«Մասնակից:Vopyan/Ավազարկղ 4»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
'''Ֆեխներ-Վեբերի օրենք''', [[Հոգեֆիզիոլոգիա|հոգեֆիզիոլոգիական]] փորձարարական մեթոդ, ըստ որի՝ ինչ-որ բան զգալու ինտենսիվությունն ուղիղ համեմատական է գրգռիչի [[Լոգարիթմ|լոգարիթմի]] ինտենսիվությանը<ref>{{Книга|автор=Г. Г. Гинкин|заглавие=Справочник по радиотехнике|ответственный=|год=1939|издание=3-е, исправленное и дополненное|место=Москва - Ленинград|издательство=Оборонгиз|страницы=323|страниц=686|isbn=}}</ref>։
'''Սոցիալական ուսուցման տեսություն''', [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] մեջ հայտնի ուսուցման տեսություն, ըստ որի՝ մարդու [[Վարք|վարքը]] պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ (ճանաչողական) և միջավայրային գործոնների մշտական փոխազդեցության արդյունքում։
 
== Պատմություն ==
Տեսությունը, 1969 թվականին, առաջ է քաշել [[Ալբերտ Բանդուրա|Ալբերտ Բանդուրան]]՝ թույլ տալով հեռանալ դասական [[Բիհեյվիորիզմ|բիհեյվորիզմից]]։
Վեբերի և Ֆեխների օրենքները ձևակերպվել են Գուստավ Ֆեխների (1801–1887) կեղմից։ Նրանք առաջին անգամ հրատարակվել են 1860 թվականին՝ ''lemente der Psychophysik'' (''Elements of Psychophysics'') աշխատությունում։ Այս հրատարակությունը ոլորտի առաջին աշխատությունն էր, որտեղ Ֆեխները կիրառեց [[հոգեֆիզիկա]] տերմինը, որպեսզի նկարագրի թե ինչպես են մարդիկ ընկալում ֆիզիկական մեծությունները<ref name="Fechner1">{{cite book|title=Elements of psychophysics|last=Fechner|first=Gustav Theodor|publisher=Holt, Rinehart and Winston|year=1966|editor-last1=Howes|editor-first1=D H|volume=volume 1|location=United States of America|translator-last=Adler|translator-first=H E|trans-title=Elemente der Psychophysik|orig-year=First published .1860|editor-last2=Boring|editor-first2=E G}}</ref>։ Նա պնդում էր, որ․ - «․․․․ հոգեֆիզիկան դա ճշգրիտ գիտություն է մարմնի և հոգու գործառույթների կապի կամ կախվածության մասին»{{sfn|Pringle-Pattison|1911|p=458}}։
 
=== Վեբերի օրենք ===
== Սոցիալական ուսուցման տեսության նկարագրություն ==
Վեբերն առաջին մարդկանցից էր, որ փորձեց ուսումնասիրել մարդու ռեակցիաները՝ ֆիզիկական ազդակնիր ազդեցությամբ։ Ֆեխները Վեբերի աշակերտն էր և իր առաջին օրենք անվանել է ուսուցչի պատվին, քանի որ հենց Վեբերն էր անցկացնում հետազոտություններ, որոնք անհրաժեշտ էին օրենքի ձևակերպման համար<ref>Ross, H.E. and Murray, D. J.(Ed. and Transl.) (1996)''E.H.Weber on the tactile senses''. 2nd ed. Hove: Erlbaum (UK) Taylor & Francis;</ref>։
Սոցիալական ուսուցման տեսությունն առաջարկել է հոգեբանական գիտությունների թեկնածու Ա․ Բանդուրան՝ 1969 թվականին։ Նա քննադատել է հոգեբանությունում տարբեր տեսությունների մոտեցումներ, այն բանի համար, որ նրանք մարդու վարքը հայտարարել էին անձի ներսում կամ արտաքին միջավայրի կողմից տարբեր առանձին գործոնների ազդեցություն, բայց հաշվի չէին առել դրանց փոխներգործությունը։ Ըստ այս տեսության՝ մարդու վարքը պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ և միջավայրային գործոնների փոխազդեցությամբ։ Դա նշանակում է, որ ոչ միայն միջավայրը և անձնային գործոններն են ազդում մարդու վարքի վրա, այլ հենց մարդը կարևոր դեր է խաղում շրջակա միջավայրի պայմանների ստեղծման գործում<ref>{{Книга|автор=Хьелл Л., Зиглер Д.|заглавие=Теория личности|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петерберг|издательство=Питер|год=1997|страницы=|страниц=|isbn=}}</ref>։
 
[[Էռնստ Հենրիխ Վեբեր|Էռնստ Վեբերը]], 1834 թվականից սկսած իր փորձերում ցույց տվեց, որ նոր գրգռիչի կողմից առաջացրած զգայությունները կարող են տարբերվել նախորդ գրգռիչի կողմից առաջացրած զգայություններից, եթե նոր գրգռիչի ինտենսիվությունը տարբերվի նախորդից ոչ թե [[Թվաբանական պրոգրեսիա|թվաբանական]], այլ [[Երկրաչափական պրոգրեսիա|երկրաչափական պրոգրեսիայով]]։ Այսպիսով, որպեսզի երկու առարկաներն ընկալվեն քաշերով տարբեր, անհրաժեշտ է, որ նրանց քաշը տարբերվի 1/30, այլ ոչ թե ''x'' գրամով։ Երկու լույսի աղբյուրները՝ ըստ պայծառության տարբերակելու համար անհրաժեշտ է, որ նրանց պայծառությունը տարբերվի 1/100, այլ ոչ թե ''x'' [[Լյումեն (չափման միավոր)|լյումեն]] և այլն։ Այդպիսով, գրգռչի մինիմալ ուժի աճի (որն առաջին անգամ առաջացրել է նոր զգայություններ) հարաբերակցությունը գրգռչի սկզբանակն մեծության հետ հաստատուն մեծություն է։
=== Մարդու վարքի ակունքներ ===
Ծննդյան օրվանից մարդն օժտված է սահմանափակ թվով [[Ռեֆլեքս|ռեֆլեքսներով]], որոնց հիման վրա նրա մոտ՝ կյանքի ընթացքում, աստիճանաբար ձևավորվում են վարքի նոր ձևեր<ref name=":02">{{Книга|автор=А.Бандура|заглавие=Теория социального научения|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петербург|издательство=ЕВРАЗИЯ|год=2000|страницы=191|страниц=320|isbn=}}</ref>։ Առաջատար գործընթացը, որի շնորհիվ ընդլայնվում են մարդու վարքային դրսևորումները, դա ուսուցումն է։ Ըստ սոցիալական ուսուցման տեսության՝ մարդը կարող է սովորել ոչ միայն սեփական փորձի, այլև ալյ մարդկանց վարքի դիտման միջոցով, ինչն այս տեսության սկզբունքային տարբերությունն է ծայրահեղական բիհեյվորիզմից։ Սեփական փորձի հիման վրա ուսուցումը տեղի է ունենում դրական կամ բացասական ամրացումների հաշվին, որոնք գործում է մարդը։ Տեղի է ունենում վարքի արդյունավետ ձևերի ընտրություն<ref name=":02" />։ Դիտարկման միջոցով ուսուցանումը մարդու մոտ ձևավորում է պատկերացում այն մասին, թե ինչպես պետք է իրականացնել նոր վարքը, այն ընդունում է վարքի մոդելի [[Խորհրդանիշ|խորհրդանշական]] տեսք<ref name=":02" />։ Հետագայում այդպիսի տեղակատվությունը ծառայում է որպես գործողությունների ուղեցույց։ Բանդուրան հիմնական շեշտը դնում է դիտարկման միջոցով ուսուցման վրա, որի միջոցով ձեռք է բերվում վարքային հմտություններ։
 
Ֆեխներ-Վեբերի օրենքը կարելի է բացատրել այնպես, որ քիմիական ռեակցիայի արագության հաստատուն մեծությունները անցնելով ընկալիչների միջով ոչ գծային կերպով կախված են ֆիզիկական գրգռիչների քիմիական միջնորդների կոնցենտրացիայից կամ կամ հենց քիմիական գրգռիչներից։
=== Սոցիալական ուսուցման չորս գործընթացային կոմպոնենտներ ===
Դիտման միջոցով ուսուցումը կարգավորվում է չորս փոխկապակցված գործընթացներով․ [[ուշադրություն]], [[հիշողություն]], շարժողական-վերահիշվող գործընթացներ և [[մոտիվացիա]]<ref name=":02" />։ Ուշադրության գործընթացները սահմանում են, որ ընտրողաբար դիտվում ու որոշակիորեն առանձնացվում է տարբեր մոդելային ազդեցություններ<ref name=":02" />։ Հիշողության գործընթացները պատասխանատու են երկարաժամկետ հիշողությունում դիտարկվող վարքի մտապահման համար<ref name=":02" />։ Շարժողական-վերահիշվող գործընթացներն ապահովում են սիմվոլիկ պատկերացումների վերափոխում՝ համապատասխան գործողության։ Մոդելավորող վարքի սկզբնական փուլում ռեակցիաները ընտրվում և կազմակերպվում են կոգնիտիվ մակարդակում։ Այնուհետև գործողությունն իրականացվում է իրական կյանքում։ Կոգնիտիվ մակարդակի գաղափարները հազվադեպ են անմիջապես դառնում գործողություն։ Անհրաժեշտ են շտկողական ջանքեր, որպեսզի գործողությունները կատարվեն ճիշտ<ref name=":02" />։ Ավելի հավանական է, որ մարդը հիշի այն վարքը, որն ունեցել է դրական արդյունք։ Մենք փորձում ենք գործել այնպես, որպեսզի ունենանք ինքնաբավարարվածության զգացում և վանում ենք այն, ինչն անձամբ հավանություն չենք տալիս։ Այդ պատճառով, թե ինչ արդյունքի է հանգեցնում վարքի մոդելը, կազդի մարդու մոտիվացիայի վրա<ref name=":02" />։
 
20-րդ դարում Սթիվենսը մշակեց աստիճանական կախվածության տեսությունը, ըստ որի՝ Ֆեխներ-Վեբերի օրենքն արդար է միայն որոշ մոդալության միջին նշանակության զգայությունների համար։ Սակայն, մի շարք հեղինակներ հանդես եկան քննադատությամբ<ref>{{статья|автор=Mackay, D. M.|заглавие=Psychophysics of perceived intensity:A theoretical basis for Fechner's and Stevens' laws|год=1963|язык=en|издание=Science|тип=journal|том=139|страницы=1213—1216|doi=10.1126/science.139.3560.1213-a}}</ref><ref>{{статья|ссылка=http://hdl.handle.net/10161/6003|автор=Staddon, J. E. R.|заглавие=Theory of behavioral power functions.|язык=en|издание={{Нп3|Psychological Review}}|тип=journal|том=85|страницы=305—320|doi=10.1037/0033-295x.85.4.305|accessdate=2017-04-23}}</ref>։
=== Անուղղակի ամրացում ===
Ամեն անգամ, երբ հետազոտողը տեսնում է գործողության մոդելը և հետևող արդյունքը, տեղի է ունենում անուղղակի ամրացում։ Հնարավոր է, որ հետազոտողը ոչ միայն տեսել, այլ գիտակցել է մոդելի գործողությունների նախորդող արդյունքը։ Անուղղակի դրական ամրացումը մարդու մոտ կառաջացնի ցանկություն՝ կրկնել մոդելի կողմից վաղ դիտարկվող վարքը, իսկ անուղղակի պատիժը՝ հակառակը, կնվազեցնի նման վարք դրսևորելու միտումը<ref name=":02" />։ Բանդուրան նշում է, որ գործողության դիտորդները ավելի շուտ կսովորեն, քան այն իրականացնողները։ Դիտորդները կարող են ամբողջությամբ ուշադրություն դարձնել ճիշտ որոշման փնտրտուքի վրա, միևնույն ժամանակ, երբ իրականացնողները արդյունք են փնտրում գործողությունների և արդյունքի միջև<ref name=":02" />։
 
== Մաթեմատիկական ձև ==
=== Ինքնաամրապնդում ===
Վեբերի հետազոտությունների հիման վրա [[Գուստավ Ֆեխներ|Գուստավ Ֆեխները]] 1860 թվականին ձևակերպեց «հիմնական հոգեֆիզիկական օրենքը», համաձայն որի զգայության ուժը՝ <math>p</math> համեմատական է գրգռվածության ինտենսիվության լոգարիթմին՝ <math>S</math>․
Ա․ Բանդուրան առաջ է քաշում ամրապնդման հատուկ տեսակ՝ ինքնաամրապնդում։ Սոցիալական համագործակցությունների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ մարդիկ ամուր կերպով հավատարիմ են մնում գաղափարական տեսակետներին, հետևաբար կարելի է հանգել այն եզրահանգման, որ գոյություն ունի անհատական վարքի ղեկավարման աղբյուր։ Մարդիկ իրենց համար մշակում են վարքի չափորոշիչներ և դրանց պատասխանում ինքնախրախուսման կամ ինքնապատժման ձևով։ Այդ չափորոշիչները սահմանվում են կամ սովորեցման, կամ մոդելավորման արդյունքում։ Հաճախ մարդիկ սովորում են գնահատել իրենց վարքը հիմնվելով այն բանի վրա, թե ինչպես են այլք հակազդում իր վրա<ref name=":0">А.Бандура. Теория социального научения. — Санкт-Петербург: ЕВРАЗИЯ, 2000. — С. 191. — 320 с.</ref>։ Նրանից հետո, երբ ձևավորվում է ինքնաամրապնդման համակարգ, յուրաքանչյուր գործողություն կարող է ունենալ 2 հետևանք․ արտաքին արդյունք և ինքնագնահատման ռեակցիաներ։ Երկու տեսակի գնահատականների միջև հաշվեկշիռը կարող է տարբեր լինել, և որոշ դեպքերում այն կարող է հանգեցնել կոնֆլիկտի, եթե ինքնագնահատման ռեակցիաները զգալի կերպով տարբերվեն գործողության արտաքին արդյունքից։ Այդ դեպքում մարդը կամ կարող է ուժեղացնել գործողությունների ինքանգանահատող ամրացումը, կամ վերանայել իր գնահատման ներքին չափորոշիչները<ref name=":0" />։
 
<math> p = k \ln \frac{S}{S_0} , </math>
=== Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով ===
{{Հիմնական հոդված|Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով}}1961 թվականին Ալբերտ Բանդուրան, իր կոլեգաների հետ անց կացրեց [[Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով|«Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը]], որի նպատակն էր բացահայտել վաքի ագրեսիվ մոդելների ազդեցոիթյունը, որոնք երեխաները դիտարկում էին մեծահասակների մոտ, գործողությունների ազատության պայմաններում նրանց հետագա վարքը։ Հետազոտությաը մասնակցել են [[Սթենֆորդի համալսարան|Սթենֆորդի համալսարանի]] 37-69 ամսական (միջին տարիքը 52 ամսական) 36 տղա և 36 աղջիկ երեխա։ Երկու մեծահասակ՝ տղամարդ և կին, կատարել են վարքային մոդելի դեր, և մի կին ղեկավարել է գիտափորձի ընթացքը<ref name=":1">{{Статья|автор=|заглавие=Трансляция агрессии через имитацию модели агрессивного поведения|ссылка=http://www.psychologos.ru/articles/view/translyaciya_agressii_cherez_imitaciyu_modeli_agressivnogo_povedeniya|язык=|издание=|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref><ref name=":2">{{Статья|автор=Albert Bandura, Dorothea Ross, and Sheila A. Ross|заглавие=Transmission of aggressions through imitation of aggressive models|ссылка=http://psychclassics.yorku.ca/Bandura/bobo.htm|язык=|издание=Journal of Abnormal and Social Psychology|тип=|год=1961|месяц=|число=|том=63|номер=|страницы=575-582|issn=}}</ref>։ Հետազոտվողները բաժանվել են 8 փորձարարական խմբի՝ յուրաքանչյուրում 6 մարդ և վերահսկիչ խումբ, որում եղել է 24 մարդ։ Երեխաների՝ ագրեսիայի նկատմամբ անհատական հակումը հսկվել է։ Հետազոտվողների մի մասին ցույց է տրվել ագրեսիվ մոդել, իսկ մյուս մասին՝ ճնշված և ոչ ագրեսիվ։ Այնուհետև առանձնացվել են աղջիկների և տղաների խմբեր։ Մի կեսը դիտարկել է ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդելներ՝ իր սեռի նեկայացուցչի կողմից, իսկ մյուս կեսը՝ հակառակ սեռի։ Ղեկավարող խումբը թեստավորվել է միայն հաջորդող ընդհանուր իրավիճակում․ ոչ մի վարքի մոդել չի ներկայացվել<ref name=":1" /><ref name=":2" />։ Գիտափորձը բաժանվել է երկու մասի։ Առաջին մասում երեխաներին ներկայացվել է վարքի մոդելներ, իսկ երկրորդում՝ խաղային սենյակում դիտարկել են նրանց վարքը, որտեղ նրանց տրվել է գործողությունների ազատություն։
 
որտեղ․
Գիտափորձի առաջին մասում հետազոտվողներին ուղղորդել են հատուկ սենյակ և առաջարկել զբաղվել ստեղծագործական գործունեությամբ։ Այդ ժամանակ սենյակում գտնվել է նաև մեծահասակ, ով գիտափորձի ընթացքում հետազոտվողների համար եղել է վարքային մոդել։ Երեխաներին չի տրվել հրահանգ՝ հետևել մեծահասակի վարքին։ Փորձարարական խմբերում, որտեղ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, մեծահասակը սկզբում 1 րոպե խաղացել է «Բոբո» տիկնիկով, այնուհետև դրսևորել է ագրեսիվ գործողություններն (մուրճով հարվածել է խաղալիքին, նետել այն, օգտագործել վերբալ ագրեսիայի ձևեր և այլն)։ Այն փորձարարական խմբերում, որտեղ ցուցադրվում էր ճնշված և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդել, մեծահասակն ամբողջ ընթացքում ուղղակի խաղացել է տիկնիկի հետ, առանց ագրեսիայի։ 10 րոպե անց հետազոտվողներին ուղեկցել են այլ սենյակ, որտեղ վարքային մոդելներ չեն եղել։ Այտեղ եղել են խաղալիքներ՝ միտված առաջացնելու ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի ձևեր։ Ոչ ագրեսիվին են դասվել թեյի հավաքածուն, կավիճներ, ներկեր, խաղալիք մեքենաներ, պլաստիկ կենդանիներ։ Ագրեսիվ խաղալիների մեջ ներառված է եղել՝ Բոբո տիկնիկը, թխկթխկանը, 2 աղեղ, առաստաղից կախված գնդակ, որի վրա նկարված էր դեմք։ Հետազոտվողը սենյակում է մնացել 20 րոպե, որի ընթացքում նրան հետևել են 2 դիտարկողներ, որոնցից մեկին հայտնի էր գիտափորձի պայմանները, մյուսին՝ ոչ։ Երեխաների վարքը ֆիքսող կատեգորիաները հետազոտողներին տրվել է նախապես և ներառվել է հատուկ ընդգծված վարքի կարգեր։ Գնահատվել է ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ վերբալ ագրեսիայի դրսևորումները<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
 
* <math> S </math> — գրգռչի ինտենցիվությունն է
Վարքի համեմատությունը ցույց տվեց, որ այն հետազոտվողները, ում մոտ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, ցույց են տվել մեծամասամբ ագրեսիվ ռեակցիաներ, քան նրանք՝ ում ցուցադրվել է ոչ ագրեսիվ կամ ճնշված վարքի մոդելներ։ Դրա հետ մեկտեղ, երեխաները հաճախ կրկնօրինակել են իրենց սեռի վարքային մոդելը<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
* <math> S_0 </math> — գրգռչի ինտենսիվության ամենացածր սահմանային նշանակությունն է, եթե <math> S < S_0 </math>, գրգռվածություն չի զգացվոիմ
* <math> k </math> — կոնստանտ՝ կախված զգայության սուբյեկտից։
 
== Հետաքննություն ==
Այսպիսով, այս գիտափորձը ապացուցեց Բանդուրայի սոցիալական ուսուցման տեսական ենթադրությունները։
Ջահը, որն ունի ութ լամպ, ավելի վառ է թվում, քան չորս լամպ ունեցեղը, որքան չորս լամպ ունեցող ջահը վառ է երկու լամպ ունեցողից։ Այսինքն, լամպերի քանապը պետք է նույն քանակով ավելանա, որպեսզի թվա, որ պայծառության աճը կայուն է։ Եվ հակառակը, եթե պայծառության բացարձակ աճը կայուն է, ապա կարող է թվալ, որ բացարձակ աճը փոքրանում է պայծառության նշանակության աճի հետ։ Օրինակ՝ եթե ավելացնենք մեկ լամպ թրկու լամպ ունեցող ջահի վրա, ապա պայծառության թվացյալ աճը էական կլինի։ Եթե ավելացնենք մի լամպ 12 լամպ ունեցող ջահի վրա, ապա պայծառության աճը տեսականորեն չի նկատվի։ Ըստ այս սկզբունքի կազմված է [[Տեսանելի աստղային մեծություն|տեսանելի աստղային մեծության]] սանդղակը։
 
== Примечания ==
== Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատություն ==
{{примечания}}
Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատները նշում էին, որ այն վերաբերում է սոցիալ-կոգնիտիվ ուղղությանը, բայց կոգնիտիվ բաղադրիչը այս տեսության մեջ թույլ է վերլուծված։ «Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը, որը դարձավ տեսության գործնական ապացույցը, ընդգրկել է 37-69 ամսական հետազոտվողներ, ինչը սահմանում է կոգնիտիվ ոլորտի որոշակի դաշտ, որը հետազոտությունում չի քննարկվել։ Գոյություն ունի 1960-1982 թվականին անց կացված [[Լոնգիտյուդային հետազոտություններ|լոնգիտյուդային հետազոտությունների]] տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս, որ ագրեսիվ սյուժեով և ագրեսիվ վարքով ֆիլմեր դիտելը տարբեր տարիքային խմբերի մոտ (8, 19 և 30 տարեկան) առաջացնում են տարբեր կոռելյացիոն կապեր։ Այդպիսով, Ա․ Բանդուրայի սոցիալական ուսուցման տեսությունը տարբերակումներ չի առաջացնում տարբեր տարիքային խմբերի ուսուցման գործընթացում<ref>{{Статья|автор=Karen E. Hart, William Allan Kritsonis|заглавие=Critical Analysis of an Original Writing on Social Learning Theory: Imitation of Film-Mediated Agressive Models by Albert Bandura, Dorothea Ross, Sheila A. Ross (1963)|ссылка=https://numerons.files.wordpress.com/2012/04/critical-analysis-bandura.pdf|язык=|издание=National forum of applied educational research journal|тип=|год=2006|месяц=|число=|том=|номер=3|страницы=|issn=}}</ref>։
 
== Ссылки ==
Նաև նշվում էր, որ տեսությունը չի բացատրում մարդկանց անհատական տարբերությունները։ Միևնույն իրավիճակում տարբեր մարդիկ կարող են դիտարկել նման վարքի մոդելներ, սակայն հետագայում գործել տարբեր կերպով, իսկ այս տեսությունը չի բացատրում, թե ինչի հետ է դա կապված։ Սոցիալական ուսուցման տեսությունը չի դիտարկում այպիսի ներքին փոփոխականների փոխկապվածությունը, ինչպիսիք են՝ զգացմունքները, մտքերը, մարդու ցանկությունները<ref>{{Статья|автор=Walter Mischel|заглавие=Towards a Cognitive Social Learning Theory Reconceptualization of Personality|ссылка=http://psych.colorado.edu/~carey/courses/psyc5112/Readings/psnSituation_Mischel01.pdf|язык=|издание=Psychological Review|тип=|год=1973|месяц=|число=|том=80|номер=4|страницы=252-283|issn=}}</ref>։<br />
 
* [[wikisource:1911_Encyclopædia_Britannica/Weber's_Law|Weber's Law]] / Encyclopædia Britannica, 1911{{ref-en}}