«Ագուլիսի ջարդեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ագուլիսի ջարդեր''', [[1919]] թվականի [[Դեկտեմբերի 24|դեկտեմբերի 24]]-ից 25-ը [[Ագուլիս]] քաղաքի հայ բնակչության կոտորած և տեղահանում։ Այդ ընթացքում կոտորվել են [[Վերին Ագուլիս|Վերին]] և Ներքին Ագուլիսների հայկական բնակչությունը<ref>[http://asbarez.com/arm/361187/%D4%B1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%AB-%D4%B5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%AB-100%D6%80%D5%A4-%D5%8F%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%B6-%D4%B8%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB/ Ագուլիսի Եղեռնի 100րդ Տարելիցին Ընդառաջ ԿիզակէտJanuary 2, 2020]</ref>։

[[Ագուլիս]]ը մինչև ջարդերը եղել է մշակութային մեծ քաղաք՝ 17-րդ դարում ունենալով 8,000 հայկական ընտանիքներ։ [[Ագուլիսի բարբառ]]ը հայերենում եղել է որպես առանձին բարբառ։ 1919 թվականի ապրիլին Գողթան գավառից գրող [[Հարություն Թումանյան]]ը, կանխազգալով մոտալուտ վտագները, գրել է «Միր հըգադարձ վաթանը» («Մեր հոգադարձ Հայրենիքը») բանաստեղծությունը՝ տպագրելով [[Զօկի ճրօյգը]]<ref>[http://tert.nla.am/archive/NLA%20AMSAGIR/zoki/1919(1).pdf Զօկի Ճրօյգը]</ref> Ագուլիսի բարբառով ամսաթերթում<ref>[https://artsakhlib.am/2019/09/06/%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%AB-%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%AB-%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%BE%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D5%A8/ Ագուլիսի եղեռնի խոսուն վավերագիրը]</ref>, որտեղ նկատվում էր Ագուլիսի նկատմաբ նրա անհանգստությունը։

Ըստ պետական գործիչ Սերգեյ Մելիք—Յոլչյանի՝ [[Լեռնահայաստանի հանրապետություն|Լեռնահայսստանից]]ից [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստանի]] արտգործնախարարին ուղարկած հեռագրի Նախիջևանի և [[Օրդուբադի շրջան|Օրդուբադի]] թաթարները, թուրքական եւև ադրբեջանական սպաներ Խալիլ բեյի, Էդիֆ բեյի եւև ուրիշների գլխավորությամբ Ներքին Ագուլիսի կոտորածից հետո, կոտորել են Վերին Ագուլիսի ամբողջ բնակչությանը: Ըստ հեռագրի Վերին Ագուլիսում սպաննվել է 400 մարդ, իսկ Ներքին Ագուլիսում՝ 1000 մարդ<ref>[http://tert.nla.am/archive/HGG%20TERT/harach%20erevan/1920(9).pdf «Յառաջ», ՀՅԴ պաշտօնաթերթ, ԵրեւանԵրևան, 13 Յունուարի 1920թ.]</ref>: Այնտեղ նշվում է նաև, որ 20 գեղեցիկ հայ աղջիկների իբրև նվեր հանձնվել են թուրքը սպաներին։

Ջարդերի մասին գրել է նաև ծնունդով Ագուլիսից, ջարդերի ականատես [[Հովհաննես Հախնազարյան]]ը իր՝ «Գողթան Գաւառ. Ագուլիսի ԵւԵվ Շրջակայ Գիւղերի Եղեռնը» հուշագրությունում։ Որտեղ նա պատմում է թուրքերը դաժանությունները և իր փախուստը մոտակա [[Ցղնա (գյուղ)|Ցղնա]] գյուղ, որտեղ նորից ենթարկվել են հարձակման՝ կորցրնելով է իր ամբողջ ընտանիքը։