|
[[պատկեր:WorldMapWithAntipodes.png|thumb|300px|Աշխարհի քարտեզ, որտեղ յուրաքանչյուր կետին նշանակված է հակոտնյան.]]
'''Հակոտնյա,''' ({{lang-grc|ἀντίπους}}), կետ [[երկրի մակրևույթի]]<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Антиподы}}</ref> վրա տրամագծորեն հակառակ դրան: Օրինակ՝ [[Հյուսիսային բևեռ|Հյուսիսային բևեռի]] հակոտնը<nowiki/>[[Հարավային բևեռ|Հարավային բևեռն]] է, [[Նոր Զելանդիա|Նոր Զելանդիայի]] Հյուսիսային կղզու հակոտնյան գտնվում է [[Իսպանիա|Իսպանիայում]]: Հակոտնյաի կոորդինատները կարելի է հաշվարկել բանաձևով՝
:<math>\begin{align}
& \varphi _{a}=\varphi ' \\
& \theta _{a}=\left( 180^{\circ }-\theta \right)' \\
\end{align}</math>,
Որտեղ <math>\varphi </math> —<nowiki/>[[Աշխարհագրական լայնություն|լայնություն]], <math>\theta </math> — [[Աշխարհագրական երկայնություն|երկայնություն]], նշանը նշանակում է անցում լայնության և երկայնության հակառակ կիսագնդում:
[[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ օվկիանոսում]] կան [[Անտիպոդ (արշիպելագ)|Հակոտնյա կղզիներ]], իրենց անվանումով նրանք պարտավոր են տեղագրությանը, գրեթե հակառակ Գրինվիչին:
Մոլորակի հակառակ կետերի միջև մակերեսի հեռավորությունը ցանկացած ուղղությամբ մոտավորապես 20 000 կիլոմետր է :
«Հակոտնյա» տերմինը [[Պլատոն|Պլատոնի]] կողմից կիռարվեց [[«Տիմեյ»]] երկխոսության մեջ, բացատրելու «վերին» և «ստորին» հասկացությունների հարաբերականությունը: Այնուհետև այս տերմինը օգտագործվել է [[Արիստոտել|Արիստոտելի]] կողմից (առաջին անգամ [[«Երկինքի մասին»]]<ref>Аристотель. О небе. 308a.20</ref> տրակտատում) և այլ հին հունական և հռոմեացի աշխարհագրագետների, ֆիզիկոսների և փիլիսոփաների կողմից: Այն ժամանակից ի վեր օգտագործվել է ընդհանուր իմաստով`հակառակ տարբերակները ցույց տալու համար:
== Աշխարհագրություն ==
Երկրագնդի ցանկացած վայրի հակոտը մի վայր է, որը տրամագծորեն հակառակն է, ուստի մի վայից մյուսը գծված գիծը անցնում է Երկրի կենտրոնով և կազմում է իրական տրամագիծ: Բնականաբար, երկրի շատ մասերի համար անտիպոդները գտնվում են օվկիանոսի մեջ, քանի որ հարավային կիսագնդում երկրի մակերեսը շատ քիչ է, քան հյուսիսում:
== Օդային ճանապարհորդություն հակոտնյաների միջև ==
Գոյություն չունեն ուղիղ կանոնավոր չվերթներ ցանկացած երկու հակառակ վայրերի միջև, որը իրականացնում են առևտրային ավիաընկերությունները: Բացի այդ գոյություն չունի առևտրային օդանավ, որը կարող է իրականացնել թռիչք հակոտնյաների միջև առանց վառելիքի վերալիցքավորման: Ներկա պահին ռեկորդային երկար թռիչք է իրականացվել [[Բոինգ 777|Boeing 777-200LR՝]] 17 395 կմ (10 809 մղոն):
== Հակոտնյաների ցուցակ ==
Երկրի մակերևույթի գրեթե 71% ծածկված է օվկիանոսով, իսկ մայրցամաքների մեծ մասը գտնվում է Հյուսիսային կիսագնսում, ուստի Երկրագնդի վրայի շատ վայրեր չունեն հակոտնյա, որոնք գտնվում են ցամաքում:
Երկրի մակերևույթի մոտավորապես 15% ունի հակոտնյա ցամաքում: Կոպիտ հաշվարկները ցույց են տալիս, որ երկրագնդի 29%-ը ծածկված է հողով: Եթե դրանիծ 15%-ը մակերևույթում ունի հակոտնյա, ապա նրանցից 4%-ը (0,15×29%=4,35%) Երկրի մակերևույթի վրա ունի հակոտնյա, որոնցիծ երկուսն էլ գտնվում են ցամաքի վրա:
Երկու առավել բնակեցված վայրերի հակոտնիները գտնվում են Արևելյան Ասիայում (հիմնականում արևելյան Չինաստանում) և Հարավային Ամերիկայում (հիմնականում Արգենտինայի հյուսիսային վայրում և Չիլիում):
Ավստրալիան՝ ցամաքային ամենա մեծ զանգվածն է, որի հակոտնյան ամբողջությամբ գտնվում է օվկիանոսում: Չնայած նրան, որ Ավստրալիայի և Թասմանիայի որոշ մայրցամաքային վայրեր մոտ են հակոտն լինելու Ատլանտյան օվկիանոսի հյուսիսային մասի որոշ կղզիների ([[Բերմուդյան կղզիներ|Բերմուդներ]], [[Ազորյան կղզիներ]], [[Պուերտո Ռիկո]]): Հակոտնյա ամբողջովին ցամաքային հողատարածքը՝ Բորնեո կղզին է, որի հակոտնյաները գտնվում են Ամազոնի արևադարձային անտառներում:
Խաղաղ օվկիանոսը այնքան մեծ է, որ ինքն իրեն հակոտնյա է երկու վայրում՝ «Սիամի ծովածոց / Պերուի ափ» և «Վիշապի ծովածոց Հյուսիսային Վյեթնամի ափերի մոտ / Չիլիի ափի Արիկա քաղաքի մոտ»:
Չիլիի Առիկա քաղաքի և Չինաստանի Հանյան կղզու միջև հնարավոր է ճանապարհ հարթել, որը ուղիղ գծավ կանցնի Խաղաղ օվկիանոսի միջով՝ չդիպչելով ոչ մի տեղ ցամաքի, որը հավասար է երկրի շրջանագծի կեսին՝ 19 949 կմ:
Խաղաղ օվկիանոսը այնքան մեծ է, որ երկու վայրում ինքն իր համար հակոդնյա է. «Թաիլանդի ծոցի / Պերուի ափ» և «Վիշապի ծովածոցը» Հյուսիսային Վիետնամի / Չիլիի ափը՝ Արիկա քաղաքի մերձակայքում:
'''Քաղաքներ'''
Ճշգրիտ կամ գրեթե ճշգրիտ հակոտնյաներ;
* [[Քրաստչերչ]] ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Լա Կորունյա|Լա-կարունյա]] ([[Իսպանիա]])
* [[Լեվին (Նոր Զելանդիա)|Լեվին]] ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Ավիլա]] ([[Իսպանիա]])
* [[Համիլթոն (Նոր Զելանդիա)|Համիլթոն]] ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Կորդովա (քաղաք, Իսպանիա)|Կորդովա]] ([[Իսպանիա]])
* [[Հոնկոնգ]] — [[Լա Կիակա|Լա կիակա]] ([[Արգենտինա]])
* [[Լյանյունգան]] ([[Չինաստան]]) — Հունին (Արգենտինա)
* [[Մադրիդ]] ([[Իսպանիա]]) — Ուեբեր ([[Նոր Զելանդիա]])
* Մանգաուայ ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Ջիբրալթայի ժայռ]] ([[Բրիտանական անդրծովյան տարածքներ|Բրիտանական անդրծովյան տարացք]])
* Մաստերոն ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Սեգովիա]] ([[Իսպանիա]])
* [[Նելյսոն (Նոր Զելանդիա)Նելյսոն|Նելյսոն (Նոր Զելանդիա)Նելյսոն]] ([[Ներ Զելանդիա]]) — [[Մոգադորու]] ([[Պորտուգալիա]])
* [[Պադանգ]] ([[Ինդոնեզիա]]) — [[Էսմերալդաս|Էսմերալդես]] ([[Էկվադոր]])
* [[Պալեմբանգ]] ([[Ինդոնեզիա]]) — [[Նեյվա (Կոլումբիա)|Նեյվա]] ([[Կոլումբիա]])
* [[Պեկանբարու]] ([[Ինդոնեզիա]]) — Մաչաչի ([[Էկվադոր]])
* [[Թաուրանգա]] ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Խաեն (քաղաք)|Խաեն]] ([[Իսպանիա]])
* [[ՈՒլան-ՈՒդե|Ուլան-Ուդե]] ([[Ռուսաստան]]) — [[Պուերտո-Նատալես]] ([[Չիլի]])
* [[Վելլինքթոն]] (մայրաքաղաք [[Նոր Զելանդիա|Նոր Զելանդիայի]]) — [[Ալաեխոս]] ([[Իսպանիա]])
* Ուանգարեյ ([[Նոր Զելանդիա]]) — [[Տանժեր]] ([[Մարրոկո]])
* [[ՈՒհայ|Ուհայ]] ([[Չինաստան]]) — [[Վալդիվիա]] ([[Չիլի]])
* [[ՈՒհու|Ուհու]] ([[Չինաստան]]) — [[Րաֆաելա]] ([[Արգենթինա]])
<br />
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* Антиподы // {{книга |заглавие = Энциклопедический словарь, составленный русскими учеными и литераторами. Том IV |ссылка = https://books.google.ru/books?id=ZOcOAQAAIAAJ&printsec=frontcover |ответственный = [[Лавров, Пётр Лаврович|П. Л. Лавров]]|место = СПб.|издательство = Тип. И. И. Глазунова и Комп. |год = 1862 |страницы = 527}}
| 