«Ֆրիդրիխ Էնգելս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 3.
 
Իրենց աշխատություներում նրանք փորձում էին ապացուցել, որ բանվորները հասարակության կարևորագույն հատվածն են: Ուստի պետք է հեղափոխության միջոցով ստեղծել բանվորական պետություն, վերացնել կապիտալիստական հասարակարգը և կառուցել նորը:
== Կենսագրություն ==
Ֆրիդրիխ Էնգելսը ծնվել է գործարանատիրոջ ընտանիքում: Ուսանել է Բարմենի[[Բարմեն]]ի քաղաքային դպրոցում, ապա՝ Էլբերֆելդի[[Էլբերֆելդ]]ի գիմնազիայում: Դեռևս դպրոցական տարիներից դրսևորվել են նրա գրական, երաժշտական լեզվական բացառիկ ունակությունները. Ազատ տիրապետել է մոտ 20 լեզվի: 1841թ.-ից անցել է զինվորական ծառայության, միաժամանակ Բեռլինի[[Բեռլին]]ի համալսարանում սովորել է [[փիլիսոփայություն]]. հարել է երիտասարդ հեգելակաների[[Հեգել|հեգելական]]երի ձախ թևին: 1844 թ.-ին[[ ՓարիզումՓարիզ]]ում հանդիպել է ԿարլԿառլ Մաքսին, և սկսվել է նրանց համատեղ գործունեությունը: 1845թ.-ին Բրյուսելում[[Բրյուսել]]ում նրանք մշակել են [[գիտական կոմունիզմիկոմունիզմ]]ի տեսությունը և պայքարել պրոլետարիատի [[կուսակցություն]] ստեղծելու համար: Էնգելսը 1847թ.-ին մասնակցել է «Կոմունիստների միություն» կազմակերպության հիմնադրմանն ու գործունեությանը, 1848թ.-ին ԿարլԿառլ Մարքսի հետ գրել «[[Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստըմանիֆեստ]]ը» աշխատությանը, որտեղ նրանք ապացուցել են [[կապիտալիզմի]] կործանման, [[սոցիալիստական հեղափոխություն|սոցիալիստական հեղափոխության]] և պրոլետարիատի քաղաքական իշխանության հաստատման անհրաժեշտությունն ու խնդիրները : 1848-49թթ.-ին Քյոլնում[[Քյոլն]]ում հրատարակել են «Նոր Հռենոսյան լրագիրը»:
== Էնգելսը և գերմանական հեղափոխական շարժումը ==
Էնգելսը գործուն մասնակցություն է ունեցել 1849թ.-ի գերմանական ժողովրդի զինված ապստամբությանը Հարավարևմտյան Գերմանիայում[[Գերմանիա]]յում: Հեղափոխության պարտուցյունիցպարտությունից հետո՝ 1849թ.-ին, մեկնել է [[Անգլիա]], մինչև 1870թ. ապրել է Մանչեստերում[[Մանչեստեր]]ում, նա մակագրություն հաստատել Լոնդոնում[[Լոնդոն]]ում ապրող Մարքսի հետ և նյութապես օգնել նրան:
Էնգելսը Մարքսի հետ ղեկավարել է առաջին Ինտերնացիոնալը[[Ինտերնացիոնալ]]ը (1864-76թթ.), իսկ Մարքսի մահվանից (1883թ.) հետո եղել Եվրոպական սոցիալիստների ղեկավարն ու խորհրդակը: Գործերի մի մասը («Սուրբ ընտանիք», 1845թ., «Գեմանական գաղաափարախուսության», 1845-46 թթ.) հրատարակել են համահեղինակությամբ:
Էնգելսը գործուն մասնակցություն է ունեցել 1849թ.-ի գերմանական ժողովրդի զինված ապստամբությանը Հարավարևմտյան Գերմանիայում: Հեղափոխության պարտուցյունից հետո՝ 1849թ.-ին, մեկնել է Անգլիա, մինչև 1870թ. ապրել է Մանչեստերում, նա մակագրություն հաստատել Լոնդոնում ապրող Մարքսի հետ և նյութապես օգնել նրան:
== Փարիզի կոմունա ==
Էնգելսը մասնակցել է աշխարհում առաջին պրոլետարական հեղափոխությանը՝ [[Փարիզի կոմունայինկոմունա]]յին (1871թ.), իսկ Կոմունայի պարտությունից հետո քննադատել է նրա սխալներն ու գնահատել դասերը:
Էնգելսը Մարքսի հետ ղեկավարել է առաջին Ինտերնացիոնալը (1864-76թթ.), իսկ Մարքսի մահվանից (1883թ.) հետո եղել Եվրոպական սոցիալիստների ղեկավարն ու խորհրդակը: Գործերի մի մասը («Սուրբ ընտանիք», 1845թ., «Գեմանական գաղաափարախուսության», 1845-46 թթ.) հրատարակել են համահեղինակությամբ:
Էնգելսը մասնակցել է աշխարհում առաջին պրոլետարական հեղափոխությանը՝ Փարիզի կոմունային (1871թ.), իսկ Կոմունայի պարտությունից հետո քննադատել է նրա սխալներն ու գնահատել դասերը:
Էնգելսը էականորեն նպաստել է 1889թ.-ին Փարիզում պրոլետարիատի միջազգային նոր միավորման ՝ երկրորդ Ինտերնացիոնալի ստեղծմանը, որը, շարունակելով առաջին ինտերնացիոնալի գործը, նպաստել է համաշխարհային բանվորական շարժման ընդլայնմանն ու համախմբմանը: Նա անձամբ է մասնակցել միջազգային պրոլետարիատի համաշխարհային օրվա՝ մայիսիմեկյան առաջին ցույցերին: Վճռականորեն դեմ է արտահայտվել կապիտալիստական պետությունների զավթողական պատերազմներին և կոչ է արել պաշտպանել ժողովուրդների միջև խաղաղությունը:
Էնգելսը ընդհանրացնել ժամանակի բնագիտական նվաճումները և դիալեկտիկական մատերիալիստական մեթոդը տարածել բնության ճանաչման վրա: Ըստ նրա՝ աշխարհի միասնակությունը նրա նյութականության մեջ է, իսկ շարժումը մատերիայի գոյության ձև է: Կտրականապես հերքել է աշխարհի անճանաչելիության մասին տեսությունը՝ ագնոստիցիզմը՝ իր բոլոր դրսևորումներով, ճանաչողության դիալեկտիկական մանտերիալիստական մեթոդաբանությունն առաջադրել որպես մինչ այդ ընդունված նման մոտեցումների այլընտրանք: Այս և փիլիսոփայության բազմաթիվ այլ հարցեր են քննարկվել նրա «Անտի-Դյուրինգ» (1878թ.), «Լյուդվիգ ֆոյերբախը և գերմանական կլասիկ փիլիսոփայության վախճանը» (1886թ.) և այլ երկերում:
Էնգելսը մեծ ուշադրությամբ է հետևել Ռուսաստանում ծավալվող իրադարձություններին՝ կանխատեսելով ռուսական վերահաս հեղափոխությունը և նրա անվերապահ ազդեցությունը մյուս երկրների հեղափոխական շարժումների վրա: Նա մանկագրական և անձնական կապեր է ունեցել ռուս քաղաքական գործիչներից շատերի հետ, խրախուսել էնրանց պայքարը:
Էնգելսը էականորեն նպաստել է 1889թ.-ին Փարիզում պրոլետարիատի միջազգային նոր միավորման ՝ [[երկրորդ ԻնտերնացիոնալիԻնտերնացիոնալ]]ի ստեղծմանը, որը, շարունակելով առաջին ինտերնացիոնալի գործը, նպաստել է համաշխարհային բանվորական շարժման ընդլայնմանն ու համախմբմանը: Նա անձամբ է մասնակցել միջազգային [[պրոլետարիատի համաշխարհային օրվա՝օր]]վա՝ մայիսիմեկյան առաջին ցույցերին: Վճռականորեն դեմ է արտահայտվել կապիտալիստական պետությունների զավթողական պատերազմներին և կոչ է արել պաշտպանել ժողովուրդների միջև խաղաղությունը:
Էնգելսը զբաղվել է նաև Հայաստանին առնչվող հարցերով: Նա համակրանքով է վերաբերվել հայ ժողովրդի ազատագրական շարժմանը ՝ ընդդեմ թուրքական ու ցարական բռնապետությունների , բարեկամական կապեր է ունեցել հայ հեղափոխական գործիչների հետ՝ հատաքրքըրվել է Հայաստանի պատմական անցյալով, հագել այն եզրակացության, որ «...Հայաստանի ազատագրումը թուրքերից, ինչպես նաև ռուսներից հնարավոր կդառնա, երբ տապալվի ռուսական ցարիզմը»: Տասնիններորդ դարի վերջի հայ հասարակական-քաղաքական գործիչները ծանոթ են եղել մարքսիստական ուսմունքին, առանձին գործեր թարգմանել են հայերեն՝ հայ հասարակականության շրջանում մարքսիզմը տարածելու նպատակով:
== Դիալեկտիկական մատերիալիզմ ==
Էնգելսը ընդհանրացնել ժամանակի բնագիտական նվաճումները և [[դիալեկտիկական մատերիալիզմ|դիալեկտիկական մատերիալիստական]] մեթոդը տարածել բնության ճանաչման վրա: Ըստ նրա՝ աշխարհի միասնակությունը նրա նյութականության մեջ է, իսկ շարժումը մատերիայի գոյության ձև է: Կտրականապես հերքել է աշխարհի անճանաչելիության մասին տեսությունը՝ ագնոստիցիզմը՝[[ագնոստիցիզմ]]ը՝ իր բոլոր դրսևորումներով, ճանաչողության դիալեկտիկական մանտերիալիստական մեթոդաբանությունն առաջադրել որպես մինչ այդ ընդունված նման մոտեցումների այլընտրանք: Այս և փիլիսոփայության բազմաթիվ այլ հարցեր են քննարկվել նրա «[[Անտի-Դյուրինգ]]» (1878թ.), «[[Լյուդվիգ ֆոյերբախը և գերմանական կլասիկ փիլիսոփայության վախճանը]]» (1886թ.) և այլ երկերում:
== Էնգելսը և Ռուսաստանը ==
Էնգելսը մեծ ուշադրությամբ է հետևել Ռուսաստանում[[Ռուսաստան]]ում ծավալվող իրադարձություններին՝ կանխատեսելով ռուսական վերահաս հեղափոխությունը և նրա անվերապահ ազդեցությունը մյուս երկրների հեղափոխական շարժումների վրա: Նա մանկագրականնամակագրական և անձնական կապեր է ունեցել ռուս քաղաքական գործիչներից շատերի հետ, խրախուսել էնրանցէ նրանց պայքարը:
== Էնգելսը և Հայաստանը ==
Էնգելսը զբաղվել է նաև Հայաստանին[[Հայաստան]]ին առնչվող հարցերով: Նա համակրանքով է վերաբերվել հայ ժողովրդի ազատագրական շարժմանը ՝ ընդդեմ թուրքական ու ցարական բռնապետությունների , բարեկամական կապեր է ունեցել հայ հեղափոխական գործիչների հետ՝ հատաքրքըրվել է Հայաստանի պատմական անցյալով, հագելհանգել այն եզրակացության, որ «...Հայաստանի ազատագրումը թուրքերից, ինչպես նաև ռուսներից հնարավոր կդառնա, երբ տապալվի ռուսական ցարիզմը»: Տասնիններորդ դարի վերջի հայ հասարակական-քաղաքական գործիչները ծանոթ են եղել [[մարքսիստական ուսմունքինուսմունք]]ին, առանձին գործեր թարգմանել են հայերեն՝ հայ հասարակականության շրջանում մարքսիզմը[[մարքսիզմ]]ը տարածելու նպատակով:
Էնգելսի աշխատությունները հրատարակվել են բազմաթիվ լեզուներով, այդ թվում՝ հայերեն՝ հայ հեղափոխական գործիչներ [[Ստեփան ՇահումյանիՇահումյան]]ի, [[Բոգդան ԿնունյացիԿնունյաց]]ի , [[Սուրեն ՍպանդարյանիՍպանդարյան]]ի, [[Ալեքսանդր ՄյասնիկյանիՄյասնիկյան]]ի, [[Սարգիս ԿասյանիԿասյան]]ի և ուրիշների ջանքերով: