«Մարիա Թերեզա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ավելացվեց Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա ՀոթՔաթ գործիքով |
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Միապետ}}
'''Մարիա Թերեզա''' ({{lang-de|Maria Theresia Walburga Amalia Christina}}, {{ԱԾ}}), ավստրիական թագուհի [[1740]] թվականից։ Հաջորդել է հորը՝ [[Կարլ 6-րդ]]-ին։ Մինչև [[1765]] թվականը կառավարել է ամուսնու (կայսր Ֆրանց 1-ին), իսկ [[1765]] թվականից՝ որդու (Իոսիֆ 2-րդ) հետ։
Պետության կենտրոնացումն ուժեղացնելու նպատակով անց է կացրել բարեփոխումներ (վարչական, մաքսային և այլն, հիմնել պետական խորհուրդ), հովանավորել է արդյունաբերության և առևտրի զարգացումը։ 1768 թվականին հրատարակել է նոր քրեական [[օրենսգիրք]], [[1776]] թվականին վերացրել խոշտանգումները, ծեծը և այլն։ Յոթնամյա պատերազմում ([[1756]]-[[1763]] թթ.) չի կարողացել [[Պրուսիա]]յից ետ գրավել [[Սիլեզիա]]ն։
Տող 8.
1748 թվականին կնքված Ախենի պայմանագիրը լուծել է այդ հարցը հոգուտ Մարիա Թերեզայի, բայց Ավստրիան կորցրել է Սիլեզիան: 1741 թվականի հունիսի 25-ին, Պրեսբուրգ քաղաքի (այժմ Սլովակիայի մայրաքաղաք Բրատիսլավան) գոթական սուրբ Մարտինա տաճարում Մարիա Թերեզան թագադրվել է Հունգարիայի թագուհի:
1745 թվականին Մարիա Թերեզայի ամուսինը Ֆրանց 1-ին անվամբ կայսր է թագադրվել: Յոթամյա պատերազմի ժամանակ (1756-1763) Մարիա Թերեզան մասնակցել է Սիլեզիան հետ գրավելու նպատակով, բայց անհաջողության է մատնվել. Սիլեզիան մնացել է Ֆրիդրիխ 2-րդի տիրապետության տակ: 1765 թվականին մահացել է Ֆրանց 1-ինը, և այրիացած Մարիա Թերեզան իր իշխանակից է նշանակել որդուն՝ (կայսր Իոսիֆ 2-րդին), սահմանափակելով նրա գործունեությունը արքունական, ֆինանսական և ռազմական հարցերով: 1772 թվականին Մարիա Թերեզան մասնակցել է Ռեչ Պոսպոլիտայի առաջին մասին և ստացել է Գալիցիան: Օսմանյան կայսրությանը սպառնալիքներով ստիպել է զիջել Բուկովինան (1775):
== Ներքին բարեփոխումներ ==
Հատկապես կարևոր էր Մարիա Թերեզայի` երկրի ներսում կատարած բարեփոխումները: Պատերազմից զերծ ժամանակը նա տրամադրում էր վարչության ոլորտում բարեփոխումներ կատարելուն, որտեղ կաշառակերություն և տարատեսակ անօրինություններ էին տիրում: Մինչև Մարիա Թերեզայի գահ բարձրանալը Ավստրիան աշխարհի ամենահետամնաց երկրներից մեկն էր` բոլոր առումներով: Դպրոցն ու տպագրությունն ամբողջությամբ [[Հիսուսի միաբանություն|Հիսուսյանների]] տիրապետության տակ էին գտնվում: Կառավարությունը վախենում էր ձեռք տալ վարչության, դատարանի և ֆինանսական գերատեսչության հին կարգերին, այդ իսկ պատճառով ուշադրությւոն չէին դարձնում պաշտոնյաների չարաշահումներին:
Լինելով եռանդոտ կաթոլիկ, 18-րդ դարի ռեֆորմիստական գաղափարների հակառակորդ և կղերական-արիստոկրատական միահեծանության կողմնակից, Մարիա Թերեզան այնուամենայնիվ արտաքին հանգամանքների բերումով ստիպված էր պետական շահերից ելնելով իր իշխանության տակ գտնվող ոլոտներ համապատասխան բարեփոխումներ մտցնել: Այդ բարեփոխումները մեծ մասամբ ազդեցին լեհ-գերմանական ժառանգական հողերին, և չանրադարձան Հունգարիային, քանի որ վերջինս իրեն էր վերապահել հին կարգերի պահպանումը: Վերակազմակերպման գործում Մարիա Թերեզայի գլխավոր օգնականները կոմս Գագուվիցն, իշխան Կաունիցը և կոմս Խոտեկն էին: Կոմս Գաուգվիցը, ով զբաղեցնում էր ներքին գործերի նախարարի պաշտոնը, ըստ Մարիա Թերեզայի պետության մեջ կարգուկանոն էր մտցրել: Կալվածատերերի ավատատիրական իշխանությունը սահմանափակվել էր և ենթակա էր պետական իշխանությանը:
=== Մշակույթ ===
Նա հոգում էր գիտության և մշակույթի զարգացման համար, այդ հարցում նրան օգնում էր Գերարդ վան Սթիվենը. հիմնադրել է համալսարաններ, նկարչության և ճատարապետության բարձրագույն դպրոցներ, բարեփոխել է գիմնազիաները, հիմք է դրել հասարակ մարդկանց կրթությանը, դպրոցների ընդհանուր քանակը հասցրել է 6000-ի, Պրահայում, և Ինսբուրքում հանրային գրադարաններ է բացել, Վիեննայում, Գրացում և այլ քաղաքներում աստղադիտարաններ է բացել: Համաձայնելով Կաունիցայի դիրքորոշման հետ, նա սահմանափակել է եկեղեցիների ազդեցությունը հանրային կրթության ոլորտում և ուժեղացրել պետական իշխանության դերը: Ճիզվիտների շքանշանը կրթական գործունեության մեջ ավելի էր ենթարկվում պետական իշխանությանը, մինչև 1774 թվականին ոչնչացվեց Կլիմենտ 14-րդի կողմից:
Չնայած արվեստի նկատմամբ ունեցած սիրուն, Մարիա Թերեզան նախընտրում էր ավելորդ գումար չծախսել: Գահ բարձրանալուց հետո, նա կտրուկ կրճատել է արքունական երգչախմբի քանակը, և նվազեցրել է երաժիշտների պարգևը: Մինչև այդ ջութակահար և երգահան Ջովաննի Անտոնիո Պյանինը որպես շարքային երաժիշտ տարեկան ստանում էր 1800 գուլդեն, բայց կապելմայստեր դառնալուց հետո նրա ռոճիկը կրճատվեց մինչև 1200 գուլդենի<ref>Barbara G Jackson. Giovanni A. Piani. Sonatas for Violin Solo and Violoncello with Cembalo. Madison, [Wis.]: A-R Editions. 1975. Р. VII.</ref>:
| |||