«Հայրենական մեծ պատերազմ (տերմին)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
ուղղումներ
Տող 4.
[[Պատկեր:Парад по случаю Дня независимости Белоруссии при участии авиации ЗВО (1).jpg|thumb|Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցած բելառուս վետերանները]]
 
'''Հայրենական մեծ պատերազմ''' ({{lang-ru|Вели́кая Оте́чественная война́|translit=Velikaya Otechestvennaya voyna}}; {{lang-uk|Велика Вітчизняна війна|translit=Velyka Vitchyznjana viina}}; {{lang-be|Вялікая Айчынная вайна|translit=Vyalikaya Ajchynnaya vayna}}){{efn|'''Սովետական միության այլ լեզուներով:'''<br>{{lang-az|Бөјүк Вәтән мүһарибәси}}, ''Böyük Vətən müharibəsi''; {{lang-et|Suur Isamaasõda}}; {{lang-ka|დიდი სამამულო ომი}}, ''Didi Samamulo Omi''; {{lang-kk|Ұлы Отан соғысы}}, ''Uly Otan soǵysy''; {{lang-ky|Улуу Ата Мекендик согуш}}, ''Uluu Ata Mekendik soğuş''; {{lang-lt|Didysis Tėvynės karas}}; {{lang-lv|Lielais Tēvijas karš}}; {{lang-mo|Мареле Рэзбой пентру апэраря Патрией}}, ''Marele Război pentru apărarea Patriei''; {{lang-tg|Ҷанги Бузурги Ватанӣ}}, ''Çangi Buzurgi Vatanī''; {{lang-tk|Бейик Ватанчылык уршы}}, ''Beýik Watançylyk urşy''; {{lang-tt|Бөек Ватан сугышы}}, ''Böyek Watan suğışı''; {{lang-uz|Улуғ Ватан уруши}}, ''Ulug‘ Vatan urushi''.}}, տերմին է, որը օգտագործվում է Ռուսաստանում և նախկինում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի մաս կազմող այլ հանրապետություններում (բացի բալթյան[[Բալթյան երկրներիցերկրներ]]<nowiki/>ից և Ուկրաինայից[[Ուկրաինա]]<nowiki/>յից<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/ukrainian/politics/2015/04/150409_communizm_upa_vc|script-title=uk:Рада ухвалила "декомунізаційний пакет"|last=Україна|first=Віталій Червоненко ВВС|website=BBC News Україна|language=uk|access-date=2019-01-13}}</ref>), և որը նկարագրում է 1941 թվականի հունիսի 22-ից մինչև 1945 թվականի մայիսի 9-ը ընկած ժամանակահատվածում ընթացքող և [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի [[Արևելյան ռազմաճակատ (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)|արևելյան ռազմաճակատում]] տեղի ունեցող ռազմական բախումը, որի կողմերն էին [[Ֆաշիստական Գերմանիա]]ն և [[Խորհրդային Միություն]]ը։ Որոշ իրավական նկատառումներից ելնելով՝ այս ժամանակահատվածը երբեմն երկարաձգվում է մինչև 1945 թվականի մայիսի 11՝ [[Պրահայի օպերացիա (1945)|Պրահայի օպերացիայի]] ավարտը<ref name="veterans-law">Федеральный закон № 5-ФЗ от 12 января 1995, "О ветеранах" {{in lang|ru}}</ref>։
 
[[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի ավարտը տոնվում է մայիսի 9-ին։
Տող 10.
== Պատմություն ==
 
''«Հայրենական պատերազմ»'' տերմինը վերաբերում է նաև [[Ֆրանսիացիների ներխուժումը Ռուսաստան|ռուսների դիմադրությանը]] ընդդեմ [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն I-ի]] ղեկավարությամբ ներխուժած ֆրանսիացիների, ինչը հայտնի է դարձել ''«1812 թվականի հայրենական պատերազմ»'' անվամբ։ [[Ռուսերեն]]ում «отечественная война» տերմինը սկզբնապես նշանակում է պատերազմ սեփական տիրույթների համար («отечество» նշանակում է «հայրենի հող»)՝ ի հակադրություն սեփական տարածքներից դուրս ուղղվածմղված արշավանքներինպատերազմներին ({{lang-ru|заграничная война}})<ref>For example, one of the books published shortly after the war was titled {{lang|ru|Письма русского офицера о Польше, Австрийских владениях, Пруссии и Франции, с подробным описанием похода Россиян противу Французов в 1805 и 1806 году, также <u>отечественной и заграничной войны</u>}} с 1812 по 1815 год..." (Fyodor Glinka, Moscow, 1815–1816; the title was translated as "Letters of a Russian Officer on Poland, the Austrian Domains, Prussia and France; with a detailed description of the Russian campaign against the French in 1805 and 1806, and also <u>the Fatherland and foreign war</u> from 1812 to 1815..." in: A. Herzen, ''Letters from France and Italy, 1847-1851'', University of Pittsburgh Press, 1995, p. 272).</ref>։ Երբեմն 1812 թվականի հայրենական պատերազմը նույնպես անվանվում է «Հայրենական մեծ պատերազմ» ({{lang-ru|Великая отечественная война}}): Արտահայտությունը առաջին անգամ հայտնվել է ոչ ուշ քան 1844 թվականը<ref>It can be found in Vissarion Belinsky's essay "Russian literature in 1843" first printed in magazine [[Otechestvennye Zapiski]], vol. 32 (1844), see page 34 of section 5 "Critics" (each section has its own pagination).</ref>, ինչից հետո հայտնի է դարձել 1812 թվականի հայրենական պատերազմի հարյուրամյակի նախօրեին<ref>For example, several books had the phrase in their titles, as: {{lang|ru|П. Ниве, Великая Отечественная война. 1812 годъ, М., 1912; И. Савостинъ, Великая Отечественная война. Къ 100-лѣтнему юбилею. 1812—1912 г., М., 1911; П. М. Андріановъ, Великая Отечественная война. (1812) По поводу 100-лѣтняго юбилея, Спб., 1912.}}</ref>:
 
1914 թվականից հետո արտահայտությունը կիրառվել է նաև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին<ref name=dict/>։ Դա [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի հատուկ ամսագրի՝ «Թատրոն և կյանք»-ի ({{lang-ru|Театр и жизнь}}) պատերազմական ժամանակի հատուկ հավելվածի անունն էր և վերաբերում էր Առաջին համաշխարհային պատերազմի [[Արևելյան ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|արևելյան ռազմաճակատում]] ընթացող պատերազմին, որտեղ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] պատերազմում էր ընդդեմ [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանական]] և [[Ավստրո-Հունգարիա|Ավստրո-Հունգարիայի կայսրությունների]].<ref name="dict" />։ ''Հայրենական երկրորդ պատերազմ'' ({{lang-ru|Вторая отечественная война}}) և ''Հայրենական համաշխարհային մեծ պատերազմ'' ({{lang-ru|Великая всемирная отечественная война}}) տերմինները Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նույնպես օգտագործվել են Ռուսաստանում<ref name="dict" />։
 
Հայրենական մեծ պատերազմ տերմինը 1941 թվականի հունիսի 23-ին՝ Ֆաշիստական Գերամանիայի՝ ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակման հենց հաջորդ օրը, նորից հայտվել է խորհրդային լրագրերում։ Այդ հոդվածի վերնագիրն էր «Խորհրդային ազգերի հայրենական մեծ պատերազմ» (Velikaya Otechestvennaya Voyna Sovetskogo Naroda), որի հեղինակն էր «[[Պրավդա (թերթ)|Պրավդա]]» թերթի խմբագիրների կոլեգիայի անդամ [[Եմելյան Յարոսլավսկի]]ն<ref name=dict>[https://books.google.com/books?id=ZJtKKdpKCjsC&pg=PA555&lpg=PA555&dq=%22%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0+%D1%81#v=onepage&q&f=false The dictionary of modern citations and catch phrases] by K. V. Dushenko, 2006. {{in lang|ru}}</ref>։ Արտահայտության նպատակը ժողովրդին մոտիվացնելն էր, որպեսզի նրանք պաշտպանեն խորհրդային հայրենիքը և դուրս մղեն հակառակորդին։
Տող 22.
[[Սովետական Միություն|Սովետական Միության]] տարածքից դուրս տերմինը սովորաբար չի գործածվել և իմաստով ամենամոտ տերմինը [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի [[Արևելյան ռազմաճակատ (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)|արևելյան ռազմաճակատ]] (1941-1945) տերմինն է։ Այս տերմիններից ոչ մեկը իր մեջ չի ներառում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբնական փուլը, որի ընթացում ԽՍՀՄ-ը [[Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պակտ|միմյանց վրա չհարձակվելու պայմանագիր]] է կնքել [[Ֆաշիստական Գերմանիա|Գերմանիայի]] հետ, [[Խորհրդային ներխուժումը Լեհաստան|օկուպացրել է Լեհաստանի արևելյան մասը]] (1939), [[Բալթյան երկրների բռնակցումը Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Բալթյան երկրները]] (1940), [[Բեսարաբիայի և Հյուսիսային Բուկովինայի օկուպացիան ԽՍՀՄ-ի կողմից|Բեսարաբիան և Հյուսիսային Բուկովինան]] (1940) և [[Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (1939-1940)|պատերազմել ընդդեմ Ֆինլանդիայի]] (1939-1940)<ref name="veterans-law" /><ref>{{cite book |first= Norman |last= Davies |authorlink= Norman Davies |title= [[Europe at War 1939–1945: No Simple Victory]] |year= 2006 |location= London |publisher= [[Macmillan Publishers|Macmillan]] |isbn= 9780333692851 |oclc= 70401618 |pages= 153–155|chapter= Phase 1, 1939-1941: the era of the Nazi-Soviet pact}}</ref>։
 
[[Ռուսաստան]]ում և այլ [[Հետխորհրդային երկրներ|հետխորհրդային երկրներում]] տերմինին տրվել է մեծ կարևորություն․ այնտեղայդ երկրներում ընդունված է այն համարել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ամենակարևոր փուլը։
 
2015 թվականի ապրիլի 9-ին [[Ուկրաինա]]յի ազգային ժողովը երկրի օնրենքում «Հայրենական մեծ պատերազմ» տերմինը փոխարինել է «Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ» տերմինով<ref>[http://www.newsweek.com/ukraine-purges-symbols-its-communist-past-321663 Ukraine Purges Symbols of Its Communist Past], [[Newsweek]], (10 April 2015)</ref>, ինչը [[Ապախորհրդայնացումը Ուկրաինայում|ապախորհրդայնացման օրենքների]] մաս է կազմում։ Տերմինը քաղաքական է․ այն ընդունելը նշանակում է ընդունել պատերազմի նկատմամբ ԽՍՀՄ-ի ունեցած տեսակետը, իսկ մերժումը նշանակում է հեռացում խորհրդային ժառանգությունից, ինչպես Ուկրաինայի դեպքում։