուհետև օրինականորեն պարտավորվում են «այո» ասել յուրաքանչյուրին:
* '''Միայնակ''' - կարող է ընդունել մարդկային շփման ցանկացած առաջարկ:
* '''Իմպուլսիվ''' - հապշտապ որոշումներ կայացնող, օրինակ՝ այն մասին, թե ինչ կարելի է գնել կամ ում հետ ամուսնանալ՝ առանց այլ մարդկանց հետ խորհրդակցելու։
* '''Տարեց''' - կարող է լինել հոգնած և ավելի քիչ ընդունակ՝ միաժամանակ բազմաթիվ առաջադրանքներ կատարելու համար: Լսելով գովազդային առաջարկը, նրանք ավելի քիչ են ենթադրում դրա խարդախության մասին:
== Մանիպուլյատորի դրդապատճառներ ==
Տող 118 ⟶ 121՝
* Կիրառեք հակադարձ մանիպուլյացիա։
* Կարդացեք մանիպուլյացիաներից պաշտպանվելու մասին գիտական ինֆորմացիա։
* Ուղիղ հարցեր տվեք, երբ զգում եք որևէ թաքնված մտադրություն: Սա հուսահատեցնում է մանիպուլյատորներին, նյարդայնացնում է:
Կա պաշտպանության մեկ այլ եղանակ: Այն տարբերվում է նրանով, որ գործում է մանիպուլյատորի վրա ոչ բանավոր մակարդակով: Բաղկացած է մի քանի քայլից.
* Վերցրեք «փակ» դիրք, որով ձեր ոտքերը հատվել են, և ձեռքերը փակված են կողպեքի մեջ: Սա հոգեբանորեն խանգարում է ձեզ դիմացինից և ձեր ուշադրությունը կենտրոնացնում է ինքներդ ձեզ վրա:
* Թույլ մի տվեք, որ մանիպուլյատորը մարմնական շփման մեջ մտնի ձեզ հետ և դուրս գա անձնական հարմարավետության գոտու սահմաններից, որպեսզի թույլ չտաք նրան ուժեղացնել իր ազդեցությունը:
* Ինքներդ ձեզ կարգավորեք ներսից այնպես, որ ձեր և մանիպուլյատորի միջև եղած տարածությունը լցվի ինչ-որ բանով՝ սեղան, բազկաթոռ, և այլն:
* Շրջեք ձեր հայացքը շրջապատից՝ մանիպուլյատորի հետ աչքի կապը խզելու և ձեր ուշադրությունը շեղելու համար:
* Մտավոր կերպով ձեր և ձեր հակառակորդի միջև պատնեշ ստեղծեք։ Այսպիսով, դուք իջեցնում եք ձեր հուզականությունը և թուլացնում վերջինիս ազդեցությունը:
== Տես նաև ==
| |||