«Նեմեսիս գործողություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
'''«Նեմեսիս»''' -
== Կազմակերպումը ==
{{Հայոց Ցեղասպանություն}}
Գործողության կատարման որոշումը կայացվել է [[1919]] թվականին [[Երևան]]ում
Գործողության կազմակերպիչները նշում էին, որ կատարում են [[1919]] թվականի [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] դատարանի որոշումը՝<ref>[http://www.armenian-genocide.org/current_category.50/affirmation_list.html Թուրքական ռազմական դատարանի որոշումը, 1919 թ. {{ref-en}}]</ref>
▲Գործողության կատարման որոշումը կայացվել է [[1919]] թվականին [[Երևան]]ում [[ՀՅԴ|Հայ Հեղափոխական Դաշնակցության]] IX ընդհանուր ժողովում, որոշվել է ի կատար ածել երիտթուրք (Միություն և Առաջադիմություն կուսակցություն) պարագլուխների նկատմամբ դատավճիռը: Նշվել է ցեղասպանության հանցագործների 650 անուն, որոնցից առանձնացվել են 41 գլխավոր հանցագործները: «Նեմեսիս » գործողությունն իրականացնելու համար ստեղծվել են պատասխանատու մարմին (ղեկավար` [[ԱՄՆ]]-ում [[ՀՀ|Հայաստանի Հանրապետության]] ներկայացուցիչ [[Արմեն Գարո]]) և հատուկ Ֆոնդ (ղեկավար` [[Շահան Սաթճակլյան]]): Գործողության օպերատիվ ղեկավարությունն ու նյութական ապահովումը իրագործելու էին [[Շահան Նաթալի]]ն և [[Գրիգոր Մերջանով]]ը: Հանցագործներին հայտնաբերելու գործը ղեկավարելու էր [[Հրաչ Փափազյան]]ը, որը որպես թուրք ուսանող կարողացել էր թափանցել երիտթուրք վտարանդիական բարձր շրջաններ: «Նեմեսիս» գործողությունը նախապատրաստվել է մանրամասնորեն: Գործուղության կազմակերպչական կենտրոններն էին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] «Ճակատամարտ» և [[Բոստոն]]ի «Դրոշակ» թերթերի խմբագրատները: Վրիժառուների խմբերը յուրաքանչյուրում 3-5 մարդ, հետապնդելու էին կոնկրետ հանցագործին և հարմար պահին դատավճիռն ի կատար էին ածելու:
▲Գործողության կազմակերպիչները նշում էին, որ կատարում են [[1919]] թվականի [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] դատարանի որոշումը՝<ref>[http://www.armenian-genocide.org/current_category.50/affirmation_list.html Թուրքական ռազմական դատարանի որոշումը, 1919 թ. {{ref-en}}]</ref> ըստ որի հեռակա մահվան էին դատապարտվել [[Հայոց Ցեղասպանություն|հայերի ցեղասպանությունը]] կազմակերպիչներ՝ Թալեաթը, Էնվերը, Նազիմը, Ջեմալը, Բեհաէդդին Շաքիրը և ուրիշները [[Թուրքիա]]ն պատերազմի մեջ ներքաշելու, հայերի տեղահանությունն ու ցեղասպանությունը կազմակերպելու մեջ և հեռակա դատապարտվել մահվան:
== Հիմնական գործողությունները ==
* [[1921]] թվականի [[մարտի 15]]-ին [[Սողոմոն Թեհլերյան]]ը [[Բեռլին]]ում սպանել է [[
* [[1921]] թվականի [[դեկտեմբերի 5]]-ին [[Արշավիր Շիրակյան]]ը [[Հռոմ]]ում սպանել է երիտթուրք կուսակցության առաջին կաբինետի ղեկավար Սայիդ Հալիմին:
* [[1922]] թվականի [[ապրիլի 17]]-ին [[Արշավիր Շիրակյան]]ն ու [[Արամ Երկանյան]]ը [[Բեռլին]]ում վերացրել են [[
* [[1922]] թվականի [[հուլիսի 25]]-ին [[Թիֆլիս]]ում [[Պետրոս Տեր-Պողոսյան]]ը և [[Արտաշես Գևորգյան]]ը սպանել են [[Թուրքիա]]յի ռազմածովային ուժերի նախկին նախարար [[Ջեմալ փաշա|Ջեմալին]], որին դաժանության համար «մսագործ» էին անվանում:»<ref>Cleveland, William: ''A History of the Modern Middle East''. Boulder: Westview Press, 2004. «World War I and the End of the Ottoman Order», 146—167. {{ref-en}}</ref> Այդ գործողությանը մասնակցել են նաև [[Ստեփան Ծաղիկյան]]ը և [[Զարեհ Մելիք-Շահնազարյանց]]ը:
* [[1920]] թվականի [[հունիսի 19]]-ին [[Արամ Երկանյան]]ը գնդակահարել է [[Ադրբեջան]]ի նախկին վարչապետ Ֆաթալի Խան Խոյսկիին և վիրավորել նրա ընկեր Խան Մահմադովին
* [[1921]] թվականի [[հուլիսի 21]]-ին [[Միսակ Թոռլակյան]]ը [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] սպանել է [[Ադրբեջան]]ի ներքին գործերի նախկին նախարար Բիհբութ Ժիվանշիր Խանին: Թոռլակյանի գործընկերներն էին [[Երվանդ Ֆունդուկյան]]ն ու [[Հարություն Հարությունյան]]ը: Անգլիական Ռազմական Դատարանը դատել է Թոռլակյանին և արդարացրել՝ որպես անմեղսունակ:
== Դավաճանների սպանությունը ==
[[1920]] թվականին «Նեմեսիս» գործողության շրջանակներում, դատապարտվել և գնդակահարվել են մի շարք [[հայ]] դավաճաններ.
* [[1920]] թվականին [[Սողոմոն Թեհլերյան]]ը սպանել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]]
* [[1920]] թվականի [[մարտի 27]]-ին [[Արշավիր Շիրակյան]]ը գնդակահարել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] Վահե Իհսսանին (Եսայան): Իհսսանը թուրքերի համար կազմել էր [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] հայ մտավորականների ցուցակ,
* [[1914]] թվականին [[Հնչակյան կուսակցություն]]ը կազմակերպել էր ընդհանուր համագումար [[Ռումինիա]]յում, Թալեաթին մահափորձ կազմակերպելու համար: Ադուր Յասյանը դավաճանեց
Սպանության մեղադրանքով Թելհերյանը ձերբակալվել և դատարան է կանչվել: [[Հունիսի 2]]-ից 3-ը տեղի ունեցած դատավարության ընթացքում ամբաստանյալը պատմել է իր ընտանիքի և Հայոց Ցեղասպանության պատմությունը, հիմնավորել է իր կատարած սպանությունը: Գերմանական դատարանը (նախագահ` դոկտոր Լեմբերգ) Թեհլերյանին անպարտ է ճանաչել:▼
▲* [[1920]] թվականին [[Սողոմոն Թեհլերյան]]ը սպանել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] Թուրքիայի գաղտնի ոստիկանության քաղաքական ղեկավար Մկրտիչ Հարությունյանին:
▲* [[1920]] թվականի [[մարտի 27]]-ին [[Արշավիր Շիրակյան]]ը գնդակահարել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] Վահե Իհսսանին (Եսայան): Իհսսանը թուրքերի համար կազմել էր [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] հայ մտավորականների ցուցակ որոնք սպանվեցին [[1915]] թվականին:
▲* [[1914]] թվականին [[Հնչակյան կուսակցություն]]ը կազմակերպել էր ընդհանուր համագումար [[Ռումինիա]]յում, Թալեաթին մահափորձ կազմակերպելու համար: Ադուր Յասյանը դավաճանեց հայերին և [[Հնչակյան կուսակցություն|Հնչակյան կուսակցության]] 21 անդամներ սպանվեցին: [[Արշակ Եզդանյան]]ը գնդակահարեց դավաճան Յասյանին:
▲Սպանության մեղադրանքով Թելհերյանը ձերբակալվել և դատարան է կանչվել: Հունիսի 2-ից 3-ը տեղի ունեցած դատավարության ընթացքում ամբաստանյալը պատմել է իր ընտանիքի և Հայոց Ցեղասպանության պատմությունը, հիմնավորել է իր կատարած սպանությունը: Գերմանական դատարանը (նախագահ` դոկտոր Լեմբերգ) Թեհլերյանին անպարտ է ճանաչել:
== Չկայացած դատավճիռներ ==
Դատավճռի ցուցակը գլխավորում էին
* Էնվերը [[Գերմանիա]]յից [[Բաքու|Բաքվով]] անցել էր [[Միջին Ասիա]]:Այստեղ նա ղեկավարել է հակախորհրդական բասմաչական շարժումը: [[1922]] թվականին կարմիր բանակի հրամանատր [[Հակոբ Մելքումով]]ը գնդակահարել է Էնվերին [[Տաջիկստան]]ում:▼
* Նազիմը վերադարձավ [[Թուրքիա]], որտեղ կարճ ժամանակ անց [[Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Քեմալ Աթաթուրքի]] դեմ մահափորձի համար մահապատժի է ենթարկվեց:▼
▲* Էնվերը [[Գերմանիա]]յից [[Բաքու|Բաքվով]] անցել էր [[Միջին Ասիա]]: Այստեղ նա ղեկավարել է
▲* Նազիմը վերադարձավ [[Թուրքիա]], որտեղ կարճ ժամանակ անց
== Գործողության մասնակիցները ==
Տող 58 ⟶ 56՝
{{Հայ ազատագրական շարժում}}
{{Մեծ Եղեռն}}
[[Կատեգորիա:Նեմեսիս գործողություն| ]]
[[Կատեգորիա:Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն]]
|