«Գլխարկի մասին օրենք»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
'''Գլխարկի մասին օրենք''' կամ '''գլխարկի հեղափոխություն''' ([[Թուրքերեն|թուրք.]]՝ Şapka Kanunu), օրենք, որն ընդունվել է [[Թուրքիա|Թուրքիայի Հանրապետության]] ստեղծումից հետո 1925 թվականին ժողովրդի հագուկապը Արևմուտքի երկրների նորմերին համապատասխանեցնելու նպատակով։ Այս օրենքով, որը քեմալական բարեփոխումներից մեկն էր, տղամարդկանց արգելվել է կրել ֆես՝ փոխարինելով այն եվրոպական [[
[[File:Hat Law Izmir.jpg|thumb|250px|Հանրապետության նախագահ ղազի Մուսթաֆա Քեմալը Իզմիրում ներկայացնում է եվրոպական գլխարկը, 1925 թվականի հոկտեմբերի 11]]
== Համազգեստի փոփոխություն ==
Մինչև 1925 թվականի նոյեմբերի 25-ին Գլխարկի մասին օրենքի տարածումը, երկրում որոշ համազգեստներ փոփոխության են ենթարկվել։ 1925 թվականից ի վեր նախ Անկարայում գտնվող Հանրապետական արհմիությունները, այնուհետև ժանդարմերիան և ծովային արհմիությունները սկսել են կրել «հովանոցով գլխարկներ»։ Այնուհետև պետական գրասենյակներում և դպրոցներում ևս սկսել են կրել եվրոպական ոճի գլխարկները։ Ստամբուլի Գալաթայի ժամապահները առաջինն են եղել ժամապահների շարքում, որ սկսել են կրել եվրոպական գլխարկներ<ref name="burcu">[http://www.belgeler.com/blg/1gnl/basina-gore-sapka-ve-kilik-kiyafet-inkilabi-the-hat-and-attire-revolution-according-to-press Burcu Özcan, ''Basına Göre Şapka ve Kılık Kıyafet İnkılabı'', ''Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008'']</ref>։
1925 թվականի փետրվարի 21-ին Ստամբուլում բացված Քըզըլայի բուժքույրական հատուկ դպրոցում բուժքույր Էսմա Դենիզի ջանքերով բուժքույր աշակերտները քողով գլուխը ծածկելու փոխարեն սկսել են կրել եվրոպական գլխարկներ<ref name="ayten">[http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=1092 Ayten Sezer Arığ, ''Türklerdeki Kıyafetin Kısa Tarihi'', ''Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 64-65-66, Cilt: XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006'']</ref>։
Օգոստոսի 2-ից ի վեր դատավորները, հարկահավաքները, գրագիրները սկսել են կրել նոր հագուստ և նոր գլխարկ։ Սակայն ժողովուրդը շարունակել է օգտագործել ֆեսը, որը կրոնական արժեք էր ներկայացնում, և այդ պատճառով հեղափոխական այս քայլը իրականացնելու համար Գլխարկի մասին օրենքը ընդունվել է [[Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողով|Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովում]]։
Տող 14.
=== Աթաթուրքի այցը Քասթամոնու ===
Օրենքի ընդունումից առաջ, ինչպես որ Օսմանյան կայսրություն էր տարածված, տարբեր կրոնների պատկանող քաղաքացիները շարունակել են կրել տարբեր գլխարկներ և հագուստ։ [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք
=== Գլխարկի մասին ճառ ===
Մուսթաֆա Քեմալը, որը նախորդ օրը հասել էր Ինեբոլու, մարզում իր հանրահայտ «Գլխարկի ճառն» է արել<ref name="kilic">[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/45/786/10103.pdf Selami Kılıç, ''Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılabı'', ''Ankara Üniversitesi Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 4, Sayı 16, 1995'']</ref>։ 1925 թվականի օգոստոսի 25-ին Թուրքական օջախում ժողովրդին դիմելով՝ ասել է․ «Այս գլխարկը շապկա կոչելու» արդյունքում գործածությունից դուրս կգան մինչ այդ օգտագործվող «քաղաքացիական գլխարկ», «փայլուն գլխարկ» արտահայտությունները<ref name="genelkurmay">[http://www.tsk.tr/8_TARIHTEN_KESITLER/8_8_Turk_Tarihinde_Onemli_Gunler/sapka_inkilabi/sapka_inkilabi.html ''Tarihten Kesitler, Şapka İnkılabı'', ''Genelkurmay Başkanlığı web sitesi, Erişim tarihi:08.08.2011'']</ref>։ Քեմալը ճառում պաշտպանել է գլխարկ կրելու սովորությունը՝ ասելով․ «Ռեդինգոտի, բոնժուրի, սմոքինգի նման ահա և շապկա։ Կան մարդիկ, որ ասում են, թե դա անթույլատրելի է։ Ես նրանց կասեմ, որ դուք շատ անզգույշ եք ու շատ տգետ։ Եվ կուզեմ նրանց հարցնել․ «Եթե հունական գլխարկ համարվող ֆես կրելը թույլատրելի է, ապա ինչու է շապկան անթույլատրելի կամ կրկին կուզեմ ամբողջ ազգին հիշեցնել, թե երբ, ինչու և ինչպես էին նրանք կրում բյուզանդական քահանաների և հրեա հահամների հագուստները»»<ref name="kilic" />։
=== Օրենքի ընդունումը մեջլիսում ===
Երբ Մուսթաֆա Քեմալը սեպտեմբերի 1-ին վերադարձել է [[Անկարա]], նրան դիմավորողները եղել են նոր գլխարկներով։ Սեպտեմբերի 2-ին նախարարների խորհուրդը ընդունել է թիվ 2431 որոշումը, որով պետական պաշտոնյաները պետք է պարտադիր գլխարկ կրեին։ Նույն օրը նախարարների խորհրդի որոշմամբ բացի կրոնավորներից մյուսներին արգելվել է կրել [[Փարաջա|փարանջա]] և չալմա։
1925 թվականի հոկտեմբերի 16-ին պատգամավոր Ռեֆիք բեյը և նրա ընկերները գլխարկ կրելու մասին օրինագիծը ներկայացրել են մեջլիսում։ Օրինագծի քննարկումը սկսվել է հոկտեմբերի 25-ին։ Օրենքի հիմնավորումն այն էր, որ չալման և ֆեսը հետամնացության նշան են, այդ պատճառով անհրաժեշտ է դրանք փոխարինել եվրոպական գլխարկներով։ [[Բուրսա
=== Ընդվզում գլխարկի օրենքի դեմ ===
Այս օրենքի պատճառով [[Փոքր Ասիա
== Ծանոթագրություններ ==
|