«Ռադիոքիմիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ռադիոքիմիա''', [[Քիմիա|քիմիայիքիմիա]]յի բաժին, ուսումնասիրում է [[Ռադիոակտիվռադիոակտիվ իզոտոպներ|ռադիոակտիվ իզոտոպների]]ի, [[Քիմիական տարրեր|տարրերի]] և նյութերի քիմիան, նրանց ֆիզիկաքիմիական հատկությունները պայմանավորող օրինաչափությունները, ռադիոակտիվ փոխարկումների քիմիան և այդ փոխարկումներին ուղեկցող ֆիզիկաքիմիական երևույթները։ Հետազոտվող նյութում ռադիոակտիվ իզոտոպների առկայությունը պայմանավորում է ռադիոքիմիայում կիրառվող եղանակների առանձնահատկությունները․ 1․ ռադիոակտիվ նյութերի քանակությունը որոշվում է ռադիոչափական եղանակներով, որոնք հնարավորություն են տալիս հայտնաբերել այլ եղանակներով չարձանագրվող քանակություններ (տես Ռադիոչափական տիտրում)։ Ռադիոքիմիայում օգտագործվող սովորական ռադիոչափական սարքերի օգնությամբ կարելի է որոշել, օրինակ, մինչև 10^-12—10^-15 գ 224Ra-ի 10^-17 գ 222Rո-ի և 32P-ի առկայությունը։ Հատուկ զգայուն եղանակների միջոցով արձանագրվում է առանձին [[Ատոմ|ատոմներիատոմ]]ների առկայությունը և նրանց ռադիոակտիվ քայքայման փաստը; 2․ Պահանջվում է անվտանգության հատուկ [[Տեխնիկա|տեխնիկայիտեխնիկա]]յի կիրառում, որը պաշտպանում է հետազոտողին և շրջապատի մարդկանց ճառագայթվելու վտանգից։ Թույլատրելի՝ սահմանային քանակներից ավելի [[Ճառագայթում|ճառագայթման]] ներգործությունը վնասակար է մարդու առողջության համար։ Ռադիոակտիվ նյութերի պահեստավորումը և թափոնների վնասազերծումն իրականացվում է ըստ հատուկ մշակված կանոնների։ Տարբերում են ռադիոքիմիայի հետևյալ բաժինները. 1) Ընդհանուր ռադիոքիմիա (ուսումնասիրում է ռադիոակտիվ իզոտոպների վարքի ֆիզ-քիմիական օրինաչափությունները, իզոտոպային փոխանակությունը, իզոտոպների միկրոքանակների բաշխումը տարբեր ֆազերում, [[Ադսորբում|ադսորբումըադսորբում]]ը, լուծահանումը, համատեղ նստեցումը և այլն; 2) Միջուկային փոխարկումների քիմիան ուսումնասիրում է այդ փոխարկումների արգասիքների բաժանման եղանակները, «տաք» ատոմների հատկությունները, սեփական ճառագայթման ներգործությամբ ընթացող փոխարկումները և այլն; 3) Ռադիոակտիվ տարրերի քիմիան ուսումնասիրում է բնական և արհեստական ռադիոակտիվ տարրերի ֆիզ-քիմիական հատկություններն ու քիմիական փոխարկումները, մշակում է [[Միջուկայինմիջուկային վառելիք|միջուկային վառելիքի]]ի (մասնավորապես 239Pu, 238Ս, 235Ս) ստացման եղանակները և քիմիական տեխնոլոգիան; 4) Կիրառական ռադիոքիմիան զբաղվում է նշանակիր ատոմներ պարունակող միացությունների [[Սինթեզ|սինթեզիսինթեզ]]ի, [[Գիտություն|գիտության]] և [[Արդյունաբերություն|արդյունաբերության]] մեջ ռադիոակտիվ [[Իզոտոպներ|իզոտոպներըիզոտոպներ]]ը և ճառագայթները կիրառելու (տես նաև [[Ռադիոչափական վերլուծություն]]) մեթոդների մշակմամբ։ Ռադիոքիմիան, որպես քիմիայի ինքնուրույն բաժին, ստեղծվեց [[Մարի Կյուրի]] և Պ․ Կյուրի ամուսինների աշխատանքների շնորհիվ։ 1898-ին նրանք հայտնաբերեցին [[Պոլոնիում|պոլոնիումըպոլոնիում]]ը, [[Ռադիում|ռադիումըռադիում]]ը (տես նաև [[Ռադիոակտիվություն]]), իսկ 1902-ին՝ անջատեցին ռադիումի առաջին կշռելի քանակությունը։ Ռադիոքիմիայի ստեղծման առաջին շրջանում (1898—1913) հայտնաբերվեցին նաև [[Ռադոն|ռադոնըռադոն]]ը, [[Ակտինիում|ակտինիումըակտինիում]]ը (1899), [[Պրոտակտինիում|պրոտակտինիումըպրոտակտինիում]]ը, հետազոտվեցին բազմաթիվ բնական [[ռադիոակտիվ միներալներ]] և ջրեր, դրվեց ռադիոակտիվ տարրերի [[Երկրաքիմիա|երկրաքիմիայիերկրաքիմիա]]յի հիմքը (1910—11, Վ․ Ի․ [[Վերնադսկի]])։ Իզոտոպային երևույթի (1913, Ֆ․ [[Սոդդի]]) և տեղաշարժի կանոնի (1913, Ֆ․ Սոդդի, Կ․ [[Ֆայանս]]) հայտնաբերումը թույլ տվեց պարզել [[Իզոտոպներ|իզոտոպներիիզոտոպներ]]ի ծագումնաբանական կապը և որոշել նրանց տեղերը [[Պարբերական աղյուսակ|քիմիական տարրերի պարբերական համակարգում]]։ Ռադիքիմիայի ստեղծման և զարգացման երկրորդ փուլում (1914—33) հետազոտվեցին ռադիոակտիվ տարրերի վարքի օրինաչափությունները չափազանց նոսր [[հեղուկ]] և գազային համակարգերում, հայտնաբերվեցին ռադիոակտիվ [[Ինդիկատոր|ինդիկատորներըինդիկատոր]]ները և իզոտոպային փոխանակության երևույթը (Դ․ [[Հևեշի]] և գերմ. քիմիկոս Ֆ․ [[Պանետ]], 1887—1958), համատեղ նստեցման և ադսորբման օրինաչափությունները (գերմ․ քիմիկոս՝ [[Օ․ Հան]], 1879—1968) և սովետական քիմիկոս՝ [[Վ․ Գ․ Խլոպին]], 1890— 1950), էմանացումը՝ [[Ռադոն|ռադոնիռադոն]]ի առաջացումը ռադիում [[պարունակող պինդ նյութերում]] (սովետական գիտն․ Լ․ Ս․ [[Կոլովրատ-Չերվինսկի]] և Օ․ [[Հան]]), մշակվեց բյուրեղական և հեղուկ ֆազերում նյութերի բաշխման [[թերմոդինամիկական տեսությունը]] (սովետական քիմիկոս՝ [[Ա․ Ռատներ]]), ստացվեցին և հետազոտվեցին ռադոնի [[կլաստրատային միացությունները]] (սովետական քիմիկոս՝ Բ․ Ա․ [[Նիկիտին]]), ուսումնասիրվեցին [[թորիումի]] միացությունների [[Լուծելիություն|լուծելիությունըլուծելիություն]]ը, [[ռադիոկոլոիդների]] առաջացման պայմանները ևն։ [[Արհեստական ռադիոակտիվություն|Արհեստական ռադիոակտիվության]] հայտնաբերումով (1934, Ի․ [[Ժոչիո-Կյուրի]] և Ֆ․ ժոչիո Կյուրի) սկսվեց ռադիոքիմիայի զարգացման երրորդ փուլը (1934—45)։ Քիմ․ տարրերի վրա [[Նեյտրոն|նեյտրոններինեյտրոն]]ների ներգործության ուսումնասիրությունների (է․ [[Ֆերմի]]), արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպների [[Միջուկայինմիջուկային իզոմերիա|միջուկային իզոմերիայի]]յի (Ի․ [[Կուրչաաով]]) և [[Սիլարդ-Չալմերսի էֆեկտի]] հայտնաբերման շնորհիվ մշակվեցին արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպների ստացման, կոնցենտրացման և անջատման եղանակները։ [[Ցիկլատրոն|Ցիկլատրոնի]]ի օգնությամբ սինթեզվեցին [[Տեխնեցիում|տեխնիցիումը]] և [[Աստատ|աստատըաստատ]]ը, ռադիոչափական և տարրերի միկրոքանակների բաժանման նուրբ ռադիոքիմիական եղանակների օգնությամբ անջատվեց [[Ֆրանսիում|ֆրանսիումըֆրանսիում]]։ը։ Լայն տարածում գտան կիրառական ռադիոքիմիան և ռադիոակտիվ ինդիկատորների եղանակը։ Ռադիոքիմիայի զարգացման չորրորդ՝ ժամանակակից փուլը կապված է միջուկային մասնիկների հզոր [[Արագացուցիչ|արագացուցիչներիարագացուցիչ]]ների և [[Միջուկայինմիջուկային ռեակտոր|միջուկային ռեակտորների]]ների կիրառման հետ։ [[Ուրան (տարր)|Ուրանի]] քայքայման արդյունքներում հայտնաբերվեց և անջատվեց [[Պրոմեթիում|պրոմեթիումըպրոմեթիում]]ը, որը հայտնաբերելու փորձերը սկսվել էին 1922-ին։ Սինթեզվեցին [[տրանսուրանային տարրերը]]՝ N 93—107 (Դ․ [[Սիբորգ]], Դ․ [[Ֆչյորով]], Ցու․ [[Հովհաննիսյան]] և ուրիշներ)։ Կարևոր նշանակություն ստացավ [[Միջուկայինմիջուկային վառելիք|միջուկային վառելիքի]]ի ստացման (և տեխնոլոգիայի), [[Պլուտոնիում|պլուտոնիումիպլուտոնիում]]ի, միջուկային ռեակտորում ճառագայթված ուրանի քայքայման արդյունքների անջատման, ուրանի [[Ռեգեներացում (կենսաբանություն)|ռեգեներացման]] եղանակների մշակումը։ Զարգանում է արհեստական (հատկապես տրանսուրանային) և բնական (հատկապես, U, Th, Po) ռադիոակտիվ տարրերի և նրանց կոմպլեքսային միացությունների քիմիան։ Կարևոր նշանակություն են ստացել լուծահանումը (էքստրակցիա) և [[Քրոմատագրաֆիա|քրոմատոգրաֆիան]]։ Ստեղծվում է ատոմանման գոյացությունների՝ [[Պոզիտրոնիում|պոզիտրոնիումիպոզիտրոնիում]]ի, մյուոնիումի (տես [[Մյուոններ]]) և [[Մեզոատոմ|մեզոատոմներիմեզոատոմ]]ների քիմիան։ Ռադիոակտիվ ինդիկատորների եղանակը լայնորեն կիրառվում է քիմիական միացությունների կառուցվածքի, [[Քիմիականքիմիական ռեակցիաներ|քիմիական ռեակցիաների]]ի մեխանիզմի և [[Կինետիկա|կինետիկայիկինետիկա]]յի, [[Ադսորբում|ադսորբման]], համատեղ նստեցման, [[Կատալիզ|կատալիզիկատալիզ]]ի երևույթների ուսումնասիրություններում և ֆիզիկաքիմիական հաստատունների որոշման համար։ Ռադիոքիմիական եղանակներն օգտագործվում են երկրաքիմիայի և [[Տիեզերաքիմիա|տիեզերաքիմիայիտիեզերաքիմիա]]յի խնդիրները լուծելու, [[օգտակար հանածոներ]] հայտնաբերելու համար։ Զարգանում է ռադիոքիմիայի նոր ուղղություն՝ միջուկային ռեակցիաների ժամանակ ստացվող և մեծ [[էներգիա]] ունեցող ատոմների առաջացրած [[պրոցեսների]] քիմիան։