«Ֆորտունա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 2.
{{այլ կիրառումներ|Ֆորտունա (այլ կիրառումներ)}}
[[Պատկեր:L’Hortus Deliciarum.jpg|մինի|250px|Ֆորտունայի անիվը]]
'''Ֆորտունա''' ({{lang-la|Fortuna}}), երջանկության, դիպվածի և հաջողության հռոմեական աստվածուհի։ Սկզբնապես եղել է երկրագործական աստվածություն, բերքի և պտղաբերության հովանավոր, կանանց աստվածուհի ([[Պուդիցիցիա]]յին և [[Վեներա (դիցաբանություն)|Վեներա]]յին մոտիկ)։
'''Ֆորտունա''' ({{lang-la|Fortuna}}), երջանկության, դիպվածի և հաջողության հռոմեական աստվածուհի։ Սկզբնապես եղել է երկրագործական աստվածություն, բերքի և պտղաբերության հովանավոր, կանանց աստվածուհի ([[Պուդիցիցիա]]յին և [[Վեներա (դիցաբանություն)|Վեներա]]յին մոտիկ)։ Ֆորտունայի պաշտամունքը աստիճանաբար մասնատվել է մի քանի պաշտամունքների։ [[Հռոմ]]ում Ֆորտունայի պատվին կառուցված են եղել մեծ թվով տաճարներ։ Ֆորտունայի մի շարք պաշտամունքային մականունները, ըստ էության, եղել են առանձին աստվածուհիների մականուններ։ '''Ֆորտունա Պրիմիգենիա''' (Առաջնածին)` աստվածուհի, որին առաջինը նվիրաբերում էին նորածին երեխային։ '''Ֆորտունա Պուբլիկա''' (կամ հռոմեական ժողովրդի Ֆորտունա)` հռոմեական պետության հովանավոր աստվածուհի (կայսերական Հռոմում ավելացել է '''Ֆորտունա Ցեզարիս''' կամ '''Ֆորտունա Ավգուստա'''` գահակալող կայսրի հովանավոր): '''Ֆորտունա Պրիվատա'''` ընտանիքի հովանավոր աստվածուհի։ '''Ֆորտունա Պատրիցիա'''` պատրիկների դասի հովանավոր, '''Ֆորտունա Պլեբեյա'''` պլեբեյների դասի հովանավոր։ '''Ֆորտունա Էքվեստրիա'''` հեծյալների հովանավոր։ '''Ֆորտունա Վիրգինալիս''' (կույսերի)` աղջիկների հովանավոր։ '''Ֆորտունա Մուլիեբրիս'''` ամուսնացած կանանց հովանավոր։ '''Ֆորտունա Վիրիլիս'''` տղամարդկանց հովանավոր։ Այս վերջին Ֆորտունային պատանիները ձոնում էին իրենց մորուքը` առաջին անգամ սափրվելուց հետո, որի համար էլ աստվածուհին կոչվում էր նաև '''Ֆորտունա Բարբատա''' (Մորուքավոր): '''Ֆորտունա Վիկտրիս'''ը հաղթանակի աստվածուհին էր (միաձուլվում էր Վիկտորիայի հետ): '''Ֆորտունա Դուքս'''ը (Առաջնորդ) զորավարների հովանավորն էր։ Պաշտամունքի տարբերակումը հանգեցրել էր Բարի Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Բոնա''') և Չար Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Մալա'''), Մշտականության Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Մանենս'''), տվյալ օրվա Ֆորտունայի (դրա տաճարը Հռոմում հիմնվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարի վերջում), առանձին մարդու Ֆորտունայի երևան գալուն։ Ուշ կայսրության շրջանում Ֆորտունայի հետ նույնացվում էր Իսիսը։ Երևան էր եկել '''Ֆորտունա Պանթեայի''' (համայն աստվածների) պաշտամունքը։ Ֆորտունան պատկերվում էր առատության եղջյուրը ձեռքին կնոջ կերպարանքով, որը շաղ է տալիս մետաղադրամ, երբեմն գնդի կամ անիվի վրա (բախտի փոփոխության խորհրդանիշ), աչքերը կապած։ Ֆորտունայի պատկերները հանդիպում են մետաղադրամների, կնիքների, հմայիլների, արվեստի բազմաթիվ հուշարձանների վրա։ Ժամանակակից լեզվում Ֆորտունա նշանակում է` երջանկություն, հաջողություն։
 
 
Ֆորտունայի պաշտամունքը աստիճանաբար մասնատվել է մի քանի պաշտամունքների։ [[Հռոմ]]ում Ֆորտունայի պատվին կառուցված են եղել մեծ թվով տաճարներ։ Ֆորտունայի մի շարք պաշտամունքային մականունները, ըստ էության, եղել են առանձին աստվածուհիների մականուններ։
 
* '''Ֆորտունա Պրիմիգենիա''' (Առաջնածին)` աստվածուհի, որին առաջինը նվիրաբերում էին նորածին երեխային։
 
* '''Ֆորտունա Պուբլիկա''' (կամ հռոմեական ժողովրդի Ֆորտունա)` հռոմեական պետության հովանավոր աստվածուհի (կայսերական Հռոմում ավելացել է
* '''Ֆորտունա Ցեզարիս''' կամ '''Ֆորտունա Ավգուստա'''` գահակալող կայսրի հովանավոր):
 
* '''Ֆորտունա Պրիվատա'''` ընտանիքի հովանավոր աստվածուհի։ '''Ֆորտունա Պատրիցիա'''` պատրիկների դասի հովանավոր, '''Ֆորտունա Պլեբեյա'''` պլեբեյների դասի հովանավոր։
* '''Ֆորտունա Էքվեստրիա'''` հեծյալների հովանավոր։
* '''Ֆորտունա Վիրգինալիս''' (կույսերի)` աղջիկների հովանավոր։ '''Ֆորտունա Մուլիեբրիս'''` ամուսնացած կանանց հովանավոր։
* '''Ֆորտունա Վիրիլիս'''` տղամարդկանց հովանավոր։ Այս վերջին Ֆորտունային պատանիները ձոնում էին իրենց մորուքը` առաջին անգամ սափրվելուց հետո, որի համար էլ աստվածուհին կոչվում էր նաև '''Ֆորտունա Բարբատա''' (Մորուքավոր):
* '''Ֆորտունա Վիկտրիս'''ը հաղթանակի աստվածուհին էր (միաձուլվում էր Վիկտորիայի հետ):
* '''Ֆորտունա Դուքս'''ը (Առաջնորդ) զորավարների հովանավորն էր։
 
 
Պաշտամունքի տարբերակումը հանգեցրել էր Բարի Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Բոնա''') և Չար Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Մալա'''), Մշտականության Ֆորտունայի ('''Ֆորտունա Մանենս'''), տվյալ օրվա Ֆորտունայի (դրա տաճարը Հռոմում հիմնվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարի վերջում), առանձին մարդու Ֆորտունայի երևան գալուն։ Ուշ կայսրության շրջանում Ֆորտունայի հետ նույնացվում էր Իսիսը։
 
 
Երևան էր եկել '''Ֆորտունա Պանթեայի''' (համայն աստվածների) պաշտամունքը։ Ֆորտունան պատկերվում էր առատության եղջյուրը ձեռքին կնոջ կերպարանքով, որը շաղ է տալիս մետաղադրամ, երբեմն գնդի կամ անիվի վրա (բախտի փոփոխության խորհրդանիշ), աչքերը կապած։ Ֆորտունայի պատկերները հանդիպում են մետաղադրամների, կնիքների, հմայիլների, արվեստի բազմաթիվ հուշարձանների վրա։ Ժամանակակից լեզվում Ֆորտունա նշանակում է` երջանկություն, հաջողություն։
{{Հին հռոմեական դիցաբանություն}}
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ֆորտունա» էջից