«Տիեզերագնաց»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ վրիպակներ
Տող 9.
ԱՄՆ օդուժի սահմանմամբ տիեզերքի «շեմը», սկսվում է 80,5 կմ (50 մղոն) բարձրությունից, իսկ ըստ Օդագնացության միջազգային ֆեդերացիայի (ՕՄՖ)՝ 100 կիլոմետրից։ Այս տարբերության պատճառով, 1962-1968 թթ. X-15 օդանավերով թռիչք կատարած որոշ օդաչուներ ԱՄՆ օդուժի կողմից համարվում են տիեզերագնացներ։ ՕՄՖ-ն այդ օդաչուներին տիեզերագնացներ չի համարում, բացառությամբ Ջոզեֆ Ուալկերի, ով երկու անգամ հատել է 100 կիլոմետրը։
[[Պատկեր:Sally Ride, America's first woman astronaut communitcates with ground controllers from the flight deck - NARA - 541940.tif|thumb|200px|Առաջին ամերիկացի կին տիեզերագնացը՝ Սալի Ռայդը։]]
[[Պատկեր:Armstrong and Scott with Hatches Open - GPN-2000-001413.jpg|thumb|200px|ՆեյլՆիլ Արմստրոնգը և Դեյվիդ Սքոթը «Գեմինի 8» թռիչքից հետո (1966 թ.)]]
[[Պատկեր:Astronauts White and McDivitt Inside Gemini IV Spacecraft - GPN-2002-000031.jpg|thumb|200px|Հրթիռի մեկնարկին սպասող տիեզերագնացներ]]
 
2011 թ. հունիսի 20 դրությամբ, 523 մարդ (32 երկրից) եղել է 100 կմ կամ ավելի բարձր, նրանցից միայն 24-ն են դրանից բացի դուրս եկել նաև Երկիր մոլորակի ուղեծրից (Ապոլո նախագծի տիեզեագրանցներըտիեզերագրանցները
 
Առաջին տիեզերագնացների ճամփորդությունը տևում էր ընդամեմըընդամենը մի քանի ժամ։ Այժմ դա հաճախ շատ ավելի երկար է՝ կախված տիեզերագնացության նպատակից։ Գիտահետազոտություններ և փորձեր կատարելու նպատակով, տիեզերագնացները հաճախ ամիսներ շարունակ անց են կացնում տիեզերակայանում։ Ամենաերկար տիեզերքում անց կացրած մարդը՝ Սերգեյ Կրիկալևն է. նա տիեզերքում մնացել է 803 օր, 9 ժամ և 39 րոպե (կամ 2,2 տարի)։
 
==Հայտնի տիեզերագնացներ==
 
* Տիեզերքում հայտնված '''առաջին մարդը''' խորհրդային տիեզերագնաց [[Յուրի Գագարին]]ն էր։ [[1961]] թ. [[ապրիլի 12]]-ին նա Վաստոկ 1 հրթիռով 108 րոպե անց է կացրել Երկրի մթնոլորտից դուրս։
* '''Երկրորդ մարդը տիեզերքում''' ամերկիացիամերիկացի Ալան Շեպարդն էր։ 1961 թ. մայիսի 5-ին նա Մերկուրի MR-3 հրթիռով այսպես կոչված բալիստիկ թռիչք կատարեց կարողանալով հաղթահարել 100 կմ սահմանը
* '''Երրորդ մարդը'''՝ Վիրջիլ Գրիսոմը, նույնպես ամերիկացի էր։ Մերկուրի MR-4-ով նա բալիստիկ թռիչք է կատարել [[1961]] թ. [[հուլիսի 21]]-ին։
* '''Չորրորդ մարդը տիեզերքում''' ռուս Գերման Տիտովն էր։ Տիեզերքում գտնվելու 24 ժամվա ընթացքում նա տասնյոթ պտույտ գործեց Երկրի շուրջ։
* Ջոն Գլենը երրորդ ամերիկացին էր տիեզերքում։ Նա առաջին ամերկիացինամերիկացին էր, որ պտույտ գործեց Երկրի շուրջ։ Ջին Գլենը տիեզերք է թռչել նաև [[1988]] թ, [[հոկտեմբերի 29]]-ին՝ Դիսքավերի տիեզերանավով՝ դառնալով '''ամենատարեց տիեզերագնացը''' (77 տարեկան)լ
* '''Առաջին կինը տիեզերքում''' Վալենտինա Տերեշկովան էր։ 1963 թ. հունիսի 6-ին նա թռիչք կատարեց Վաստոկ 6 տիեզերանավով։ 19 տարի շարունակ նա միակ կին տիեզերագնացն էր։ 1982 թ. օգոստոսի 19-ին Սվետլանա Սավիցկայան դարձավ '''երկրորդ կին տիեզերագնացը'''։
* '''Առաջին ամերիկացի կին տիեզերագանցըտիեզերագնացը''' Սալի Ռայդն էր։ 1983 թ հունիսի 18-ին մասնակցել Սփեյսշաթլ Չալենջերի թռիչքին։
* '''[[Լուսին|Լուսնի]] վրա ոտք դրած առաջին տիեզերագնացը''' ամերիկացի [[ՆեյլՆիլ ԱրմսստրոնգԱրմստրոնգ]]ն էր 1969 թ. հուլիսի։ Նրա հետ միասին Լուսին է իջել Էդվին Ալդրինը, իսկ այդ ընթացքում Լուսնի շուրջ պտտվող «Հրահանգող և սպասարկող մոդուլի» մեջ նրանց սպասում էր Մայքլ Քոլինսը։
* Մեկ այլ լուսնագնաց՝ [[Ջեյմս Իրվին]]ը Երկիր վերադառնալուց հետո դարձել է ավետարանիչ և երկար տարիներ փնտրել է [[Նոյան տապան]]ը [[Արարատ]]ի գագաթին։
* Առաջին եվրոպացի տիեզերագնացը (որ նաև առաջին ոչ-ամերկացիամերիկացի կամ խորհրդային տիեզերագնացն էր) չեխ Վլադիմիր Ռեմեկն էր։ Նա տիեզերք է ուղևորվել 1978 թ. մարտի 2-ին Սոյուզ 28 հրթիռով և համարյա մեկ օր անց է կացրել ռուսական Սալյուտ 6 տիեզերակայանում։
* '''Հայազգի առաջին տիեզերագնացը''' ամերկացիամերիկացի [[Ջեյմս Բաղյան]]ն էր։ 1989 թ. մարտի 13-ին նա թռիչք է կատարել Դիսքավերի տիեզերանավով։
* Յուրի Մալենչենկոն 2003 թ. օգոստոսի 10-ին, գտնվելով Միջազգային Տիեզերակայանում ամուսնացել է Եկատերինա Դմիտրիևայի հետ, որն այդ պահին գտնվում էր [[Հյուսթոն]]ում։
* '''Առաջին չինացի տիեզերագնացը''' Յանգ Լիվեյն էր։ Նա տիեզերք է թռչել 2003 թ. հոկտեմբերի 15-ին Շենժու 5-ով։ Դրանով Չինաստանը դարձավ երրորդ պետությունը, որ սեփական միջոցներով մարդատար տիեզերանավ էր տիեզերք բերում
* '''Առաջին զբոսաշրջիկ տիեզերագնացը''' Դենիս Տիտոն էր։ Նա 2001 թ. ապրիլի 28-ին SojoezՍոյուզ TM-32 տիեզերանավով ուղևորվել է Միջազգային տիեզերակայան։
* '''Առաջին մասնավոր տիեզերագնացը''' ՄայքՄայքլ Մելվինլն էր։ Նա տիեզերք է թռչել ՍփեյսՇիփՈւան տիեզերանավով, որը կառուցվել է առանց պետական աջակցության Սքեյլդ Կոմպոսայթս ընկերոթւյան կողմից։
 
==Տես նաև==