«Արքեաներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Անցյալում արքեաները դասակարգվում էին [[բակտերիաներ]]ի հետ և անվանվում էին ''արքեոբակտերիա'' կամ ''մոներա'', սակայն այս դասակարգումը այժմ համարվում է հնեցածհնացած<ref>{{cite journal |author=Pace NR |title=Time for a change |journal=Nature |volume=441 |issue=7091 |page=289 |year=2006 |month=May |pmid=16710401 |doi=10.1038/441289a|bibcode = 2006Natur.441..289P }}</ref>։ Իրականում արքեաները ունեն առանձին անկախ էվոլյուցիոն պատմություն և կյանքի մյուս ձևերից տարբերվում են իրենց [[կենսաքիմիա]]յով։ Այս պատճառով արքեաները այժմ [[երեք դոմենային համակարգ]]ում առանձնացված են առանձին վերնաթագավորության մեջ։ Երեք դոմենային համակարգում տարբերում են ֆիլոգենետիկորեն առանձին 3 վերնաթագավորություններ՝ '''արքեաներ''', [[բակտերիաներ]] և [[էուկարիոտներ]]։ Իր հերթին արքեան բաժանվում է 4 տիպերի մեջ։ Այս խմբերից առավել լավ են ուսումնասիրված ''Crenarchaeota'' և ''Euryarchaeota'' տիպերը։ Արքեաների կարգաբանությունը դեռևս խրթին է, քանի որ տեսակների մեծամասնությունը լաբորատորիայում ուսումնասիրված չեն, այլ միայն նրանց [[նուկլեինաթթու]]ն հայտնաբերված է արտաքին միջավայրից վերցրած նմուշներում։

Արքեաները և բակտերիաները ձևով և չափերով միմյանց շատ նման են, չնայած որ հանդիպում են որոշ արքեաներ, որոնք ունեն տարօրինակ ձև (օրինակ՝ տափակ և քառակուսաձև ''Haloquadratum walsbyi''-ն)<ref>{{cite journal | vauthors = Stoeckenius W | title = Walsby's square bacterium: fine structure of an orthogonal procaryote | journal = Journal of Bacteriology | volume = 148 | issue = 1 | pages = 352–60 | date = October 1981 | pmid = 7287626 | pmc = 216199 | doi = 10.1128/JB.148.1.352-360.1981 }}</ref>։ Արքեաները ունեն այնպիսի [[գեներգեն]]եր և [[նյութափոխանակություն]], որով ավելի շատ նմանվում են էուկարիոտներին, քան՝ բակտերիաներին։բակտերիաներին, Արքեաներըհատկապես [[ֆերմենտ]]ների առկայությամբ, որոնք մասնակցում են [[Տրանսկրիպցիա (կենսաբանություն)|տրանսկրիպցիա]]յին և [[Տրանսլյացիա (կենսաբանություն)|տրանսլյացիա]]յին։ Արքեաների կենսաքիմիան յուրահատուկ է՝ բջջաթաղանթում եթերային ճարպերի առկայությամբ,<ref>{{cite web | title = Archaea Basic Biology | date = March 2018 | url =https://basicbiology.net/micro/microorganisms/archaea }}</ref> ներառյալ արքեոլները ({{lang-en|archaeol}})։ Նրանք կարող են օգտագործել բազմազան էներգիայի աղբյուրներ, որոնք կարող են լինել [[օրգանական միացություն]]ներ ([[ածխաջրեր]]), [[ամոնիում]], մետաղի [[իոն]]ներ և նույնիսկ [[ջրածին]]։ Աղադիմացկուն արքեաները որպես էներգիայի աղբյուր օգտագործում են արևի էներգիան, կամիսկ այլ տեսակներ՝ ֆիքսում են ածխածինը։ Սակայն ի տարբերություն բույսերի, անհայտև են[[Ցիանոբակտերիաներ|ցիանոբակտերիա]]ների հայտնի արքեաների անյպիսիտեսակներից տեսակներ,ոչ որոնքմեկը չի իրականացնում են երկուսը միաժամանակ։ Արքեաները բազմանում են [[անսեռ բազմացում|անսեռ եղանակով]]՝ ուղղակի կիսման միջոցով, հատվածներով կամ բողբոջմամբ։ Ի տարբերություն բակտերիաների արքեաներըարքեաների հայտնի տեսակներից ոչ մեկը [[սպորէնդոսպոր]]ներ չի առաջացնում։