«Թունիսի ֆրանսիական պրոտեկտորատ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Թունիսի ֆրանսիական պրոտեկտորատ''' ({{lang-fr|Protectorat français de Tunisie}}, {{lang-ar|الحماية الفرنسية في تونس‎‎}}), [[պրոտեկտորատ]], որը ստեղծվել է [[1881 թվական|1881 թվականին]]՝ին՝ [[Ֆրանսիայի առաջին հանրապետություն|Ֆրանսիայի գաղութային կայսրության]] օրոք։ Գոյություն է ունեցել մինչև [[1953 թվական|1953 թվականը]]՝ը՝ [[Թունիս|Թունիսի]]ի անկախության հռչակումը։

[[19-րդ դար|19-րդ դարի]]ի սկզբին Թունիսը փլուզման եզրին գտնվող [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] մաս էր կազմում՝ ունենալով ինքնավարություն թուրքական պետության կազմում։ Այն կառավարվում էր Մուհամադ ալ-Սադիք բեյի կողմից։ [[1877|1877 թվականին]] [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստանը]] [[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)|պատերազմ հայտարարեց Օսմանյան կայսրությանը]]։ Շուտով ռուսները հաղթանակ տարան վերջիններիս նկատմամբ, որին էլ հաջորդեց մի շարք [[Հեղափոխությունները Եվրոպայում (1830-1840 թվականներ)|բալկանյան երկրների անկախությունը]]։ Շուտով միջազգային հանրության ուշադրությունը կենտրոնացավ նաև [[Հյուսիսային Աֆրիկա|Հյուսիսային Աֆրիկայի]]յի օսմանյան տարածքների վրա։

[[1878|1878 թվականին]] այսպես կոչված [[Արևելյան հարց|«Արևելյան հարցի»]] լուծման համար [[Բեռլինի կոնգրես (1878)|Բեռլինում հրավիրվեց վեհաժողով]]։ [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիան]]ն, որը դեմ էր [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] վերջնական ոչնչացմանը, առաջարկեց Թունիսում հաստատել ֆրանսիական, իսկ [[Կիպրոս|Կիպրոսում]]՝ում՝ բրիտանական վերահսկողություն։ [[Գերմանիա|Գերմանիան]]ն այնքան էլ հետաքրքրված չէր [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական ծովի]]ի հարավային ավազանի երկրներով, սակայն կողմ չէր այնտեղ Ֆրանսիայի գերիշխանության սահմանմանը (դա պայմանավորված էր [[Ֆրանսֆրանս-պրուսական պատերազմ|ֆրանս-պրուսական պատերազմներով]]ներով)։ [[Իտալիայի թագավորություն (1861–1946)|Իտալիայի թագավորությունը]], որն ուներ ոչ միայն քաղաքական, այլ նաև տնտեսական շահեր Թունիսում, կտրականապես դեմ էր Թունիսի ֆրանսահպատակեցմանը։ Այնուամենայնիվ, Իտալիայի կառավարությանը չհաջողվեց իր պահանջները թելադրել հյուսիսաֆրիկյան այս երկրի վերահսկողության համակարգի ստեղծման վերաբերյալ։

[[1881|1881 թվականի]] ապրիլին ֆրանսիական զորքերը հատելով [[Ալժիր|Ալժիրի]]ի սահմանը ներխուժեցին Թունիս<ref name="JSTOR">{{статья|автор=Թոմաս Բալչ|заглавие=Ֆրանսիայի կողմից Հյուսիսային Աֆրիկայի գաղութացումը|оригинал=|ссылка=https://www.jstor.org/stable/1944685|автор издания=|издание=|тип=ամսագիր|место=Վաշինգտոն, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|издательство=Ամերիկյան քաղաքագիտության ասոցացիա|год=1909|месяц=11|число=|том=3|выпуск=|номер=4|страницы=539-551|isbn=|issn=|doi=10.2307/1944685|bibcode=|arxiv=|pmid=|язык=en|ref=|archiveurl=|archivedate=}}</ref>։ Շուտով բեյի բանակը հանձնվեց։ Նույն թվականին բեյ Մուհամադ ալ-Սադիքը պայմանագիր կնքեց ֆրանսիացիների հետ, որով էլ Ֆրանսիային հանձնեց Թունիսի ղեկավարումը։ Այնուամենայնիվ արյունարբու արաբները շարունակում էին համառորեն դիմադրել եվրոպացի զավթիչներին։ Ռազմական գործողությունները շարունակվեց մինչև [[1881 թվական]]։

Թունիսի պրոտեկտորատը, որպես ֆրանսահպատակ պետական կազմավորում, ուներ սեփական զինանշանը, օրհներգը, ազգային արժույթը և նամականիշները։ Երկրի կառավարվում էր [[Փարիզ|Փարիզի]]ի կենտրոնական կառավարության կողմից նշանակված նահանգապետների կողմից։

Շուտով ֆրանսիացի գաղութարարներին հաջողվում է գրավել նաև Ալժիրը՝ տասնամյակներ տևած մարտերից հետո։ Թունիսի ֆրանսիական պրոտեկտորատի գոյության ամբողջ ընթացքում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությունը]]ը փորձեր էր կատարում հետ նվաճել իր կորցրած տիրույթները, սակայն ապարդյուն։ Ֆրանսիական տիրապետության շրջանում Թունիսն ապրեց աննշան առաջընթաց։ Այսուհանդերձ պրոտակտորատի համար արդիական էին ֆինանսական խնդիրները։ Ֆրանսիական իշխանություններն այստեղ անցկացրել են ենթակառուցվածքների, արդյունաբերության, ֆինանսների և առողջապահության ոլորտի բարեփոխումներ։ Մեծ էր ֆրանսիական տնտեսական զարգացման ընկերությունների ներդրումն այդ գործում։ Թունիսի անկախության շարժումը ակտիվացել է [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]]ի նախօրեին և գագաթնակետին հասել [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից]]ից հետո։ Երկարատև մարտերից հետո 1956 թվականին Թունիսին հաջողվեց նվաճել անկախություն։