«Փարավոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Ստեղծվել է «Pharaoh» էջի թարգմանությամբ
չ Aydul saribekian (քննարկում) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել Marsela Khurshudyan մասնակցի վերջին տարբերակին։
Պիտակ՝ Հետշրջում
Տող 1.
{{այլ կիրառումներ|Փարավոն (այլ կիրառումներ)}}
 
{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}}
{{Infobox former monarchy|royal_title=Pharaoh|realm=[[Ancient Egypt|Egypt]]|coatofarms=Double crown.svg|coatofarmssize=130px|coatofarmscaption=The [[Pschent]] combined the [[Deshret|Red Crown]] of [[Lower Egypt]] and the [[Hedjet|White Crown]] of [[Upper Egypt]].|image=Pharaoh.svg|caption=A typical depiction of a pharaoh. After [[Djoser]] of the Third Dynasty, pharaohs were usually depicted wearing the [[nemes]] headdress, a false beard, and an ornate [[shendyt]] (skirt).|first_monarch=[[Narmer]] or [[Menes]] (by tradition)|last_monarch=[[Augustus]]<ref>Stele names Roman Emperor Octavian Augustus as Egyptian Pharaoh. Link - https://www.independent.co.uk/life-style/history/stele-names-roman-emperor-octavian-augustus-as-egyptian-pharaoh-1937308.html</ref>|style=[[Ancient Egyptian royal titulary|Five-name titulary]]|residence=[[List of Egyptian capitals|Varies by era]]|appointer=[[Sacred king|Divine right]]|began=[[Circa|c.]] 3150 BC|ended=30 BC|pretender=}} '''Երբ փարաւոնը''' ( {{IPAc-en|ˈ|f|ɛər|oʊ}}, {{Փոքր|US also}} {{IPAc-en|ˈ|f|eɪ|.|r|oʊ}} ; <ref>{{Citation|last=Wells|first=John C.|year=2008|title=Longman Pronunciation Dictionary|edition=3rd|publisher=Longman|isbn=9781405881180}}</ref> Coptic <templatestyles src="Script/styles_coptic.css" />
[[Պատկեր:Abou simbel pharaons.jpg|մինի|աջից|300px|[[Ռամզես 2-րդ (Մեծ)|Ռամզես II]] փարավոնի արձանները]]
'''Փարավոն''', Հին Եգիպտոսի թագավորների ժամանակակից անվանումը։ «Փարավոն» անունը թագավորական անունի և տիտղոսի փոխարեն սկսել է գործածվել Նոր թագավորության ժամանակաշրջանում՝ տասնութերորդ դինաստիայի միջին ժամանակներում [[Հաթշեփսութ]] փարավոնի թագավորելուց հետո և տարածվել է մ.թ.ա. I հազարամյակում։<br />
Հունական «{{lang-el|Φαραώ}}» բառը փոխառնված է եղել Աստվածաշնչից ({{lang-he|פַּרְעֹה}} - ''փար'օ'')։ Բնօրինակ հին եգիպտական «per-oh» (փեր օհ) բառը նշանակել է «մեծ տուն»՝ նկատի ունենալով թագավորական պալատը։
 
== Պատմություն ==
Եգիպտական միապետություններն իրենց գոյությունն սկսել են մ.թ.ա. IV հազարամյակի երկրորդ կեսից։ Եգիպտացիները թագավորին նայում էին որպես իրենց երկրի հանդեպ աստվածների բարեհաճության երաշխիք։ Մինչև IV դինաստիան միապետի անունը կապվում էր [[Հորոս]] աստծո, իսկ դրանից հետո՝ արևի [[Ռա]] աստծո հետ և թագավորող անձը համարվում էր նրա որդին։ Մեկը մյուսի ետևից կառուցվեցին [[Գիզայի բուրգեր|Մեծ բուրգեր]]ը, որոնք ցուցադրում էին այն ժամանակների կառավարողների բացառիկ հզորությունն ու մեծությունը։
''Փարավոն'' բառը, ի վերջո, բխում է [[Եգիպտերեն|եգիպտական]] բարդույթից ''{{Lang|egy-Latn|[[wikt:pr ꜥꜣ|pr ꜥꜣ]]}}'' , * {{IPA1|/ˌpaɾuwˈʕaʀ/}} «մեծ տուն», գրված է երկու biliteral հիերոգլիֆները ''{{Lang|egy-Latn|[[pr (hieroglyph)|pr]]}}'' «տուն» և ''{{Lang|egy-Latn|ꜥꜣ}}'' «սյուն», այստեղ նշանակում է «հիանալի» կամ «բարձր»: Այն օգտագործվում էր միայն ավելի մեծ արտահայտություններում, ինչպիսիք են ''[[wiktionary:smr#Etymology_1|smr]] pr-ꜥꜣ'' «Բարձր պալատի դատարանը» ՝ հատուկ վկայակոչելով դատարանի կամ պալատի շենքերը: <ref>A. Gardiner, ''Ancient Egyptian Grammar'' (3rd edn, 1957), 71–76.</ref> Տասներկուերորդ դինաստիայի ժամանակից ի վեր, բառը հայտնվում է ցանկության բանաձևով ՝ «Մեծ տուն, թող ապրեք, բարգավաճե՛ք և եղեք առողջության մեջ », բայց նորից միայն թագավորական պալատին և ոչ թե անձին վկայակոչելով:
 
[[Եգիպտոսի նոր թագավորություն|Հնագույն թագավորության]] անկման, մ.թ.ա. XXIII-XXII դարերի կլիմայական ճգնաժամի և Եգիպտոսը I Անցումային ժամանակաշրջանի մեջ մտնելու հետ միասին թուլացան եգիպտական թագավորների հզորությունն ու հեղինակությունը, աճեց ազնվականության և պետական պաշտոնյաների ազդեցությունն ու հարստությունը։ Միջին թագավորության ժամանակաշրջանն այպես էլ թագավորներին ամբողջությամբ չվերադարձրեց կորցրածը։ Միջին թագավորության տրոհումից հետո երկրի մեծ մասը գրավելով իր տիրապետությունն սկսեց [[Հիքսոսներ|Հիքսոսների դինաստիա]]ն։
[[Եգիպտոսի նոր թագավորություն|Նոր Թագավորության]] ՝ Երկրորդ միջանկյալ շրջանի ժամանակաշրջանում ինչ-որ ժամանակ, ''փարավոնը'' թագավոր դարձավ անձի համար դիմումի ձև եղավ: Ամենավաղ հաստատված դեպքը, երբ ''pr ꜥꜣ'' -ը հատուկ օգտագործվում է իշխանի համար, ուղղվում է [[Էխնաթոն|Ախենաթենին]] (մ.թ.ա. մ.թ.ա. 1353–1336), որը հասցեագրված է «Մեծ Տուն, Լ, Վ, Հ, Տերը»: <ref>''Hieratic Papyrus from Kahun and Gurob'', F. LL. Griffith, 38, 17.</ref> <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/cu31924086199514|title=Illahun, Kahun and Gurob : 1889-1890|last=Petrie|first=W. M. (William Matthew Flinders)|last2=Sayce|first2=A. H. (Archibald Henry)|last3=Griffith|first3=F. Ll (Francis Llewellyn)|date=1891|publisher=London : D. Nutt|others=Cornell University Library|year=|isbn=|location=|pages=[https://archive.org/details/cu31924086199514/page/n65 50]}}</ref> Սակայն, կա հավանականություն, որ վերնագիրն ''հաղ ꜥꜣ'' էր կիրառվել Thutmose III (գ. 1479-1425 մ.թ.ա.), կախված նրանից, թե ի արձանագրությունն է տաճարի Armant կարող է հաստատել, որ վերաբերում է այդ թագավորի. <ref>[[iarchive:EXCMEM43 1/page/n2|Robert Mond and O.H. Meyers. ''Temples of Armant, a Preliminary Survey: The Text,'' The Egypt Exploration Society, London, 1940]], 160.</ref> 18-րդ դինաստիայի (մ.թ.ա. 16-րդ դարեր 14-րդ դարաշրջանում) ժամանակ փարավոն կոչումը օգտագործվել է որպես իշխանի ակնածանք : Վերջին քսանմեկերորդ դինաստիայի (մ.թ.ա. 10-րդ դ.) Մասին, սակայն, նախկինում մենակ գործածվելու փոխարեն, այն սկսեց ավելացվել իշխողի անվան առաջ այլ տիտղոսների վրա, իսկ քսանհինգերորդ դինաստիայի (մ.թ.ա. ութերորդ-յոթերորդ դարեր) ) դա, թեկուզ սովորական օգտագործման դեպքում, թագավորական [[Մակդիր|ախորժակի]] նախածննդյան միակ էպիտետ էր: <ref>"pharaoh" in ''[[Encyclopædia Britannica]]. Ultimate Reference Suite''. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.</ref>
 
Հիքսոսներին վտարելուց հետո [[Եգիպտոսի նոր թագավորություն|Նոր թագավորության]] սկզբում Եգիպտոսը հայտնվեց նոր քաղաքական իրավիճակում՝ նա այլևս գերակայող չէր հանդիսանում տարածաշրջանում, որտեղ հայտնվեցին այնպիսի հզոր հակառակորդներ, ինչպիսիք էին [[Միտաննի]], իսկ ավելի ուշ՝ [[Նախախեթեր|հաթեր]]ի թագավորությունները։ Որպես հետևանք, փարավոնների հեղինակությունն սկսեց հենվել առավելապես նրանց ռազմական հաջողությունների վրա։ Այդպիսիք չունեցողները, ինչպես կին Հաթշեփսութը և [[Ամենհոթեփ III]] խաղաղարար թագավորը, ստիպված էին իրենց հպատակներին ջանադրաբար համոզել, որ իրենք ունեն աստվածային ծագում։ Չնայած դրան, թագավորից ունեցած հանրության բարոյա-գաղափարական կախումն արդեն այն չէր և Հին թագավորությունում եղածի հետ չէր կարող համեմատվել։ Մ.թ.ա. II հազարամյակի վերջում եգիպտական հանրության ապակենտրոնացումը, տաճարների և նոմարխների ազդեցության աճը նպաստեցին, որ Նոր թագավորությունը քայքայվի։
[[XIX արքայատոհմ|XIX դինաստիայի]] ''օրվանից'' սկսած, ''pr-ꜥꜣ'' ինքնուրույն օգտագործվում էր նույնքան կանոնավոր, որքան '''''[[wiktionary:ḥm#Egyptian|ḥm]]''''', «Մեծություն»: <ref name="Denise M. Doxey">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=1Jead15xcBQC&pg=PA119|title=Egyptian Non-Royal Epithets in the Middle Kingdom: A Social and Historical Analysis|last=Doxey|first=Denise M.|publisher=BRILL|year=1998|isbn=90-04-11077-1|page=119|author-link=Denise M. Doxey}}</ref> {{Refn|The Bible refers to Egypt as the "Land of [[Ham (son of Noah)|Ham]]".}} Այսպիսով, տերմինը բխում էր բառից, որը հատուկ վերաբերում էր շենքին `իշխանի համար հարգալից նշանակման համար, մասնավորապես` Քսաներորդ դինաստիա և քսաներորդ դինաստիա : {{Փաստ|date=October 2010}}
 
Այդ ժամանակից ի վեր փարավոնները տարածաշրջանում չունեին էական ազդեցություն։ Միայն նրանցից մի քանիսին, օրինակ՝ Փսամեթիխ I-ին հաջողվեց միավորել Եգիպտոսն ու միջամտել հարևան երկրների գործերին։ Բնակչությունն ու առանձին տնտեսություններն ավելի մեծ կախում էին ստանում թագավորից։ Փարավոնների դերը որպես ժողովրդի և աստվածների միջնորդ արդեն վերացել էր։
<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2010)">մեջբերում է պետք</span></nowiki>'' &#x5D;</sup>
 
Մ.թ.ա. 525-485 թվականներին պաշտոնապես Եգիպտոսի փարավոններ են համարվել պարսից թագավորներ [[Աքեմենյաններ]]ը, մ.թ.ա. 332-323 թվականներին՝ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի]]ն, իսկ վերջինիս մահից հետո՝ [[Պտղոմեոսներ]]ը:
== Փարավոնների ցուցակ ==
 
== Եգիպտոսի Փարավոնների ցուցակՑանկը ==
== Ռեգալիա ==
* 00 դինաստիա
[[Պատկեր:Khasekhemwy-BeadedScepter_MuseumOfFineArtsBoston.png|մինի| Խասեկեմվիի գավազանով գավազան (Գեղարվեստի թանգարան Բոստոնում): ]]
* 0 դինաստիա (Թինիս)
Sceptres- ը և staves- ը [[Հին Եգիպտոս|Հին Եգիպտոսում]] հեղինակության ընդհանուր նշան էին: <ref name="TW158">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 158.</ref> Թագավորական ամենավաղ գահերից մեկը հայտնաբերվեց [[Աբիդոս|Աբիդոսի]] Խասեկեմվիի գերեզմանում: Թագավորներին հայտնի էր նաև անձնակազմ ունենալը, և փարավոն Անեդիբը ցուցադրվում է այսպես կոչված ''մկաններով'' շարֆ կրող քարե անոթների վրա: <ref name="TW159">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 159.</ref> Գավազանը հետ ամենաերկար պատմության թվում է, որ ''heqa'' -sceptre, երբեմն նկարագրվում է որպես հովվի գավազան. <ref name="TW160">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 160.</ref> Ռեգալիայի այս կտորի ամենավաղ օրինակները վերաբերում են նախապատմական Եգիպտոսին : [[Աբիդոս|Աբիդոսում]] գտնվող գերեզմանում հայտնաբերվեց գավազան, որը թվագրվում է Նակադա III- ին :
* I դինաստիա (Թինիս)
* II դինաստիա (Թինիս)
* III դինաստիա (Հելիոպոլիս)
* IV դինաստիա (Էլեֆանթին)
* V դինաստիա (Էլեֆանթին)
* VI դինաստիա
* VII դինաստիա ()
* VIII դինաստիա ()
* IX դինաստիա (Հերակլեոպոլիս)
* X դինաստիա (Հերակլեոպոլիս)
* XI դինաստիա (Թեբե)
* XII դինաստիա (Թեբե)
* XIII դինաստիա (Թեբե)
* XIV դինաստիա (Քսոիս)
* XV դինաստիա (Հիքսոսյան)
* XVI դինաստիա (Հիքսոսյան)
* XVII դինաստիա (Թեբե)
* XVIII դինաստիա (Թեբե)
* XIX դինաստիա (Թեբե)
* XX դինաստիա (Թեբե)
* XXI դինաստիա (Թինիս)
* XXII դինաստիա (Բուբաստիս)
* XXIII դինաստիա (Լիբիական Թանիս)
* XXIV դինաստիա (Լիբիական Սաիս)
* XXV դինաստիա (Նումիդիական)
* XXVI դինաստիա (Սաիս)
* XXVII դինաստիա (Պարսկական)
* XXVIII դինաստիա (Սաիս)
* XXIX դինաստիա (Մենդես)
* XXX դինաստիա (Սեբեննիտա)
* XXXI դինաստիա ()
* [[Արգեադների դինաստիա]]
* [[Պտղոմեոսներ|Պտղոմեոսների դինաստիա]]
 
== Աղբյուրներ ==
Թագավորի հետ կապված ևս մեկ գավազան է <nowiki><i id="mw2A">-</i></nowiki> ընկալումը : <ref name="TW160">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 160.</ref> Սա երկար անձնակազմ է, որը տեղադրված է կենդանու գլխով: Ամենաշուտը հայտնի պատկերները եւ ''եղել'' է -scepter ամսաթիվը է առաջին դինաստիայի : ''Եղել'' է -scepter ցույց է ձեռքում երկու թագավորների ու աստվածների.
* [http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/Welcome.html Եգիպտոսի թվային համալսարան]
* [http://www.ancient-egypt-online.com/ancient-egyptian-pharaohs.html#famous-pharaohs 10 ազդեցիկ փարավոններ]
 
{{Արտաքին հղումներ}}
The կալսել ուշ էր սերտորեն կապված է ''heqa'' -scepter (այդ Crook եւ ծեծել ), բայց վաղ ներկայացուցչություններում արքան էր նաեւ պատկերված բացառապես կալսել, ինչպես ցույց է վերջին նախընտրական դինաստիական դանակով բռնակի, որը այժմ գտնվում է Մետրոպոլիտեն թանգարանում, և Նարմեր ցեղախմբի վրա : <ref name="TW161">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 161.</ref>
 
{{Հին Եգիպտոս-անավարտ}}
Ամենաշուտը վկայությունն հայտնի է Uraeus -a դաստիարակության cobra-ից թագավորությունում Den -ից Առաջին տոհմից: Կոբրան ենթադրաբար պաշտպանում էր փարավոնին ՝ իր թշնամիների վրա կրակ հրելով: <ref name="TW162">Wilkinson, Toby A.H. ''Early Dynastic Egypt''. Routledge, 2001, p. 162.</ref>
 
[[Կատեգորիա:Թագավորական տիտղոսներ]]
== Թագեր և գլխաշորեր ==
[[Կատեգորիա:ՓարավոններՀին Եգիպտոս]]
 
[[Կատեգորիա:ՂեկավարներՓարավոններ|*]]
=== Դեշրեթ ===
[[Կատեգորիա:Ազնվական տիտղոսներ]]
Ստորին Եգիպտոսի կարմիր թագը՝ Դեշրեթի պսակը, ի հայտ էր եկել նախապատմական ժամանակներից և խորհրդանշում էր երկրի տիրակալին:
[[Կատեգորիա:Իշխանության դիրքեր]]
 
=== Հեջեթ ===
Վերին Եգիպտոսի սպիտակ պսակը ՝ Հեդեթը, կրում էր Նախադինաստիկ ժամանակաշրջանում ՝ Կարիճ II, իսկ ավելի ուշ ՝ Նարմերի կողմից:
[[Կատեգորիա:Ազգային և էթնիկ առաջնորդման կոչումներ]]
[[Կատեգորիա:Իշխանության դիրքեր]]
[[Կատեգորիա:Փարավոններ]]
[[Կատեգորիա:Ազնվական տիտղոսներ]]
[[Կատեգորիա:Թագավորական տիտղոսներ]]
[[Կատեգորիա:Ղեկավարներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Փարավոն» էջից