Վիքիպեդիա

«Սոցիալական ուսուցման տեսություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Հետ է շրջվում 7135977 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Vopyan (քննարկում) մասնակիցը
Պիտակ՝ Հետ շրջել
Հետ է շրջվում 7135131 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Vopyan (քննարկում) մասնակիցը
Պիտակ՝ Հետ շրջել
Տող 1.
'''Սոցիալական ուսուցման տեսություն''', [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] մեջ հայտնի ուսուցման տեսություն, ըստ որի՝ մարդու [[վարք]]ը պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ (ճանաչողական) և միջավայրային գործոնների մշտական փոխազդեցության արդյունքում։
'''Закон Вебера — Фехнера''' — [[Эмпирическая формула|эмпирический]] [[Психофизиология|психофизиологический]] закон, заключающийся в том, что интенсивность [[ощущение|ощущения]] чего-либо прямо пропорциональна [[логарифм]]у интенсивности раздражителя<ref>{{Книга|автор=Г. Г. Гинкин|заглавие=Справочник по радиотехнике|ответственный=|год=1939|издание=3-е, исправленное и дополненное|место=Москва - Ленинград|издательство=Оборонгиз|страницы=323|страниц=686|isbn=}}</ref>.
 
Տեսությունը, 1969 թվականին, առաջ է քաշել [[Ալբերտ Բանդուրա]]ն՝ թույլ տալով հեռանալ դասական [[Բիհեյվիորիզմ|բիհեյվորիզմից]]։
== История ==
В ряде экспериментов, проводимых начиная с 1834 года, [[Вебер, Эрнст Генрих|Эрнст Вебер]] показал, что ощущения от нового раздражителя будут отличаться от ощущений, возбуждаемых предыдущим раздражителем, если интенсивность нового раздражителя будет отличаться от интенсивности предыдущего не в [[Арифметическая прогрессия|арифметической]], а в [[Геометрическая прогрессия|геометрической прогрессии]]. Так, чтобы два предмета воспринимались как различные по весу, их вес должен различаться на 1/30, а не на ''x'' граммов. Для различения двух источников света по яркости необходимо, чтобы их яркость отличалась на 1/100, а не на ''x'' [[люмен]] и т. д. Таким образом, отношение минимального приращения силы раздражителя, впервые вызывающего новые ощущения, к исходной величине раздражителя есть величина постоянная.
 
== Սոցիալական ուսուցման տեսության նկարագրություն ==
Закон Вебера — Фехнера можно объяснить тем, что константы скорости химических реакций, проходящих при [[рецептирование|рецептировании]], нелинейно зависят от концентрации [[химический посредник|химических посредников]] [[физический раздражитель|физических раздражителей]] или собственно [[химический раздражитель|химических раздражителей]]{{Нет АИ|27|9|2011}}.
Սոցիալական ուսուցման տեսությունն առաջարկել է հոգեբանական գիտությունների թեկնածու Ա․ Բանդուրան՝ 1969 թվականին։ Նա քննադատել է հոգեբանությունում տարբեր տեսությունների մոտեցումներ, այն բանի համար, որ նրանք մարդու վարքը հայտարարել էին անձի ներսում կամ արտաքին միջավայրի կողմից տարբեր առանձին գործոնների ազդեցություն, բայց հաշվի չէին առել դրանց փոխներգործությունը։ Ըստ այս տեսության՝ մարդու վարքը պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ և միջավայրային գործոնների փոխազդեցությամբ։ Դա նշանակում է, որ ոչ միայն միջավայրը և անձնային գործոններն են ազդում մարդու վարքի վրա, այլ հենց մարդը կարևոր դեր է խաղում շրջակա միջավայրի պայմանների ստեղծման գործում<ref>{{Книга|автор=Хьелл Л., Зиглер Д.|заглавие=Теория личности|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петерберг|издательство=Питер|год=1997|страницы=|страниц=|isbn=}}</ref>։
 
=== Մարդու վարքի ակունքներ ===
В XX веке [[Стивенс, Стенли Смит|Стивенс]] разработал теорию степенной зависимости, согласно которой закон Вебера—Фехнера справедлив лишь для средних значений ощущения некоторых [[Модальность (психология)|модальностей]]. Однако ряд авторов выступили с критикой его теории, в том числе опираясь на данные собранные самим Стивенсом в его исследовании, и на данный момент нет единого мнения о правильности этой теории.<ref>{{статья|автор=Mackay, D. M.|заглавие=Psychophysics of perceived intensity:A theoretical basis for Fechner's and Stevens' laws|год=1963|язык=en|издание=Science|тип=journal|том=139|страницы=1213—1216|doi=10.1126/science.139.3560.1213-a}}</ref><ref>{{статья|ссылка=http://hdl.handle.net/10161/6003|автор=Staddon, J. E. R.|заглавие=Theory of behavioral power functions.|язык=en|издание={{Нп3|Psychological Review}}|тип=journal|том=85|страницы=305—320|doi=10.1037/0033-295x.85.4.305|accessdate=2017-04-23}}</ref>
Ծննդյան օրվանից մարդն օժտված է սահմանափակ թվով [[ռեֆլեքս]]ներով, որոնց հիման վրա նրա մոտ՝ կյանքի ընթացքում, աստիճանաբար ձևավորվում են վարքի նոր ձևեր<ref name=":02">{{Книга|автор=А.Бандура|заглавие=Теория социального научения|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петербург|издательство=ЕВРАЗИЯ|год=2000|страницы=191|страниц=320|isbn=}}</ref>։ Առաջատար գործընթացը, որի շնորհիվ ընդլայնվում են մարդու վարքային դրսևորումները, դա ուսուցումն է։ Ըստ սոցիալական ուսուցման տեսության՝ մարդը կարող է սովորել ոչ միայն սեփական փորձի, այլև ալյ մարդկանց վարքի դիտման միջոցով, ինչն այս տեսության սկզբունքային տարբերությունն է ծայրահեղական բիհեյվորիզմից։ Սեփական փորձի հիման վրա ուսուցումը տեղի է ունենում դրական կամ բացասական ամրացումների հաշվին, որոնք գործում է մարդը։ Տեղի է ունենում վարքի արդյունավետ ձևերի ընտրություն<ref name=":02" />։ Դիտարկման միջոցով ուսուցանումը մարդու մոտ ձևավորում է պատկերացում այն մասին, թե ինչպես պետք է իրականացնել նոր վարքը, այն ընդունում է վարքի մոդելի [[Խորհրդանիշ|խորհրդանշական]] տեսք<ref name=":02" />։ Հետագայում այդպիսի տեղակատվությունը ծառայում է որպես գործողությունների ուղեցույց։ Բանդուրան հիմնական շեշտը դնում է դիտարկման միջոցով ուսուցման վրա, որի միջոցով ձեռք է բերվում վարքային հմտություններ։
 
=== Սոցիալական ուսուցման չորս գործընթացային կոմպոնենտներ ===
== Математическая форма ==
Դիտման միջոցով ուսուցումը կարգավորվում է չորս փոխկապակցված գործընթացներով․ [[ուշադրություն]], [[հիշողություն]], շարժողական-վերահիշվող գործընթացներ և [[մոտիվացիա]]<ref name=":02" />։ Ուշադրության գործընթացները սահմանում են, որ ընտրողաբար դիտվում ու որոշակիորեն առանձնացվում է տարբեր մոդելային ազդեցություններ<ref name=":02" />։ Հիշողության գործընթացները պատասխանատու են երկարաժամկետ հիշողությունում դիտարկվող վարքի մտապահման համար<ref name=":02" />։ Շարժողական-վերահիշվող գործընթացներն ապահովում են սիմվոլիկ պատկերացումների վերափոխում՝ համապատասխան գործողության։ Մոդելավորող վարքի սկզբնական փուլում ռեակցիաները ընտրվում և կազմակերպվում են կոգնիտիվ մակարդակում։ Այնուհետև գործողությունն իրականացվում է իրական կյանքում։ Կոգնիտիվ մակարդակի գաղափարները հազվադեպ են անմիջապես դառնում գործողություն։ Անհրաժեշտ են շտկողական ջանքեր, որպեսզի գործողությունները կատարվեն ճիշտ<ref name=":02" />։ Ավելի հավանական է, որ մարդը հիշի այն վարքը, որն ունեցել է դրական արդյունք։ Մենք փորձում ենք գործել այնպես, որպեսզի ունենանք ինքնաբավարարվածության զգացում և վանում ենք այն, ինչն անձամբ հավանություն չենք տալիս։ Այդ պատճառով, թե ինչ արդյունքի է հանգեցնում վարքի մոդելը, կազդի մարդու մոտիվացիայի վրա<ref name=":02" />։
На основе наблюдений Вебера [[Фехнер, Густав Теодор|Густав Фехнер]] в [[1860 год]]у сформулировал «основной психофизический закон», согласно которому сила ощущения <math>p</math> пропорциональна логарифму интенсивности раздражителя <math>S</math>:
 
=== Անուղղակի ամրացում ===
:<math> p = k \ln \frac{S}{S_0} , </math>
Ամեն անգամ, երբ հետազոտողը տեսնում է գործողության մոդելը և հետևող արդյունքը, տեղի է ունենում անուղղակի ամրացում։ Հնարավոր է, որ հետազոտողը ոչ միայն տեսել, այլ գիտակցել է մոդելի գործողությունների նախորդող արդյունքը։ Անուղղակի դրական ամրացումը մարդու մոտ կառաջացնի ցանկություն՝ կրկնել մոդելի կողմից վաղ դիտարկվող վարքը, իսկ անուղղակի պատիժը՝ հակառակը, կնվազեցնի նման վարք դրսևորելու միտումը<ref name=":02" />։ Բանդուրան նշում է, որ գործողության դիտորդները ավելի շուտ կսովորեն, քան այն իրականացնողները։ Դիտորդները կարող են ամբողջությամբ ուշադրություն դարձնել ճիշտ որոշման փնտրտուքի վրա, միևնույն ժամանակ, երբ իրականացնողները արդյունք են փնտրում գործողությունների և արդյունքի միջև<ref name=":02" />։
 
=== Ինքնաամրապնդում ===
где:
Ա․ Բանդուրան առաջ է քաշում ամրապնդման հատուկ տեսակ՝ ինքնաամրապնդում։ Սոցիալական համագործակցությունների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ մարդիկ ամուր կերպով հավատարիմ են մնում գաղափարական տեսակետներին, հետևաբար կարելի է հանգել այն եզրահանգման, որ գոյություն ունի անհատական վարքի ղեկավարման աղբյուր։ Մարդիկ իրենց համար մշակում են վարքի չափորոշիչներ և դրանց պատասխանում ինքնախրախուսման կամ ինքնապատժման ձևով։ Այդ չափորոշիչները սահմանվում են կամ սովորեցման, կամ մոդելավորման արդյունքում։ Հաճախ մարդիկ սովորում են գնահատել իրենց վարքը հիմնվելով այն բանի վրա, թե ինչպես են այլք հակազդում իր վրա<ref name=":0">А.Бандура. Теория социального научения. — Санкт-Петербург: ЕВРАЗИЯ, 2000. — С. 191. — 320 с.</ref>։ Նրանից հետո, երբ ձևավորվում է ինքնաամրապնդման համակարգ, յուրաքանչյուր գործողություն կարող է ունենալ 2 հետևանք․ արտաքին արդյունք և ինքնագնահատման ռեակցիաներ։ Երկու տեսակի գնահատականների միջև հաշվեկշիռը կարող է տարբեր լինել, և որոշ դեպքերում այն կարող է հանգեցնել կոնֆլիկտի, եթե ինքնագնահատման ռեակցիաները զգալի կերպով տարբերվեն գործողության արտաքին արդյունքից։ Այդ դեպքում մարդը կամ կարող է ուժեղացնել գործողությունների ինքանգանահատող ամրացումը, կամ վերանայել իր գնահատման ներքին չափորոշիչները<ref name=":0" />։
* <math> S </math> — значение интенсивности раздражителя;
* <math> S_0 </math> — нижнее граничное значение интенсивности раздражителя; если <math> S < S_0 </math>, раздражитель совсем не ощущается;
* <math> k </math> — константа, зависящая от субъекта ощущения.
 
=== Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով ===
== Следствия ==
{{Հիմնական հոդված|Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով}}1961 թվականին Ալբերտ Բանդուրան, իր կոլեգաների հետ անց կացրեց [[Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով|«Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը]], որի նպատակն էր բացահայտել վաքի ագրեսիվ մոդելների ազդեցոիթյունը, որոնք երեխաները դիտարկում էին մեծահասակների մոտ, գործողությունների ազատության պայմաններում նրանց հետագա վարքը։ Հետազոտությաը մասնակցել են [[Սթենֆորդի համալսարան]]ի 37-69 ամսական (միջին տարիքը 52 ամսական) 36 տղա և 36 աղջիկ երեխա։ Երկու մեծահասակ՝ տղամարդ և կին, կատարել են վարքային մոդելի դեր, և մի կին ղեկավարել է գիտափորձի ընթացքը<ref name=":1">{{Статья|автор=|заглавие=Трансляция агрессии через имитацию модели агрессивного поведения|ссылка=http://www.psychologos.ru/articles/view/translyaciya_agressii_cherez_imitaciyu_modeli_agressivnogo_povedeniya|язык=|издание=|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref><ref name=":2">{{Статья|автор=Albert Bandura, Dorothea Ross, and Sheila A. Ross|заглавие=Transmission of aggressions through imitation of aggressive models|ссылка=http://psychclassics.yorku.ca/Bandura/bobo.htm|язык=|издание=Journal of Abnormal and Social Psychology|тип=|год=1961|месяц=|число=|том=63|номер=|страницы=575-582|issn=}}</ref>։ Հետազոտվողները բաժանվել են 8 փորձարարական խմբի՝ յուրաքանչյուրում 6 մարդ և վերահսկիչ խումբ, որում եղել է 24 մարդ։ Երեխաների՝ ագրեսիայի նկատմամբ անհատական հակումը հսկվել է։ Հետազոտվողների մի մասին ցույց է տրվել ագրեսիվ մոդել, իսկ մյուս մասին՝ ճնշված և ոչ ագրեսիվ։ Այնուհետև առանձնացվել են աղջիկների և տղաների խմբեր։ Մի կեսը դիտարկել է ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդելներ՝ իր սեռի նեկայացուցչի կողմից, իսկ մյուս կեսը՝ հակառակ սեռի։ Ղեկավարող խումբը թեստավորվել է միայն հաջորդող ընդհանուր իրավիճակում․ ոչ մի վարքի մոդել չի ներկայացվել<ref name=":1" /><ref name=":2" />։ Գիտափորձը բաժանվել է երկու մասի։ Առաջին մասում երեխաներին ներկայացվել է վարքի մոդելներ, իսկ երկրորդում՝ խաղային սենյակում դիտարկել են նրանց վարքը, որտեղ նրանց տրվել է գործողությունների ազատություն։
Люстра, в которой восемь лампочек, кажется настолько же ярче люстры из четырёх лампочек, насколько люстра из четырёх лампочек ярче люстры из двух лампочек. То есть количество лампочек должно увеличиваться в одинаковое число раз, чтобы казалось, что прирост яркости постоянен. И наоборот, если абсолютный прирост яркости (разница в яркости «после» и «до») постоянен, то будет казаться, что абсолютный прирост уменьшается по мере роста самого значения яркости. Например, если добавить одну лампочку к люстре из двух лампочек, то кажущийся прирост в яркости будет значительным. Если же добавить одну лампочку к люстре из 12 лампочек, то прирост яркости практически незаметен. По этому принципу устроена шкала [[Видимая звёздная величина|звёздных величин]].
 
Գիտափորձի առաջին մասում հետազոտվողներին ուղղորդել են հատուկ սենյակ և առաջարկել զբաղվել ստեղծագործական գործունեությամբ։ Այդ ժամանակ սենյակում գտնվել է նաև մեծահասակ, ով գիտափորձի ընթացքում հետազոտվողների համար եղել է վարքային մոդել։ Երեխաներին չի տրվել հրահանգ՝ հետևել մեծահասակի վարքին։ Փորձարարական խմբերում, որտեղ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, մեծահասակը սկզբում 1 րոպե խաղացել է «Բոբո» տիկնիկով, այնուհետև դրսևորել է ագրեսիվ գործողություններն (մուրճով հարվածել է խաղալիքին, նետել այն, օգտագործել վերբալ ագրեսիայի ձևեր և այլն)։ Այն փորձարարական խմբերում, որտեղ ցուցադրվում էր ճնշված և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդել, մեծահասակն ամբողջ ընթացքում ուղղակի խաղացել է տիկնիկի հետ, առանց ագրեսիայի։ 10 րոպե անց հետազոտվողներին ուղեկցել են այլ սենյակ, որտեղ վարքային մոդելներ չեն եղել։ Այտեղ եղել են խաղալիքներ՝ միտված առաջացնելու ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի ձևեր։ Ոչ ագրեսիվին են դասվել թեյի հավաքածուն, կավիճներ, ներկեր, խաղալիք մեքենաներ, պլաստիկ կենդանիներ։ Ագրեսիվ խաղալիների մեջ ներառված է եղել՝ Բոբո տիկնիկը, թխկթխկանը, 2 աղեղ, առաստաղից կախված գնդակ, որի վրա նկարված էր դեմք։ Հետազոտվողը սենյակում է մնացել 20 րոպե, որի ընթացքում նրան հետևել են 2 դիտարկողներ, որոնցից մեկին հայտնի էր գիտափորձի պայմանները, մյուսին՝ ոչ։ Երեխաների վարքը ֆիքսող կատեգորիաները հետազոտողներին տրվել է նախապես և ներառվել է հատուկ ընդգծված վարքի կարգեր։ Գնահատվել է ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ վերբալ ագրեսիայի դրսևորումները<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
В акустике [[Громкость звука|громкость]] как мера субъективного ощущения силы звука определяется по [[Логарифмический масштаб|логарифмической шкале]] числом [[Децибел|децибел.]]
 
Վարքի համեմատությունը ցույց տվեց, որ այն հետազոտվողները, ում մոտ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, ցույց են տվել մեծամասամբ ագրեսիվ ռեակցիաներ, քան նրանք՝ ում ցուցադրվել է ոչ ագրեսիվ կամ ճնշված վարքի մոդելներ։ Դրա հետ մեկտեղ, երեխաները հաճախ կրկնօրինակել են իրենց սեռի վարքային մոդելը<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
== Примечания ==
{{примечания}}
 
Այսպիսով, այս գիտափորձը ապացուցեց Բանդուրայի սոցիալական ուսուցման տեսական ենթադրությունները։
== Ссылки ==
* [https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Weber%27s_Law Weber's Law] / Encyclopædia Britannica, 1911{{ref-en}}
 
== Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատություն ==
{{внешние ссылки}}
Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատները նշում էին, որ այն վերաբերում է սոցիալ-կոգնիտիվ ուղղությանը, բայց կոգնիտիվ բաղադրիչը այս տեսության մեջ թույլ է վերլուծված։ «Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը, որը դարձավ տեսության գործնական ապացույցը, ընդգրկել է 37-69 ամսական հետազոտվողներ, ինչը սահմանում է կոգնիտիվ ոլորտի որոշակի դաշտ, որը հետազոտությունում չի քննարկվել։ Գոյություն ունի 1960-1982 թվականին անց կացված [[լոնգիտյուդային հետազոտություններ]]ի տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս, որ ագրեսիվ սյուժեով և ագրեսիվ վարքով ֆիլմեր դիտելը տարբեր տարիքային խմբերի մոտ (8, 19 և 30 տարեկան) առաջացնում են տարբեր կոռելյացիոն կապեր։ Այդպիսով, Ա․ Բանդուրայի սոցիալական ուսուցման տեսությունը տարբերակումներ չի առաջացնում տարբեր տարիքային խմբերի ուսուցման գործընթացում<ref>{{Статья|автор=Karen E. Hart, William Allan Kritsonis|заглавие=Critical Analysis of an Original Writing on Social Learning Theory: Imitation of Film-Mediated Agressive Models by Albert Bandura, Dorothea Ross, Sheila A. Ross (1963)|ссылка=https://numerons.files.wordpress.com/2012/04/critical-analysis-bandura.pdf|язык=|издание=National forum of applied educational research journal|тип=|год=2006|месяц=|число=|том=|номер=3|страницы=|issn=}}</ref>։
{{physiology-stub}}
{{rq|sources|image|style}}
 
Նաև նշվում էր, որ տեսությունը չի բացատրում մարդկանց անհատական տարբերությունները։ Միևնույն իրավիճակում տարբեր մարդիկ կարող են դիտարկել նման վարքի մոդելներ, սակայն հետագայում գործել տարբեր կերպով, իսկ այս տեսությունը չի բացատրում, թե ինչի հետ է դա կապված։ Սոցիալական ուսուցման տեսությունը չի դիտարկում այպիսի ներքին փոփոխականների փոխկապվածությունը, ինչպիսիք են՝ զգացմունքները, մտքերը, մարդու ցանկությունները<ref>{{Статья|автор=Walter Mischel|заглавие=Towards a Cognitive Social Learning Theory Reconceptualization of Personality|ссылка=http://psych.colorado.edu/~carey/courses/psyc5112/Readings/psnSituation_Mischel01.pdf|язык=|издание=Psychological Review|тип=|год=1973|месяц=|число=|том=80|номер=4|страницы=252-283|issn=}}</ref>։
{{DEFAULTSORT:Вебера-Фехнера закон}}
 
== Ծանոթագրություններ ==
[[Категория:Сенсорная физиология]]
{{ծանցանկ}}
[[Категория:Экспериментальная психология]]
 
[[Категория:Законы психологии]]
== Գրականություն ==
[[Категория:Психофизика]]
# Бандура А. Теория социального научения. СПб. — Евразия, 2000.
[[Категория:Именные законы и правила]]
# Хьелл Л., Зиглер Д. Теории личности. С. — Петербург: Питер, 1997.
# История психологии. Марцинковская Т. Д. 4-е изд., стереотип. — М.: Академия, 2004—544 с.
# Смирнова Е. О. Детская психология: Учебник для вузов. 3-е изд., перераб. — СПб.: Питер. — 304 с:
# Кагермазова Л. Ц. Возрастная психология (Психология развития)
# Возрастная психология (психология развития и возрастная психология) (И. В. Шаповаленко) М.: Гардарики, 2005. — 349 с.
 
== Տես նաև ==
* [[Ընդօրինակում]]
 
[[Կատեգորիա:Հոգեբանական տեսություններ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սոցիալական_ուսուցման_տեսություն» էջից