«Մաքս Պլանկ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 53.
== Գիտական գործունեություն ==
=== Էներգիայի պահպանման օրենք ===
«էներգիայի պահպանման օրենքը» գրքում (1887), որը մեծ դեր խաղաց բնության այս ֆունդամենտալ օրենքի զարգացման գործում, Պլանկը մանրամասն դիտարկել է այս օրենքի առաջացման պատմությունը։ Վերլուծել է նախորդ գիտնականների ներդրումը (սկսած [[Սիմոն Ստեվին|Ստեվինից]] վերջացրած [[Հելմհոլց, Հ.|Հելմհոլցը]]) գիտության մեջ էներգիայի պահպանման սկզբունքը հասկանալու գործում{{sfn|Кляус и Франкфурт|1980|с=217—229}}։ Հետագայում Պլանկը դիտարկել է էներգիայի տարբեր տիպեր և ցույց է տվել, որ էներգիայի պահպանման օրենքից շարժման հավասարումը ստանալու համար (օրինակ, [[Նյուտոն Ի.|Նյուտոնի]] հավասարումը), անհրաժեշտ է օտագործել [[սուպերպոզիցիա|սուպերպոզիցիայի]] սկզբունքը, որի համաձայն [[Համակարգ|համակարգ]]ի լրիվ էներգիան կարելի է ներկայացնել անկախ կոմպոնենտների գումարի տեսքով(օրինակ, շարժման էներգիան համապատասխան [[Կոորդինատային համակարգ|կոորդինատական առանցքների]] երկայնքով)։ Սուպերպոզիցիայի սկզբունքը, համաձայն Պլանկի, չի համարվում վերջնական և կարիք ունի փորձնական ստուգման՝ յուրաքանչյուր առանձին իրավիճակի համար։ Հենվելով այս սկզբունքի գիտնականը ցույց տվեց նաև, որ էներգիայի պահպանման օրենքից հետևում է ազդեցության և հակազդեցության [[Նյուտոնի երրորդ օրենք|նյուտոնյան երրորդ օրենքը]]։ Այսպիսով, Պլանկը ընդգծում է ՚՚Սուպերպոզիայի սկզբունքը խաղում է շատ կարևոր դեր ամբողջ ֆիզիկայում, առանց որի բոլոր երևույթները կխառնվեն մեկը մյուսի հետ և բացարձակապես անհնար կլինի հաստատելու առանձին երևույթների կախավածությունը մեկը մյուսից։ Ամեն գործողություն, եթե խաղտվում է մեկը մյուսով, հետևաբար անհնար է դառնում պատճառական կապը իմանալը{{sfn|Кляус и Франкфурт|1980|с=230—232}}։
Պլանկը իր դիտարկման մեջ էնեգիայի պահպանման օրենքի ֆիզիկական բովանդակությունը , որպես էմեպերիկ օրենք, փորձում էր բաժանել այդ ժամանակ տարածված փիլիսոփայական և գիտահանրամատչելի սպեկուլյացիներից, միաժամանակ սահմանազել [[Տեսական ֆիզիկա|տեսական ֆիզիկան]]՝ մի կողմից և [[Մետաֆիզիկա|մետաֆիզիական]] և [[Մաթեմատիկա|մաթեմատիկան]]՝ մյուս կողմից։ Այստեղ Պլանկին հետապնդել է այն ձգտումը, որը ուղեկցել է նրան իր ամբողջ կյանքում՝ հայտնաբերելու ունիվերսալ գիտական սկզբունքներ, որոնցում բացակայում է գիտական սկզբունքներ զերծ պատմական [[Ռելյատիվիզմ|ռելատիվիզմից]]{{sfn|Wegener|2010|p=147—150}} և անտրոպոմորֆ գծերից։ էներգիայի պահպանման օրենքի հետազոտումը կապված է Պլանկի մյուս ֆունդամենտալ կոնցեպցիայի՝ ամենափոքր ազդեցության սկզբունքի հետ, որը նա անվանել է ՚՚ֆիզիկայի բարձագույն օրենք՚՚՚՚
Գիտնականը նշել է, որ պահպանման օրենքները ամբողջապես բխում են ամենափոքր ազդեցության սկզբունքից, [[Իմպուլսի պահպանման օրենք|իմպուլսի պահպանման օրենքը]]{{sfn|Кляус и Франкфурт|1980|с=235—236}} համապատասխանում է տարածական կոորդինատներին, այն դեպքում երբ [[Էներգիայի պահպանման օրենք|էներգիայի պահպանման օրենքը]]՝ ժամանակայինին։ Առավես ևս երբ քվանտային ֆիզիկայի առաջին հայնագործություններում հարցադրում արվեց նրա [[Դասական մեխանիկա|դասական մեխանիկայի]] և [[Էլեկտրադինամիկա|էլեկտրադինամիկայի]] հայտնի օրենքներին կիրառելիությանը, առավել ևս, Պլանկի կարծիքով ամենափոքր ազդեցության սկզբունքը պետք է պահպաներ իր ունիվերսալ արժեքը ի տարբերություն նրանից ածանցվող այնպիսի հասկացությունների, ինչպիսին էր [[Համիլտոնյան (քվանտային մեխանիկա)|Համիլտոնի հավասարումը]]<ref>{{статья|автор= Stöltzner M. |заглавие= The principle of least action as the logical empiricist's ''Shibboleth'' |ссылка= https://dx.doi.org/10.1016/S1355-2198(03)00002-9 |издание= Studies in History and Philosophy of Modern Physics |год= 2003 |volume= 34 |pages= 295}}</ref>:
=== Թերմոդինամիկա ===
==== Էնտրոպիայի աճ ու կիրառության սկզբունք ====
[[Պատկեր:Clausius.jpg|thumb|right|180px|«էնտրոպիա» հասկացության հեղինակ՝ Ռուդոլֆ Կլաուզիս]]
== Կրոնի նկատմամբ վերաբերմունքը ==
| |||