Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Vopyan/Ավազարկղ 4»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
'''Սոցիալական ուսուցման տեսություն''', [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] մեջ հայտնի ուսուցման տեսություն, ըստ որի՝ մարդու [[Վարք|վարքը]] պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ (ճանաչողական) և միջավայրային գործոնների մշտական փոխազդեցության արդյունքում։
 
Տեսությունը, 1969 թվականին, առաջ է քաշել [[Ալբերտ Բանդուրա|Ալբերտ Բանդուրան]]՝ թույլ տալով հեռանալ դասական [[Բիհեյվիորիզմ|բիհեյվորիզմից]]։
 
== Սոցիալական ուսուցման տեսության նկարագրություն ==
Սոցիալական ուսուցման տեսությունն առաջարկել է հոգեբանական գիտությունների թեկնածու Ա․ Բանդուրան՝ 1969 թվականին։ Նա քննադատել է հոգեբանությունում տարբեր տեսությունների մոտեցումներ, այն բանի համար, որ նրանք մարդու վարքը հայտարարել էին անձի ներսում կամ արտաքիմարտաքին միջավայրի կողմից տարբեր առանձին գործոնների ազդեցություն, բայց հաշվի չէին առել դրանց փոխներգործությունը։ Ըստ այս տեսության՝ մարդու վարքը պայմանավորվում է վարքային, կոգնիտիվ և միջավայրային գործոնների փոխազդեցությամբ։ Դա նշանակում է, որ ոչ միայն միջավայրը և անձնային գործոններն են ազդում մարդու վարքի վրա, այլ հենց մարդը կարևոր դեր է խաղում շրջակա միջավայրի պայմանների ստեղծման գործում<ref>{{Книга|автор=Хьелл Л., Зиглер Д.|заглавие=Теория личности|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петерберг|издательство=Питер|год=1997|страницы=|страниц=|isbn=}}</ref>։
 
=== Մարդու վարքի ակունքներ ===
Ծննդյան օրվանից մարդն օժտված է սահմանափակ թվով [[Ռեֆլեքս|ռեֆլեքսներով]], որոնց հիման վրա նրա մոտ՝ կյանքի ընթացքում, աստիճանաբար ձևավորվում են վարքի նոր ձևեր<ref name=":02">{{Книга|автор=А.Бандура|заглавие=Теория социального научения|ответственный=|издание=|место=Санкт-Петербург|издательство=ЕВРАЗИЯ|год=2000|страницы=191|страниц=320|isbn=}}</ref>։ Առաջատար գործընթացը, որի շնորհիվ ընդլայնվում են մարդու վարքային դրսևորումները, դա ուսուցումն է։ Ըստ սոցիալական ուսուցման տեսության՝ մարդը կարող է սովորել ոչ միայն սեփական փորձի, այլև ալյ մարդկանց վարքի դիտման միջոցով, ինչն այս տեսության սկզբունքային տարբերությունն է ծայրահեղական բիհեյվորիզմից։ Սեփական փորձի հիման վրա ուսուցումը տեղի է ունենում դրական կամ բացասական ամրացումների հաշվին, որոնք գործում է մարդը։ Տեղի է ունենում վարքի արդյունավետ ձևերի ընտրություն<ref name=":02" />։ Դիտարկման միջոցով ուսուցամնունըուսուցանումը մարդու մոտ ձևավորում է պատկերացում այն մասին, թե ինչպես պետք է իրականացնել նոր վարքը, այն ընդունում է վարքի մոդելի [[Խորհրդանիշ|խորհրդանշական]] տեսք<ref name=":02" />։ Հետագայում այդպիսի տեղակատվությունը ծառայում է որպես գործողությունների ուղեցույց։ Բանդուրան հիմնական շեշտը դնում է դիտարկման միջոցով ուսուցման վրա, որի միջոցով ձեռք է բերվում վարքային հմտություններ։
 
=== Սոցիալական ուսուցման չորս գործընթացային կոմպոնենտներ ===
Տող 16.
 
=== Ինքնաամրապնդում ===
Ա․ Բանդուրան առաջ է քաշում ամրապնդման հատուկ տեսակ՝ ինքնաամրապնդում։ Սոցիալական համագործակցությունների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ մարդիկ ամուր կերպով հավատարիմ են մնում գաղափարական տեսակետներին, հետևաբար կարելի է հանգել այն եզրահանգման, որ գոյություն ունի անհատական վարքի ղեկավարման աղբյուր։ Մարդիկ իրենց համար մշակում են վարքի չափորոշիչներ և դրանց պատասխանում ինքնախրախուսման կամ ինքնապատժման ձևով։ Այդ չափորոշիչները սահմանվում են կամ սովորեցման, կամ մոդելավորման արդյունքում։ Հաճախ մարդիկ սովորում են գնահատոլգնահատել իրենց վարքը հիմնվելով այն բանի վրա, թե ինչպես են այլք հակազդում իր վրա<ref name=":0" />։ Նրանից հետո, երբ ձևավորվում է ինքնաամրապնդման համակարգ, յուրաքանչյուր գործողություն կարող է ունենալ 2 հետևանք․ արտաքին արդյունք և ինքնագնահատման ռեակցիաներ։ Երկու տեսակի գնահատականների միջև հաշվեկշիռը կարող է տարբեր լինել, և որոշ դեպքերում այն կարող է հանգեցնել կոնֆլիկտի, եթե ինքնագնահատման ռեակցիաները զգալի կերպով տարբերվեն գործողության արտաքին արդյունքից։ Այդ դեպքում մարդը կամ կարող է ուժեղացնել գործողությունների ինքանգանահատող ամրացումը, կամ վերանայել իր գնահատման ներքին չափորոշիչները<ref name=":0" />։
 
=== Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով ===
{{Հիմնական հոդված|Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով}}1961 թվականին Ալբերտ Բանդուրան, իր կոլեգաների հետ անց կացրեց [[Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով|«Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը]], որի նպատակն էր բացահայտել վաքի ագրեսիվ մոդելների ազդեցոիթյունը, որոնք երեխաները դիտարկում էին մեծահասակների մոտ, գործողությունների ազատության պայմաններում նրանց հետագա վարքը։ Հետազոտությաը մասնակցել են [[Սթենֆորդի համալսարան|Սթենֆորդի համալսարանի]] 37-69 ամսական (միջին տարիքը 52 ամսական) 36 տղա և 36 աղջիկ երեխա։ Երկու մեծահասակ՝ տղամարդ և կին, կատարել են վարքային մոդելի դեր, և մի կին ղեկավարել է գիտափորձի ընթացքը<ref name=":1">{{Статья|автор=|заглавие=Трансляция агрессии через имитацию модели агрессивного поведения|ссылка=http://www.psychologos.ru/articles/view/translyaciya_agressii_cherez_imitaciyu_modeli_agressivnogo_povedeniya|язык=|издание=|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref><ref name=":2">{{Статья|автор=Albert Bandura, Dorothea Ross, and Sheila A. Ross|заглавие=Transmission of aggressions through imitation of aggressive models|ссылка=http://psychclassics.yorku.ca/Bandura/bobo.htm|язык=|издание=Journal of Abnormal and Social Psychology|тип=|год=1961|месяц=|число=|том=63|номер=|страницы=575-582|issn=}}</ref>։ Հետազոտվողները բաժանվել են 8 փորձարարական խմբի՝ յուրաքանչյուրում 6 մարդ և վերահսկիչ խումբ, որում եղել է 24 մարդ։ Երեխաների՝ ագրեսիայի նկատմամբ անհատական հակումը հսկվել է։ Հետազոտվողների մի մասին ցույց է տրվել ագրեսիվ մոդել, իսկ մյուս մասին՝ ճնշված և ոչ ագրեսիվ։ Այնուհետև առանձնացվել են աղջիկների և տղաների խմբեր։ Մի կեսը դիտարկել է ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդելներ՝ իր սեռի նեկայացուցչի կողմից, իսկ մյուս կեսը՝ հակառակ սեռի։ Ղեկավարող խումբը թեստավորվել է միայն հաջորդող ընդհանուր իրավիճակում․ ոչ մի վարքի մոդել չի ներկայացվել<ref name=":1" /><ref name=":2" />։ Գիտափորձը բաժանվել է երկու մասի։ Առաջին մասում երեխաներին ներկայացվել է վարքի մոդելներ, իսկ երկրորդում՝ խաղային սենյակում դիտարկել են նրանց վարքը, որտեղ նրանց տրվել է գործողությունների ազատություն։
 
Գիտափորձի առաջին մասում հետազոտվողներին ուղղորդել են հատուկ սենյակ և առաջարկել զբաղվել ստեղծագործական գործունեությամբ։ Այդ ժամանակ սենյակում գտնվել է նաև մեծահասակ, ով գիտափորձի ընթացքում հետազոտվողների համար եղել է վարքային մոդել։ Երեխաներին չի տրվել հրահանգ՝ հետևել մեծահասակի վարքին։ Փորձարարական խմբերում, որտեղ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, մեծահասակը սկզբում 1 րոպե խաղացել է «Բոբո» տիկնիկով, այնուհետև դրսևորել է ագրեսիվ գործողություններն (մուրճով հարվածել է խաղալիքին, նետել այն, օգտագործել վերբալ ագրեսիայի ձևեր և այլն)։ Այն փորձարարական խմբերում, որտեղ ցուցադրվում էր ճնշված և ոչ ագրեսիվ վարքի մոդել, մեծահասակն ամբողջ ընթացքում ուղղակի խաղացել է տիկնիկի հետ, առանց ագրեսիայի։ 10 րոպե անց հետազոտվողներին ուղեկցել են այլ սենյակ, որտեղ վարքային մոդելներ չեն եղել։ Այտեղ եղել են խաղալիքներ՝ միտված առաջացնելու ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքի ձևեր։ Ոչ ագրեսիվին են դասվել թեյի հավաքածուն, կավիճներ, ներկեր, խաղալիք մեքենաներ, պլաստիկ կենդանիներ։ Ագրեսիվ խաղալիների մեջ ներառված է եղել՝ Բոբո տիկնիկը, թխկթխկանը, 2 աղեղ, առաստաղից կախված գնդակ, որի վրա նկարված էր դեմք։ Հետազոտվողը սենյակում է մնացել 20 րոպե, որի ընթացքունընթացքում նրան հետևել են 2 դիտարկողներ, որոնցից մեկւնմեկին հայտնի էր գիտափորռիգիտափորձի պայմաննեևըպայմանները, մյուսին՝ ոչ։ Երեխաների վարքը ֆիքսող կատեգորիաները հետազոտողներին տրվել է նախապես և ներառվել է հատուկ ընդգծված վարքի կարգեր։ Գնահատվել է ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ վերբալ ագրեսիայի դրսևորումները<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
 
Վարքի համեմատությունը ցույց տվեց, որ այն հետազոտվողները, ում մոտ դրսևորվել է ագրեսիվ մոդելը, ցույց են տվել մեծամասամբ ագրեսիվ ռեակցիաներ, քան նրանք՝ ում ցուցադրվել է ոչ ագրեսիվ կամ ճնշված վարքի մոդելներ։ Դրա հետ մեկտեղ, երեխաները հաճախ կրկնօրինակել են իրենց սեռի վարքային մոդելը<ref name=":1" /><ref name=":2" />։
Տող 28.
 
== Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատություն ==
Սոցիալական ուսուցման տեսության քննադատները նշում էին, որ այն վերաբերում է սոցիալ-կոգնիտիվ ուղղությանը, բայց կոգնիտիվ բաղադրիչը այս տեսության մեջ թույլ է վերլուծված։ «Բոբո» տիկնիկով գիտափորձը, որը դարձավ տեսության գործնական ապացույցը, ընդգրկել է 37-69 ամսական հետազոտվողներ, ինչը սահմանում է կոգնիտիվ ոլորտի որոշակի ոլորտդաշտ, որը հետազոտությունում չի քննարկվել։ Գոյություն ունի 1960-1982 թվականին անց կացված [[Լոնգիտյուդային հետազոտություններ|լոնգիտյուդային հետազոտությունների]] տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս, որ ագրեսիվ սյուժեով և ագրեսիվ վարքով ֆիլմեր դիտելիսդիտելը տարբեր տարիքային խմբերի մոտ (8, 19 և 30 տարեկան) առաջացնում են տարբեր կոռելյացիոն կապեր։ Այդպիսով, Ա․ Բանդուրայի սոցիալական ուսուցման տեսությունը տարբերակումներ չի առաջացնում տարբեր տարիքային խմբերի ուսուցման գործընթացում<ref>{{Статья|автор=Karen E. Hart, William Allan Kritsonis|заглавие=Critical Analysis of an Original Writing on Social Learning Theory: Imitation of Film-Mediated Agressive Models by Albert Bandura, Dorothea Ross, Sheila A. Ross (1963)|ссылка=https://numerons.files.wordpress.com/2012/04/critical-analysis-bandura.pdf|язык=|издание=National forum of applied educational research journal|тип=|год=2006|месяц=|число=|том=|номер=3|страницы=|issn=}}</ref>։
 
Նաև նշվում էր, որ տեսությունը չի բացատրում մարդկանց անհատական տարբերությունները։ Միևնույն իրավիճակում տարբեր մարդիկ կարող են դիտարկել նման վարքի մոդելներ, սակայն հետագայում գործել տարբեր կերպով, իսկ այս տեսությունը չի բացատրում, թե ինչի հետ է դա կապված։ Սոցիալական ուսուցման տեսությունը չիդիտարկումչի դիտարկում այպիսի ներքին փոփոխականների փոխկապվածությունը, ինչպիսիք են՝ զգացմունքները, մտքերը, մարդու ցանկությունները<ref>{{Статья|автор=Walter Mischel|заглавие=Towards a Cognitive Social Learning Theory Reconceptualization of Personality|ссылка=http://psych.colorado.edu/~carey/courses/psyc5112/Readings/psnSituation_Mischel01.pdf|язык=|издание=Psychological Review|тип=|год=1973|месяц=|число=|том=80|номер=4|страницы=252-283|issn=}}</ref>։<br />
<br />
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Vopyan/Ավազարկղ_4» էջից