«Էդվին Փիրս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
վիքիֆիկացում |
|||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական}}
'''Էդվին Փիրս''' ({{lang-en|Edwin Pears}}, {{ԱԾ}}), անգլիական հասարակական գործիչ, փաստաբան, գրող և պատմաբան: Մոտ քառասուն տարի ապրել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] (ներկայում՝ [[Ստամբուլ]]) և հայտնի է 1911 թվականին լույս տեսած իր «Թուրքիան և նրա բնակչությունը» ({{lang-en|«Turkey and its People»}}) գրքով<ref>{{Cite book |last= Pears |first=Edwin |year=1911 |title=Turkey and Its People |publisher=Methuen & Co. Ltd. |place=London |edition= 1 |page= |url=https://archive.org/stream/turkeyitspeople00pearuoft#page/n7/mode/2up |accessdate=19 March 2016 |via=Internet Archive}}</ref><ref>He is also author of the following books: {{Cite book |last= Pears |first=Edwin |year=1880 |title=The Fall of Constantinople Being the Story of the Fourth Crusade |publisher=Harper & Brothers |place=New York |edition= 1 |page= |url=https://archive.org/stream/fallofconstantin00pear#page/n3/mode/2up |accessdate=31 March 2016|via=Internet Archive}}; {{Cite book |last= Pears |first=Edwin |year=1903 |title=The Destruction of the Greek Empire and the Story of the Capture of Constantinople |publisher=Longmans, Green & Co. |place=London |edition= 1 |page= |url=https://archive.org/stream/destructionofgr00pearuoft#page/n7/mode/2up |accessdate=31 March 2016|via=Internet Archive}}; {{Cite book |last= Pears |first=Edwin Sir |year=1917 |title= The Life of Abdul Hamid |publisher= Constable and Company Ltd.|place=London |edition= 1 |page= |url=https://archive.org/details/lifeofabdulhamid00pearuoft/page/n9 |accessdate=17 March 2019|via=Internet Archive}}</ref>։ 1876 թվականից եղել է «Դեյլի նյուս» թերթի թղթակիցը [[Թուրքիա]]յում։ Կյանքի մեծ մասն ապրել է [[Կ. Պոլիս|Կ. Պոլսում]] (1873-1915), համարվել է թուրքական իրականության լավագույն գիտակներից։
== Կենսագրություն ==
1876 թվականից եղել է «Դեյլի նյուս» թերթի թղթակիցը [[Թուրքիա]]յում։ Կյանքի մեծ մասն ապրել է [[Կ. Պոլիս|Կ. Պոլսում]] (1873-1915), համարվել է թուրքական իրականության լավագույն գիտակներից։ Գործունորեն մասնակցել է օսմանյան Թուրքիայում հայ ազգաբնակչությանն օգնություն կազմակերպելու աշխատանքներին, ինչպես 1890-ական թթ., այնպես էլ առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ Եղել է հայ գաղթականների «Լորդ Մեյորզի ֆոնդի» հիմնադիրներից։▼
Էդվին Փիրսը ծնվել է 1835 թվականի մարտի 18-ին [[Յորք]]ում (Անգլիա)։ Ստացել է մասնավոր կրթություն, սպա սովորել [[Լոնդոնի համալսարան]]ում, որտեղ գերազանցությամբ սովորել է հռոմեական իրավունք ու իրավագիտություն։
1870 թվականին Փիրսը փաստաբանության իրավունք է ստացել Միդլ Թեմփլում։ Նա նաև եղել է այդ ժամանակ Էքսետերի եպիսկոպոս, ապա Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս դարձած Ֆրեդերիկ Թեմփլի անձնական քարտուղարը։ Փիրսը Լոնդոնում եղել է սոցիալական աշխատանքի հետ կապված տարբեր ասոցիացիաների քարտուղար։
1873 թվականին Փիսրը հաստատվել է Կոստանդնուպոլսում։ Այնտեղ նա աշխատել է հյուպատոսական դատարաններում<ref>"[https://www.thegazette.co.uk/London/issue/25252/page/3681 No. 25252]". The London Gazette. 20 July 1883. p. 3681.</ref> և դարձել է եվրոպական փաստաբանների կոլեգիայի նախագահ։ Նա եղել է Կոստանդնուպոլսի Բրիտանական գաղութի առաջնորդներից մեկը<ref name="Visions of Ararat">{{cite book |title=Visions of Ararat: Writings on Armenia |last=Walker |first=Christopher J. |authorlink= |coauthors= |year=2005 |publisher=I.B. Tauris |location= |isbn=1-85043-888-9 |pages=105 }}</ref>։
Փիրսը շատ է ճամփորդել թուրքական տիրապետության տակ գտնվող տարածքներում և ուսումնասիրել է թուրքական պատմությունը ինչպես թուրքական, այնպես էլ արտասահմանյան տեսանկյուններից<ref name="Turkey">{{cite news |first=George H. |last=Doran |authorlink= |coauthors= |title=ALL THE TURKS; Sir Edwin Pears Writes Authoritatively on the Turkish Peoples |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1912/03/24/100355512.pdf |format=PDF |work= |publisher=New York Times |date=March 24, 1912 |accessdate=2008-05-15 }}</ref>։
Այդպիսով Փիրսը ձեռք է բերել խորը գիտելիքներ Թուրքիայի վերաբերյալ։ 1876 թվականին, լինելով «Դեյլի Նյուսի» թղթակից՝ նա հայրենիք է ուղարկել նամակներ, որոնցում նկարագրել է օսմանյան թուրքերի վայրագությունները և ապրիլյան ապստամբությունը Բուլղարիայում<ref>{{cite web |url=http://www.fordham.edu/halsall/mod/1876massacre-bulgaria.html |title=Modern History Sourcebook: Sir Edwin Pears: The Massacre of Bulgarians, 1876 |accessdate=2008-05-15 |author= |date= |work= |publisher=Fordham University}}</ref><ref>{{cite book|editor=Frederick Moy Thomas |title=Fifty Years of Fleet Street being the Life and Letters of John Richard Robinson |url=https://archive.org/stream/fiftyyearsofflee00thomiala#page/182/mode/2up|year=1904|publisher=Macmillan |place=London |edition=1 |page= 183 |access-date= 5 June 2016| via=Internet Archive}}</ref><ref>{{Cite book |last= Pears |first=Edwin |year=1916 |title=Forty Years in Constantinople, The Recollections of Sir Edwin Pears 1873-1915 |publisher=Herbert Jenkins Limited |place=London |edition= 1 |pages=12–24 |url=https://archive.org/stream/fortyyearsincons00pearuoft#page/n7/mode/2up |access-date=19 March 2016 |via= Internet Archive}}</ref>։ Նամակներն Անգլիայում առաջացրել են ժողովրդի բողոքը [[Ուիլյամ Գլադստոն]]ի ղեկավարությամբ<ref name="Turkey"/><ref>{{cite book|first=William Ewart |last= Gladstone|title=Bulgarian Horrors and the Question of the East|url=https://archive.org/details/bulgarianhorrors00gladiala|year=1876|publisher=John Murray |place=London|page=13|edition=1 |access-date= 20 March 2016 |via= Internet Archive}}</ref><ref>{{cite book |author=J. D. B. |author-link = James Bourchier |chapter= Bulgaria |title=The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information |page= 782 |year=1910 |volume=IV (BISHARIN to CALGARY)|edition= 11th |publisher=At the University Press |place=Cambridge, England |url= https://archive.org/stream/encyclopaediabri04chisrich#page/782/mode/2up |accessdate= 11 July 2018 |via= Internet Archive}}</ref>։ Այդ ժամանակ թուրքերի կատարած վայրագությունների մասին հաղորդագրություններին ընդհանրապես չէին հավատում, և Փիրսի նամակները անգլիացի ժողովրդին են ներկայցրել անհերքելի փաստեր<ref>{{Cite book |last= Morgenthau|first=Henry |author-link= Henry Morgenthau Sr.|year=1919 |title=Ambassador Morgenthau's Story|publisher=Doubleday, Page & Company |place=Garden City, New York |edition= 1 |pages=256–257 |url=https://archive.org/stream/ambassadormorgen00morguoft#page/256/mode/2up |accessdate=June 23, 2016|via=Internet Archive}}</ref><ref>{{Cite book |last= Страшимиров |first=Димитър Т.|year=1907 |title= История на априлското въстание |publisher= Издание и собственост на Пловдивската Окръжна Постоянна Комисия |place=Пловдив |edition= 1 |page= 360 |volume= III |url=https://archive.org/stream/istoriianaapril03stragoog#page/n387/mode/2up |accessdate=23 June 2016 |via=Internet Archive}}</ref>։
== Էդվին Փիրսը և հայերը ==
▲
Էդվին Փիրսը «Թուրքիան և նրա բնակչությունը» (1911), «Աբդուլ Համիդի կյանքը» (1917) գրքերում, «Քառասուն տարի Կոստանդնուպոլսում» (1916) հուշագրությունում նշանակալի տեղ է հատկացրել հայ ժողովրդի պատմության, [[Օսմանյան կայսրություն]]ում նրա դրության, հայերի դեմ բռնությունների, ջարդերի ու կոտորածների փաստերի լուսաբանմանը։ Փիրսն Օսմանյան կայսրությունում հայերի հալածանքների պատճառներ է համարել ավանդական մուսուլմանական մոլագարությունը, Թուրքիայի տնտեսության և առևտրի ասպարեզում հայերի գերիշխող դիրքը, հայերի՝ լուսավորության ու կրթության ձգտումը, Թուրքիայի սահմաններից դուրս հայ հեղափոխական կուսակցությունների ստեղծումը, որոնց գործունեությունը առիթ է ծառայել ցեղասպանության համար։ Նշելով, որ հայ հեղափոխական կուսակցություններն իրենց գործողություններով ձգտում էին հասնել հայկական հարցին եվրոպական տերությունների միջամտությանը, այդ քաղաքականությունը համարել է «հիմար» և «վտանգավոր» ժողովրդի համար։
| |||