Վիքիպեդիա

«Մոնպելիե»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
'''Մոնպելիե''' ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]]՝ Montpellier, {{IPA-fr|mɔ̃pəlje, -pɛl-|lang|Fr-Montpellier.ogg}}<ref>{{Cite web |url=http://www.csa.fr/Etudes-et-publications/Les-dossiers-d-actualite/Langue-francaise-Prononciation-de-certains-noms-de-villes/Etes-vous-montpeulier-montpelier-ou-encore-montpeye |title=Archived copy |access-date=2 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170417033902/http://www.csa.fr/Etudes-et-publications/Les-dossiers-d-actualite/Langue-francaise-Prononciation-de-certains-noms-de-villes/Etes-vous-montpeulier-montpelier-ou-encore-montpeye |archive-date=17 April 2017 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite LPD|3}}</ref>), [[քաղաք]] [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] [[Հարավ|հարավում]], [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական ծովի]] ափին։ Այն [[Էրո (դեպարտամենտ)|Էրո]] դեպարտամենտի մայրաքաղաքն է։ Տեղակայված է Օքսիթընի շրջանում։ 2016 թվականին 607,896 մարդիկ ապրում էին քաղաքային այդ շրջանում և 281,613-ը հենց քաղաքում։ Բնակչության մոտ մեկ երրորդը ուսանողներ են երեք համալսարաններից և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից, որոնք քաղաքի համալսարանի շրջանակներից դուրս են<ref>{{Cite news|url=http://www.montpellier.world-guides.com/ |title=Montpellier Tourist Information and Montpellier Tourism|work=Montpellier Information and Tourism |accessdate=5 June 2010 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.studyoverseas.com/studying-abroad/where-to-study-a-degree-abroad/study-in-montpellier|accessdate=29 January 2015|title=Universities in Montpellier and study in Montpellier – International Student Regional Guide}}</ref>։
{{անաղբյուր}}
 
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
==Կարգավիճակ==
| կարգավիճակ = Քաղաք
Մոնպելիեն մեծությամբ երրորդ ֆրանսիական քաղաքն է Միջերկրական ծովի ափին՝ [[Մարսել|Մարսելից]] և [[Նիս|Նիսից]] հետո։ Այն մեծությամբ յոթերորդ քաղաքն է Ֆրանսիայում, նաև ամենաարագ զարգացող քաղաքն է երկրում վերջին 25 տարիների ընթացքում։
| հայերեն անվանում = Մոնպելիե
 
| բնօրինակ անվանում = [[ֆրանսերեն|ֆրանսերե]]ն Montpellier
==Պատմություն==
| երկիր = Ֆրանսիա
[[File:Braun Montpellier UBHD.jpg|thumb|Մոնպելիեն 16-րդ դարում]]
| պատկեր = Comédie (3).JPG
 
| պատկերի նկարագրում = Կատակերգության թատրոն
===Միջնադարյան պատմություն===
| զինանշան = Blason ville fr Montpellier.svg
[[Վաղ միջնադար|Վաղ միջնադարում]], Մագլոնի եպիսկոպոսական քաղաքը տարածքի հիմնական բնակավայրն էր, բայց [[Ծովահենություն|ծովահենների]] կողմից իրականացվող հարձակումները նպաստեցին բնակավայրի ավելի հեռու կառուցվելուն։ Մոնպելիեն, որի մասին առաջին անգամ նշվել է 985 թվականի փաստաթղթերում, հիմնադրվել է տեղի [[Ավատատիրություն|ֆեոդալական]] դիանստիայի՝ Գիլհեմների օրոք, ովքեր միավորեցին երկու գյուղակներ, կառուցեցին ամրոց և պատեր բնակավայրի շուրջբոլորը։ Անունը ծագում է միջնադարյան լատիներեն ''mons pislerius-ից,'' վերաբերելով մի բառի, որն օգտագործվում էր ներկարարական գործի համար։ Գոյություն ունեցող երկու աշտարակները՝ Փինսի աշտարակը և Բաբոտտի աշտարակը կառուցվել են ավելի ուշ, 1200-ական թվականներին։ Մոնպելիեն հայտնիություն ձեռք բերեց 12-րդ դարում՝ որպես առևտրի կոնտրոն, որն ուներ առևտրային ճանապարհներ Միջերկրական աշխարհի միջով և հարուստ հրեական մշակութային կյանք, որը ծաղկեց [[Մուսուլման|մուսուլմանների]], հրեաների, [[Կաթարներ|կաթարների]] իսկ հետո նաև բողոքականների հանդուրժողականության ավանդույթների հետ մեկտեղ։ Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ VIII-ը ազատություն տվեց բոլորին ուսուցանելու բժշկություն Մոնպելիեում 1180 թվականին։ Քաղաքի իրավագիտության և բժշկության ֆակուլտետները հիմնադրվեցին 1220 թվականին կարդինալ Կոնրադ Ուրախի կողմից, Հոնորիուս III-ի ներկայացուցչի կոմից; դարերի ընթացքում բժշկության ֆակուլտետը եղել է բժշկություն ուսուցանելու հիմնական կենտրոններից մեկը Եվրոպայում։ Այս դարաշրջանը Մոնպելիեի հայտնիության գագաթնակետն էր։ Քաղաքը դարձավ Արագոնյան թագավորների սեփականությունը՝ 1204 թվականին Արագոնի թագավոր Պիտեր II-ի և Մարիա դը Մոնպելիեի ամուսնությամբ, ով ստացավ քաղաքը՝ որպես [[Օժիտ|օժիտի]] մի մաս։ Մոնպելիեն արտոնություն ձեռք բերեց 1204 թվականին, երբ Պիտերը և Մարիան հաստատեցին քաղաքի ավանդական ազատությունը և իրավունք շնորհեցին ընտրելու տասներկու կառավարող հյուպատոսներ յուրաքանչյուր տարի։ Արագոնյան արքաների օրոք Մոնպելիեն դարձավ կարևոր նշանակություն ունեցող քաղաք, գլխավոր տնտեսական կենտրոն և Ֆրանսիայի թագավորության համեմունքների առևտրի հիմնական կենտրոն։ Այդժամ Մոնպելիեն Ֆրանսիայի երկրորդ կամ երրորդ ամենակարևոր քաղաքն էր՝ մոտ 40.000 բնակչությամբ [[Սև մահ|Սև մահից]] առաջ: Մոնպելիեն մնաց որպես Արագոնի սեփականություն մինչև այն անցավ Մայորկայի արքա Ջեյմս III-ին, ով քաղաքը վաճառեց ֆրանսիացի թագավոր [[Ֆիլիպ VI (Ֆրանսիայի թագավոր)|Ֆիլիպ VI]]-ին՝ Արագոնյան արքա Պիտեր IV-ի հետ շարունակական պայքարի համար համարդրամական միջոցներ հավաքելու նպատակով: 14-րդ դարում [[Ուրբանոս VIII]]-ը Մոնպելիեին նվիրաբերեց մի նոր վանք նվիրված [[Պետրոս առաքյալ|Պետրոս առաքյալին]], որը հատկանշական էր իր մատուռի եզակի ճակատամուտքով՝ երկու բարձր հենարաններով: Կայուն աճող նշանակության հետ մեկտեղ քաղաքը վերջապես եպիսկոպոս ունեցավ, ով 1536 թվականին տեղափոխվեց Մագլոնից և այդ հսկայական վանքը դարձավ տաճար: 1432 թվականին [[Ժակ Կյոր|Ժակ Կյորը]] հիմնադրեց քաղաքը, և այն դարձավ կարևոր տնտեսական կենտրոն մինչև 1481 թվականը, երբ [[Մարսել|Մարսելը]] ստվեր գցեց նրա վրա:
| զինանշանի լայնություն =
 
| զինանշանի նկարագրում =
===Բարեփոխումից հետո===
| դրոշ =
16-րդ դարում [[Ռեֆորմացիա|ռեֆորմացիայի]] ժամանակ Մոնպելիեի շատ բնակիչներ բողոքականներ դարձան (կամ [[Հուգենոտներ]]՝ ինչպես նրանք հայտնի թին Ֆրանսիայում), և քաղաքը դարձավ կաթոլիկ ֆրանսիացիների գահի դեմ բողոքականների դիմադրության ամրոց: 1922 թվականին [[Լյուդովիկոս XIII Արդար|Լյուդովիկոս XIII Արդարը]] պաշարեց քաղաքը, որը հանձնվեց երկու ամսվա պաշարումից հետո ([[Մոնպելիեի պաշարումը]]), որից հետո կառուցեցին Մոնպելիեի միջնաբերդը՝ պաշտպանության նպատակով: [[Լուի Արև արքա|Լուի Արև արքան]] Մոնպելիեն դարձրեց Ներքին Լանգդոկի մայրաքաղաքը, և քաղաքը սկսեց գեղեցկանալ, պամական կենտրոնում կառուցվեցին [[Պեյրուի թագավորական հրապարակ|Պեյրուի թագավորական հրապարակը]], մեծ քանակությամբ տներ : Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո քաղաքը դարձավ ավելի փոքրիկ [[Էրո (դեպարտամենտ)|Էրոյի]] մայրաքաղաքը:
| դրոշի լայնություն =
 
| դրոշի նկարագրում =
===Ժամանակակից պատմություն===
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=
[[File:Montpellier(France)1.JL.jpg|thumb|Ֆոշ փողոցը՝ իրեն բնորոշ 19-րդ դարի ճարտարապետությամբ]]
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=
 
|CoordAddon =
19-րդ դարի ընթացքում քաղաքը բարգավաճեց գինու մշակույթի շրջանակներում, այն կարող էր գինի արտադրել ողջ տարվա ընթացքում՝ արևի առատության շնորհիվ: Ֆրանսիայում գինու սպառումը Մոնպելիեի քաղաքացիներին թույլ տվեց հարստանալ, մինչև 1890-ական թվականները, երբ սնկային հիվանդություն տարածվեց խաղողի այգիներում, և մարդիկ այլևս անկարող էին գինի ստանալու համար խաղող աճեցնել<ref>{{cite web |url = http://www.world-guides.com/europe/france/languedoc-roussillon/montpellier/montpellier_history.html |title=Montpellier History Facts and Timeline: Montpellier, Languedoc-Roussillon, France |website=world-guides.com |access-date=5 October 2018 }}</ref>: Այս ամենից հետո քաղաքը ծաղկեց,քանի որ այն ընդունել էր փախստականներ Ալժիրից և հյուսիսային Աֆրիկայի այլ մասերից՝ [[Ալժիրի անկախություն|Ալժիրի անկախությունից]] հետո:
| CoordScale =
 
| երկրի քարտեզի չափ =
Քաղաքը մեկ այլ բնակչության ներհոսք ունեցավ վերջերս, մեծապես ուսանողության շնորհիվ,ովքեր կազմում են Մոնպելիեի բնակչության մեկ երրորդը: Բժշկական դպրոցը քաղաքի բարգավաճող ուսանողական մշակույթի մեկնարկը տվեց<ref>{{cite web |url = https://www.theguardian.com/cities/2017/mar/13/montpellier-spotlight-development-mania-france-fastest-growing-city |title = Montpellier in the spotlight: development mania in France's fastest-growing city |last=Hoad|first=Phil |date=13 March 2017|website=The Guardian|access-date=5 October 2018 }}</ref>, չնայած շատ այլ համալսարաններ հենց այստեղ են հիմնադրվել: Ափամերձ քաղաքը նաև այնպիսի զարգացումներ է ունեցել,ինչպես [[Կորում|Կորումը]] և [[Անտիգոն|Անտիգոնը]], որոնք գրավել են մի շարք ուսանողների ուշադրությունը:
| երկրամասի քարտեզի չափ =
 
| շրջանի քարտեզի չափ =
===Մոնպելիեի արքաները===
| երկրամասի տեսակ =
 
| երկրամաս = Լանգեդոկ Ռուսսիլիոն
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ I]] (մահացել է 1019թ.)
| երկրամասը աղյուսակում =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ II]] (մահացել է 1025թ.)
| շրջանի տեսակ =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ III]] (մահացել է 1058թ.)
| շրջան =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ IV]] (մահացել է 1068թ.)
| շրջանը աղյուսակում =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ V]] (մահացել է 1121թ.)
| համայնքի տեսակ =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ VI]] (մահացել է 1149թ.)
| համայնք =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ VII]] (մահացել է 1179թ.)
| համայնքը աղյուսակում =
*[[Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ VIII]] (մահացել է 1202թ.)
| երկրի քարտեզ =
*[[Մոնպելիեի արքայադուստր Մարի]] (մահացել է 1213թ.)
| երկրամասի քարտեզ =
**[[Արագոնյան թագավոր Պիտեր II]] (մահացել է 1213թ.)
| շրջանի քարտեզ =
*[[Արագոնյան արքա Ջեյմս I]] (մահացել է 1276թ.)
| ներքին բաժանում =
*[[Մայորկայի արքա Ջեյմս II]] (մահացել է 1311թ.)
| ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ
*[[Մայորկայի արքա Սանչո]] (մահացել է 1324թ.)
| ղեկավար = Էլեն Մանդրու-Կոլա
*[[Մայորկայի արքա Ջեյմս III]] (մահացել է 1349թ.)
| հիմնադրման թվական =
 
| առաջին հիշատակում = [[985]]
==Աշխարհագրությունը==
| այլ անվանումներ =
[[File:Montpellier SPOT 1166.jpg|thumb|Մոնպելիեն՝ արբանյակից]]
| տարածք = 56,88 քառ. կմ
 
| բարձրության տեսակ =
<!-- {{climate chart
| կենտրոնի բարձրություն = 7-110 մետր
| Montpellier
| կլիմա = Միջերկրական
| 2.7 | 11.5 | 73
| պաշտոնական լեզու = [[ֆրանսերեն]]
| 3.6 | 12.8 | 54
| բնակչություն = 251 635 մարդ
| 5.5 | 15.5 | 46
| մարդահամարի թվական = [[2006 թվական|2006 թվակա]]ն
| 8 | 17.6 | 58
| խտություն =
| 11.8 | 21.3 | 47
| ագլոմերացիա =
| 15.1 | 25.6 | 33
| ազգային կազմ = ֆրանսիացիներ
| 17.9 | 28.9 | 20
| կրոնական կազմ =
| 17.8 | 28.4 | 38
| էթնոհորոնիմ = ֆրանսիացի
| 14.5 | 24.8 | 62
| ժամային գոտի = +1
| 10.9 | 20.1 | 101
| DST =
| 6.2 | 14.9 | 60
| հեռախոսային կոդ =
| 3.8 | 12.3 | 64
| փոստային ինդեքս =
| float = right
| փոստային ինդեքսներ =
| clear = none
| ավտոմոբիլային կոդ =
| source = Météo France<ref name = MeteoFrance /> }} -->
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
Քաղաքը տեղակայված է լեռնային հիմքի վրա՝ Միջերկրական ափից 10կմ դեպի ներս,[[Լեզ գետ|Լեզ գետի]] ափին: Քաղաքի անվանումը,որը սկզբում եղել է ''Monspessulanus'', ''mont pelé'' -ի(մերկ լեռ, որովհետև բուսականությունը աղքատ է եղել) կամ ''le mont de la colline-''ի(բլուրի լեռ) համարժեքն է եղել:
| թվային իդենտիֆիկատոր =
 
| Վիքիպահեստում =
Մոնպելիեն գտնվում է [[Մարսել|Մարսելից]]՝170կմ , [[Թուլուզ|Թուլուզից]]՝ 242կմ և Փարիզից 748կմ հեռավորության վրա:
| կայք = http://www.montpellier.fr/
 
Քաղաքը կառուցված է երկու բլուրների վրա՝ Մոնպելիե և Մոնպելիերե,այսպիսով քաղաքի փողոցներից որոշները բարձրության մեծ տարբերություն ունեն: Փողոցներից որոշները նաև չափազանց հին են և նեղ,որը քաղաքին ավելի գողտրիկ տեսք է տալիս:
 
===Կլիման===
Մոնպելիեի կլիման [[Միջերկրածովյան կլիմա|Միջերկրածովյան]] է ([[Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում]]), մեղմ, խոնավ ձմեռներով և շոգ,բավականին չոր ամառներով: Ամսական միջին ջերմաստիճանը տատանվում է հունվարին {{convert|7.2|C|1|abbr=}} մինչև հուլիսին {{convert|24.1|C|1|abbr=}}: Քամու ուժգնացումը 630մմ, ամենամեծը աշնանն է և ձմռանը: Ծայրահեղ ջերմաստիճանները տատանվել են {{convert|-17.8|°C|2}} փետրվարի 5-ին և {{convert|43.5|°C|1}} 2019 թվականի հունիսի 28-ին:
{{Clear}}
{{Montpellier weatherbox}}
 
== Շրջանները ==
[[File:Place celleneuve.JPG|thumb|right|Սելնեւյու]]
2011 թվականից ի վեր,Մոնպելիեն բաժանված է եղել յոթ շրջանների,որոնք էլ իրենց հերթին բաժանված են եղել ենթաշրջանների:
 
* Մոնպելիեի կոնտրոն. պատմական կենտրոն(Էկյուսսոն): Կոմեդիի, Գյար, Բուտոննե արվարձան, Սբ. Շարլ, Սբ. Յոմ արվարձան, Պեյրու, Լեզ Արսյո, Ֆիգյուրոլլ, Կուրյո արվարձան, Գամբետտա, Կլեմանսյո, Մեդիտերանե(Միջերկրական), Ստրասբուրգի բուլվար, Լյո Տրիանգլը(եռանկյունի), Պոլիգոն,Անտիգոն, Նուվո-Մոնդ (Նոր աշխարհ), Պարկ ա Բալլոն(Գնդակների այգի) , Լեզ Օբ(Լուսաբաց), Լե Բո-Զյո (Կերպարվեստ), Սբ. Լազար:
* Կրուա դ՛Արժան. Թուլուզի պողոտա, Կրուա դ՛Արժան,Մա Դրեւոն, Տաստավեն, Լեմասսոն,Գարոսուդ, Մա դը Բանյեր, Մա Նուժուիե,Լե Սաբին, Լեպիք, Պա դյու Լուպ,Էստանով, Լե Բուիս,Վալ դը Կրոզ, Բագատելլ:
* Լե Սեվեն. Լե Սեվեն,Ալկո, Փոքր Բար, Պերգոլա, Սբ. Կլեման, Կլեմանտվիլլ, Լա Րեբ, Լա Շամբերտ, Լա Մարտելլ, Մոնպելիե-գյուղ, Լե Գրիսետտ,Լե Գրեզ:
* Մոսսոն. Լա Մոսսոն, Սելնեւյու,Լա Պելադ, Մասսանի բարձունքներ, Մեծ Մեյլ, Լե Տրիտոն:
* Օպիտո-ֆակյուլտե(հիվանդանոցներ-բաժիններ). Մալբոս, Սբ. Պրիես, Եվրոմեդսին, Զոլա, Պեր Սուլա, համալսարաններ, հիվանդանոցներ, Կանաչ այգիներ, Բուտոննեի բարձունքներ, Էգյուլոն, Լունարեի կոնդանաբանական այգի, Ագրոպոլի:
* Մարիաննի նավահանգիստ. Լա Պոմպինյան, Րիշտե,Միլլեներ,Ժակ Կյոր, Կոնսյուլ դը Մեր,Գրամմոն, Օդիսսում,Մոնտոբերու, Լա Մեյանելլ, Կամբակեր:
* Արենի շրջակայքը. Լե Պրե դ՛Արեն, Պալավա պողոտա, Լա Րոզ, Թուրնեզի, Սբ. Մարտին, Լե Էգյուրելլ, Տրիքանի կամուրջ, Միոն քաղաք:
 
==Բնակչությունը==
{{Historical populations
|align=right
|1789|29500
|1806|33264
|1820|35123
|1876|55258
|1901|75950
|1911|80230
|1921|81548
|1936|90787
|1946|93102
|1954|97501
|1962|118864
|1968|161910
|1975|191354
|1982|197231
|1990|207996
|1999|225392
|2010|257351
}}
'''Մոնպելիե''' ({{lang-fr|Montpellier}}), [[քաղաք]] [[Ֆրանսիա]]յի [[հարավ]]ում, Ֆրանսիայում 8-րդ քաղաքը մեծությամբ և Լանգեդոկ- Ռուսսիլիոն մարզի ադմինիստրատիվ կենտրոն։ Քաղաքով է անցնում Լեզ գետը։
 
Ամբողջ մայրաքաղաքային տարածքը 2006թ. ունեցել է 510,400 բնակչություն: Ըստ Վիճակագրության և տնտեսական ուսումնասիրությունների ազգային ինստիտուտի կատարած ուսումնասիրության,2001-ից 2012թթ. ընթացքում Մոնպելիեի բնակչությունը ամենամեծ աճն է գրանցել,առաջ անցնելով [[Փարիզ|Փարիզից]] և [[Լիոն|Լիոնից]]:
== Պատմություն ==
Մոնպելիեն հայտնի է դարձել [[10-րդ դար]]ում՝ որպես համեմունքների առևտրական քաղաք։ [[1141 թվական]]ին իշխան Թուլուզսին կառուցում է այստեղ մի դղյակ և տալիս է Մոնպելյեին քաղաքական արտոնություններ։ Քաղաքը բազմազգ էր և առևտրում ամենամեծ դերը տանում էին [[հրեաներ]]ը։ [[12-րդ դար]]ի վերջին Մոնպելյե եկան սովորելու բժշկություն և [[1220]] թվականին բացվեց Մոնպելիեի [[համալսարան]]ը։
[[Պատկեր:Montpellier Cathedrale.jpg|200px|մինի|ձախից|Մոնպելիեի տաճարը]]
 
Իր պատմության մեջ և նույնիսկ այսօր,Մոնպելիեն հայտնի է իր նշանակալի իսպանական բնակչությամբ, ժառանգությամբ և ազդեցությամբ: Մոնպելիեն նաև օթևան է տվել ալժիրյան և իտալական համայնքների:
[[1213]] թվականին գահակալող արքայատոհմի վերջին արքայի աղջիկը՝ Մարիան, ամուսնանում է Արագոնյան արքա Պեդրո 2-րդի հետ։ Նրանց ժառանգները թագավորեցին Մոնպելիեում մինչև [[1349]] թվականը, երբ արքա Խայմե 3-րդը վաճառեց այն ֆրանսիացի ճգնավորներին։ Ժակա Կյորի ժամանակ քաղաքը դարձավ Ֆրանսիական տերության հարավի խոշորագույն առևտրային կենտրոնը՝ մինչև [[Մարսել]]ի զարգացումը։
 
==Զինանշան==
[[Ռեֆորմացիա]]յի սկզբում Մոնպելիեն մտնում է [[կալվինականություն|կալվինականությ]]ան մեջ։ [[1624]]-[[1627]] թվականներին կարդինալ Ռիշելյեի հրամանով քաղաքը դառնում է արքայական ամրոց։ [[Լյուդովիկոս XIV|Լյուդովիկոս 14-րդ]]ը Մոնպելիեն դարձրել է Ստորին Լանգեդոկի կենտրոնը։ Միջնադարյան պատերի փոխարեն կառուցվեցին արդիական այգիներ։
{{Blazon-arms
| img1=Blason ville fr Montpellier.svg
| legend1=Arms of Montpellier
| text=Մոնպելիեի խորհրդանշանը իրենից զինանշան է ներկայացնում: <br />''Բաց կապույտ գույնը, հենց մադոննան, կապույտ երանգի մեջ է զգեստավորվել և նստած է հնաոճ ոսկե գահին՝ գրկին փոքրիկ Հիսուսն է կապույտ հագնված,A և M տառերը գլխավոր դիրքում են (Ավե Մարիա):''
 
}}
Մոնպելիեում իր այցի մասին [[Դենիս Ֆոնվիզին]]ը գրել է իր «Ֆրանսիայից նամակներ» ([[1777]]) ստեղծագործության մեջ։
 
==Տեսարժան վայրեր==
== Սպորտ ==
[[File:PlaceDeLaComedie.jpg|right|thumb|Կոմեդիի հրապարակ]]
[[1919 թվական]]ից քաղաքում է գործում «Մոնպելիե» ֆուտբոլային ակումբը։ Ակումբի մարզադաշտն է «Ստադ դը լա Մոսսոնը»:
[[File:Gate Montpellier.jpg|thumb|Պորտ դու Պեյրու]]
[[File:Tour de la Babote Montpellier.JPG|thumb|Բաբոտտի աշտարակ]]
[[File:PanoMontpellierAquaduct.jpg|thumb|Սբ.Կլեմանի ջրմուղ]]
[[File:Montpellier Cathedrale.jpg|thumb|Սբ. Պիերի տաճար]]
[[File:Fabre Museum.jpg|thumb|Ֆաբրի թանգարանը՝ Մոնպելիեում]]
 
* Քաղաքի հիմնական ուշադրության կետը [[Կոմեդիայի հրապարակ|Կոմեդիայի հրապարակն]] է Կոմեդիայի Օպերայի հետ միասին՝ կառուցված 1888 թվականին:
== Հայտնի բնակիչներ ==
* Ֆաբրի թանգարանը:
Ծնվել են Մոնպելիեում [[Պատկեր:Montpellier fg08.jpg|300px|մինի]]
* Պատմական կենտրոնում բազմաթիվ առանձնատներ կարելի է գտնել: Մոնպելիեի պատմական կենտրոնի շենքերի մեծամասնությունը միջնադարյան արմատներ ունեն և փոփոխվել են 16-րդ և 18-րդ դարերում: Ֆոշի փողոցի և Կոմեդիայի հրապարակի երկայնքով որոշ շենքներ կառուցվել են 19-րդ դարում:
* Պիեռ Մանոլ ([[1638]]-[[1715]]) - բուսաբան
* Երկաթե զենքի փողոցը միջնադարյան Մոնպելիեին շատ բնորոշ է:
* Ֆրանսուա Պերիե ([[1835]]-[[1888]]) - գեներալ, մաթեմատիկոս։ Գիտությունների ակադեմիայի անդամ
* Ծիսական հրեական բաղնիքը,որը թվագրվում է 12-րդ դարին և քչերից մեկն է Եվրոպայում:
* Ֆրեդերիկ Բազիլ ([[1841]]-[[1870]]) - նկարիչ
*[[Մոնպելիեի բուսաբանական այգի|Մոնպելիեի բուսաբանական այգին]]՝ ամենահին [[Բուսաբանական այգի|բուսաբանական այգին]] Ֆրանսիայում՝ հիմնադրված 1593թ.:
* Ռեմի Գայար ([[1975]]) - ֆրանսիացի հումորիստ
*[[Ամազոնյան ջերմոց|Ամազոնյան ջերմոցը]]՝տրոպիկական ջերմոց:
* 14-րդ դարի [[Սբ. Պիերի տաճար|Սբ. Պիերի տաճարը]]
* Պորտ դու Պեյրու, [[հաղթակամար]], որը կառուցվել է 17-րդ դարի վերջում, և Պեյրուի արքայական հրապարակը՝ կառուցված 17-րդ դարում:
* Փինի աշտարակը,միակ մնայուն աշտարակը՝ միջնադարումկառուցված 25 աշտարակներց՝ կառուցված մոտ 1200 թվականին:
* Բաբոտտի աշտարակ,միջնադարյան աշտարակ,որը ձևափոխվել է 18-րդ դարում՝ աստղադիտարան ներառելու նպատակով:
* Սբ. Կլեմանի ջրմուղը,կառուցված 18-րդ դարում:
* Անտիգոնի շրջանը և այլ ապաստարաններ նախագծվել են [[Ռիկարդո Բոֆիլ|Ռիկարդո Բոֆիլի]] կողմից:
* Մի շարք ամրոցներ,կառուցված հարուստ առևտրականների կողմից, շրջապատում են քաղաքը:
* Մոտ 80 մասնավոր առանձնատներ են կառուցվում քաղաքում 17-19-րդ դարորում,և նրանցից մի քանիսի ներսում գտնվող բակերը բաց են:
 
==Կրթություն==
Ուրիշ բնակիչներ
 
* Ֆրանսուա Ռաբլե - ֆրանսիացի գրող և բժիշկ։ Սովորել է Մոնպելիեի համալսարանում
===Պատմություն===
* Նոստրադամուս ([[1503]]-[[1566]]) - դեղագործ ու աստղագետ։ Սովորել է Մոնպելիեի համալսարանում
[[Մոնպելիեի համալսարան|Մոնպելիեի համալսարանը]] աշխարհում ամենահին համալսարաններից է՝ հիմնադրված 1160թ., որը կանոնադրություն է ստացել 1220թ. կարդինալ Կոնրադ ֆոն Ուրախի կողմից,որը հաստատվել է [[Նիկոլա IV]]-ի կողմից 1289թ.: Այն արգելվեց [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] ընթացքում,սակայն վերահաստատվեց 1896թ.:
* Պոլ Վալերի ([[1871]]-[[1945]]) - ֆրանսիացի գրող
 
Ճշգրտորեն հայտնի չէ,թե որ թվականին են գրականության դպրոցները հիմնադրվել,որոնք հետագայում զարգացան որպես Մոնպելիեի արվեստի բաժին. կարող է այնպես լինի,որ նրանք [[Գալա-հռոմեացիներ|գալա-հռոմեական]] դպրոցների շարունակությունն են: Իրավագիտության դպրոցը հիմնադրվել է [[Պլացենտիուս|Պլացենտիուսի]] կողմից,ով դոկտոր էր [[Բոլոնիայի համալսարան|Բոլոնիայի համալսարանում]]: Նա եկել էր Մոնպելիե 1160թ., այնտեղ դասավանդել էր երկու տարբեր ժամանակահատվածներում և մահացել այդտեղ 1192թ.: Բժշկական դպրոցը հավանաբար հիմնադրվել է մուսուլմանական իսպանական բժշկական դպրոցների մի շրջանավարտի կողմից: Հաստատված է,որ 1137-ական թվականներին Մոնպելիեում կային երկու հզոր բժիշկներ: 1220թ. կարդինալ Կոնրադի՝ [[Հոնորիուս III]]-ի պապական դեսպանի կողմից ներկայացված կանոնադրությունը,որը ամբողջացավ 1240թ. Պիեռ դը Կոնքի կողմից, այս դպրոցը հանձնեց Մագլոնի եպիսկոպոսի ղեկավարությանը: 1289թ. Նիկոլա IV-ը հրամանագիր առաջ քաշեց ,համախմբելով բոլոր դպրոցները մի համալսարանի ներքո,որը եպիսկոպոսի ղեկավարության տակ էր,բայց փաստորեն նաև ինքնավարության մեծ բաժին ուներ:
 
Աստվածաբանությունը նախ և առաջ ուսուցանվում էր մենաստաններում, որտեղ [[Անտոնիո Պադովացի|Անտոնիո Պադովացին]], [[Ռայմունդ Լուլի|Ռայմունդ Լուլին]] և [[Բերնար դը լա Տրեյ|Բերնար դը լա Տրեյն]] էին դասավանդում: Ջոն արքայի երկու նամակները ապացուցում են,որ աստվածաբանության բաժինը Մոնպելիեում գոյություն է ունեցել մենաստաններից անկախ 1350թ. հունվարին: 1420 թվականի հրամանագրի համաձայն, Մարտին V-ը այս բաժին բերեց կանոնական ինստիտուտը և սերտորեն այն կապեց իրավագիտության բաժնի հետ: 16-րդ դարում աստվածաբանության բաժինը ժամանակավորապես անհետացավ,երբ [[Կալվինականություն|կալվինականությունը]] տիրում էր քաղաքում Ֆրանսիայի արքա Հենրի II-ի գահակալության ժամանակ: Այն վերսկսեց իր գործառույթները այն ամենից հետո, երբ [[Լյուդովիկոս XIII Արդար|Լյուդովիկոս XIII Արդարը]] վերահաստատեց արքայական իշխանությունը Մոնպելիեում 1622թ.,բայց [[Դոմինիկյան միաբանություն|Դոմինիկյան միաբանության]] և [[Հիսուսի միաբանություն|Հիսուսի միաբանության]] մրցակցությունը լրջորեն խանգարեց բաժնի հակամետությանը,որը անհետացավ հեղափոխության ժամանակ: Իրավագիտության բաժնի հռչակավոր աշակերտների ցանկում են [[Ֆրանչեսկո Պետրարկա|Պետրարկան]], ով չորս տարի անցկացրեց Մոնպելիեում, նրա դասախոս [[Գիյոմ դը Նոգարե|Գիյոմ դը Նոգարեն]], [[Ֆիլիպ IV Գեղեցիկ|Ֆիլիպ IV Գեղեցիկը]], Գիյոմ դը Գրիմոարը, ով հետագայում ստացավ [[Ուրբանոս V]] անվանումը և [[հակապապ]] Բենեդիկտ XIII-ը: Բայց 15-րդ դարից հետո այս բաժինը, ինչպես նաև արվեստի բաժինը անկում ապրեցին Ֆրանսիայի արքա Հենրի IV-ի օրոք,չնայած ժամանակավորապես:
 
Մոնպելիեի բժշկական դպրոցը իր հաջողության համար պարտական է Գիյեմի կառավարմանը, քաղաքի իշխանությանը,որի միջոցով յուրաքանչյուր լիցենզավորված բժիշկ կարող էր դասախոսել այդտեղ; դպրոցում չկար ուսուցիչների ֆիքսված սահման,դասախոսությունները բազմաթիվ էին, և դասավանդելու առատություն կար: [[Ֆրանսուա Ռաբլե|Ֆրանսուա Ռաբլեն]] իր բժշկական աստիճանը ստացել է Մոնպելիեում: Հենց այս դպրոցում էր,որ ծագել է [[Վիտալիզմ|վիտալիզմի]] կենսաբանական թեորիան Բարտի կողմից(1734–1806թթ.): Ֆրանսիական հեղափոխությունը չխանգարեց բժշկության բաժնի գոյությանը:
 
Գիտության և գրականության բաժինները վերահիմնադրվեցին 1810թ., իրավագիտության բաժինը՝ 1880թ.: Համալսարանի 600-ամյակի առիթով էր, 1889թ., որ Ֆրանսիայի կառավարությունը հայտարարեց իրենց մտադրության մասին,որը այդ ժամանակվանից իրագործվել է՝ վերակազմավորել Ֆրանսիայի նահանգային համալսարանները:
 
===Համալսարանները===
 
*[[Մոնպելիեի I համալսարան]]. բժշկություն, ատամնաբուժություն, դեղագործություն, իրավագիտություն, բիզնես, սպորտներ
*[[Մոնպելիեի II համալսարան]]. գիտություններ
*[[Պոլ Վալերիի անվան համալսարան]]. արվեստ, լեզուներ, հասարակական գիտություններ
 
Մոնպելիեի I համալսարանը և Մոնպելիեի II համալսարանը միավորվեցին 2015թ, հունվարին՝ ձևավորելու Մոնպելիեի համալսարանը: Պոլ Վալերիի անվան համալսարանը մնում է առանձին<ref>{{cite web|url=http://www.lamarseillaise.fr/herault/education/34545-l-universite-de-montpellier-a-l-epreuve-de-la-fusion|title=L'université de Montpellier à l'épreuve de la fusion – Journal La Marseillaise|first=Rémy|last=Cougnenc|website=Lamarseillaise.fr|accessdate=7 September 2018}}</ref>:
 
===Ավագ դպրոցներ===
[[File:ENAC Montpellier.jpg|right|thumb|Քաղավիացիայի ազգային դպրոցը]]
; Գիտություն
* [[E-Artsup]] (մասնավոր դպրոց)
* École Polytechnique Universitaire de Montpellier (Մոնպեիեի պոլիտեխնիկական դպրոց)
* National Superior Architecture School of Montpellier(Մոնպելիեի ազգային ճարտարագիտական բարձրագույն դպրոց)
* [[École nationale de l'aviation civile]] (Քաղավիացիայի ազգային դպրոց)
* [[École nationale supérieure de chimie de Montpellier|ENSCM]] (Մոնպելիեի ազգային քիմիական դպրոց)
* [[École pour l'informatique et les nouvelles technologies]] (Ինֆորմատիկայի և նորագույն տեխնոլոգիաների դպրոց)
* [[Institut supérieur européen de formation par l'action]] (Եվրոպական բարձրագույն դպրոց)
* [[Centre international d'études supérieures en sciences agronomiques|Montpellier SupAgro]] (Մոնպելիեի ագրարային բարձրագույն դպրոց)
* [[SUPINFO]] International University: private institution of higher education in general Computer Science (Միջազգային համալսարան. ընդհանուր համակարգչային գիտության բարձրագույն ուսումնական մասնավոր հաստատություն)
 
; Բիզնես
* [[Montpellier Business School]] (Մոնպելիեի բիզնես դպրոց)
* SupExup Higher Education Institute (Բարձրագույն ուսումնական հաստատություն)
 
==Տրանսպորտ==
[[File:Montpellier Tramway1.jpg|left|thumb|Տրամվայի առաջին երկաթգիծը՝ Քորում կայարանում:]]
 
Մոնպելիեում գործում է երկաթուղի՝ ներառյալ [[TGV]] արագընթաց գնացքները: Մոնպելիեի գլխավոր երկաթուղային կայարանը Սբ. Ռոշն է: Արագընթաց երկաթուղի կառուցելու ծրագրեր կան, որը կկապի [[Նիմ|Նիմը]] և Մոնպելիեն [[LGV Méditerranée]] (Միջերկրական արագընթաց ուղի)-ի միջոցով<ref>{{cite web|url=http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/southern-lgv-projects-make-progress.html|accessdate=14 February 2011|title=Railway Gazette: Southern LGV projects make progress|website=Railwaygazette.com}}</ref>: Մոնպելիե-Միջերկրական օդանավակայանը տեղակայված է Ֆրեջորգում, Մոգիո քաղաքում՝ Մոնպելիեի հարավ-արևելքում:
 
Մոնպելիեի ագլոմերացիայի տրանսպորտը կառավարում է քաղաքի հասարակական տրանսպորտը՝ ներառյալ 5-6կմ տրամվայի երկաթգծեր, որը բաղկացած է չորս գծից և կայանելու հարմարություններից<ref name="Montpellier">{{cite web |url=http://www.montpellier-agglo.com/vivre-transport/tramway |title=Vivre > Transport > Tramway |website=Montpellier-agglo.com|language=French |trans-title=Living > Transport > Tramway |accessdate=26 December 2014}}</ref>: Առաջին գիծը Մոսսոնից գնում է դեպի Օդեսսիում: Երկրորդ գիծը սկսում է Ջակուից և հասնում է մինչև Ժան դը Վեդա: Երրորդ և չորրորդ գծերը բացվել են 2012թ. ապրիլին: Երրորդ գիծը, որի երկարությունը 22.4կմ է, կապում է Ժյուվինյաքը և Պերոլը, նաև ունի գիծ դեպի Լատտ և ծառայում է 32 կայարանների: Չորրորդ գիծը կենտորնում է շրջում և ծառայում է տրամվայի համակարգի կապող գծին: Նրանք հատվում են Գարի սբ. Ռոշի կայարանում, Ռիվ դու Լեզում և Քորումում: Մոնպելիեի ագլոմերացիայի տրանսպորտը նաև կառավարում է հեծանիվների փոխանակման [[Vélomagg']] կոչվող նախագիծը, որը սկսվել է 2007թ. հունիսին և ներառում է 1200 հեծանիվներ և 50 կայարաններ<ref>[http://www.midilibre.com/articles/2009/04/06/20090406-vide2-La-location-de-velos-ca-ne-roule-qu-39-a-Montpellier.php5# Midi Libre] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090613053745/http://www.midilibre.com/articles/2009/04/06/20090406-vide2-La-location-de-velos-ca-ne-roule-qu-39-a-Montpellier.php5 |date=13 June 2009 }} (a major daily newspaper in the South of France): "In 2008, 76,000 stations, used 800,000 times, have been registered in Montpellier. A success, and little vandalism compared to the [[Velib]] in Paris."</ref><ref>[http://www.tousavelo.com/Velo-Velo/0230_nbww6qqdocumentww2620.html Tous à Vélo] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150912003658/http://www.tousavelo.com/Velo-Velo/0230_nbww6qqdocumentww2620.html |date=12 September 2015 }} AFP 19 October 2007: "Paris, Orléans and Montpellier receive the 'Bicycle Trophy 2007' for their achievement in Bike Sharing programs".</ref>:
[[File:Montpellier_Tramway_Map.png|thumb|260px|Մոնպելիեի տրամվայի քարտեզը]]
 
<br />
 
==Sport==
Մոնպելիեն 11-րդ ընթացաշրջանի վերջը և 12-րդի սկիզբը 2007 թվականի Տուր դը Ֆրանսում: Այն նաև 11-րդ ընթացաշրջանի վերջը և 12-րդի սկիզբն էր 2016 թվականի Տուր դը Ֆրանսում: Քաղաքը բազում պրոֆեսիոնալ սպորտների հայրենիքն է.
 
*[[Մոնպելիե Էրո Ռեգբի]], որը խաղում է [[Ռեգբի 15|ռեգբի]] [[Սաբաթեի մարզադաշտ|Սաբաթեի մարզադաշտում]] և հիմա Ալտրայի մարզադաշտում: 2010-2011 թթ. խաղաշրջանում հավաքականը հայտնվեց թոփ 14-ում՝ խաղալով [[Թուլուզ|Թուլուզի]] դեմ:
*[[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Ֆրանսիայի ֆուտբոլի առաջնության]] [[Մոնպելիե ՖԱ]], որը խաղում է ֆուտբոլ Մոսսոնի մարզադաշտում: Այն դարձավ Ֆրանսիայի չեմպիոն 2012թ. մայիսի 20-ին:
* Մոնպելիե Ռեդ Դեվըլս, որը խաղում է ռեգբի Սաբաթեի մարզադաշտում<ref>{{Cite web | url=https://web.archive.org/web/20081103054057/http://www.rugby13montpellier.com/ |title = Rugby League Montpellier XIII - LES DIABLES ROUGES}}</ref>:
* Մոնպելիե Ագլոմերասիոն Հանդբոլ, [[Հանդբոլ|հանդբոլի]] թիմ է, որը խաղում է Ֆրանսիայի ազգային լիգայում:
* Մոնպելիե Ուոթեր Պոլոն խաղում է Ազգային լիգայում և Եվրոպայի գաղաթի առաջնությունում:
* Բարակուդա դը Մոնպելիեն [[Բեյսբոլ|բեյսբոլի]] թիմ է, Ֆրանսիայի բարձրագույն բեյսբոլի լիգան:
 
==Մշակույթ==
Քաղաքը մշակութային իրադարձությունների կենտրոն է, քանի որ այստեղ շատ ուսանողներ կան: Մոնպելիեն ունի երկու մեծ համերգային վայրեր՝ Le Zenith Sud-ը (7.000 նստատեղեր) և L'Arena-ն (14.000 նստատեղեր). Քորումը մշակութային և խորհրդակցությունների կենտրոն է, որն ունի երեք դահլիճներ:
 
*[[Ֆրանսիայի և Մոնպելիեի ռադիոյի փառատոն|Ֆրանսիայի և Մոնպելիեի ռադիոյի փառատոնը]] օպերային և այլ տեսակի երաժշտությունների ամառային փառատոն է, որը տեղի է ունենում Մոնպելիեում: Փառատոնը կենտրոնանում է դասական երաժշտության և ջազի վրա, մոտ 150 իրադարձություններով՝ ներառյալ օպերա, համերգներ, ֆիլմեր և զրույցներ: Այս իրադարձություններից շատերը անվճար են և տեղի են ունենում քաղաքի այգիներում կամ Քորումի ժամանակակից համերգային սրահներում՝ քաղաքի պատմական կենտրոնին մոտիկ:
* Ամենամյա ֆիլմի փառատոնը՝ Միջազգային միջերկրական ֆիլմի Մոնպելիեի փառատոնը տեղի է ունենում աշնանը: Այն երկրորդ ամենամեծ ֆրանսիական կինոփառատոնն է [[Կաննի կինոփառատոն|Կաննի կինոփառատոնից]] հետո: Այն տեղի է ունենում սկսած 1979թվականից, առաջարկում է շուրջ 200 երկար և կարճամետրաժ ֆիլմերի ցուցադրություններ, վավերագրական ֆիլմեր, անիմացիոն ֆիլմեր, թրեյլերներ և ուսանողական ֆիլմերի հատուկ ծրագիր<ref>{{cite web|url=http://www.montpellier-france.com/Prepare-Book/What-s-on/Not-To-Miss-Events/Mediterranean-Film-Festival-Cinemed|title=Cinemed: Montpellier International Festival of Mediterranean Film – Montpellier Tourist Office|website=Montpellier-france.com|accessdate=7 September 2018}}</ref>: Այլ իրադարձություններ ներառում են պանելային քննարկումներ, ցուցահանդեսներ և հավաքույթներ: Փառատոնը տեղի է ունենում Քորումում և կինոթատրոններում:
 
==Միջազգային հարաբերություններ==
[[File:Montpellier sistercities.jpg|thumb|Ցուցանակ Շարլ դը Գոլ զբոսավայրում, որը ցույց է տալիս Մոնպելիեի քույր քաղաքները:]]
 
===Քույր քաղաքներ===
Մոնպելիեն համարվում է քույր քաղաք հետևյալ քաղաքներին<ref>{{cite web |title=Jumelages|url=http://www.montpellier.fr/30-six-villes-jumelees-a-montpellier-un-jumelage-sur-4-continents.htm|website=montpellier.fr|publisher=Montpellier|language=fr|accessdate=2019-11-15}}</ref>.
{{div col|colwidth=20em}}
*{{flagicon|ESP}} [[Բարսելոն]], [[Իսպանիա]], սկսած 1963թվականից
*{{flagicon|PSE}} [[Բեթլհեմ]], [[Պալեստին]], սկսած 2012թվականից
*{{flagicon|CHN}} [[Չենդու]], [[Չինաստան]], սկսած 1981թվականից
*{{flagicon|MAR}} [[Ֆես]], [[Մարոկկո]] սկսած 2003 թվականից
*{{flagicon|GER}} [[Հայդելբերգ]], [[Գերմանիա]], սկսած1961թվականից
*{{flagicon|GRC}} [[Կոս]], [[Հունաստան]], սկսած 1962թվականից
*{{flagicon|USA}} [[Լուիսվիլ]], [[ԱՄՆ]], սկսած 1955թվականից
*{{flagicon|RUS}} [[Օբնինսկ]], [[Ռուսաստան]], սկսած 2017թվականից
*{{flagicon|ITA}} [[Պալերմո]], [[Իտալիա]], սկսած 2016թվականից
*{{flagicon|BRA}} [[Ռիո դե Ժանեյրո]], [[Բրազիլիա]] սկսած 2011թվականից
*{{flagicon|CAN}} [[Շերբրուկ]], [[Կանադա]], սկսած 2006 թվականից
*{{flagicon|ISR}} [[Տիբերիաս]], [[Իսրայել]], սկսած 1983թվականից
*{{flagicon|ALG}} [[Տլեմսեն]], [[Ալժիր]], սկսած 2009թվականից
{{div col end}}
 
== Ականավոր մարդիկ ==
{{Main category|People from Montpellier}}
 
Մոնպելիեն հանդիսանում է ծծնդավայր հետևյալ մարդկանց համար.
*[[Նարբոնի Աբրահամ բեն Իսահակ]](c. 1110–1179), ''Ha-Eshkol'' աշխատանքի հեղինակ
*[[Սբ. Ռոշ]](1295–1327), Հռոմի ուխտագնաց, դասվել է սրբերի շարքին Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու կողմից
*[[Պիեռ Մանյոլ]](1638–1715), բուսաբան, բույսերի ընտանիքների հասկացության հիմնադիր
*[[Էտիեն-Յասինտ դը Ռատ]](1722–1805), մաթեմատիկոս և աստղագետ
*[[Սիրիլ Ռիգո]](1750–1824), բանաստեղծ
*[[Ժան Ժակ Ռեժի դը Կամբակեր]](1753–1824), իրավաբան և քաղաքական գործիչ, [[Նապոլեոնի օրենսգիրք|Նապոլեոնի օրենսգրքի]] հեղինակը
*[[Գիյեմ Մաթիո]](1753–1837), ռազմական հրամանատար
*[[Լուի-Սեբաստիան Լենորման]](1757–1837), chemist, physicist, inventor and the first modern parachuting pioneer in the world
*[[Օգյուստ Կոնտ]] (1798–1857), հասարակագիտության հիմնադիրը
*[[Անտուան Ժերոմ Բալար]](1802–1876), քիմիկոս
*[[Էմիլ Սեսե]](1814–1863), փիլիսոփա
*[[Շառլ Բերնար Ռենուվիե]](1815–1903), փիլիսոփա
*[[Էդուարդ Ալբեր Ռոշ]](1820–1883), աստղագետ
*[[Ալֆրեդ Բրույա]](1821–1876), արվեստի կոլեկցիոներ
*[[Ալեքսանդր Կաբանել]](1823–1889), նկարիչ
*[[Ռենո դը Վիլբա]](1829–1884), երգեհոնահար, կոմպոզիտոր
*[[Ֆրեդերիկ Բազիլ]](1841–1870), իմպրեսիոնիստ նկարիչ
*[[Հենրի-Շառլ Պյուեշ]](1902–1986), կրոնի պատմաբան
*[[Լեո Մալե]](1909–1996), վիպասան
*[[Հենրի Կարոլ]](1910–1984), ֆրանսիացի կոմպոզիտոր և երգեհոնահար
*[[Ժան Դեմեսյո]](1921–1968), երգեհոնահար, դաշնակահար, կոմպոզիտոր և մանկավարժ
*[[Ժան-Լյուկ Դեհեն]](1940–2014), Բելգիայի վարչապետ
*[[Դիդիե Օրիոլ]](ծնված 1958թ.), հանրահավաքների առաջնորդ
*[[Ռեմի Գեյար]](ծնված 1975թ.), հայտնի ֆրանսիացի կատակերգու
*[[Սոֆի Դիվրի]](ծնված1979թ.), գրող
*[[Սյուզան Վերդիե]](1745–1813), գրող
 
Այլ հայտնի բնակիչներ.
*[[Ֆրանսուա Ռաբլե]] (1493–1553), Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
*[[Միշել Նոստրադամուս]] (1503–1566), Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
*[[Պիեռ Ժոզեֆ Ամորիո]](1741–1824), կենդանաբան
*[[Ժան-Լուի Միշել]](1785–1865), սուսերամարտիկ
*[[Աժենո Ազեմա դը Մոնգրավիե]](1805–1863), Մոնպելիեի հրետանային դպրոցի տնօրեն
*[[Ժան Գաստոն Դարբու]] (1842–1917), մաթեմատիկոս
*[[Ժոսիա Բրաուն-Բլանկե]](1884–1980), բուսաբան
*[[Ժան Մուլեն]](1899–1943), հայտնի ֆրանսիացի ընդդիմադիր [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքում, ով սովորել և աշխատել է Մոնպելիեում
*[[Ալեքսանդր Գրոթենդիք]](1928–2014), մաթեմատիկոս
*[[Նիկոլա Կարաբատիք]](ծնված 1984թ.), [[հանդբոլ]] խաղացող
*[[Պոլ Վալերի]] (1871–1945), Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
*[[Էնվեր Խոջա]] (1908–1985), Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
*[[Տահա Հուսեյն]] (1889–1973), Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
*[[Միշել Նավրատիլ]](1908–2001), փրկվել է խորտակված [[Տիտանիկ|Տիտանիկից]]
*[[Գայ Դելիզլ]](ծնված1966թ.), կանադացի մուլտիպլիկատոր և հեղինակ<ref>{{cite web |url = http://france3-regions.francetvinfo.fr/languedoc-roussillon/2015/01/31/le-dessinateur-montpellierain-guy-delisle-va-passer-du-cocon-familial-la-tchetchenie-645069.html | title = Le dessinateur montpelliérain Guy Delisle va passer du cocon familial à la Tchétchénie | publisher=[[France3]] | date=January 31, 2015 | access-date=May 14, 2015 | author=[[France3]] and [[Agence France-Presse|AFP]] }}</ref>
*[[Ադամանտիոս Կորիաս]] (1748–1833), հույն հումանիստ գիտնական, Մոնպելիեի համալսարանի ուսանող
 
==Մոնպելիե անունով կոչված այլ վայրեր==
«Մոնպելիեն» օգտագործվել է որպես այլ քաղաքների և փողոցների անուն չորս մայրցամաքներում<ref name=all>{{cite web| url=http://www.allthemontpelliers.org | title=All the Montpelliers | year=2005}} {{Unreliable source?|date=August 2009}}</ref>: Շատ վայրեր Անգլիայում, Շոտլանդիայում, ՈՒելսում և Իռլանդիայում կրում են Մոնպելիե անվանումը: «Մոնպելիե» գրելաձևը տարածված է և ունի վաղ ծագում: [[Բրյուեր|Բրյուերը]] օգտագործում է այս գրելաձևը: Առաջին օրինակը 19-րդ դարում ի հայտ է եկած Մոնպելիե արվարձանն է [[Բրայթոն|Բրայթոնում]]<ref name="MC1">{{cite web|title=Montpelier & Clifton Hill Conservation Area Character Statement|url=http://www.brighton-hove.gov.uk/sites/brighton-hove.gov.uk/files/downloads/conservation/Character_Area_Montpelier_Clifton__Final.pdf|publisher=Brighton & Hove City Council (Design & Conservation Department)|date=20 October 2005|page=1|accessdate=31 July 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140819082203/http://www.brighton-hove.gov.uk/sites/brighton-hove.gov.uk/files/downloads/conservation/Character_Area_Montpelier_Clifton__Final.pdf|archivedate=19 August 2014|url-status=live}}</ref>:
 
The capital of the American state of [[Vermont]] was named [[Montpelier, Vermont|Montpelier]] because of the high regard in which the Americans held the French<ref>{{cite book |author=Swift, Esther Munroe |title=Vermont Place Names: Footprints of History |year=1977 |publisher=Houghton Mifflin |pages=451–454 |isbn=0-8289-0291-7}}</ref> who had aided their [[American Revolutionary War|Revolutionary War]] against the [[Kingdom of Great Britain|British]]. Several other American cities are also named Montpelier.
 
Places named Montpelliers/Montpeliers are also found in Australia, Canada, South Africa, and the Caribbean.
 
== Քույր քաղաքներ ==
* {{դրոշավորում|ԱՄՆ}} [[Լուիսվիլ]] ([[1955]])
* {{դրոշավորում|Գերմանիա}} Խայդելբերգ ([[1961]])
* {{դրոշավորում|Իսպանիա}} [[Բարսելոն]] ([[1963]])
* {{դրոշավորում|Չինաստան}} [[Չենդու]] ([[1981]])
* {{դրոշավորում|Իսրայել}} Տվերիա ([[1983]])
* {{դրոշավորում|Մարոկկո}} [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] ([[2003]])
* {{դրոշավորում|Ալժիր}} Տլեմսեն ([[2009]])
* {{դրոշավորում|Հնդկաստան}} Ջայպուր ([[2009]])
* {{դրոշավորում|Բրազիլիա}} [[Ռիո դե Ժանեյրո]] ([[2011]])
== Արտաքին հղումներ ==
* Лента новостей Монпалье
* Сайт мэрии города (фр.)
== Ծանոթագրություններ ==
=== Մեջբերումներ ===
{{ծանցանկ}}
{{Reflist}}
{{Արտաքին հղումներ}}
 
[[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի քաղաքներ]]
=== Աղբյուրներ ===
{{refbegin}}
* [http://www.insee.fr/en/home/home_page.asp INSEE]
* {{cite book |last=Lewis|first=Archibald |title = The Guillems of Montpellier: A Sociological Appraisal |year=1971 }}
{{refend}}
 
==Գրականություն==
 
* {{Citation |publisher = John Murray |location = London |title = A handbook for travellers in France |date = 1861 |chapterurl=https://archive.org/stream/handbookfortrave1861john#page/468/mode/2up |chapter= Montpellier |ol = 24627024M }}
* {{cite book |url=https://archive.org/details/southeasternfra00firgoog |title=South-eastern France |publisher=Karl Baedeker |location=Leipsic |year=1898 |edition=3rd |chapterurl= https://archive.org/stream/southeasternfra00firgoog#page/n90/mode/2up |chapter= Montpellier }}
* {{Citation |encyclopedia = Encyclopædia Britannica |location = New York |title = The Encyclopaedia Britannica |chapterurl = https://archive.org/stream/encyclopaediabri18chisrich#page/788/mode/2up |chapter= Montpellier |date = 1910 |oclc = 14782424 |edition=11th }}
 
==Արտաքին աղբյուրներ==
{{Wikivoyage}}
{{Commons|Montpellier}}
* [https://web.archive.org/web/20060620014817/http://us.montpellier.fr/ Official website]
 
{{Geographic location
|title = Destinations from Montpellier
|Northwest = [[Bordeaux]] {{convert|484|km|mi|0|abbr=on}}
|North = Paris {{convert|748|km|mi|0|abbr=on}}
|Northeast = [[Lyon]] {{convert|304|km|mi|0|abbr=on}}
|West = [[Toulouse]] {{convert|242|km|mi|0|abbr=on}}
|Centre = ''Montpellier''
|East = [[Nice]] {{convert|326|km|mi|0|abbr=on}}
|Southwest = [[Barcelona]] {{convert|346|km|mi|0|abbr=on}}
|South = ''[[Mediterranean sea]]'' {{convert|10|km|mi|0|abbr=on}}
|Southeast = [[Marseille]] {{convert|170|km|mi|0|abbr=on}}
}}
 
{{Hérault communes}}
{{Préfectures of départements of France}}
{{Cities in France}}
 
{{Authority control}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մոնպելիե» էջից