«Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 66.
|calling_code = 1
|}}
'''Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ''', հաճախ անվանվում է '''Միացյալ Նահանգներ''', կամ պարզապես '''Ամերիկա''' ({{lang-en|United States of America}}), [[Ֆեդերացիա|դաշնային]] [[Սահմանադրականություն|սահմանադրական]] [[հանրապետություն]] [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում, որը բաղկացած է որոշակի ինքնավարություն ունեցող 50 [[ԱՄՆ վարչական բաժանում|նահանգներից]], որոնք իրականում կիսանկախ պետություններ են (ինչը արտահայտված է նրանց պաշտոնական անունների մեջ․ օրինակօրինակ՝ Կալիֆոռնիան կոչվում է Կալիֆոռնիա Հանրապտություն և դա այժմ էլ գրված է նրա դրոշի վրա), և [[Դաշնային նշանակության քաղաք|դաշնային նշանակության]] [[Կոլումբիայի շրջան|Կոլումբիա շրջանից]]<ref>{{Cite web|url=http://www.best-country.org/north_america/usa/administration|title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների վարչատարածքային բաժանում|last=Բատվիա|first=Իրինա|date=|website=www.best-country.org|publisher=|accessdate=2017-07-10}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hyno.ru/tom3/1076.html|title=Միացյալ Նահանգների կառուցվածքը (50 նահանգ և 1 մարզ), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ, ժամանակակից քաղաքական ատլաս|last=|first=|date=|website=www.hyno.ru|publisher=|language=ru|accessdate=2017-07-10}}</ref>։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները հյուսիսում սահմանակցում է [[Կանադա]]յին<ref>{{Cite web|url=http://www.ezbordercrossing.com/list-of-border-crossings/|title=Խաչվող սահմաններ՝ ezbordercrossing.com|last=|first=|date=|website=www.ezbordercrossing.com|publisher=|language=ամերիկյան անգլերեն|accessdate=2017-07-10}}</ref>, հարավում՝ [[Մեքսիկա]]յին, ինչպես նաևնաև՝ ծովային սահման ունի [[Ռուսաստան]]ի հետ<ref>{{Cite web|url=https://arcticecon.wordpress.com/2012/01/11/united-states-russian-maritime-boundary-and-exclusive-economic-zones/|title=ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի Դաշնության ծովային սահման և բացառիկ տնտեսական գոտի|last=|first=|date=2012-01-11|website=ArcticEcon|publisher=|accessdate=2017-07-10}}</ref>։ Ամերիկյան երկու նահանգներ ցամաքային սահման չունեն երկրի հիմնական տարածքի հետ։ Դրանք են՝ [[Ալյասկա]]ն՝ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի հյուսիսարևմտյան հատվածում, և [[Հավայան կղզիներ]]ը՝ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.travelnews.am/usa/|title=ԱՄՆ - Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ - տուրիզմ, տեսարժան վայրեր, քաղաքներ (USA Travel Guide) // Տուրիզմ և հանգիստ|last=|first=|date=|website=www.travelnews.am|publisher=|language=հայերեն|accessdate=2017-07-10}}</ref>։
 
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ստեղծվել է բրիտանական [[տասներեք գաղութներ]]ի միավորման հետևանքով՝ [[1776 թվական|1776 թվականի]]ին [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]]<ref name=":1">{{Cite web|url=http://states-of-america.ru/istoriya-ssha/|title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների համառոտ պատմություն|last=|first=|date=|website=states-of-america.ru|publisher=|accessdate=2017-07-10}}</ref>։ Այն կարելի է համարել [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում (1775-1783)|Ամերիկայի ազգային-ազատագրական պայքարում]] տոնած հաղթանակի գլխավոր հետևանքներից մեկը<ref name=":1" />։ [[1787|1787 թվականին]] ընդունվեց [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ամերիկյան սահմանադրությունը]]<ref name=":1" />, որն իր տեսակով առաջինն էր մարդկության պատմության մեջ։ Նույն տարում ԱՄՆ-ի առաջին նախագահ ընտրվեց ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ը։ [[1865|1865 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 18|դեկտեմբերի 18-ին]] Ամերիկայում վերացվեց [[ստրկություն]]ը<ref name=":1" />։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ավարտից հետո Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները սկսեց անդամակցել [[Ազգերի լիգա]]յին և [[Միջազգային արդարադատության մշտական պալատ]]ին։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին [[Հակահիտլերյան խմբավորում|հակահիտլերյան խմբավորմանն]] օժանդակելը բարձրացրեց ԱՄՆ-ի հեղինակությունը [[Եվրոպա]]յում, իսկ ռազմական գործողությունների ավարտից հետո վերջինս դարձավ կապիտալիստական աշխարհի կորիզը։ [[1945 թվական]]ին ԱՄՆ-ն դարձավ առաջին միջուկային տերությունն աշխարհում։
 
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ներկայումս զբաղեցնում է 9,826,675 կմ² տարածք (4-րդն աշխարհում)<ref>{{Cite news|url=http://great-usa.ru/eto-interesno/ploshhad-soedinennyh-shtatov-ameriki-k-2017-godu/|title=ԱՄՆ-ի տարածքը 2017 թվականին|last=|first=|date=2017-02-23|work=|newspaper=Great-USA|language=ru|access-date=2017-07-10|via=}}</ref> և ունի 322 370 752 մարդ (ըստ [[2015|2015 թվականի]] նախահաշվարկի) բնակչություն (3-րդն աշխարհում)<ref name=":0" />։ Լայնամասշտաբ ներգաղթի պատճառովպատճառով՝ այն աշխարհի ամենաբազմազգ պետություններից մեկն է։ Մայրաքաղաքը [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնն]] է,է՝ խոշորագույն քաղաքը՝ [[Նյու Յորք]]ը։ Նյու Յորքից բացի, երկրի տարածքում կան 9 քաղաքներ ևս, որոնց բնակչությունը գերազանցում է մեկ միլիոնը<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.web-calendar.org/en/world/north-america/united-states|title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ՝ բնակչություն, տարածք, մայրաքաղաք և խոշոր քաղաքներ|last=|first=|date=|website=www.web-calendar.org|publisher=|accessdate=2017-07-10}}</ref>։ Դրանք են [[Լոս Անջելես]]ը, [[Չիկագո]]ն, [[Հյուստոն]]ը, [[Ֆինիքս]]ը, [[Ֆիլադելֆիա]]ն, [[Սան Անտոնիո]]ն, [[Սան Դիեգո]]ն, [[Դալաս]]ը և [[Սան Խոսե (Կալիֆոռնիա)|Սան Խոսեն]]<ref name=":2" />։ Պետական լեզուն [[անգլերեն]]ն է<ref>{{Cite news|url=https://www.usconstitution.net/consttop_lang.html|title=Սահմանադրական կարգավիճակ, պաշտոնական լեզու, Միացյալ Նահանգների պաշտոնական լեզուն|last=|first=|date=|work=|language=en|access-date=2017-07-10|via=}}</ref>, որըորն այստեղ տարածվել է գաղութային տարիներին։
 
Միացյալ Նահանգները ժամանակակից աշխարհի տնտեսական, քաղաքական և ռազմական ամենահզոր ուժն է։ [[Համախառն Ներքին Արդյունք]]ի գրեթե 1/4 մասը ստեղծվում է ԱՄՆ-ում<ref>{{Cite web|url=http://visasam.ru/emigration/canadausa/vvp-usa.html|title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Համախառն Ներքին արդյունքի ցուցանիշը|last=|first=|date=|website=visasam.ru|publisher=|accessdate=2017-07-10}}</ref>։ Արդյունաբերության և գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալով և արտահանմամբ, արտաքին առևտրի շրջանառության ծավալով, կապիտալի արտահանմամբ, գիտատեխնիկական ներուժով և սպասարկման ոլորտի զարգացման մակարդակով աշխարհի առաջատար տերությունն է։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների տնտեսությանը բնորոշ է արտադրության և կապիտալի համակենտրոնացման բարձր աստիճանը։ Աշխարհի բոլոր երկրներից առաջինը հետարդյունաբերական փուլ թևակոխած այս երկրում ծառայություններ մատուցող ճյուղերի բաժինը համախառն ներքին արդյունքում կազմում է մոտ 80 %, իսկ արտադրական ոլորտին բաժին է ընկնում ընդամենը 20 %։
Տող 78.
== Անվան ստուգաբանություն ==
[[Պատկեր:Amerigo_Vespucci_-_Project_Gutenberg_etext_19997.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Amerigo_Vespucci_-_Project_Gutenberg_etext_19997.jpg|ձախից|մինի|169x169փքս|Ամերիկա աշխարհամասն անվանվել է իտալացի ճանապարհորդ [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ի պատվին{{sfn|Martone|2016|p=504}}։]]
1507 թվականին գերմանացի քարտեզագիր [[Մարտին Վալդզեյմյուլլեր]]ը կազմեց մի քարտեզ, որտեղ արմտյան կիսագնդի հողերն անվանեց «Ամերիկա»,՝ ի պատիվ ճանապարհորդ և քարտեզագիր [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ի ({{lang-la|Americus Vespucius}}){{sfn|Sider|2007|p=226}}։ «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ» ([[անգլերեն]]՝ United States of America) բառակապակցությունը թվագրվում է 1776 թվականի հունվարի 2-ին, հեղինակը՝ Սթիվեն Մոյլանն էր, որը [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ի ռազմական օգնականն էր և մայրցամաքային զորքերի մուսթեր֊մաստեր գեներալը։ Դիմելով Ջոզեֆ Ռիդին՝ Մոյլանը ցանկանում էր ուղեկցել «Ամերիկայի Միացյալ նահանգների մեծածավալ և հզոր ուժերին» դեպի [[Իսպանիա|Իսպանիա՝]] հեղափոխական պատերազմին աջակցելու համար<ref>DeLear, Byron (July 4, 2013) [http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2013/0704/Who-coined-United-States-of-America-Mystery-might-have-intriguing-answer Who coined 'United States of America'? Mystery might have intriguing answer.] "Historians have long tried to pinpoint exactly when the name 'United States of America' was first used and by whom... ...This latest find comes in a letter that Stephen Moylan, Esq., wrote to Col. Joseph Reed from the Continental Army Headquarters in Cambridge, Mass., during the Siege of Boston. The two men lived with Washington in Cambridge, with Reed serving as Washington's favorite military secretary and Moylan fulfilling the role during Reed's absence." ''Christian Science Monitor'' (Boston, MA).</ref><ref>Touba, Mariam (November 5, 2014) [http://blog.nyhistory.org/coined-phrase-united-states-america-may-never-guess/ Who Coined the Phrase 'United States of America'? You May Never Guess] "Here, on January 2, 1776, seven months before the Declaration of Independence and a week before the publication of Paine's ''Common Sense'', Stephen Moylan, an acting secretary to General George Washington, spells it out, 'I should like vastly to go with full and ample powers from the United States of America to Spain' to seek foreign assistance for the cause." ''New-York Historical Society Museum & Library''</ref><ref>Fay, John (July 15, 2016) [http://www.irishcentral.com/roots/history/The-forgotten-Irishman-who-named-the-United-States-of-America.html The forgotten Irishman who named the 'United States of America'] "According to the NY Historical Society, Stephen Moylan was the man responsible for the earliest documented use of the phrase "United States of America." But who was Stephen Moylan?" ''IrishCentral.com''</ref>։ «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ» արտահայտության առաջին հայտնի տպագրությունը The Virginia Gazette պարբերականի անանուն հոդվածն է (Ուիլիամբուրգ, Վիրջինիա, ապրիլի 6, 1766)<ref>{{cite journal|title="To the inhabitants of Virginia," by A PLANTER.'' Dixon and Hunter's. April 6, 1776, Williamsburg, Virginia. Letter is also included in Peter Force's ''American Archives''|url=http://research.history.org/DigitalLibrary/VirginiaGazette/VGIssueThumbs.cfm?IssueIDNo=76.DH.16|volume=5|issue=1287|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141219053616/http://research.history.org/DigitalLibrary/VirginiaGazette/VGIssueThumbs.cfm?IssueIDNo=76.DH.16|archivedate=December 19, 2014}}</ref>:
 
Ջոն Դիքենսոնի պատրաստած Համադաշնության հոդվածների երկրորդ սևագիր տարբերակը, որը ավարտվեց 1776 թվականի հունիսի 17-ին, ճանաչում էր, որ «Համադաշնության անվանումը պետք է լինի «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ»{{sfn|Safire|2003|p=199}}։ Հոդվածների վերջնական տարբերակը, որը 1777-ի վերջին ուղարկվել էր նահանգներ ստորագրման, պարունակում էր «Այս համադաշնության անվանումը պետք է լինի «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ» »("The Stile of this Confederacy shall be 'The United States of America{{' "}}){{sfn|Mostert|2005|p=18}}: 1776 թվականի հունիսին [[Թոմաս Ջեֆերսոն]]ը Անկախության հռչակագրի իր սևագրի վերնագրում մեծատառերով գրել էր «ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ»{{sfn|Safire|2003|p=199}}։ Այս նախնական տարբերակը տարածվեց միայն 1776 թվականի հունիսի 21֊ին, և պարզ չէ՝ այն գրվել է Դիքինսոնից առաջ, թե հետո{{sfn|Safire|2003|p=199}}։
 
«Միացյալ Նահանգներ» ավելի կարճ արտահայտությունը նույնպես տարածված էր։ Այլ տարբերակներ են ԱՄՆ֊ն, Ամերիկան, անգլերենում նաև՝ Մ․Ն․֊ն (U.S., Միացյալ Նահագներ): Նահանգներ ([[անգլերեն]]՝ States) ասելով՝ասելով նույնպես նկատի են ունենում ԱՄՆ֊ն։ Կոլումբիա բառը, որը տարածված էր 18-րդ դարի պոեզիայում և երգերում, ծագել է [[Քրիստափոր Կոլումբոս|Քրիստոֆեր Կոլումբոսի]] անունից։ Այն առկա է Կոլումբիա շրջան տեղանվան մեջ<ref name="Brokenshire1">{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=7XI52I8zI_AC&pg=PA49|title=Washington State Place Names|author=Doug Brokenshire|publisher=Caxton Press|year=1996|isbn=978-0-87004-562-2|page=49}}</ref>։
 
«Միացյալ Նահանգներ» արտահայտությունը 1865 թվականին վավերացված «Միացյալ Նահանգների Սահմանադրության տասներեքերորդ լրացման» մեջ ի սկզբանի հոգնակի էր, քանի որ նկարագրում էր անկախ նահանգների միությունը{{sfn|Greg|1892|p=276}}։ Եզակի ձևը տարածվեց Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմից հետո։ Եզակի ձևը ներկայումս ստանդարտ ձևն է։ Տարբերությունն ավելի ակնառու է, քան կիրառումը՝ կախված նրանից, թե Միացյալ Նահանգներ ասելով նկատի է առնվում նահանգների միությունը, թե նահանգների ընդհանրությունը<ref>G. H. Emerson, ''The Universalist Quarterly and General Review'', Vol. 28 (Jan. 1891), p. 49, quoted in {{cite web|url=http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/002663.html|title=Life in These, Uh, This United States|date=November 24, 2005|publisher=University of Pennsylvania—Language Log|accessdate=January 5, 2013|author=Zimmer, Benjamin}}</ref>։
Տող 93.
{{Հիմնական|Ամերիկայի հայտնագործում|Մինչկոլումբոսյան Ամերիկա|Ամերիկայի գաղութացում}}
[[Պատկեր:America%27s_story_for_America%27s_children_(1900)_(14595344618).jpg|մինի|290x290px|[[Հնդկացիներ]] ու [[վիկինգներ]]]]
Մինչև [[Քրիստափոր Կոլումբոս|Քրիստափոր Կոլումբոսի]]ը կողմից Ամերիկայի հայտնագործումը՝ շուրջ հազարամյակ առաջ ամենայն հավանականությամբ այնտեղ հաստատվել էին [[վիկինգներ]]ը։ Վիկինգները [[Սկանդինավյան լեզուներ|սկանդինավյան]] ծագում ունեցող հեթանոսներ էին և հիմնականում ապրում էին ժամանակակից [[Նորվեգիա]]յի, [[Շվեդիա]]յի ու [[Դանիա]]յի տարածքում։ [[1000|1000 թվականին]] վիկինգների առաջնորդ [[Լեյֆ Էրիկսոն]]ն իր փոքրաթիվ արշավախմբով ճանապարհ է բռնում դեպի արևմուտք։ Ամերիկա հասնելու ճանապարհին հյուսիսաբնակները հայտնաբերում են մի շարք նոր տարածքներ, որոնք վիկինգների համար դառնում են ձմեռային բնակավայրեր։ Նույն տարում Լեյֆը հաստատվում է [[Նյուֆաունդլենդ]]ում, որտեղ ևս հիմնում է վիկինգների բնակավայր։ Ըստ նորվեգ պատմիչների՝ Լեյֆ Էրիկսոնի ճանապարհորդությունից մի քանի տարի հետո [[Ամերիկա]] է մեկնում նաև վերջինիս եղբայրը՝ Տորվալդը, որը, սակայն, տեղաբնիկ հնդկացիների հետ մենամարտի արդյունքում մահացու վիրավորվում ու զոհվում է։ [[Եվրոպա]]յի ժողովուրդների մեծ մասը, ծանոթ չլինելով վիկինգների մշակույթին ու պատմությանը, չի գնացել իրենց հետքերով՝ նոր աշխարհում հայտնվելու համար։ Ուստի երկրորդ անգամ Ամերիկայում եվրոպացիները հայտնվեցին կես հազարամյակ անց։ Մինչև եվրոպացիների կողմից [[Ամերիկայի գաղութացում]]ը՝ մայրցամաքի տարածքի հիմնական բնակիչներն էին [[հնդկացիներ]]ն ու [[էսկիմոսներ]]ը, որոնք ապրում էին [[Նախնադար|նախնադարյան համայնական կարգերով]]։ Նրանց ընդհանուր թիվը [[15-րդ դար]]ում կազմում էր 15-20 միլիոն մարդ։ Այդ ժողովուրդների պատմությունը մինչև եվրոպացիների հետ նրանց հանդիպելը զարգացել է ինքնուրույն՝ մյուս մայրցամաքների ժողովուրդներից գրեթե անկախ։ 14-15-րդ դարերում Եվրոպայում ստեղծված խառնակ իրադրությունը [[Իսպանացիներ|իսպանացի]], [[Պորտուգալացիներ|պորտուգալացի]] և [[Իտալացիներ|իտալացի]] ծովագնացներին ստիպում է դուրս գալ բաց ծով՝ նոր տարածքներ հայտնաբերելու նպատակով։ [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ի հայտնագործության շնորհիվ [[15-րդ դար]]ի վերջին եվրոպացիները վերջնականապես հաստատվեցին Ամերիկայում։ Մինչ նավագնացության կազմակերպելը՝ Կոլումբոսը նպատակ ուներ գտնել Եվրոպայից [[Հնդկաստան]] տանող ամենակարճ ծովային ճանապարհը։ Ոտք դնելով նոր մայրցամաք՝ եվրոպացիները կարծում էին, որ այն Հնդկաստանն է, ուստի Կոլումբոսի արշավախմբի անդամները տեղաբնիկներին անվանեցին [[Հնդկացիներ|«հնդկացիներ»]]։ Ամերիկայի տեղաբնիկները գտնվում էին զարգացման տարբեր աստիճանների վրա։ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում (այդ թվում և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների ներկայիս տարածքում) և [[Կարիբյան ավազան]]ում բնակվող հնդկացիների մի մասը ապրում էին։էին [[Պատկեր:Indians giving a talk to Bouquet.jpg|մինի|աջից|306x306px|[[Եվրոպա]]ցիների առաջին հանդիպումը [[ամերիկացիներ]] հետ [[1764 թվական]]ին]]նախնադարյան համայնական հասարակարգի տարբեր փուլերում։ Նրանց հիմնական զբաղմունքն էր [[հավաքչություն]]ը, [[որսորդություն]]ը և [[ձկնորսություն]]ը։ Այդ ժամանակ [[Ամերիկա]] աշխարհամասում ապրում էր 15-20 մլն մարդ։ [[Իսպանիայի Թագավորություն|Իսպանական թագավորության]] նավատորմով Կոլումբոսը կատարել է նման 4 արշավանք՝ չիմանալով, որ հայտնաբերել է նոր մայրցամաք։ Բոլորի համար անծանոթ տարածքը անվանվել է ի պատիվ իտալացի ծովագնաց [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ի։ Նա Ամերիկայում առաջին անգամ հայտնվել էր 1499 թվականի մայիսին՝ Կոլումբոսի քարտեզների շնորհիվ։ Նա առաջինն էր, ով հայտարարեց, որ եղել է ոչ թե Հնդկաստանում, այլևայլ նոր մայրցամաքում։ Վեսպուչիի այս հայտարարությունից հետո Ամերիկայի ճանապարհը բացվեց եվրոպացի գաղութարարների համար։ Գաղութացման ընթացքում հնդկացիները մասամբ ոչնչացվում էին, մասամբ էլ քշվում դեպի [[արևմուտք]]։ Ի տարբերություն Հարավային Ամերիկայի, որը նվաճվեց հիմնականում իսպանացիների և պորտուգալացիների կողմից՝ Հյուսիսային Ամերիկայի գլխավոր գաղութատերը Մեծ Բրիտանիան էր։ Մինչև [[18-րդ դար]]ի 60-ական թվականները անգլիացիները զավթեցզավթեցին գրեթե ամբողջ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]ն։ [[17-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հիմնվեցին առաջին անգլիական գաղութները։ Դրանք հյուսիսից սահմանակից էին [[Ֆրանսիա]]կան [[Կանադա]] տիրույթին, որը [[18-րդ դար]]ի 60-ական թվականներնթվականներին անցավ [[Անգլիա]]յին, իսկ հարավից՝ Իսպանական [[Ֆլորիդա]]յին։ Ներկայիս ԱՄՆ-ի տարածքում անգլիացիներն առաջին բնակատեղին հիմնել են [[1607|1607 թվականին]]՝ ժամանակակից [[Վիրջինիա]]յի տարածքում։ Հետագայում հիմնվել են Մերի Լենդը, Հյուսիսային և Հարավային Կարոլինաները և Զորջիան։ Այստեղ առաջ եկավ խոշոր պլանտացիոն տնտեսություն՝ ծխախոտի, բրնձի և ինդիգոյի մշակությամբ։ [[1619|1619 թվականին]] [[Աֆրիկա]]յից Վիրջինիա բերվեց սևամորթ ստրուկների առաջին խումբը։ Սևամորթների ստրկությունը առաջին անգամ պաշտոնապես ճանաչվեց [[1656|1656 թվականին]], իսկ [[Մեծ Բրիտանիա]]յում [[1661|1661 թվականին]] ընդունված օրենքը նախատեսում էր ստրուկների կանոնավոր մատակարարումը հյուսիսամերիկյան գաղութներին։ [[17-րդ դար]]ի երկրորդ կեսից հարավային գաղութների պլանտատորները սկսեցին լայնորեն կիրառել աֆրիկացի ստրուկների աշխատանքը։
 
=== Մինչև Ամերիկայի անկախության հռչակագիր ===
{{Հիմնական|Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր}}[[Պատկեր:Couder_Yorktown_Versailles.JPG|270x270px|մինի|[[Ջորջ Վաշինգտոն]]ն ու Ժան-Բատիստ Դոնասիեն դե Ռոշամբոն [[Յորքթաուն]]ում|ձախից]]17-րդ դարի կեսին արևմտյան այս մայրցամաքում [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանիայի]] գերակայությունը գրեթե բացարձակ էր։ Գաղութային տարածքները ձգվում էին [[Հորն հրվանդան]]ից մինչև [[Նյու Մեքսիկո]] և թագավորական գանձարանին բերում էին հսկայական շահույթ։ Ուրիշ եվրոպական պետություններիպետությունների՝ Ամերիկայում հաստատվելու փորձերը պսակվում էին անհաջողությամբ։ Սակայն [[Անգլիական հեղափոխություն|հեղափոխական ուղով]] զարգացող [[Անգլիայի թագավորություն|Անգլիան]] շուտով կարողացավ աննախընթաց վերելք ապրել, որի արդյունքում Իսպանիան աստիճանաբար կորցրեց իրիր՝ եվրոպական գերտերության և ծովերի տիրակալի կարգավիճակը։ Դա պայմանավորված էր նաև նրանով, որ անկախության ձգտող [[Նիդերլանդներ]]ի տեմդեմ մղած պատերազմը վերջնականապես կազմալուծեց Իսպանիան։ [[1620|1620 թվականին]] հիմք դրվեց Նոր Անգլիայի գաղութներին։ [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում (1775-1783)|Անկախության պատերազմի]] նախօրյակին այստեղ արդեն կար 4 գաղութ՝ [[Մասսաչուսեթս]], [[Ռոդ Այլենդ]], [[Նյու Հեմփշիր]] և Քոնեքթիքութ։ Հյուսիսում գերակշռում էին միջին և մանր ֆերմերական տնտեսությունները։ Այստեղ ավելի արագ, քան մյուս գաղութներում, զարգացան արհեստներն ու արդյունաբերությունը։ Չորս այլ գաղութներ՝ [[Փենսիլվանիա]], [[Նյու Յորք]], [[Նյու Ջերսի]] և [[Դելավեր]], հիմնվեցին Մերձատլանտյան շրջանների կենտրոնական մասում։ Անգլիական գաղութները զգալի հաջողության հասան տնտեսական առաջնթացի ասպարեզում։ Սկսեց ձևավորվել ամերիկյան ազգային շուկան։ Միաժամանակ ստեղծվում էր նոր մշակույթ և գաղափարախոսություն, տեղի էր ունենում ազգային ինքնագիտակցության վերելք։ Դա նոր,նոր՝ հյուսիսամերիկյան բուրժուական ազգի ձևավորման գործընթացն էր։ Շատ շուտով ամերիկյան բուրժուազիան դարձավ անգլիական կապիտալիզմի մրցակիցը՝մրցակիցը [[Նավեր|նավաշինության]], [[Առևտուր|առևտրի]], իսկ ապա նաև [[մանուֆակտուրա]]յի բնագավառում։ Այդ պատճառով Անգլիան ամեն կերպ խրախուսում էր գաղութների տնտեսական զարգացումը։ [[Անգլիա]]յի այդ քաղաքականությունը շոշափում էր գաղութների բոլոր դասակարգերի շահերը՝ առաջ բերելով մետրոպոլիայից անջատվելու ձգտում, որը [[18-րդ դար]]ի [[1760|60-ական թվականներին]] վերաճեց անկախության համար զինված պայքարի։ [[1775|1775 թվականին]] [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի անգլիական 13 գաղութներում բռնկվեց [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում (1775-1783)|ազգային-ազատագրական հեղափոխական պատերազմ]], որի ավարտին [[ԱՄՆ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները]] ձևավորվեց, որպես անկախ պետություն։ Անկախության պատերազմը նախապատրաստվել էր գաղութների կապիտալիստական զարգացմամբ և հյուսիսամերիկյան ազգի կազմավորմամբ, երբ ասպարեզ էր եկել տեղական [[բուրժուազիա]]ն և ձևավորվել ներքին միասնական շուկան։ [[Պատկեր:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|մինի|275x275px|[[Ջոն Թրամբալ]]. «[[Անկախության հռչակագիր (նկար)|Անկախության հռչակագիր»]], [[1817 թվական]]]] Անգլիան գաղութները դիտում էր, որպես սոսկ հումքի աղբյուր, ապրանքների սպառման շուկա և ամեն կերպ արգելակում էր նրանց ինքնուրույն տնտեսական և քաղաքական զարգացումը։ Անգլիայի այդ քաղաքականությունն ուժեղացրեց ամերիկացիների պայքարն ընդդեմ գաղութային կարգերի։ [[1770|1770 թվականին]] զինված ընդհարումներ եղան անգլիական զինվորների և բոստոնցիների միջև։ [[1773|1773 թվականին]] [[Բոստոն]]ում հայրենասերները նավերից ծովը նետեցին անգլիական թեյը։ Պատմական այդ իրադարձությունը հայտնի դարձավ ''«Բոստոնի թեյախմություն»'' անվանումով։ Գաղութների ներկայացուցիչների մայրցամաքային առաջին կոնգրեսը [[1774 թվական]]ին որոշում ընդունեց անգլիական ապրանքների բոյկոտի մասին։ Ի պատասխան սրա՝ Անգլիան [[Ամերիկա]] ուղարկեց նոր զորքեր և զինված նավատորմ։ [[1775|1775 թվականի]] [[ապրիլի 19]]-ին [[Քոնկորդիա շրջան (Լուիզիանա)|Քոնքորդի]] և [[Լեքսինգտոն շրջան (Հարավային Կարոլինա)|Լեքսինգտոնի]] մոտ անգլիական զորքերը ծանր կորուստներ կրեցին։ [[1776|1776 թվականի]] [[հուլիսի 4]]-ին ընդունվեց [[Անկախության հռչակագիր (1776)|Ամերիկայի անկախության հռչակագիրը]]։ Ամերիկյան երկրորդ մայրցամաքային բանակի գլխավոր հրամանատար նշանակեց [[Ջ. Վաշինգտոն|նշանակվեց Ջորջ ՎաշինգտոնինՎաշինգտոնը]]։ Առաջին տարիներին ամերիկացիները անհաջողության մատնվեցին և ժամանակավորապես կորցրին [[Նյու Յորք]]ը և [[Ֆիլադելֆիա]]ն։ Ամերիկացի ժողովրդի ազգային-ազատագրական պատերազմի տարիներին բարձրացավ ամերիկյան բանակի մարտունակությունը։ [[1777|1777 թվականի]] [[հոկտեմբերի 17]]-ին [[Սարատոգա շրջան (Նյու Յորք)|Սարատոգայի]] մոտ ամերիկացիների տարած հաղթանակը նպաստեց ԱՄՆ-ի ռազմական և միջազգային դրության բարելավմանը։ Ամերիկյան դիվանագիտությունը, օգտագործելով Անգլիայի և նրա մրցակիցների հակասությունները, ստեղծեց հակաանգլիական միացյալ ճակատ։ [[Փարիզ]] ուղարկված [[Բենջամին Ֆրանկլին]]ը ռազմական դաշինք կնքեց [[Ֆրանսիա]]յի հետ, որը անգլիացիների դեմ զորք և նավատորմ առաքեց մարտի դաշտ՝ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]։ [[1779|1779 թվականին]] Անգլիայի դեմ պատերազմի մեջ մտավ [[Իսպանիա]]ն, [[1782|1782 թվականին]]՝ [[Նիդերլանդներ]]ը։ ԱՄՆ-ի նկատմամբ բարյացակամ դիրք գրավեց նաև [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստանը]], որի նախաձեռնությամբ եվրոպական մի շարք պետություններ կազմեցին «չեզոքների լիգա» և հայտարարեցին, որ շարունակելու են առևտուրն Ամերիկայի հետ։
 
=== Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները կայունացման և զորեղացման ուղու վրա ===
[[Պատկեր:Abraham Lincoln head on shoulders photo portrait.jpg|մինի|աջից|269x269px|[[Աբրահամ Լինքոլն]]` Միացյալ Նահանգների 16-րդ նախագահը։ ԱՄՆ-ի առաջին նախագահն է Հանրապետական կուսակցությունից, որը նախագահել է [[1861]]-[[1865 թվական]]ներին]]
Ըստ [[1776|1776 թվականի]] [[հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] ընդունված [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|անկախության հռչակագիրըհռչակագրի՝]] ԱՄՆ-ն ճանաչումճանաչվում էր, որպես ազզատազատ ու անկախ պետություն։ [[1783|1783 թվականի]] [[Վերսալյան պայմանագիր|Վերսալյան հաշտության պայմանագրով]] [[Անգլիա]]ն ճանաչեց [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|ԱՄՆ-ի անկախությունը]]։ Հաղթանակը ձեռք բերվեց ժողովրդի եռանդուն ջանքերով, սակայն իշխանության գլուխ անցան բուրժուազիան և պլանտատորները։ Այնուամենայնիվ, Ամերիկայի հարավում պահպանվեց [[Ստրկություն|ստրկատիրությունը]]։ [[1787|1787 թվականին]] ընդունվեց [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ԱՄՆ-ի առաջին սահմանադրությունը]], որն ուժի մեջ մտավ երկու տարի անց՝ [[1789|1789 թվականին]]։ Անկախության հռչակագրի ընդունման տարում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների առաջին նախագահ ընտրվեց [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ը։ [[19-րդ դար]]ի սկզբներից ԱՄՆ-ն սկսեց ընդարձակել իր տարածքները։ [[1803|1803 թվականին]] Ջեֆերսոնի կառավարությունը [[Ֆրանսիա]]յից գնեց [[Լուիզիանա]]ն, իսկ [[1819|1819 թվականին]] ԱՄՆ-ը [[Իսպանիա]]յին ստիպեց զիջել [[Ֆլորիդա]]ն։ [[1823|1823 թվականին]] հռչակվեց «Մոնրոյի դոկտրինան»։ [[Մեքսիկա]]յի դեմ [[1846]]-[[1848|1848 թվականներին]] մղած զավթողական պատերազմի հետևանքով ԱՄՆ-ը նվաճեց [[Մեքսիկա]]յի տարածքի գրեթե կեսը, իսկ [[1867|1867 թվականին]] ամերիկյան կառավարությունը [[Ռուսաստան]]ից գնեց [[Ալյասկա]]ն՝ ընդամենը 7,2 միլիոն դոլարի դիմաց։ [[19-րդ դար]]ի առաջին կեսին ԱՄՆ-ում մեծ թափ ստացավ սևամորթների իրավունքների համար մղվող շարժումը։ Տեղի ունեցան սևամորթ ստրուկների ապստամբություններ։ Կապիտալիստական հյուսիսի և ստրկատիրական հարավի միջև սրված հակասությունները հանգեցրին քաղաքացիական պատերազմի, որի համար առիթ ծառայեց ստրկության հակառակորդ [[Աբրահամ Լինքոլն]]ի ԱՄՆ-ի նախագահ ընտրվելը։ [[Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ|Քաղաքացիական պատերազմը]], հատկապես երկրորդ փուլում, բուրժուա-ժողովրդավարակն հեղափոխության բնույթ ուներ։ Հյուսիսի հաղթանակից հետո [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ԱՄՆ սահմանադրության]] մեջ կատարվեց փոփոխություն, որը վերացրեց ստրկությունը և նոր հեռանկարներ բացվեց [[կապիտալիզմ]]ի անարգել զարգացման համար։ Չնայած դրան, [[սևամորթներ]]ի ազատագրման գործը մինչև վերջ չհասցվեց։ Ստրկության վերացումը բարենպաստ պայմաններ ստեղծեց բանվորական շարժման զարգացման համար։ [[19-րդ դար]]ի վերջին ամերիկյան կապիտալիզմը թևակոխեց իմպերիալիզմի շրջափուլ։ [[1898|1898 թվականի]] իսպանա-ամերիկյան պատերազմի ժամանակ ԱՄ-ն գրավեց [[Ֆիլիպիններ]]ը, [[Պուերտո Ռիկո]]ն և [[Գուամ]]ը, իսկ [[Կուբա]]ն փաստացիորեն վերածվեց ամերիկահպատակ գաղութի։ [[1899|1899 թվականին]] Միացյալ Նահանգները [[Չինաստան]]ում հռչակեց «բաց դռների» քաղաքականություն։ [[1903|1903 թվականին]] ամերիկյան իմպերիալիստները հեղաշրջում կազմակերպեցին [[Պանամա]]յում՝ այն անջատելով [[Կոլումբիա]]յից։ Նույն թվականին Միացյալ Նահանգները իր իսկ ստեղծած [[Պանամա|Պանամայի Հանրապետությանը]] պարտադրեց ստորացուցիչ պայմանագիր կնքել՝ հավերժ օգտագործման համար այդ երկրի տարածքում ձեռք բերելով 16,1 կմ լայնությամբ մի գոտի՝ ջրանցք կառուցելու նպատակով։ Նա միաժամանակ իրավունք ստացավ այդտեղ ամրություններ շինել, զորք պահել և իրականացնել իր իշխանությունը։ [[1899]]-[[1902|1902 թվականներին]] ամերիկյան բանակը բռնազավթեց [[Կուբա]]ն, իսկ [[1912]]-[[1933|1933 թվականներին]]՝ [[Նիկարագուա]]ն, [[1915]]-[[1934]] թվականներին՝ [[Հայիթի]]ն, [[1916]]-[[1924]] թվականներին՝ [[Դոմինիկյան Հանրապետություն]]ը։
 
=== Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները 1914-1933 թվականներին ===