«Օդեսա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ մանր-մունր ուղղումներ, փոխարինվեց: → (4)
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր}}
'''Օդեսա''' ({{lang-uk|Одеса}}), [[Ուկրաինա]]յի քաղաքներից մեկն է։ Գտնվում է [[Սև ծով]]ի ափին, հանդիսանում է Ուկրաինայի ամենամեծ նավահանգիստը<ref>[http://www.ukrport.org.ua/members.htm Ассоциация портов Украины]</ref><ref>[http://www.blackseatrans.com/article.php?articleID=747 Статистика порта за первые 3 квартала 2006 г.]</ref>, իսկ բնակչության թվով մեծությամբ երրորդ քաղաքը մայրաքաղաք [[Կիև]]ից ու [[Խարկով]]ից հետո։ Այն նաև Օդեսա շրջանի վարչական կենտրոնն է և բազմաէթնիկ մշակութային կենտրոն։ Օդեսան հաճախ կոչում են «Սև ծովի մարգագետին», «Հարավի մայրաքաղաք» (Ռուսական Կայսրության և Սովետական միության ղեկավարման ներքո)<ref>{{cite web|url=https://www.npr.org/sections/parallels/2015/07/01/418905297/whos-behind-a-string-of-bombings-in-ukraines-black-sea-pearl |title=Who's Behind A String Of Bombings In Ukraine's Black Sea 'Pearl'?|website=NPR|year=2015|accessdate=7հուլիսի July7, 2016}}</ref><ref name=about_region>[https://www.youtube.com/watch?v=nbUfDC9xE5s Tell about Ukraine. Odessa Oblast]. 24 Kanal (YouTube).</ref>։
 
Մինչև Օդեսայի հիմնադրումը՝ դրա վայրում հին հունական բնակավայր էր տեղակայված։ Վերջերս Թաթարական բնակավայր էր հայտնաբերվել դրա տեղանքում Հաջի Գիրեյի կողմից (Ղրիմի խան), ում անունով էլ տեղանքը կոչվել է Հաջիբեյ։ Լիտվացի Գրանդ Դուչիի ղեկավարման շրջանում, Հաջիբեյը և ամբողջ տեղանքը գրավվեց [[Օսմաններ]]ի կողմից 1592 թվականին և մնաց նրանց կազմում մինչ 1792 թվականին [[Ռուս-թուրքական պատերազմներ|Ռուս-թուրքական]] պատերազմում կայսրության հաղթանակը։
Տող 21.
|dead-url= yes
|archive-date= 2008-05-29
|format=PDF}}</ref>։ Նրա պատմական ճարտարապետությունն ունի ավելի շատ միջերկրական ոճ, քան ռուսական՝ ոգեշնչվելով ֆրանսիական և իտալական ոճերից։ Որոշ շենքեր կառուցվել են տարբեր ոճերով ներառելով որոշակի տարրեր [[մոդեռնիզմ]]ից, [[Վերածնունդ|Վերածննդից]] և [[կլասիցիզմ]]ից<ref name="UKRWorld">{{cite web|url=http://ukrworld.com.ua/odesskaya-oblast/odessa/97-odessa-architecture-and-monuments.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120306163050/http://ukrworld.com.ua/odesskaya-oblast/odessa/97-odessa-architecture-and-monuments.html|dead-url=yes|archive-date=6մարտի March6, 2012|title=Odessa: Architecture and Monuments|website=UKRWorld.Com|year=2009|accessdate=9հունիսի June9, 2009}}</ref>։
 
Օդեսան տաք ջրով լի նավահանգիստ է։ Օդեսա քաղաքը հյուրընկալվում է և՛ Օդեսա նավահանգստի և [[Յուժնիյ (քաղաք, Ուկրաինա)|Յուժնիյ]] նավահանգստի կողմից, (կարևոր նավթային գործարան տեղակայված քաղաքի մերձակայքում)։ Մյուս նշանակալից նավահանգիստը՝ [[Չոռնոմորսկ|Չերնոմորսկը]] տեղակայված է նույն շրջանում։ Միասին նրանք ներկայացնում են խոշոր տրանսպորտային հանգույց՝ միմյանց հետ միանալով երկաթուղիներով։ Օդեսայի նավթային և քիմիական գործարանները կապ են հաստատում ռուսական և եվրոպական ցանցերի հետ ստրատեգիկ նավթամուղիներով։
 
== Անուն ==
Քաղաքը անվանվեց Օդեսա՝ Եկատերինա Մեծի հունական ծրագրով։ Այն այդպես էր կոչվել հին հունական Օդեսոս քաղաքի պատվին, որը սխալմամբ կարծում էին, որ այդտեղ էր տեղակայված։ Չնայած Օդեսան տեղակայված է հին հունական քաղաքներ՝ Տիրասի և Օլբիայի միջև, Օդեսսոսն այսօր [[Բուլղարիա]]յ<nowiki/>ի քաղաքներից է, որը համարվում է Վերնայի նախնին<ref>{{cite web|url=https://books.google.am/books?id=LcfLKHVi2UUC&pg=PA254|title=The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest|first=Benjamin H.|last=Isaac|date=1հունվարի January1, 1986|publisher=BRILL|via=Google Books}}</ref>։
Եկատերինայի քարտուղար՝ Ադրիան Գրիբովսկին իր արձանագրություններում պնդում էր, որ քաղաքի անունն իր առաջարկն էր։ Ոմանք կասկածում էին այդ պնդմանը, մյուսները հիշատակում էին Գրիբովսկուն որպես ազնիվ և համեստ անձնավորություն<ref>[http://ukrainianweek.com/History/123898 "Odesa: Through Cossacks, Khans and Russian Emperors"], ''[[The Ukrainian Week]]'',
18 November 2014 (retrieved 2 August 2015)</ref>:
Տող 75.
Մինչև հռոմեացիների կողմից 1941 թվականի զավթումը, քաղաքի բնակչության, արդյունաբերության և այլ մշակութային արժեքների մի մասը տարհանվեց [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի ներքին շրջաններ, իսկ նահանջող [[ԽՍՀՄ Զինված ուժեր|Կարմիր բանակի]] զորքերը ավերեցին Օդեսայի բնակավայրերը։
 
Օդեսայի պաշարումից և [[Ակցիզ]]ների գրավումից հետո մոտ 25000 օդեսացիներ սպանվեցին քաղաքի մոտակայքերում և մոտ 35000-ը արտաքսվեցին<ref>{{cite web|author=Nataliya and Yuri Kruglyak, KRT Web Studio at www.webservicestudio..com, Odessa, Ukraine |url=http://www.odessitclub.org/en/archives/dallin/chapter_5.html#Elite |title=Odessa population during WWII |publisher=Odessitclub.org |accessdate=28հոկտեմբերի October28, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929073610/http://www.odessitclub.org/en/archives/dallin/chapter_5.html |archivedate=29սեպտեմբերի September29, 2011 }}</ref>։ Սա հայտնի է Օդեսայի կոտորած անվամբ։ Առաջին 6 ամսվա ընթացքում մի շարք դաժանություններ տեղի ունեցան, որոնք պաշտոնապես սկսվեցին 1941 թվականի հոկտեմբերի 17-ին, երբ 210000 հրեաների 80 տոկոսը սպանվեց<ref name="Richardson, p.33">[[#Richardson|Richardson]], p. 33.</ref>։ Երբ [[Նացիստական Գերմանիա|Նացիստական ուժերը]] սկսեցին նահանժել արևելյան ճակատում, հռոմեացիները փոխեցին իրենց քաղաքականությունը՝ արտաքսելով մնացյալ հրեաներին լեհական ճամբարներ և թույլ տալով հրեաներին վարձու աշխատողներ լինել։ Արդյունքում, չնայած 1941 թվականի ողբերգական դեպքերին, այստեղ հրեաներին հաջողվեց փրկվել ավելի հեշտ, քան [[Արևելյան Եվրոպա]]յի տարածքում։
 
Քաղաքը մեծ վնասներ և զոհեր ունեցավ պատերազմի ընթացքում: Օդեսայի շատ շրջաններ 1944 թվականի ապրիլի 10-ին ավերվեցին դրա պաշարման և ազատագրման ընթացքում, որը կազմակերպվեց [[ԽՍՀՄ Զինված ուժեր|Կարմիր բանակի]] կողմից: Որոշ օդեսացիներ ավելի հակված էին ռոմանական զորքերին, քանի որ կարծում էին, որ Սովետական միությունը այդ ժամանակաընթացքում դժվարություն, զրկանք, տառապանք էր հանդիսանում Օդեսայի բանկչության համար: Սովետական միության ոստիկանությունը ձեռբակալեց և մահապատժի ենթարկեց բազմաթիվ օդեսացիների, նույնիսկ վտարեցին գերմանական և թաթարական բնակչությանը:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Օդեսա» էջից