Վիքիպեդիա

«ԱՄՆ դրամահատարան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Կառույց}}
ԱՄՆ դրամահատարանը [[Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]]ի համար արտադրում է շրջանառության մետաղադրամներ ապրանքափոխանակության և առևտրի իրականացման համար, ինչպես նաև վերահսկում է ձուլակտորներիի շարժը: Այն թղթադրամ չի արտադրում. այդ պատասխանատվությունը պատկանում է Փորագրության և տպագրության գրասենյակին (Bureau of Engraving and Printing): Դրամահատարանը ստեղծվել է [[Ֆիլադելֆիա|Ֆիլադելֆիայում]]յում 1792 թվականին և անմիջապես միացել է այլ կենտրոնների, որոնց մետաղադրամները դրոշմվել են իրենց սեփական դրամահատարանի տարբերանշաններով: Ներկայումս գործում են մետաղադրամներ արտադրող չորս ակտիվ դրամահատարաններ` [[Ֆիլադելֆիա]], [[Դենվեր]], [[Սան Ֆրանցիսկո]] և Վեստ Փոյնթ:
 
==Պատմություն==
 
Դրամահատարանը ստեղծվել է [[Կոնգրես|Կոնգրեսի]]ի կողմից դրամահատման 1792 որոշմամբ և սկզբնապես տեղակայվել է [[ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտ|Պետական դեպարտամենտում]]: Դրամահատման որոշման պայմանների համաձայն, առաջին դրամահատարանի շենքը [[Ֆիլադելֆիա|Ֆիլադելֆիայում]]յում էր, այն ժամանակ ԱՄՆ մայրաքաղաքը; դա Սահմանադրության համաձայն կառուցված Հանրապետության առաջին շենքն էր: Ներկայումս դրամահատարանի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնում]]: Այն ղեկավարում է Ֆիլադելֆիայում, Դենվերում, Սան Ֆրանցիսկոյում և Վեսթ Փոյնթում (Նյու Յորք) գտնվող դրամահատարանները և Ֆորտ Նոքսի, Կենտուկի, ոսկու պահեստարանները: Պաշտոնապես դրամահատարաններ (մասնաճյուղեր) են տեղակայված եղել նաև Կարսոն Սիթիում, Նևադա; Շառլոտում, Հյուսիսային Կարոլինա; Դալոնեգայում, Ջորջիա; Նոր Օռլեանում, Լուիզիանա; և նույնիսկ Մանիլայում, Ֆիլիպիններ<ref>{{cite web|url=http://www.usmint.gov/about_the_mint/?action=mint_facilities |title=The United States Mint · About Us |publisher=Usmint.gov |date= |accessdate=2011-12-28}}</ref>:
 
Սկզբնապես լինելով Պետական դեպարտամենտի մաս, դրամահատարանն անկախ կազմակերպություն է դարձել 1799 թվականին<ref>{{cite web|url=http://www.treasury.gov/about/history/Pages/usmint.aspx |title=About: United States Mint |publisher=treasury.gov |date= |accessdate=2013-02-19}}</ref>: 1873 թվականի դրամահատման որոշման համաձայն, դրամահատարանը դարձավ Գանձապետական դեպարտամենտի մի մասը: 1981 թվականին այն գտնվում էր Միացյալ Նահանգների Գանձապետարանի հովանու ներքո: Այսօրվա շրջանառվող մետաղադրամները հատվում են բացառապես Գանձապետարանի հաշվին:
Տող 10.
1792-1795 թվականներին Միացյալ Նահանգների դրամահատարանի առաջին տնօրենը հայտնի գիտնական Դեյվիդ Ռիթենհաուսն էր: Այդ պաշտոնը վերջին ժամանակներս զբաղեցրել էր Էդմունդ Ս. Մոյը մինչև 2011 թվականի հունվարի 9-ի իր հրաժարականը: Պաշտոնը թափուր էր մնացել մինչև 2018 թվականը Դեյվիդ Ջ. Ռայդերի կողմից զբաղեցնելը<ref>[http://www.usmint.gov/about_the_mint/?action=directors_office About the Mint] at usmint.gov (retrieved 20 April 2015).</ref>: Հենրի Վոյթը առաջին կառավարիչն էր և գլխավոր դրամահատը, որին է վստահվել ԱՄՆ առաջին մետաղադրամներից որոշների էսքիզները: Դրամահատարանում մեկ այլ կարևոր պաշտոն է գլխավոր փորագրիչի պաշտոնը, որը զբաղեցվել է այնպիսի մարդկանց կողմից, ինչպիսիք են Ֆրենկ Գասպարոն, Ուիլյամ Բարբերը, Շառլ Ի. Բարբերը, Ջեյմս Բ. Լոնգակրը և Քրիստիան Գոբրեխտը:
 
1792 թվականին «Ye Olde Mint» անունով հայտնի շենքում Ֆիլադելֆիայի դրամահատարանի բացման ժամանակից ի վեր դրամահատարանը ղեկավարում է Միացյալ Նահանգների տարբեր մասնաճյուղային ձեռնարկությունները: Դրամահատարանի մասնաճյուղերի բացումը առաջ բերեց դրամահատարանների տարբերանշանների անհրաժեշտություն, որը ցույց կտար մետաղադրամների վրա դրանք արտադրողների հաստատումը: Այս մասնաճյուղերից առաջինը եղել են Շառլոտ, [[Հյուսիսային Կարոլինա]] (1838-1861), Դալոնեգա, [[Ջորջիա]] (1838-1861) և [[Նոր Օռլեան]], [[Լուիզիանա]] (1838-1909) մասնաճյուղերը: Եվ Շառլոտը (C տարբերանշան), և Դալոնեգան (D տարբերանշան) բացվել են, որպեսզի օժանդակեն ոսկու տեղական պաշարները մետաղադրամի վերածմանը, և հատում էին միայն ոսկե դրամներ: 1861 թվականի քաղաքացիական պատերազմը մշտապես փակեց այս երկու հիմնարկները: [[Նոր Օրլեան|Նոր Օռլեանի]] դրամահատարանը (տարբերանշանը՝ Օ) փակվեց քաղաքացիական պատերազմի սկզբում (1861 թվականին) և չի վերաբացվել մինչև 1879 թվականի Վերակառուցման ավարտը: Այս երկու կրճատումների ընթացքում որպես դրամահատման ձեռնարկություն այն արտադրում էր տասնմեկ տարբեր անվանումներով ոսկե և արծաթե դրամներ, չնայած միայն 10 անվանումներն են միաժամանակ հատվել այնտեղ (1851 թվականի արծաթե [[երեք սենթանոց]] դրամներ, [[ԱՄՆ հինգ սենթանոց մետաղադրամ|հինգ սենթանոցներ]], [[տասը սենթանոց|տասը սենթանոցներ]]ներ, [[քսանհինգ սենթանոց|քսանհինգ սենթանոցներ]]ներ, [[կես դոլարանոց|կես դոլարանոցներ]]ներ և ոսկե [[ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոց թղթադրամ|մեկ դոլարանոցներ]], ոսկե [[երկուսուկես դոլարանոց|երկուսուկես դոլարանոցներ]]ներ (քառորդ արծիվներ), ոսկե [[ԱՄՆ հինգ դոլարանոց թղթադրամ|հինգ դոլարանոցներ]] (կես արծիվներ), ոսկե [[ԱՄՆ տասը դոլարանոց թղթադրամ|տասը դոլարանոցներ]] (արծիվներ) և ոսկե [[ԱՄՆ քսան դոլարանոց թղթադրամ|քսան դոլարանոցներ]] (կրկնակի արծիվներ):
Դրամահատարանի նոր մասնաճյուղը բացվեց 1870 թվականին Կարսոն քաղաքում, Նևադա: Այն գործեց մինչև 1893 թվականը, 1886-ից մինչև 1888 թվականը երեք տարի տևողությամբ դադարով: Շառլոտի և Դալոնեգայի մասնաճյուղերի նման, Կարսոն քաղաքի դրամահատարանը (CC տարբերանշանով) բացվել է տեղական թանկարժեք մետաղների պաշարների իրացմանը նպաստելու համար, այս դեպքում՝ արծաթե մեծ հանքերակի: Թեև այնտեղ արտադրվել են նաև ոսկե մետաղադրամներ, ոչ մի ոչ ազնիվ մետաղադրամներ չեն եղել:
 
1911 թվականին դրամահատարանը տնօրենի կին պաշտոնակատար ուներ, Մարգարետ Քելլին, այդ ժամանակ ամենաբարձր վարձատրվող կինը կառավարության աշխատավարձի ցուցակում: Նա հայտարարեց, որ գրասենյակի ներսում կանայք հավասարապես են վճարվում<ref>[http://www.sundaymagazine.org/wp-content/uploads/19110806-2-a.pdf "A Talk with Miss Margaret Kelly, Director of the U.S Mint"]</ref>:
 
ԱՄՆ դրամահատարանի մասնաճյուղը (Մանիլայի դրամահատարանը) հիմնադրվել է 1920 թվականին [[Մանիլա|Մանիլայում]]յում, [[Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններում]]ում, որն այն ժամանակ Միացյալ Նահանգների տարածք էր: Մինչ օրս Մանիլայի դրամահատարանը միակ ամերիկյան դրամահատարանն է, որը կառուցվել է մայրցամաքային ԱՄՆ-ից դուրս և պատասխանատու էր մետաղադրամների արտադրության համար (մեկ, հինգ, տասը, քսան և հիսուն [[սենտավո]] դրամական միավորներ): Այս մասնաճյուղը գործել է 1920-1922 թվականներին, այնուհետև՝ կրկին 1925-1941 թվականներին: Այս դրամահատարանի կողմից հատված մետաղադրամները կրում են M տարբերանշանը (Մանիլայի համար) կամ չեն կրում ընդհանրապես, այդ ժամանակվա Ֆիլադելֆիայի դրամահատարանի նման:
 
1864 թվականին թույլատրվել է Դը Դալլեսում ([[Օրեգոն]]) մասնաճյուղի կառուցումը: Շինարարությունը դադարեցվել է 1870 թվականին, և շենքը երբեք չի արտադրել որևէ մետաղադրամ, թեև շենքը դեռ կանգուն է:
Տող 23.
 
===Ֆիլադելֆիա===
[[Պատկեր:United States Mint Philadelphia.jpg|250px|մինի|աջից|[[Ֆիլադելֆիա|Ֆիլադելֆիայի]]յի դրամահատարան]]
 
Դրամահատարաններից ամենամեծ ձեռնարկությունն է [[Ֆիլադելֆիայի դրամահատարան|Ֆիլադելֆիայի դրամահատարանը]]ը: Գործող դրամահատարանը, որը բացվել է 1969 թվականին, [[Ֆիլադելֆիա|Ֆիլադելֆիայի]]յի չորրորդ դրամահատարանն է: Առաջինը կառուցվել է 1792 թվականին, երբ Ֆիլադելֆիան դեռևս Միացյալ Նահանգների մայրաքաղաքն էր, և սկսել է գործել 1793 թվականից: Մինչև 1980 թվականը Ֆիլադելֆիայում հատվող դրամները ոչ մի տարբերանշան չունեին, բացառությամբ [[Սյուզան Բ. Էնթոնիի դոլար|Սյուզան Բ. Էնթոնիի դոլարի]]ի և պատերազմի ժամանակվա [[Ջեֆերսոն Նիկել|Ջեֆերսոն Նիկելի]]ի: 1980 թվականին P տարբերանշանն ավելացվեց ԱՄՆ բոլոր մետաղադրամներին, բացառությամբ [[Ցենտ|ցենտիցենտ]]ի: Մինչև 1968 թվականը Ֆիլադելֆիայի դրամահատարանը պատասխանատու էր գրեթե բոլոր պաշտոնական [[կայուն դրամահատում|կայուն դրամահատման]] համար: Ֆիլադելֆիան նաև ԱՄՆ մետաղադրամի արտադրության գործընթացի վերջնական ձևավորման վայր է, և այնտեղ տեղակայված են նաև դրամի փորագրման և նախագծման բաժինները:
 
===Դենվեր===
Տող 33.
 
===Սան Ֆրանցիսկո===
[[Պատկեր:Largest coin press in the world for San Francisco mint.JPG|250px|մինի|աջից|Մետաղադրամի մամլիչ կառուցված 1873 թվականին Մորգանի և Օրրի կողմից: Ներկայումս այն գտնվում է [[Ամերիկյան դրամագիտական ասոցիացիա|Ամերիկյան դրամագիտական ասոցիացիայի]]յի թանգարանում, [[Կոլորադո Սպրինգս|Կոլորադո Սպրինգսում]]ում]]
 
[[Սան Ֆրանցիսկոյի դրամահատարան|Սան Ֆրանցիսկոյի դրամահատարանը]]ը բացվել է 1854 թվականին [[Կալիֆոռնիայի Ոսկե Ռուշ]] ոսկու հանքավայրին սպասարկելու համար, օգտագործում է S տարբերանշանը: Այն շատ արագ մեծացավ և տեղափոխվեց նոր հաստատություն 1874 թվականին: Այս շենքը, 1906 թվականի [[ԱՄՆ Մեծ երկրաշարժ|Մեծ երկրաշարժից]] և հրդեհից փրկված սակավաթիվ շենքերից մեկը, ծառայեց մինչև 1937 թվականը, երբ բացվեց ներկայիս ձեռնարկությունը: Այն փակվել է 1955 թվականին, այնուհետև մեկ տասնամյակ անց վերաբացվել է 60-ականների կեսերի մետաղադրամների սակավության ընթացքում: 1968 թվականին այն Ֆիլադելֆիայից ստացավ ամենաշատ կայուն մետաղադրամների արտադրանքը, իսկ 1975 թվականից ի վեր այն օգտագործվել է բացառապես ամուր մետաղադրամների համար, բացառությամբ [[Սյուզան Էնթոնիի դոլար|Էնթոնիի դոլարի]] և 1980-ականների սկզբին հատված ցենտի մի խմբաքանակի: (Այս ցենտերը չեն տարբերվում Ֆիլադելֆիայում հատված մետաղադրամներից):
 
===Վեստ Փոյնթ===
 
[[Վեստ Փոյնթի դրամահատարան|Վեստ Փոյնթի մասնաճյուղը]] հանդիսանում է նորագույն դրամահատարան, որը դրամահատարանի մասնաճյուղի պաշտոնական կարգավիճակ 1 ստացել 1988 թվականին: Նրա նախորդը՝ Վեստ Փոյնթի ձուլակտորների գանձարանը, բացվել է 1937 թվականին, և [[Ցենտ|ցենտերըցենտ]]երը այնտեղ արտադրվել են 1973 թվականից մինչև 1986 թվականը: Սրա հետ միասին, որոնք Ֆիլադելֆիայում արտադրվածներին նույնական են, Վեստ Փոյնթը հատել է W տարբերանշան կրող հիշատակի և կայուն մետաղադրամների մեծ խմբաքանակ: 1996 թվականին Վեստ Փոյնթը արտադրում էր [[ԱՄՆ տասը սենթանոց մետաղադրամ|տասը սենթանոցներ]], բայց կոլեկցիոներների, այլ ոչ թե շրջանառության համար, և Վեստ Փոյնթի դրամահատարանը մինչև այժմ օգտագործվում է որպես Միացյալ Նահանգների [[ոսկու ձուլակտոր|ոսկու ձուլակտորի]]ի պաշարների մի մասի պահեստարան, և Վեստ Փոյնթը այժմ Միացյալ Նահանգների ոսկե, արծաթե և պլատինե [[Ամերիկյան Արծիվ մետաղադրամներ|Ամերիկյան Արծիվ մետաղադրամների]]ի համար նախատեսված արտադրական ձեռնարկություն է:
 
===Ֆորտ Նոքս===
 
Ոչ որպես դրամահատարան, Միացյալ Նահանգների [[Ֆորտ Նոքս|Ֆորտ Նոքսի]]ի ձուլակտորների պահեստարանը [[Կենտուկի|Կենտուկիում]]ում դրամահատարանի մեկ այլ ձեռնարկություն է: Նրա հիմնական նպատակը Միացյալ Նահանգների և այլ երկրների ոսկու և արծաթի ձուլակտորների պահուստների պահպանումն է:
 
==Գործառույթներ==
Տող 56.
* Տարբեր դրամահատարաններից մետաղադրամների բաշխում [[ԱՄՆ Դաշնային պահուստային բանկ|Դաշնային պահուստային բանկ]]:
 
Նշենք, որ դրամահատարանը պատասխանատու չէ ամերիկյան թղթադրամների արտադրության համար, Դա [[Փորագրության և տպագրության գրասենյակ|Փորագրության և տպագրության գրասենյակի]]ի պատասխանատվությունն է:
 
2000 թվականին դրամահատարանը պատասխանատու էր 28 միլիարդ մետաղադրամների արտադրության համար: Տես [[Միացյալ Նահանգների մետաղադրամի արտադրություն|Միացյալ Նահանգների մետաղադրամի արտադրությունը]]ը ամենամյա արտադրական ծավալի համար:
 
ԱՄՆ-ի դրամահատական ոստիկանությունը, դաշնային իրավապահ ուժային գործակալությունը պատասխանատու են դրամահատական ձեռնարկությունների, աշխատողների և պահուստների պաշտպանության համար:
Տող 71.
* '''[[Պեննի]]'''. ի տարբերություն մյուս բոլոր մետաղադրամների, որոնք մինչև 1964 թվականը իրենց տարբերանշանն ունեին դրամի դարձերեսին, Լինքոլնի ցենտը միշտ իր տարբերանշանն ունեցել է դրամի դիմերեսին [[Աբրահամ Լինքոլն|Լինքոլնի]] կիսանդրու աջ կողմում գրված տարեթվի ներքևում 1909 թվականից սկսած:
* '''[[Նիկել (ԱՄՆ հինգ սենթանոց)|Նիկել]]'''. տարբերանշանը 1968 թվականից մինչև 2005 թվականը գտնվում էր դրամի դիմերեսի կողմի եզրաշերտի մոտ, տարեթվից ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ, Թոմաս Ջեֆերսոնի կիսանդրու աջ կողմում: 2006 թվականին հայտնված վերափոխված դիմերեսով նիկելի տարբերանշանը գտնվում է աջ կողմի ներքևում գտնվող տարեթվի տակ: Ավելի վաղ՝ 1938-1964 թվականների նիկելները դեռևս շրջանառության մեջ են, և դրանց տարբերանշանները կարող են գտնվել դրամի դիմերեսին Մոնտիչելլոյի աջ կողմում, բացառությամբ 1942-1945 թվականների պատերազմի՝ նիկելները ամենուր վկայակոչվում են այս կետով:
* '''[[Դայմ (ԱՄՆ տասը սենթանոց)|Դայմ]]'''. տարբերանշանը գտնվում է դրամի դիմերեսի կողմի [[Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտ|Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտի]]ի
կիսանդրու աջ մասի տարեթվի վրա:
* '''[[ԱՄՆ 25 սենթանոց|Քառորդ դոլար]]'''. տարբերանշանը գտնվում է [[Ջորջ Վաշինգտոն|Ջորջ Վաշինգտոնի]]ի կիսանդրու աջ կողմում:
* '''[[Կես դոլար]]'''. տարբերանշանը գտնվում է [[Ջոն Ֆ. Քենեդի|Ջոն Ֆ. Քենեդիի]]ի կիսանդրու կենտրոնի նեքևի մասում, տարեթվից վերև:
* '''[[Էյզենհաուեր, Դուայթ|Էյզենհաուերի]] դոլար''' (1971–1978). տարբերանշանը գտնվում է [[Էյզենհաուեր, Դուայթ|Դուայթ Դ. Էյզենհաուերի]] կիսանդրու կենտրոնի նեքևի մասում, տարեթվից վերև:
* '''[[Սյուզան Բ. Էնթոնի|Սյուզան Բ. Էնթոնիի]]ի դոլար''' (1979–1981, 1999). տարբերանշանը գտնվում է Սյուզան Բ. Էնթոնիի կիսանդրու աջ կողմում:
* '''[[Սակագավեայի դոլար]]''' (2000–2016). 2000-2008 թվականներին հատված մետաղադրամների վրա տարբերանշանը հենց տարեթվի ներքևում է: 2009-2016 թվականներին հատված մետաղադրամների վրա տարեթիվը, տարբերանշանը և E pluribus unum-ը դրամի եզրաշերտի վրա է:
* '''[[ԱՄՆ Նախագահական դոլար մետաղադրամ|Նախագահական դոլար]]''' (2007–2016). տարբերանշանը և տարեթիվը գտնվում են մետաղադրամի եզրաշերտի վրա:
[[Պատկեր:1945-P-Jefferson-War-Nickel-Reverse.JPG|250px|մինի|աջից|Պատերազմի ժամանակվա նիկելի դարձերես Մոնտիչելոյի վերևում գտնվող Ֆիլադելֆիայի դրամահատարանի P տարբերանշանով]]
 
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]]ի ընթացքում [[Նիկել ԱՄՆ մետաղադրամ|նիկելի]] պակասի պատճառով հինգ ցենտանոց մետաղադրամի բաղադրությունը փոխվել է [[Արծաթ|արծաթիարծաթ]]ի պարունակության առումով: Այս փոփոխության կատարման արդյունքում Ֆիլադելֆիայում հատված նիկելների վրա (որոնք մինչ այդ տարբերանշան չունեին) հայտնվեց P տարբերանշանը Մոնտիչելոյի գմբեթի վերևում գտնվող դաշտում: Սան Ֆրանցիսկոյի դրամահատարանի նիկելները հատված էին նույն ձևով, իսկ Դենվերի դրամահատարանի նիկելները արտացոլում էին 1943 թվականի փոփոխությունը: Տարբերանշանի այս նոր դիրքը շարունակվեց մինչև 1946 թվականը, երբ նիկելը վերադարձավ իր նախապատերազմական բաղադրությանը:
 
P տարբերանշանի օգտագործումը դադարեց պատերազմից հետո, իսկ 1979 թվականին հայտնվեց Էնթոնիի դոլարի վրա: 1982 թվականին այն հայտնվեց կանոնավոր թողարկվող յուրաքանչյուր այլ մետաղադրամի վրա, որը, բացառությամբ 2017 թվականի Լինքոլնի ցենտի, դեռևս չունի P տարբերանշան: 1980-ականներին Սան Ֆրանցիսկոյում (բացի կայուններից) և Վեսթ Փոյնթում հատված շրջանառվող ցենտերը նույնպես չունեին տարբերանշաններ, քանի որ իրենց ձեռնարկությունները օգտագործվում էին Ֆիլադելֆիայի արտադրությունը համալրելու համար: Հաշվի առնելով յուրաքանչյուր հաստատությունում արտադրված սահմանափակ քանակությունը, դրանք կարող էին պահվել որպես հավաքածուի դրամներ:
Տող 93.
*[[Միացյալ Նահանգների վաղ շրջանի մետաղադրամներ]]
*[[Հատված առաջին մետաղադրամներ]]
*[[Ամերիկյան ժամանակակից հիշատակի մետաղադրամներ]]
*[[Ամերիկյան հիշատակի մետաղադրամ]]
*[[Միացյալ Նահանգների դրամահատարանի մետաղադրամների հավաքածուներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/ԱՄՆ_դրամահատարան» էջից