Վիքիպեդիա

«Հնդկաստան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ
Տող 124.
}}
 
'''Հնդկաստան''', պաշտոնապես՝ '''Հնդկաստանի Հանրապետություն'''<ref>–{{citation|title=The Essential Desk Reference|url=https://books.google.com/books?id=yjcOAQAAMAAJ&pg=PA76|year=2002|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-512873-4|page=76}} "Official name: Republic of India.";<br />–{{citation|author=John Da Graça|title=Heads of State and Government|url=https://books.google.com/books?id=M0YfDgAAQBAJ&pg=PA421|year=2017|publisher=Macmillan|location=London|isbn=978-1-349-65771-1|page=421}} "Official name: Republic of India; Bharat Ganarajya (Hindi)";<br />–{{citation|author=Graham Rhind|title=Global Sourcebook of Address Data Management: A Guide to Address Formats and Data in 194 Countries|url=https://books.google.com/books?id=iGdQDwAAQBAJ&pg=PA302|year=2017|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-351-93326-1|page=302}} "Official name: Republic of India; Bharat.";<br />–{{citation|last=Bradnock|first=Robert W.|title=The Routledge Atlas of South Asian Affairs|url=https://books.google.com/books?id=zzjbCgAAQBAJ&pg=PA108|year=2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-40511-5|page=108}} "Official name: English: Republic of India; Hindi:Bharat Ganarajya";<br />–{{citation|title=Penguin Compact Atlas of the World|url=https://books.google.com/books?id=pLw-ReHIgvQC&pg=PA140|year=2012|publisher=[[Penguin Group|Penguin]]|isbn=978-0-7566-9859-1|page=140}} "Official name: Republic of India";<br />–{{citation|title=Merriam-Webster's Geographical Dictionary|url=https://books.google.com/books?id=Co_VIPIJerIC&pg=PA515|year=1997|isbn=978-0-87779-546-9|edition=3rd|publisher=Merriam-Webster|pages=515–516}} "Officially, Republic of India";<br />–{{citation|title=Complete Atlas of the World, 3rd Edition: The Definitive View of the Earth|url=https://books.google.com/books?id=O5moCwAAQBAJ&pg=PA54-IA10|year=2016|publisher=[[DK Publishing]]|isbn=978-1-4654-5528-4|page=54}} "Official name: Republic of India";<br />–{{citation|title=Worldwide Government Directory with Intergovernmental Organizations 2013|url=https://books.google.com/books?id=CQWhAQAAQBAJ&pg=PA726|date=10 May 2013|publisher=CQ Press|isbn=978-1-4522-9937-2|page=726}} "India (Republic of India; Bharat Ganarajya)"</ref>, երկիր [[Հարավային Ասիա]]յում։ [[Աշխարհի երկրներն ըստ տարածքի|Զբաղեցրած տարածքով աշխարհի յոթերորդ]], իսկ [[Աշխարհի երկրներն ըստ բնակչության|բնակչությամբ]]՝ երկրորդ երկիրն է (ավելի քան 1.2 միլիարդ մարդ), ինչպես նաև ամենաբնակեցված [[Ժողովրդավարություն|ժողովրդավարական]] երկիրը։ Հարավում շրջապատված է [[Հնդկական օվկիանոս]]ով, հարավ-արևմուտքում՝ [[Արաբական ծով|Արաբական ծովով]]ով, իսկ հարավ-արևելքում՝ [[Բենգալյան ծոց]]ով։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Պակիստան|Պակիստանի]]ի հետ{{Ն|Ըստ [[Հնդկաստանի կառավարություն|Հնդկաստանի կառավարության]]՝ [[Աֆղանստան]]ը նույնպես իր հարևանն է, քանի որ Հնդկաստանը Կաշմիրը համարում է իր մաս։ Սակայն, սահմանակցող հատվածը կառավարում է Պակիստանը։ Աղբյուր՝ {{cite web|title=Ministry of Home Affairs (Department of Border Management)|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/BMIntro-1011.pdf|format=PDF|accessdate=1 September 2008}}}}։ Հյուսիս-արևելքում սահմանակցում է [[Չինաստան]]ի, [[Նեպալ]]ի և [[Բութան]]ի հետ, իսկ արևելքում՝ [[Մյանմա|Մյանմայի]]յի և [[Բանգլադեշ]]ի հետ։ Հնդկաստանի մոտակայքում՝ Հնդկական օվկիանոսի վրա են գտնվում [[Շրի Լանկա|Շրի Լանկան]]ն և [[Մալդիվներ|Մալդիվները]]։ը։ Հնդկաստանի Անդամանյան և Նիկոբարյան կղզիները սահմանակցում են [[Թաիլանդ|Թաիլանդին]]ին և [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիային]]։յին։ Մայրաքաղաքը՝ [[Նյու Դելի]], այլ մետրոպոլիաներից են [[Մումբայ|Մումբայը]]ը, [[Կալկաթա]], [[Չեննայ|Չեննայը]]ը, [[Բանդալոր|Բանդալորը]]ը, [[Հայդարաբադ|Հայդարաբադը]]ը և [[Ահմադաբադ|Ահմադաբադը]]։ը։
 
Ժամանակակից մարդիկ [[Աֆրիկա]]յից [[Հնդկական ենթամայրցամաք]] են եկել ոչ ուշ քան 55 000 տարի առաջ<ref name="Combined-1">
(a) {{citation
|last=Dyson|first=Tim|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA1|year=2018|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-882905-8|page=1}}; (b) {{cite book |author1=Michael D. Petraglia |author2=Bridget Allchin |author-link2=Bridget Allchin |title=The Evolution and History of Human Populations in South Asia: Inter-disciplinary Studies in Archaeology, Biological Anthropology, Linguistics and Genetics |url=https://books.google.com/books?id=Qm9GfjNlnRwC&pg=PA10#v=onepage&q&f=false |publisher=Springer Science + Business Media |page=6 |isbn=978-1-4020-5562-1|date=22մայիսի May22, 2007 }}; (c) {{citation|last=Fisher|first=Michael H.|title=An Environmental History of India: From Earliest Times to the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=kZVuDwAAQBAJ&pg=PA23|year=2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-11162-2|page=23}}
</ref>: Նրանց երկարատև օկուպացիան, սկզբնապես մեկուսացման տարբեր ձևերում որպես հավաքող որսորդներ, տարածաշրջանը դարձրել է բավականին բազմազան՝ [[գենետիկական բազմազանություն|գենետիկական բազմազանությամբ]] զիջելով միայն Աֆրիկային<ref name="Dyson2018-28a">
{{citation
Տող 135.
(a) {{citation
|last=Dyson|first=Tim|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA4|year=2018|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-882905-8|pages=4–5}}; (b) {{citation|last=Fisher|first=Michael H.|title=An Environmental History of India: From Earliest Times to the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=kZVuDwAAQBAJ&pg=PA23|year=2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-11162-2|page=33}}
</ref>: Հարապպայի քաղաքակրթության, պատմական առևտրային ճանապարհների և հսկայական կայսրությունների հայրենիք, [[Հինդուստան|Հինդուստանը]]ը հայտնի է առևտրային և մշակութային հարստությամբ{{sfn|Stein|1998|pp=16–17}}։ Մ.թ.ա. 1200 թվականից մինչև մ.թ. հնդեվրոպական [[սանսկրիտ]]ի՝ հնդեվրոպական լեզվի հնամենի ձևը Հնդկաստանում [[Դիֆուզիոնիզմ|տարածվել է]] հյուսիս-արևմուտքից՝ ծավալվելով որպես [[Ռիգվեդա]]յի լեզու և գրանցելով [[հինդուիզմ]]ի արշալույսը Հնդկաստանում<ref name="Combined-3">
(a) {{citation
|last=Dyson|first=Tim|title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA14|year=2018|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-882905-8|pages=14–15}}; (b) {{citation|last=Robb|first=Peter|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=GQ-2VH1LO_EC&pg=PA46|year=2011|publisher=Macmillan |isbn=978-0-230-34549-2|page=46}}; (c) {{citation|last=Ludden|first=David|title=India and South Asia: A Short History|url=https://books.google.com/books?id=EbFHAQAAQBAJ&pg=PA19|year=2013|publisher=Oneworld Publications|isbn=978-1-78074-108-6|page=19}}
Տող 157.
{{citation
|last1=Asher|first1=Catherine B.|last2=Talbot|first2=Cynthia|title=India Before Europe|url=https://books.google.com/books?id=ZvaGuaJIJgoC&pg=PA17|year=2006|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-80904-7|page=17}}
</ref>:
 
[[Վաղ միջնադար]]ում [[քրիստոնեություն]]ը, [[իսլամ]]ը, [[հուդայականություն]]ը և [[զրադաշտականություն]]ն արմատներ են գցել Հնդկաստանի հարավային և արևմտյան ափերին<ref name="Combined-8">
Տող 222.
 
== Անվանում ==
Անվանման առաջացումը կապված է [[Ինդոս]] գետի հետ<ref>{{citation|title=India (noun)|publisher=Oxford English Dictionary, 3rd Edition|year=2009|url=https://www.oed.com/view/Entry/94384#eid677811}} (subscription required)</ref><ref>{{citation |last=Thieme |first=P. |chapter=Sanskrit ''sindu-/Sindhu-'' and Old Iranian ''hindu-/Hindu-'' |editor1=Mary Boyce |editor2=Ilya Gershevitch |title=W. B. Henning memorial volume |url=https://books.google.com/books?id=e3UBAAAAMAAJ |year=1970 |publisher=Lund Humphries |pp=447–450}}</ref>, որի հովտով [[հնդիկներ]]ը ցամաքային կապ են պահպանել [[Առաջավոր Ասիա]]յի երկրների, հատկապես իրենց անմիջական հարևան Իրանի հետ։ Ինդոս գետը [[սանսկրիտերեն]] կոչվել է ''Սինդհու''{{sfn|Kuiper|2010|p = 86}}, որը հին [[պարսիկներ]]ին է անցել Հինդ ձևով։ Հենց պարսիկներն էլ իրենց հարևան երկիրը կոչել են ''Հինդուստան'' (Հինդ անվանն ավելացնելով ստան [[վերջածանց]]ը)` «Ինդոս գետի երկիր»։ Հինդի լեզվով Հնդկաստանը մինչ օրս շարունակում է կոչվել է ''Հինդուստան''<ref name="Jha2014">{{citation|last=Jha|first=Dwijendra Narayan|title=Rethinking Hindu Identity|url=https://books.google.com/books?id=dqDgBQAAQBAJ&pg=PA11|year=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-49034-0|page=11}}</ref><ref name="Singh2017">{{citation|last=Singh|first=Upinder|title=Political Violence in Ancient India|url=https://books.google.com/books?id=dYM4DwAAQBAJ&pg=PA253|year=2017|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-98128-7|page=253}}</ref>։ Պարսիկներից այդ անվանումն անցել է այլ ժողովուրդների, այդ թվում նաև [[հայեր]]ին՝ արդեն որոշ ձևափոխություններով։ Երկրի անվանման [[Եվրոպա]]յում ընդունված ''India'' ձևը նույնպես առաջացել է Ինդոս գետի անվանումից, որին ավելացվել է երկրի իմաստ արտահայտող ''-ia'' վերջածանցը<ref name=Barrow>{{cite journal |last=Barrow |first=Ian J. |title=From Hindustan to India: Naming change in changing names |journal=South Asia: Journal of South Asian Studies |volume=26 |pages=37–49 |number=1 |year=2003 |doi=10.1080/085640032000063977}}</ref>{{sfn|Encyclopædia Britannica}}։ 1949 թվականին ընդունված սահմանադրության համաձայն՝ Հնդկաստանը հռչակվել է հանրապետություն և կոչվել ''Հնդկաստանի Հանրապետություն'', [[անգլերեն]], որը [[պաշտոնական լեզու]]ն էր՝ ''Republic of India''։ Հինդի լեզվով, որը երկրի պաշտոնական լեզուներից է, Հնդկաստանը կոչվում է '''Բհարաթ'''։ Այդ անվանումն առաջացել է [[արիներ]]ի հին հնդկական Բհարթա ցեղի (այդ ցեղի հետնորդների մասին ավանդություններն ընկած են հնդկական «[[Մահաբհարաթա]]» [[էպոս]]ի հիմքում) տարաբնակեցման շրջանի ([[Ջամնա]] և Սաթլեջ գետերի միջագետքը) '''Բհարաթավարշի''' («Բհարաթների երկիր») անունից, որը հնում հաճախ տարածվել է ամբողջ Հնդկաստանի վրա<ref name=Clementin-Ojha>{{cite journal |last=Clémentin-Ojha |first=Catherine |title='India, that is Bharat…': One Country, Two Names |journal=South Asia Multidisciplinary Academic Journal |volume=10 |year=2014 |url=http://samaj.revues.org/3717 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150928035644/http://samaj.revues.org/3717 |archivedate=28սեպտեմբերի September28, 2015 }}</ref>։
 
== Պատմություն ==
Տող 246.
}}
 
Առաջին ժամանակակից կամ [[բանական մարդ]]իկ [[Աֆրիկա]]յից [[Հնդկական ենթամայրցամաք]] են ժամանել 55 000 տարի առաջ, որտեղ նրանք նախկինում զարգացել են<ref name="Dyson2018">{{citation|last=Dyson|first=Tim |title=A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day|url=https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ&pg=PA1|year=2018 |publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-882905-8|page=1}} Quote: "Modern human beings—''Homo sapiens''—originated in Africa. Then, intermittently, sometime between 60,000 and 80,000 years ago, tiny groups of them began to enter the north-west of the Indian subcontinent. It seems likely that initially they came by way of the coast. ... it is virtually certain that there were ''Homo sapiens'' in the subcontinent 55,000 years ago, even though the earliest fossils that have been found of them date to only about 30,000 years before the present. (page 1)"</ref><ref name="PetragliaAllchin">{{cite book |author1=Michael D. Petraglia |author2=Bridget Allchin |author-link2=Bridget Allchin |title=The Evolution and History of Human Populations in South Asia: Inter-disciplinary Studies in Archaeology, Biological Anthropology, Linguistics and Genetics |url=https://books.google.com/books?id=Qm9GfjNlnRwC&pg=PA10#v=onepage&q&f=false |publisher=Springer Science + Business Media |page=6 |isbn=978-1-4020-5562-1|date=22մայիսի May22, 2007 }} Quote: "Y-Chromosome and Mt-DNA data support the colonization of South Asia by modern humans originating in Africa. ... Coalescence dates for most non-European populations average to between 73–55 ka."</ref><ref name="Fisher2018">{{citation|last=Fisher|first=Michael H.|title=An Environmental History of India: From Earliest Times to the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=kZVuDwAAQBAJ&pg=PA23|year=2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-11162-2|page=23}} Quote: "Scholars estimate that the first successful expansion of the ''Homo sapiens'' range beyond Africa and across the Arabian Peninsula occurred from as early as 80,000 years ago to as late as 40,000 years ago, although there may have been prior unsuccessful emigrations. Some of their descendants extended the human range ever further in each generation, spreading into each habitable land they encountered. One human channel was along the warm and productive coastal lands of the Persian Gulf and northern Indian Ocean. Eventually, various bands entered India between 75,000 years ago and 35,000 years ago (page 23)"</ref>: [[Հարավային Ասիա]]յում բնակվող ժամանակակից մարդկային ամենահայտնի մնացորդները թվագրվում են մոտ 30 000 տարի առաջ{{sfn|Petraglia|Allchin||2007|p=6}}։ Մ.թ.ա. 6500 թվականից հետո [[Մերհարհ]]ում և այժմ [[Բելուջիստան]]ում գտնվող քաղաքներում պարենային մշակաբույսերի և կենդանիների ընտելացման, մշտական կառույցների կառուցման և գյուղատնտեսական արտադրանքի ավելցուկների պահպանման մասին վկայություններ են հայտնվել{{sfn|Coningham|Young|2015|pp = 104–105}}։ Նրանք աստիճանաբար զարգացել են [[Հարապպայի քաղաքակրթություն|Հարապպայի քաղաքակրթության]]{{sfn|Kulke|Rothermund|2004|pp = 21–23}}{{sfn|Coningham|Young|2015|pp = 104–105}}՝ Հարավային Ասիայում առաջին քաղաքային մշակույթի{{sfn|Singh|2009|p = 181}}, որը ծաղկունք է ապրել մ.թ. ա.&nbsp;2500-1900 թվականներին ներկայիս Պակիստանի և արևմտյան Հնդկաստանի տարածքում{{sfn|Possehl|2003|p = 2}}։ Կենտրոնանալով այնպիսի քաղաքների շուրջ, ինչպիսիք են [[Մոհենջո Դարո]]ն, [[Հարապպա]]ն, [[Դհոլավիրա]]ն և [[Կալիբանգան]]ը, և հենվելով գոյության տարբեր ձևերի վրա՝ քաղաքակրթությունը ակտիվորեն զբաղվել է արհեստների արտադրությամբ և լայն առևտրով{{sfn|Singh|2009|p = 181}}:
 
Մ.թ.ա. 2000-500 թվականների ընթացքում [[Հնդկական ենթամայրցամաք]]ի շատ շրջաններ [[քարե դար]]ի մշակույթներից անցել են [[երկաթե դար]]ին{{sfn|Singh|2009|p = 255}}։ Հնագույն գրությունները՝ [[վեդաներ]]ը, որոնք կապված էին [[հինդուիզմ]]ի հետ{{sfn|Singh|2009|pp = 186–187}}, կազմվել են այս ժամանակահատվածում{{sfn|Witzel|2003|pp = 68–69}}, և պատմաբանները վերլուծել են այդ գրերը՝ [[Փանջաբ|Փենջաբի տարածաշրջանում]] և [[Ինդոս-Գանգեսյան հարթավայր]]ի վերին մասում [[Վեդայական դարաշրջան|Վեդայական մշակույթը]] հաստատելու համար{{sfn|Singh|2009|p = 255}}։ Շատ պատմաբաններ նաև համարում են, որ այս ժամանակահատվածը ներառել է հյուսիսարևմուտքից ենթամայրացամաք հնդկա-արայական գաղթի մի քանի ալիքներ{{Sfn|Singh|2009|pp=186–187}}: [[Կաստաներ|Կաստային համակարգը]], որը ստեղծել է [[քահանա]]ների, [[զինվոր]]ների և ազատ գյուղացիների [[հիերարխիա]], սակայն բացառել է բնիկ ժողովուրդների զբաղմունքները՝ դրանք անվանելով անմաքուր, նույնպես առաջացել է այդ ժամանակաշրջանում{{Sfn|Kulke|Rothermund|2004|pp=41–43}}։ [[Դեկանի սարահարթ]]ում այս ժամանակաշրջանի հնագիտական տվյալները վկայում են քաղաքական կազմակերպության տիրապետության փուլի գոյության մասին{{Sfn|Singh|2009|p=255}}: [[Հարավային Հնդկաստան]]ում անցումը նստակյաց կյանքի նշվում է [[Մեգալիթյան կառույցներ|մեգալիթյան]] հուշարձանների, ինչպես նաև գյուղատնտեսության մոտակա հետքերի, ոռոգման ռեզերվուարների և արհեստավոր ավանդույթների մեծ քանակով, որոնք թվագրվում են այս ժամանակահատվածում{{Sfn|Singh|2009|pp=250–251}}{{Sfn|Singh|2009|pp=250–251}}:
Տող 262.
 
| պատկեր1 = India in 250 BCE Joppen.jpg
| լայնություն1 =
 
| պատկեր2 = India in 350 CE Joppen.jpg
Տող 286.
 
| պատկեր1 = India in 1022 Joppen.jpg
| լայնություն1 =
 
| պատկեր2 = Gopuram Corner View of Thanjavur Brihadeeswara Temple..JPG
Տող 307.
 
| պատկեր1 = India in 1398 Joppen.jpg
| լայնություն1 =
 
| պատկեր2 = Qutb minar ruins.jpg
Տող 328.
 
| պատկեր1 = India in 1525 Joppen Hi Def.jpg
| լայնություն1 =
 
| պատկեր2 = India in1605 Joppen Hi Def.jpg
Տող 347.
 
| պատկեր1 = India in 1795 Joppen High Def.jpg
| լայնություն1 =
 
| պատկեր2 = India in 1848 Joppen.jpg
Տող 445.
=== Քաղաքականություն ===
{{Main|Հնդկաստանի քաղաքականությունը}}
[[Պատկեր:Barack_Obama_at_Parliament_of_India_in_New_Delhi_addressing_Joint_session_of_both_houses_2010.jpg|մինի|Խորհրդարանի համատեղ նիստը [[Սանսադ Բհավան|Սանսադ Բհավանում]]։ում։]]
Հնդկաստանն աշխարհի ամենաբնակեցված ժողովրդավար երկիրն է {{sfn|United Nations Population Division}} ։ Այն [[խորհրդարանական հանրապետություն]] է [[Բազմակուսակցականբազմակուսակցական համակարգ|բազմակուսակցական համակարգով]]ով {{sfn|Burnell|Calvert|1999|p=125}} ։ Ունի 40 [[Տարածքային կուսակցություն|տարածքային]] և 7 [[ազգային կուսակցություններ]], այդ թվում՝ Հնդկաստանի ազգային կոնգրեսն ու [[Բհարաթիյա Ջանաթա կուսակցությունը (ԲՋԿ]]) {{sfn|Election Commission of India}} ։ [[Կոնգրես|Կոնգրեսն]]ն ունի [[ձախ կենտրոնամետ]]<ref>{{cite journal|last1=Saez|first1=Lawrence|last2=Sinha|first2=Aseema|year=2010|title=Political cycles, political institutions and public expenditure in India, 1980–2000|journal=British Journal of Political Science|volume=40|issue=1|pages=91–113|doi=10.1017/s0007123409990226}}</ref>, իսկ [[ԲՋԿ]]-ն՝ [[աջակողմյան քաղաքական]] կողմնորոշում {{sfn|Malik|Singh|1992|pp=318–336}}{{sfn|BBC|2012}}{{sfn|Banerjee|2005|p=3118}} ։ 1950-ականներից (երբ Հնդկաստանն առաջին անգամ հռչակվեց հանրապետություն) 1980-ականներն ընկած ժամանակահատվածում [[Կոնգրես|Կոնգրեսը]]ը կազմում էր [[խորհրդարանական մեծամասնություն]], իսկ 80-ականներից հետո պայքարի մեջ մտավ նաև ԲՋԿ-ն {{sfn|Sarkar|2007|p=84}} , ինչպես նաև տարածքայի մի շարք կուսակցություններ, որոնց ջանքերով շատ հաճախ ստեղծվել են [[Բազմակուսակցական համակարգ|բազմակուսակցական]] [[Կոալիցիոնկոալիցիոն կառավարություն|կոալիցիոն կառավարություններ]]ներ {{sfn|Chander|2004|p=117}}։
 
Հնդկաստանի Հանրապետության առաջին երեք ընտրությունների արդյունքում հեշտ հաղթանակ տարավ [[Ջավահառլալ Ներու|Ջավահարլալ Ներուի]] գլխավորած [[Կոնգրես|Կոնգրեսը]]։ը։ 1964 թ․ Ներուի մահից հետո [[Լալ Բահադուր Շասթրի|Լալ Բահադուր Շասթրին]]ն դարձավ վարչապետ, ում 1966 թ․ հանկարծակի մահից հետո 1966 և 1971 թթ․ ընտրությունների արդյունքում Կոնգրեսը գլխավորեց [[Ինդիրա Գանդի|Ինդիրա Գանդին]]։ն։ 1975 թ․ հայտարարված արտակարգ դրության պատճառով առաջացած հասարակական դժգոհության արդյունքում 1977 թ. քվեարկության միջոցով [[Կոնգրեսի լուծարում|Կոնգրեսը լուծարվեց]]։ Գլուխ եկավ [[Ջանաթա կուսակցություն|Ջանաթա կուսակցությունը]]ը, որը դեմ էր արտակարգ դրությանը։ Այս կառավարությունը, սակայն, գոյատևեց ընդամենը 2 տարի։ 1980 թ․ վերադառնալով Կոնգրես՝ 4 տարի անց Ինդիրա Գանդին սպանվեց, ում հաջորդեց իր որդին՝ [[Ռաջիվ Գանդի|Ռաջիվ Գանդին]]ն, ով մեկ տարի անց հեշտ հաղթանակ տարավ [[Համազգայինհամազգային ընտրություններ|համազգային ընտրություններում]]։ում։ Կոնգրեսը կրկին լուծարվեց 1989 թ․, երբ նոր ձևավորված [[Ջանաթա Դալ]] ու Ձախ Ճակատ կուսակցությունների կազմած [[Ազգային Ճակատ]] կոալիցիան 1989 թ․ հաղթեց ընտրություններում։ Այս կառավարությունը ևս գոյատևեց երկու տարի {{sfn|Bhambhri|1992|pp=118, 143}} ։ 1991 թ․ անցկացված ընտրություններին որևէ կուսակցություն [[բացարձակ մեծամասնական հաղթանակ]] չտարավ։ Իբրև ամենամեծ միասնական կուսակցություն՝ Կոնգրեսը, կարողացավ կազմել [[փոքրամասնական կառավարություն]] , որի առաջնորդը դարձավ [[Պ․ Վ․ Նարասիմա Ռաոն]] {{sfn|The Hindu 2008}}[[Պատկեր:Rashtrapati_Bhavan_Wide_New_Delhi_India.jpg|մինի|[[Ռաշտրապատի Բհավա|Ռաշտրապատի Բհավան]]ն [[Հնդկաստանի նախագահ|Հնդկաստանի նախագահի]]ի [[Պաշտոնական նստավայր|պաշտոնակն նստավայրն]] է։]]
1996 թ․ ընտրություններից հետո երկու տարի քաղաքական խառնաշփոթ էր տիրում։ Որոշ ուժեր կազմում էին [[Կոալիցիա|կոալիցաներ]], որոնք շատ կարճ կյանք էին ունենում։ Կարճ ժամանակ անց՝ 1996 թ․, կառավարության գլուխ եկավ ԲՋԿ-ն, որին հաջորդեցին [[Միացյալ ճակատային կոալիցիա|Միացյալ ճակատային երկու կոալիցիաներ,]] որոնցից երկուսն էլ մեծապես կախված էին [[Արտաքինարտաքին աջակցություն|արտաքին աջակցությունից]]։ից։ 1998 թ․ ԲՋԿ-ին հաջողվեց կազմել [[Ազգային Դեմոկրատական Դաշինքը (ԱԴԴ)]], որի առաջնորդն էր [[Աթալ Բիհարի Վաջպային]]։ Այսպիսով, ԱԴԴ-ն առաջին ոչ [[կոնգրեսական]], [[Կոալիցիոնկոալիցիոն կառավարություն|կոալիցիոն կառավարությունն]]ն էր, որին հաջողվեց իշխանության գլխին մնալ 5 տարի շարունակ {{sfn|Dunleavy|Diwakar|Dunleavy|2007}} ։ 2004 թ․ ևս որևէ կուսակցություն [[Բացարձակ մեծամասնություն|բացարձակ մեծամասնությամբ]] քվեներ չունեցավ, որի արդյունքում Կոնգրեսը, որպես [[ամենամեծ միասնական կուսակցություն]], կրկին կազմեց կոալիցա՝ [[Միավորված Առաջադիմական Դաշինք (ՄԱԴ)]]։ ՄԱԴ-ին աջակցում էին [[Ձախակողմյանձախակողմյան ուժ|ձախակողմյան ուժերն]]երն ու այն [[Պատգամավոր|պատգամավորներոպատգամավոր]]ներո, որոնք դեմ էին ԲՋԿ-ին։ 2009 թ․ ընտրություններից հետո ՄԱԴ-ը նորից իշխանության եկավ արդեն ավելի շատ քվեներով, որից հետո այլևս [[Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն|Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություններից]]ներից արտաքին աջակցության կարիք չուներ {{sfn|Kulke|Rothermund|2004|p=384}} ։ Նույն թվականին [[Մանմոհան Սինգհ|Մանմոհան Սինգհը]]ը դարձավ [[Ջավահառլալ Ներու|Ջավահարլալ Ներուից]] հետո առաջին վարչապետը {{sfn|Business Standard|2009}} ։ Ներկայիս վարչապետը [[Նարենդրա Մոդի|Նարենդրա Մոդին]]ն է, ով նախկինում [[Գուջարաթի]] գլխավոր նախարարն էր։ 2017 թ․ հուլիսի 20-ին [[Ռամ Նաթ Քովինդ|Ռամ Նաթ Քովինդն]]ն ընտրվեց [[Հնդկաստանի նախագահ|Հնդկաստանի 14-րդ նախագահ]] և հուլիսի 25-ին տվեց իր [[Նախագահականնախագահական երդում|նախագահական երդումը]]ը <ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main1/current/Result_20072017.pdf|title=Election commission|last=|first=|date=21հուլիսի July21, 2017|website=eci.nic.in|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811012217/http://eci.nic.in/eci_main1/current/Result_20072017.pdf|archivedate=11օգոստոսի August11, 2017|access-date=|deadurl=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://indiatoday.intoday.in/story/ram-nath-kovind-elected-india-14th-president/1/1006696.html|title=Oath|last=|first=|date=|website=India Today|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170721045522/http://indiatoday.intoday.in/story/ram-nath-kovind-elected-india-14th-president/1/1006696.html|archivedate=21հուլիսի July21, 2017|access-date=|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/ram-nath-kovind-swearing-in-live-updates-india-14th-president-rashtrapati-bhawan-pranab-mukherjee-narendra-modi-4765871/|title=Highlights: Ram Nath Kovind takes oath as India's 14th President|date=25հուլիսի July25, 2017|newspaper=The Indian Express|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811010120/http://indianexpress.com/article/india/ram-nath-kovind-swearing-in-live-updates-india-14th-president-rashtrapati-bhawan-pranab-mukherjee-narendra-modi-4765871/|archivedate=11օգոստոսի August11, 2017|deadurl=no|access-date=օգոստոսի 10 August, 2017}}</ref>։
 
=== Կառավարություն ===
{{Main|Հնդկաստանի կառավարությունը|Հնդկաստանի սահմանադրությունը}}Հնդկաստանը [[դաշնություն]] է, որ կառավարվում է [[Խորհրդարանականխորհրդարանական համակարգ|խորհրդարանական համակարգով]]՝ով՝ համաձայն երկրի սահմանադրության, որն էլ հանդիսանում է երկրի [[Գերագույնգերագույն իրավական փաստաթուղթ|գերագույն իրավական փաստաթուղթը]]։ը։ Լինելով [[ներկայացուցչական ժողովրդավարություն]]՝ Հնդկաստանը հանդիսանում է [[սահմանադրական հանրապետություն]]։ Դաշնությունը Հնդկաստանում սահմանում է առանձին հատվածների, կառավարության և նահանգների միջև [[իշխանության բաշխումը]]։ Կառավարությունն ունի [[զսպումների և հակակշիռների քաղաքականություն]]։ Ինչպես նշված է 1950 թ․ հունվարի 26-ից ուժի մեջ մտած [[Նախաբան|նախաբանումնախաբան]]ում, Հնդկաստանը [[Ինքնիշխան պետություն|ինքնիշխան]], [[Սոցիալիստական դեմոկրատիա|սոցիալիստական]], [[Աշխարհիկ պետություն|աշխարհիկ]], [[Ժողովրդավարություն|ժողովրդավարական հանրապետություն]] է {{sfn|Dutt|1998|p=421}} ։ Հնդկաստանի կառավարման ձևը, որ սովորաբար բնութագրվում է իբրև "[[կեղծ դաշնային]]", ունի ավելի ուժեղ կենտրոնական, քան նահանգային բնույթ {{sfn|Wheare|1980|p=28}} և սկսած 1990-ականներից՝ հետզհետե դարձել է ավելի դաշնային [[Քաղաքականություն|քաղաքական]], [[Տնտեսական համակարգ|տնտեսական]] և սոցիալական մի շարք փոփոխությունների արդյունքում {{sfn|Echeverri-Gent|2002|pp=19–20}}{{sfn|Sinha|2004|p=25}} ։
 
Հնդկաստանի կառավարությունն ունի երեք հիմնական ճյուղ <ref>{{cite web|url=http://lawmin.nic.in/olwing/coi/coi-english/coi-4March2016.pdf|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160416084719/http://lawmin.nic.in/olwing/coi/coi-english/coi-4March2016.pdf|archivedate=ապրիլի 16 April, 2016|accessdate=հուլիսի 16 July, 2016|deadurl=yes}}</ref>։
 
*[[Գործադիր իշխանություն|Գործադիր]]. [[Հնդկաստանի նախագահ|Հնդկաստանի նախագահը]]ը երկրի [[Պաշտոնականպաշտոնական ղեկավար|պաշտոնական ղեկավարն]]ն է {{sfn|Sharma|2007|p=31}} , որն ընտրվում է անուղղակիորեն 5 տարի ժամկետով, [[Ընտրական քոլեջ|Ընտրական քոլեջի]]ի կողմից, որն իր հերթին կազմված է ազգային և պետական օրենսդիր մարմինների անդամներից {{sfn|Sharma|2007|p=138}}{{sfn|Gledhill|1970|p=112}} ։ Հնդկաստանի վարչապետը կառավարության ղեկավարն է և գործադիր իշխանության զգալի մասը նրան է լիազորված {{sfn|Sharma|1950}} ։ Նշանակվելով նախագահի կողմից {{sfn|Sharma|2007|p=162}} ՝ վարչապետը պայմանականորեն վայելում է Ստորին պալատում քաղաքական մեծամասնություն ունեցող որևէ դաշինքի կամ կուսակցության աջակցությունը {{sfn|Sharma|1950}} ։ Կառավարության գործադիր իշխանությունը կազմված է նախագահից, փոխնախագահից և Նախարարների միության խորհրդից, որի գործադիր հանձնաժողովը Կաբինետն է, և որը ղեկավարում է վարչապետը. Ցանկացած նախարար, ով ունի նախարարական պորտֆել, պետք է խորհրդարանի որևէ պալատի անդամ լինի {{sfn|Sharma|2007|p=31}} ։ Հնդկական խորհրդարանական համակարգում գործադիր իշխանությունը ստորադասվում է օրենսդիր իշխանությանը, վարչապետն իր խորհրդի հետ միասին ուղղակիորեն հաշվետու է խորհրդարանի Ստորին պալատին։ Լինելով գործադիր իշխանության մշտական անդամներ՝ քաղաքացիական ծառայողները իրագործում են գործադիրի բոլոր որոշումները {{sfn|Mathew|2003|p=524}}։
* Օրենսդիր. Հնդկաստանի օրենսդիր մարմինը երկպալատ խորհրդարանն է ։ Լինելով Ուեսթմինսթերյան ոճի խորհրդարան՝ այն ունի Վերին պալատ՝ Ռաջիա Սաբհա (Նահանգային խորհուրդ), և Ստորին պալատ՝ Լոկ Սաբհա (Ժողովրդի խորհուրդ) {{sfn|Gledhill|1970|p=127}} ։ Ռաջիա Սաբհան մշտական մարմին է, ունի 245 անդամ, որոնք ընտրվում են 6 տարով {{sfn|Sharma|2007|p=161}} Նրանցից շատերն անուղղակիորեն ընտրվում են նահանգային կամ տարածքային միավորների օրենսդիր մարմինների կողմից ազգաբնակչության՝ իրենց նահանգի կամ միավորի մասով համամասնական ընտրակարգով {{sfn|Sharma|2007|p=162}} ։ Լոկ Սաբհայի 545 անդամներից միայն երկուսը ուղղակիորեն ընտրվում են ժողովրդական քվեարկությամբ։ Նրանք ներկայացնում են միանձնյա ընտրատարածք` հինգ տարի ժամկետով {{sfn|Sharma|2007|p=143}} ։ Մյուս երկու անդամները նշանակվում են նախագահի կողմից անգլո-հնդկական համայնքից, in case the president decides that they are not adequately represented.{{sfn|Sharma|2007|p=360}}
* Դատական. Հնդկաստանն ունի եռաստիճան անկախ դատական համակարգ {{sfn|Neuborne|2003|p=478}} ։ Այն կազմված է Գերագույն դատարանից, որը գլխավորում է Հնդկաստանի գլխավոր դատավորը, բարձրագույն ու մեծ թվով առաջին ատյանի դատարաններից {{sfn|Neuborne|2003|p=478}} ։ Գերագույն դատարանն ունի ինքնատիպ իրավասություն այնպիսի գործերի դեպքում, որոնք առնչվում են հիմնարար իրավունքներին, իսկ վերաքննիչ իրավասություն՝ բարձրագույն դատարանների առնչությամբ {{sfn|Sharma|2007|pp=238, 255}}։ Այն ունի սահմանադրությանը հակասող տարածքային կամ պետական օրենքները չեղարկելու իրավասություն {{sfn|Sripati|1998|pp=423–424}} , ինչպես նաև անվավեր ճանաչելու կառավարության ցանկացած գործողություն, որ կհամարի հակասահմանադրական {{sfn|Pylee|2003|b|p=314}}։
 
=== Ստորաբաժանումները ===
Տող 526.
{{Main|Հնդկաստանի արտաքին հարաբերությունները|Հնդկաստանի զինված ուժեր}}1947 թ․ անկախությունից հետո Հնդկաստանը ջերմ հարաբերությունների մեջ է գրեթե բոլոր երկրների հետ։ 1950-ականներին Հնդկաստանը մեծապես աջակցել է Աֆրիկայում և Ասիայում ապագաղութացման գործընթացներին՝ ունենալով իր ծանրակշիռ դերը Չմիավորման շարժման մեջ {{sfn|Rothermund|2000|pp=48, 227}} ։ 1980-ականների վերջին հնդկական զորքերը հարևան երկրների հրավերով երկու անգամ միջամտել են Շրի Լանկայում խաղաղապահ գործողություններով՝ 1987 և 1990 թթ․, և զինված միջամտությամբ 1988 թ․ Մալդիվների հեղաշրջման փորձի ժամանակ։ Հնդկաստանի և հարևան Պակիստանի միջև հարաբերությունները բավականին լարված են։ Երկու երկրները պատերազմել են 4 անգամ՝ 1947, 1965, 1971 և 1999 թթ․։ Չորսից երեքը ծագել են Քաշմիրի վիճահարույց տարածքի շուրջ, իսկ ահա 1971 թ․ պատերազմը՝ Հնդկաստանի կողմից Բանգլադեշի անկախացմանը ցուցաբերած աջակցության պատճառով {{sfn|Gilbert|2002|pp=486–487}} ։ 1962 թ․ Չինաստանի և 1965 թ․ Պակիստանի հետ պատերազմներից հետո Հնդկաստանը սկսեց ռազմական և տնտեսական ամուր կապեր հաստատել Սովետական միության հետ, որն էլ 1960-ականների վերջին դարձավ երկրի ռազմական ամենախոշոր մատակարարը {{sfn|Sharma|1999|p=56}}:
 
Ռուսաստանի հետ կայուն հարաբերություններից բացի <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/will-not-develop-relations-with-pakistan-at-cost-of-india-ties-with-new-delhi-long-term-russia-narendra-modi-vladimir-putin/298009|title=No ties with Pakistan at India's cost, relations with New Delhi long-term: Russia {{!}} India News|access-date=14հոկտեմբերի October14, 2018|language=en-GB}}</ref> , Հնդկաստանն ունի պաշտպանական հարաբերություններ Իսրայելի և Ֆրանսիայի հետ։ Վերջին տարիներին այն իր առանցքային դերն է ունեցել [[Հարավային Ասիայի տարածաշրջանային համագործակցության ասոցիացիա|Հարավային Ասիայի տարածաշրջանային համագործակցության ասոցիացիայում]]յում, ինչպես նաև [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունում]]։ում։ Մինչ այժմ երկիրը տրամադրել է 100 հազար զինվորական և ոստիկանական աշխատակիցներ՝ ծառայելու չորս մայրցամաքներում իրականացվող ՄԱԿ-ի 35 խաղաղապահ գործողություններին: Հանդիսանում է Արևելյան Ասիայի գագաթաժողովի, G8 + 5, և մի շարք այլ բազմակողմ ֆորումների մասնակից երկիր .{{sfn|Alford|2008}} ։ Հնդկաստանը տնտեսական ամուր կապեր ունի Հարավային Ամերիկայի <ref>{{Cite web|url=http://www.americasquarterly.org/india-latin-america|title=India and Latin America Trade – Economic Ties Latin America and India|website=www.americasquarterly.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170525115121/http://www.americasquarterly.org/india-latin-america|archivedate=մայիսի 25 May, 2017|access-date=19մայիսի May19, 2017|deadurl=no}}</ref>, Ասիայի և Աֆրիկայի երկրների հետ։ Վարելով "Դեպի արևելք" քաղաքականություն՝ այն ձգտում է համագործակցել Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի անդամ երկրների, Ճապոնիայի, Հարավային Կորեայի հետ ամենատարբեր, մասնավորապես՝ տնտեսական ներդրումային և տարածքային անվտանգության հարցերի շրջանակում {{sfn|Ghosh|2009|pp=282–289}}{{sfn|Sisodia|Naidu|2005|pp=1–8}}։
 
[[Պատկեր:INS_Vikramaditya_during_trials.jpg|ձախից|մինի|''Վիքրամադիթիա'', Հնդկական նավատորմի ամենամեծ ռազմանավը։]]
 
Չինաստանի 1964 թվականի միջուկային փորձարկումից, ինչպես նաև 1965 թ․ պատերազմում վերջինիս՝ Պակիստանին աջակցելու սպառնալիքներից հետո Հնդկաստանը սկսեց միջուկային զենք մշակել {{sfn|Perkovich|2001|pp=60–86, 106–125}} ։ 1974 թ․ փորձարկվեց առաջին միջուկային զենքը, իսկ 1998-ին իրականացվեց ստորգետնյա առաջին փորձարկումը: Չնայած լայնածավալ քննադատությանն ու ռազմական պատժամիջոցներին՝ Հնդկաստանը չի ստորագրել ո՛չ Միջուկային փորձարկումների արգելման համապարփակ պայմանագիրը և ո՛չ էլ [[Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագիր|Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագիրը]]՝ երկուսն էլ համարելով սխալ և խտրական {{sfn|Kumar|2010}} ։ Երկիրը վարում է միջուկային այնպիսի քաղաքականություն, ըստ որի՝ պետք է զերծ մնալ առաջինը միջուկային զենք կիրառելուց {{sfn|Nair|2007}}{{sfn|Pandit|2009}} ։ Այժմ մշակվում է բալիստիկ հրթիռային պաշտպանական վահան, իսկ Ռուսաստանի հետ միասին՝ հինգերորդ սերնդի մարտական կործանիչ {{sfn|The Hindu 2011}} ։ Ռազմական նախագծերը ներառում են նաև ''վիկրանտ'' դասի ինքնաթիռների և ''Արիհանտ'' դասի միջուկային սուզանավերի նախագծումն ու իրականացումը {{sfn|The Hindu 2011}}։
 
Սառը պատերազմի ավարտից հետո Հնդկաստանը մեծացրեց իր տնտեսական, ռազմավարական և ռազմական համագործակցությունը Միացյալ Նահանգների ու Եվրամիության հետ {{sfn|Europa 2008}} ։ 2008 թվականին ԱՄՆ-ի հետ կնքվեց քաղաքացիական միջուկային համաձայնագիր և չնայած նրան, որ Հնդկաստանն արդեն միջուկային զենք ուներ ու չէր ստորագրել [[Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագիր|Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագիր]]՝ այն Միջուկային էներգիայի միջազգային գործակալության և Միջուկային մատակարարների խմբի կողմից ստացավ հրաժարման փաստաթուղթ՝ այդպիսով վերջ դնելով ավելի վաղ սահմանված միջուկային տեխնոլոգիաների և առևտրի վրա դրված սահմանափակումներին։ Արդյունքում Հնդկաստանը դարձավ [[Դե ֆակտո|դե ֆակտո]] միջուկային վեցերորդ պետությունը {{sfn|The Times of India 2008}}։ Հետագայում ստորագրվեցին նաև համագործակցության պայմանագրեր, այդ թվում՝ քաղաքացիական միջուկային էներգիայի մասին, Ռուսաստանի {{sfn|British Broadcasting Corporation 2009}} Ֆրանսիայի,{{sfn|Rediff 2008 a}} Մեծ Բրիտանիայի,{{sfn|Reuters|2010}} և Կանադայի հետ {{sfn|Curry|2010}}։
[[Պատկեր:BRICS_leaders_meet_on_the_sidelines_of_2016_G20_Summit_in_China.jpg|մինի|ԲՐԻՍԿ-ի երկրների առաջնորդները]]
 
Տող 666.
* {{citation|date=14 March 2009|title=Current Recognised Parties|work=Election Commission of India|url=http://eci.nic.in/eci_main/ElectoralLaws/OrdersNotifications/Symbols_Sep_2009.pdf|accessdate=5 July 2010|ref={{sfnRef|Election Commission of India}}}}
* {{citation|last=Gledhill|first=A.|date=30 March 1970|title=The Republic of India: The Development of its Laws and Constitution|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-8371-2813-9|url=https://books.google.com/books?id=cHAjPQAACAAJ|accessdate=21 July 2011}}
* {{cite news|first=Samar |last=Halarnkar |title=Narendra Modi makes his move |work=BBC News |date=13հունիսի June13, 2012 |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-18352532 |quote=The right-wing Hindu nationalist Bharatiya Janata Party (BJP), India's primary opposition party|ref={{harvid|BBC|2012}}}}
* {{cite journal|ref=harv|last1=Malik|first1=Yogendra K.|last2=Singh|first2=V. B.|title=Bharatiya Janata Party: An Alternative to the Congress (I)?|journal=Asian Survey|date=April 1992|volume=32|issue=4|pages=318–336|jstor=2645149|doi=10.2307/2645149}}
* {{citation|last=Mathew|first=K. M.|date=1 January 2003|title=Manorama Yearbook|publisher=Malayala Manorama|isbn=978-81-900461-8-3|url=https://books.google.com/books?id=jDaLQwAACAAJ|accessdate=21 July 2011}}
Տող 762.
'''Մշակույթ'''
{{refbegin|33em}}
* {{cite news|last=Agnivesh|first=Swami|title=Missing: 50 million Indian girls|url=https://www.nytimes.com/2005/11/24/opinion/24iht-edswami.html|accessdate=30դեկտեմբերի December30, 2013|newspaper=The New York Times|date=25նոյեմբերի November25, 2005|author2=Rama Mani|author3=Angelika Köster-Lossack |ref={{sfnref|Agnivesh|2005}} }}
* {{cite news|last=Bunting|first=Madeleine|title=India's missing women|url=https://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2011/jul/22/india-sex-selection-missing-women|accessdate=դեկտեմբերի 30 December, 2013|newspaper=The Guardian|date=22հուլիսի July22, 2011 |ref={{sfnref|Bunting|2011}} }}
* {{citation|last=Binmore|first=K. G.|date=27 March 2007|title=Playing for Real: A Text on Game Theory|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-530057-4|url=https://books.google.com/books?id=eY0YhSk9ujsC&pg=PA98}}
* {{citation|last=Bladholm|first=L.|date=12 August 2000|title=The Indian Grocery Store Demystified|edition=1st|publisher=Macmillan Publishers|isbn=978-1-58063-143-3|url=https://books.google.com/books?id=nCCEmAIo7HAC&pg=PA64}}
Տող 800.
* {{citation|last=Messner|first=W.|year=2009|title=Working with India. The Softer Aspects of a Successful Collaboration with the Indian IT & BPO Industry|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-540-89077-5|url=http://www.globusresearch.com/knowledge-books.com#working-with-india|access-date=6 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20170820034438/http://www.globusresearch.com/knowledge-books.com#working-with-india|archive-date=20 August 2017|url-status=dead}}
* {{citation|last=Messner|first=W.|year=2012|title=Engaging with India. How to Manage the Softer Aspects of a Global Collaboration|publisher=[[Createspace]]|isbn=978-1-4662-4490-0|url=http://www.globusresearch.com}}
* {{cite web|url=http://mruc.net/irs2012q1-topline-findings.pdf |title=Indian Readership Survey 2012 Q1 : Topline Findings |at=Growth: Literacy & Media Consumption |publisher=Media Research Users Council |accessdate=12սեպտեմբերի September12, 2012 |ref={{sfnRef|Media Research Users Council 2012}} |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140407092737/http://mruc.net/irs2012q1-topline-findings.pdf |archivedate=7ապրիլի April7, 2014 }}
* {{citation|last=Mehta|first=Nalin|title=Television in India: Satellites, Politics and Cultural Change|url=https://books.google.com/books?id=R-BsSzSjnTYC|accessdate=12 September 2012|date=30 July 2008|publisher=[[Taylor & Francis]] US|isbn=978-0-415-44759-1}}
* {{citation|date=24 September 2010|title=Is Boxing the New Cricket?|publisher=Mint (newspaper)|url=http://www.livemint.com/Leisure/1jxksEgRhUYXq0ezp1iixM/Is-boxing-the-new-cricket.html|accessdate=5 October 2010|ref={{sfnRef|Mint 2010}}}}
Տող 822.
* {{citation|date=11 September 2009|title=India Aims for Center Court|work=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052970203440104574406704026883502|accessdate=29 September 2010|ref={{sfnRef|The Wall Street Journal 2009}}}}
* {{citation|last1=Wengell|first1=D. L.|last2=Gabriel|first2=N.|date=1 September 2008|title=Educational Opportunities in Integrative Medicine: The A-to-Z Healing Arts Guide and Professional Resource Directory|edition=1st|publisher=The Hunter Press|isbn=978-0-9776552-4-3|url=https://books.google.com/books?id=BNR1KGJXX9cC&pg=PA158}}
* {{Cite book|title=Intergenerational Mobility for Dalits Is Visible, Albeit Limited|url=http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2011/05/05/000356161_20110505044659/Rendered/PDF/574280PUB0Pers1351B0Extop0ID0186890.pdf|journal=World Bank Report 2011|accessdate=6սեպտեմբերի September6, 2012|doi=10.1596/978-0-8213-8689-7|ref={{sfnRef|World Bank 2011}}|year=2011|isbn=978-0-8213-8689-7}}
* {{citation|last=Xavier|first1=L.|date=12 September 2010|title=Sushil Kumar Wins Gold in World Wrestling Championship|newspaper=The Times of India|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/more-sports/wrestling/Sushil-Kumar-wins-gold-in-World-Wrestling-Championship/articleshow/6542488.cms?referral=PM|accessdate=5 October 2010}}
* {{citation|last1=Yadav|first1=S. S.|last2=McNeil|first2=D.|last3=Stevenson|first3=P. C.|date=23 October 2007|title=Lentil: An Ancient Crop for Modern Times|publisher=Springer|isbn=978-1-4020-6312-1|url=https://books.google.com/?id=VfT6hZHpXPkC&pg=PA174<!--|quote=But it has been red lentils which have "fed the masses" particularly in the Indian subcontinent. Lentils are a staple food in many regions.-->}}
Տող 838.
{{Մ20}}
{{Շանհայի համագործակցության կազմակերպություն}}
 
[[Կատեգորիա:Հնդկաստան| ]]
[[Կատեգորիա:Նախկին բրիտանական գաղութներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Հնդկաստան» էջից