«Բոտուլիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Բոտուլիզմ,''' հազվադեպ հանդիպող և պոտենցիալ մահացու հիվանդություն, որը հարուցվում է [[Կլոստրիդիում բոտուլինում|Կլոստրիդիում բոտուլինումի]]ի կողմից արտադրվող թույներով (տոքսիններ)<ref name=WHO2013/>։ [[Հիվանդություն|Հիվանդությունը]]ը սկսվում է [[Թուլությամ|թուլությամբթուլությամ]]բ, [[Հոգնածություն|հոգնածությամբ]], տեսողության և լսողության խանգարմամբ<ref name="WHO2013" />։ Ավելի ուշ կարող է միանալ ձեռքերի, կրծքավանդակի մկանների և ոտքերի թուլություն<ref name="WHO2013" />։ Կարող է դիտվել նաև փսխումներ և դիարեա<ref name=WHO2013>{{cite web|title=Botulism Fact sheet N°270|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs270/en/|work=World Health Organization|accessdate=17 November 2017|date=October 2017|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171011152825/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs270/en/| archivedate=11 October 2017|df=}}</ref>։ [[Հիվանդություն|Հիվանդությունը]]ը հիմնականում ընթանում է առանց [[Ջերմություն|ջերմության]] բարձրացման<ref name="WHO2013" />։

Բոտուլիզմը կարող է տարածվել տարբեր ճանապարհներով<ref name="WHO2013" />։ Բակտերիալ սպորները, որոնք առաջացնում են [[Հիվանդություն|հիվանդությունըհիվանդություն]]ը, տարածված են ինչպես հողի, այնպես էլ ջրի միջոցով<ref name="WHO2013" />։ Որոշակի պայմաններում նրանք արտադրում են [[բոտուլոտոքսին]]<ref name="WHO2013" />։ Սննդային բոտուլիզմով մարդիկ հիվանդանում են, երբ ընդունում են բոտուլոտոքսին պարունակող սնունդ<ref name="WHO2013" />։ Մանկական տարիքում բոտուլիզմը առաջանում է, երբ բակտերիաները հայտնվում են աղիներում և արտադրում են թույն<ref name="WHO2013" />։ Սովորաբար դա լինում է մինչև վեց ամսեկան երեխաների մոտ, քանի որ դեռևս օրգանիզմի պաշտպանական մեխանիզմները լիովին զարգացած չեն<ref name="WHO2013" />։ Վերքային բոտուլիզմը հանդիպում է այն մարդկանց շրջանում, ովքեր օգտագործում են թմրանյութեր<ref name="WHO2013" />։ Այդ դեպքում սպորները հայտնվում են վերքային խողովակում և թթվածնի բացակայության պայմաններում արտադրում են թույն<ref name="WHO2013" />։ Այն ուղղակիորեն չի կարող փոխանցվել մարդկանց մինչև<ref name="WHO2013" />։ Ախտորոշումը հաստատվում է, երբ հիվանդի մոտ հայտնաբերվում է բակտերիան կամ թույնը<ref name="WHO2013" />։

Առաջնահերթ կանխարգելումը ճիշտ սննդի պատրաստումն է<ref name="WHO2013" />։ Թույնը ոչնչանում է 85 &nbsp;°C ջերմաստիճանային պայմաններում 5 րոպե եռացնելիս<ref name="WHO2013" />։ Մինչև 12 ամսական երեխաներին չի թույլատրվում օգտագործել մեղր, քանի որ այն իր մեջ պարունակում է հարուցիչը<ref name="WHO2013" />։ Բուժումը կատարվում է հակաբոտուլինային շիճուկների միջոցով, որը օգտագործվում է [[Բոտուլոտոքսին|բոտուլոտոքսինիբոտուլոտոքսին]]ի չեզոքացման նպատակով<ref name="WHO2013" />։ Մահացությունը կազմում է 5-10%<ref name="WHO2013" />: Հիվանդության անվանումը ստացել է [[լատիներեն]] բոտուլուս բառից, որը նշանակում է երշիկ<ref>{{cite web|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aalphabetic+letter%3DB%3Aentry+group%3D17%3Aentry%3Dbotulus|title=A Latin Dictionary|last1=Lewis|first1=Charlton T.|last2=Short|first2=Charles|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140814203951/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aalphabetic+letter%3DB%3Aentry+group%3D17%3Aentry%3Dbotulus|archivedate=2014-08-14|accessdate=2014-06-09|deadurl=no|df=}}</ref>։ Առաջին անգամ այս հիվանդության մասին խոսվել է 1793 թվականին Գերմանիայում<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=BZeGAgAAQBAJ&pg=PA1|title=Manual of Botulinum Toxin Therapy|last1=Truong|first1=Daniel|last2=Dressler|first2=Dirk|last3=Hallett|first3=Mark|last4=Zachary|first4=Christopher|date=2014|publisher=Cambridge University Press|isbn=9781107654334|edition=2|page=1|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170910144658/https://books.google.am/books?id=BZeGAgAAQBAJ&pg=PA1|archivedate=2017-09-10|deadurl=no|df=}}</ref>։

Սովորաբար առաջինը ախտահարվում է XII գանգուղեղային նյարդերի կորիզները, որի հետևանքով դիտվում է ակնային ախտանիշներ՝ [[երկտեսություն]], ակնագնդերի շարժման սահմանափակում ընդհուպ լրիվ անհնարինություն (հայացքի պարեզ), կլման ակտի խանգարում և դեմքի միմիկայի մկանների ախտահարում։ Կարող է ախտահարվել նաև [[Վեգետատիվ նյարդային համակարգ|վեգետատիվ նյարդային համակարգը,]] որի հետևանքով դիտվում է բերանի և կոկորդի չորություն (թքարտադրության նվազման հետևանքով), [[Հիպոտենզիա|պոստուրալ հիպոտենզիա]] (արյան ճնշման անկում հորիզոնական դիրքից ուղղահայաց դիրքի անցնելիս) և [[փորկապություն]] (աղիների գալարակծկանքի նվազման հետևանքով)<ref name=Sobel>{{cite journal |last1=Sobel |first1=J. |title=Botulism |journal=Clinical Infectious Diseases |volume=41 |issue=8 |pages=1167–73 |year=2005 |pmid=16163636 |doi=10.1086/444507 }}</ref>։

Որոշ թույներ (B և E) առաջացնում են սրտխառնոց, փսխում, խոսքի խանգարում<ref name="Sobel" />։ Այնուհետև մկանային թուլությունը տարածվում է ձեռքերի և ոտքերի մկանների վրա<ref name=Sobel>{{cite journal |last1=Sobel |first1=J. |title=Botulism |journal=Clinical Infectious Diseases |volume=41 |issue=8 |pages=1167–73 |year=2005 |pmid=16163636 |doi=10.1086/444507 }}</ref>։

Ծանր դեպքերում բոտուլիզմը բերում է շնչառական մկանների աշխատանքի թուլացման, որն էլ բացասաբար է ազդում գազափոխանակության վրա։ Շնչառության խանգարումն ու կանգը բոտուլիզմով հիվանդների մահվան հիմնական պատճառն է հանդիսանում։<ref name="Sobel" />։

Մանկական բոտուլիզմը առաջին անգամ արձանագրվել է 1976 թվականին։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում այն բոտուլիզմի ամենատարածված տեսակն է։ Մանկական բոտուլիզմը ախտահարում է կյանքի առաջին տարում, որից դեպքերի 90%-ը բաժին է հասնում մինչև վեց ամսական երեխաներին<ref name="SSAIBchap">{{cite book|url=http://www.infantbotulism.org/readings/ibchap.pdf|title=Textbook of Pediatric Infectious Diseases|author=Arnon SS|date=2004|publisher=WB Saunders|editor1=Feigin RD|edition=5th|location=Philadelphia|pages=1758–66|chapter=Infant Botulism|editor2=Cherry JD|editor3=Demmler GJ|editor4=Kaplan SL|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110726180149/http://www.infantbotulism.org/readings/ibchap.pdf|archivedate=2011-07-26|deadurl=no|df=}}</ref>։ Մանկական բոտուլիզմը առաջանում է, երբ բոտուլինումի սպորները ներթափանցում են աղիներ և ենթարկվում գաղութացման։ Երեխաների աղիները կարող են գաղութացվել, երբ նորմալ միկրոֆլորայի բակտերիաների քանակությունը և կազմը բավարար չէ ճնշելու Կ. Բոտուլինումին, ինչպես նաև դրան նպաստում է լեղաթթուների ցածր մակարդակը<ref name="Caya2004">{{cite journal|last1=Caya|first1=James G.|last2=Agni|first2=Rashmi|last3=Miller|first3=Joan E.|year=2004|title=''Clostridium botulinum'' and the Clinical Laboratorian: A Detailed Review of Botulism, Including Biological Warfare Ramifications of Botulinum Toxin|url=http://www.archivesofpathology.org/doi/10.1043/1543-2165(2004)128%3C653:CBATCL%3E2.0.CO;2|journal=Archives of Pathology & Laboratory Medicine|volume=128|issue=6|pages=653–62|doi=10.1043/1543-2165(2004)128<653:CBATCL>2.0.CO;2|pmid=15163234|accessdate=21 June 2016}}</ref>:

Կ. Բոտուլինումի սպորները արտադրում են բոտուլոտոքսին, որը ներծծվելով անցնում է արյան հուն և տարածվում ամբողջ օրգանիզմով առաջացնելով պարալիչներ՝ արգելակելով նյարդամկանային միացման հատվածում ացետիլխոլին միջնորդանյութի ձերբազատումը: Մանկական բոտուլիզմին բնորոշ ախտանշաններն են ՝ [[փորկապություն]], [[լեթարգիա]], թուլություն, կերակրման դժվարություն, ձայնի փոփոխություն, պրոգրոսիվող լուծանք (պարալիչ)։ ՄեծամասամբՄեծ մասամբ նորածինների մոտ առաջին կլինիկական ախտանիշը լինում է փորկապությունը, որը հաճախ մնում է աննկատ<ref name="Infant Botulism">{{Cite web|url=http://kidshealth.org/en/parents/botulism.html|title=Infant Botulism|website=kidshealth.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161007110000/http://kidshealth.org/en/parents/botulism.html|archivedate=2016-10-07|access-date=2016-09-28|deadurl=no|df=}}</ref>։

Մեղրը համարվում է բոտուլինումի հարուցիչների պահեստ։ Այդ պատճառով մինչև մեկ տարեկան երեխաներին արգելված է մեղր օգտագործել<ref name="Caya2004" />։ Ենթադրվում է, որ մանկական բոտուլիզմի դեպքերի գերակշիռ մասը տեղի է ունենում բնական միջավայրերից սպորներ ձեռք բերելու միջոցով: Կ. Բոտուլինումը ամենուրեք տարածված հողատարածքային մանրէ է: Բոտուլիզմով հիվանդներից շատերը ապրում են շինհրապարակների հարևանությամբ<ref name="Infant botulism literature review">{{cite journal|last1=Domingo|first1=Rose M|last2=Haller|first2=Jerome S|last3=Gruenthal|first3=Michael|date=1 Nov 2008|title=Infant Botulism: Two recent cases and a literature review|journal=Journal of Child Neurology|volume=23|issue=11|page=1340|doi=10.1177/0883073808318200|accessdate=}}</ref>:

Մանկական բոտուլիզմը չունի հեռակա կողմնակի էֆեկտներ, բայց կարող է նպաստել ներհիվանդանոցային վարակների տարածմանը։ Բոտուլիզմը կարող է բերել մահվան շնչառական անբավարարության հետևանքով։

Բոտուլինում կլոստրիդիան դա [[Անաերոբներ|անաէրոբ]], [[Gram-positive bacteria|գրամ դրական]], սպոր առաջացնող ցուպիկ է։ [[Բոտուլոտոքսին]]ի մեկ միկրոգրամի ներշնչումը մահացու չափաբաժին է համարվում մարդու համար<ref name="Emmeluth2010">{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=3fzYL6virMQC&pg=PA38|title=Botulism|author=Donald Emmeluth|publisher=Infobase Publishing|year=2010|isbn=978-1-60413-235-9|page=38|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170101014327/https://books.google.am/books?id=3fzYL6virMQC&pg=PA38|archivedate=2017-01-01|deadurl=no|df=}}</ref>։ Բոտուլոտոքսինը շրջափակման է ենթարկում խոլինէրգիկ նյարդային վերջույթներում [[Ացետիլխոլին|ացետիլխոլինիացետիլխոլին]]ի ձերբազատումը, ինչի հետևանքով զարգանում է ծայրամասային լուծանք (պարալիչ)։ Ծանր դեպքերում բոտուլիզմը կարող է բերել շնչառական անբավարարության, կրծքավանդակի մկանների լուծանքի, որն էլ կարող է հանգեցնել մահվան<ref name="Arnon">{{cite journal|last1=Arnon|first1=Stephen S.|last2=Schechter|first2=Robert|last3=Inglesby|first3=Thomas V.|last4=Henderson|first4=Donald A.|last5=Bartlett|first5=John G.|last6=Ascher|first6=Michael S.|last7=Eitzen|first7=Edward|last8=Fine|first8=Anne D.|last9=Hauer|first9=Jerome|year=2001|title=Botulinum toxin as a biological weapon: medical and public health management|journal=JAMA|volume=285|issue=8|pages=1059–70|doi=10.1001/jama.285.8.1059|pmid=11209178|first10=Marcelle|last10=Layton|first11=Scott|last11=Lillibridge|first12=Michael T.|last12=Osterholm|first13=Tara|last13=O'Toole|first14=Gerald|last14=Parker|first15=Trish M.|last15=Perl|first16=Philip K.|last16=Russell|first17=David L.|last17=Swerdlow|first18=Kevin|last18=Tonat}}</ref>։

Սխալ պատրաստված և ոչ ճիշտ պայմաններում պահված պահածոներն հանդիսանում են սննդային բոտուլիզմի առաջացման հիմնական պատճառ։ Երբեմն բոտուլիզմով թունավորման դեպքեր գրանցվում են ապխտած մսից և ձկնեղենից։ Ձուկը, որը եղել է մարինացված առանց աղի, նատրիումի բարձր պարունակությամբ կամ ոչ թթու միջավայրում նույնպես ռիսկի գործոն է հանդիսանում սննդային բոտուլիզմի։ Ինչպես նաև ապխտած ձուկը պահպանված բարձր ջերմաստիճանային պայմաններում։ Սննդային բոտուլիզմը առավել հաճախ առաջանում է տնային պայմաններում պատրաստված պահածոներից<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/botulism/|title=Botulism, General Information|publisher=Centers for Disease Control and Prevention|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160803091921/http://www.cdc.gov/botulism/|archivedate=2016-08-03|accessdate=2016-08-05|deadurl=no|df=}}</ref>:

Սննդային բոտուլիզմը առաջանում է այն աղտոտված սննդից, որտեղ կան նպաստավոր պայմաններ սպորների աճի համար։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ մեկից ավելի մարդիկ են օգտվում միևնույն սննդից, ապա հիվանդանում են միաժամանակ մի քանի հոգի։ Սիմպտոմները հաճախ առաջանում են ուտելուց 12–36 ժամ անց, սակայն կարող են առաջանալ նաև 6 ժամից մինչը 10 օրվա ընթացքում<ref>{{cite web|url=http://www.bt.cdc.gov/agent/botulism/factsheet.asp|title=Facts About Botulism|date=October 14, 2001|work=Emergency Preparedness and Response|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110705125238/http://www.bt.cdc.gov/agent/botulism/factsheet.asp|archivedate=July 5, 2011|accessdate=July 2, 2011|deadurl=yes|df=}}</ref>։

Վերքային բոտուլիզմը առաջանում է, երբ վերքը աղտոտվում է մանրէով, որից հետո թույնը ներթափանցում է արյան մեջ: Այն ավելի տարածվեց 1990-ական թվականներին, երբ սկսեցին օգտագործել ինյեկցիոն (ներարկում նարկոտիկներ)<ref name="Sobel" />: Վերքային բոտուլիզմը հանդիպում է 29% դեպքերում:

Կլոստրիդում բոտուլինումը անաէրոբ, գրամ դրական միկրոբ է, որը արտադրում է սուբտերմինալ էնդոսպորներ<ref name="ic.ucsc.edu">{{cite web|url=http://ic.ucsc.edu/~flegal/etox80e/SpecTopics/botulism.html|title=ETOX 80E -Botulism|publisher=University of California, Santa Cruz|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130509030327/http://ic.ucsc.edu/~flegal/etox80e/SpecTopics/botulism.html|archivedate=2013-05-09|accessdate=2014-02-12|deadurl=no|df=}}</ref>։

Գոյություն ունի ութ սերոլոգիական տարբեր բակտերիաներ, որոնք նշվում են A-ից H տառերով։ Տոքսինը ազդում է միևնույն մեխանիզմով՝ խոլինէրգիկ նյարդային վերջույթներում [[Ացետիլխոլին|ացետիլխոլինիացետիլխոլին]]ի ձերբազատում և առաջացնում է հետևյալ ախտանշանները՝ մկանային պարալիչ, տեսողության խանգարում, [[Պտոզ (վերին կոպ)|պտոզ]], սրտխառնոց, [[փսխում]], [[փորլուծություն]] կամ [[փորկապություն]], շնչառության դժվարացում։

Որոշ տիպեր ունեն բնորոշ հոտ և ունեն պրոտեոլիտիկ հատկություն (տիպ A և մի քանիսը B-ից և F-ից)։ Տիպ E և մի քանի տիպեր B, C, D և F պրոտեոլիտիկ հատկություն չունեն և կարող են մնալ աննկատ, քանի որ չունեն բնորոշ հոտ<ref name="ic.ucsc.edu">{{cite web|url=http://ic.ucsc.edu/~flegal/etox80e/SpecTopics/botulism.html|title=ETOX 80E -Botulism|publisher=University of California, Santa Cruz|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130509030327/http://ic.ucsc.edu/~flegal/etox80e/SpecTopics/botulism.html|archivedate=2013-05-09|accessdate=2014-02-12|deadurl=no|df=}}</ref>։

Երբ բակտերիաները գտնվում են սթրեսային պայմաններում նրանք առաջացնում են սպորներ, որոնք ավելի կայուն են։ Նրանց բնական միջավայրերն են հողը, լճերը, օվկիանոսների ափամերձ տարածքները։ Որոշ տեսակներ հանդիսանում են կաթնասունների աղիքային տրակտի մշտական բնակիչները (օրինակ, ձիեր, անասուններ, մարդիկ): Սպորները կարող են գոյատևել երկար տարիներ<ref>{{cite journal|last1=Ward|first1=BQ|last2=Carroll|first2=BJ|last3=Garrett|first3=ES|last4=Reese|first4=GB|year=1967|title=Survey of the U.S. Gulf Coast for the presence of Clostridium botulinum|journal=Applied Microbiology|volume=15|issue=3|pages=629–36|pmc=546991|pmid=5340653}}</ref>։

Սպորների համար բարենպաստ պայմաններ են բարձր ջերմաստիճանը, սպիտակուցի աղբյուրի առկայությունը, անաէրոբ միջավայրը և խոնավությունը, որպեսզի սպորը ակտիվանա և արտադրի տոքսին։ Բնության մեջ նեխած բուսականությունը և անողնաշարավորների առկայությունը բաձր ջերմաստիճանային պայմանների հետ միասին ապահովում են իդեալական պայմաններ բակտերիայի ակտիվացման և տոքսինի արտադրման համար։ Սպորները չեն ոչնչանում եռացնելիս, սակայն բոտուլիզմ հիվանդություն առաջանում է շատ հազվադեպ, քանի որ բոտուլոտոքսինի արտադրման համար սպորներին անհրաժեշտ են հատուկ պայմաններ՝ անաէրոբ միջավայր, աղի քիչ քանակություն և միջավայրի բարձր ջերմաստիճան<ref>{{cite book|title=Microorganisms in Foods 5: Characteristics of Microbial Pathogens|author=International Commission on Microbiological Specifications for Foods|publisher=Springer|year=1996|isbn=978-0-412-47350-0|pages=66–111|chapter=Clostridium botulinum|chapterurl=https://books.google.am/books?id=lxycHnaPfCYC&pg=PA66}} quoted in {{cite journal|author1=Centers for Disease Control Prevention (CDC)|year=2012|title=Botulism from drinking prison-made illicit alcohol – Utah 2011|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6139a2.htm|deadurl=no|journal=MMWR|volume=61|issue=39|pages=782–84|pmid=23034585|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170606173113/https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6139a2.htm|archivedate=2017-06-06|df=}}</ref>։

Բոտուլոտոքսինը արգելակում է նյարդային վերջավորություններում ացետիլխոլինի ձերբազատումը, որը պատասխանատու է շարժիչ նյարդերի մկանային բջիջների միացման համար։ Բոտուլիզմի բոլոր տեսակները բերում են պարալիչի, հիմնականում սկսվելով դեմքի մկաններից և տարածվելով դեպի վերջույթներ։ Ծանր դեպքերում ախտահարում է շնչառական մկանները բերելով սուր շնչական անբավարարության<ref name="Sobel" />։ Բոլոր կասկածելի դեպքերում անհրաժեշտ է շտապ դիմել բժշկի, ինչպես նաև անհրաժեշտ է գտնել վարակի աղբյուրը և կանխել նոր վարակվածության դեպքերը<ref name="Sobel" />։

Բոտուլոտոքսին A, C, և E–ն կազմափոխում են [[SNAP-25 սպիտակուց|SNAP-25 սպիտակուցը]]ը (պատասխանատու A–ի դուրս բերումը սինապսից), որը ի վերջո բերում է պարալիչի։

Բոտուլիզմը երեխաների մոտ ախտորոշվում է ախտանշանների առկայության դեպքում: Ախտորոշումը հաստատվում է կղանքի նմուշի հետազոտությամբ:

Բակտերիայի վեգետատիվ ձևը ոչնչանում է տաքացման ժամանակ ի տարբերություն սպորի, որը կայուն է բարձր ջերմաստիճանի նկատմամբ<ref name="whodestroy">{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs270/en/|title=Botulism|publisher=WHO|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140216031452/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs270/en/|archivedate=2014-02-16|accessdate=2014-02-12|deadurl=no|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fsai.ie/faqs/botulism.html|title=Foodborne Botulism FAQ|date=November 15, 2011|publisher=Food Safety Authority of Ireland|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140521032214/http://www.fsai.ie/faqs/botulism.html|archivedate=May 21, 2014|accessdate=2014-05-20|deadurl=yes|df=}}</ref>։ Դա հնարավորություն է տալիս աճել և կրկին արտադրել թույն նորմալ պայմաններում<ref>{{cite news|url=https://www.thestar.com/news/gta/2008/02/21/couple_suing_over_tainted_juice.html|title=Couple suing over tainted juice|last1=Teotonio|first1=Isabel|date=February 21, 2008|publisher=Toronto Star|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304062530/http://www.thestar.com/news/gta/2008/02/21/couple_suing_over_tainted_juice.html|archivedate=March 4, 2016|deadurl=no|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fda.gov/food/guidanceregulation/guidancedocumentsregulatoryinformation/ucm072481.htm|title=Guidance for Industry: Refrigerated Carrot Juice and Other Refrigerated Low-Acid Juices|date=June 2007|publisher=FDA|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924165600/http://www.fda.gov/food/guidanceregulation/guidancedocumentsregulatoryinformation/ucm072481.htm|archivedate=2015-09-24|deadurl=no|df=}}</ref>։

Մինչև 12 ամսեկան երեխաներին արգելվում է մեղրի օգտագործումը, քանի որ մեղրը պարունակում է բոտուլինումի սպորներ։ 12 ամսեկանից մեծ երեխաները և մեծահասակները ունեն նորմալ աղիքային ֆլորա, որը ճնշում է բոտուլինումի սպորներին<ref name="honey-risk">{{cite journal|last1=Arnon|first1=Stephen S.|last2=Midura|first2=Thaddeus F.|last3=Damus|first3=Karla|last4=Thompson|first4=Barbara|last5=Wood|first5=Ronald M.|last6=Chin|first6=James|year=1979|title=Honey and other environmental risk factors for infant botulism|journal=The Journal of Pediatrics|volume=94|issue=2|pages=331–36|doi=10.1016/S0022-3476(79)80863-X|pmid=368301}}</ref>։ Պահածոները պետք է եռացվեն {{convert|121|°C|°F}}-ում մոտավորապես 3 րոպե, այդ պայմաններում հազվադեպ է առաջանում բոտուլիզմ, բայց իհարկե կան բացառություններ՝ Ալյասկայում 1978 թվականին և Կասլբերի գործարանում 2002 թվականին։

Սննդային բոտուլիզմը հազվադեպ հանդիպող տեսակ է մոտ 15%-ը դեպքերի (ԱՄՆ) և այն հաճախ առաջանում է տնային պայմաններում պատրաստված այն պահածոյացված մթերքներից, որոնց թթվայնությունը ցածր է, օր․ գազարի հյութ, ծնեբեկ, կանաչ լոբի, ճակնդեղ եւ եգիպտացորեն: 2002 թվականի հուլիսի 14–ին ալյասկայի բնակիչները կերել են կետի միս և նրանցից 8 հոգու մոտ նկատվել է բոտուլիզմի ախտանշաններ, որոնցից 2 հոգին կարիք են ունեցել թոքերի արհեստական շնչառության<ref>{{cite journal|author1=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|date=January 2003|title=Outbreak of botulism type E associated with eating a beached whale – Western Alaska, July 2002|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5202a2.htm|deadurl=no|journal=MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep.|volume=52|issue=2|pages=24–26|doi=|pmid=12608715|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170625130732/https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5202a2.htm|archivedate=2017-06-25|df=}}</ref>։ Մնացած ավելի հազվադեպ հանդիպող պատճառներն են (ամեն տասնամյակ ԱՄՆ-ում)<ref name="cdc.gov3">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/ncidod/aip/research/bot.html|title=Arctic Investigations Program – DPEI|date=2011-04-01|publisher=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101016104945/http://www.cdc.gov/ncidod/aip/research/bot.html|archivedate=2010-10-16|accessdate=2014-02-12|deadurl=yes|df=}}</ref>՝ սխտորը կամ խոտաբույսերը<ref name="Infusions2">{{cite web|url=http://www.ext.colostate.edu/safefood/newsltr/v2n4s08.html|title=Oil Infusions and the Risk of Botulism|date=1998|website=Safefood News|publisher=Colorado State University Cooperative Extension|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130404000129/http://www.ext.colostate.edu/safefood/newsltr/v2n4s08.html|archive-date=4 April 2013|volume=2|issue=4|deadurl=yes}}</ref>, չիլի պղպեղը<ref name="cdc.gov3" /> ջեռոցում ոչ ճիշտ պատրաստված կարտոֆիլը<ref name="cdc.gov3" /> տոմատը<ref name="cdc.gov3" />, տնային պայմաններում պատրաստված ֆերմենտացված ձուկը։

Տնային պայմաններում պահածոներ պատրաստելիս պետք է ուշադրություն դարձնել հիգիենային, ճնշմանը, ջերմաստիճանին։ Պահածոներում պետք է լինի միայն թթու մթերքներ, օր․ խնձոր, տանձ, հատապտուղներ։ Տրոպիկական մրգերն ունեն ցածր թթվայնություն և պետք է դրանց պահածոյացման ժամանակ ապահովել թթու միջավայր<ref>{{cite web|url=http://www.public.health.wa.gov.au/2/594/2/botulism_fact_sheet.pm|title=Botulism fact sheet|publisher=Department of Public Health, Western Australia|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234538/http://www.public.health.wa.gov.au/2/594/2/botulism_fact_sheet.pm|archivedate=2013-12-30|accessdate=2014-02-12|deadurl=yes|df=}}</ref>։

Ցածր թթվայնություն ունեցող մթերքների pH բարձր է 4,6-ից։ Դրանցից են՝ կարմիր միսը, ծովամթերքը, կաթը և թարմ բանջարեղենները, բացառությամբ լոլիկի։ Թթվային մթերքների рН 4,6 է կամ դրանից ցածր։ Դրանք մրգերն են, թթու վարունգը, դոնդողը, ջեմը, մարմելադը և այլն<ref name="usda-canning-guide1" />։

Չնայած լոլիկը համարվում է թթվային սնունդ, սակայն ներկայումս հայտնի է, որ կան տեսակներ, որոնց pH քիչ բարձր է 4,6-ից։ Այդ պատճառով պահածոյացման ժամանակ պետք է թթվայնությունը բարձրացնել կիտրոնի հյութի կամ կիտրոնաթթվի միջոցով<ref name="usda-canning-guide1">{{cite web|url=https://nchfp.uga.edu/publications/usda/GUIDE01_HomeCan_rev0715.pdf|title=Complete Guide to Home Canning; Guide 1: Principles of Home Canning|publisher=United States Department of Agriculture|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180127101352/https://nchfp.uga.edu/publications/usda/GUIDE01_HomeCan_rev0715.pdf|archivedate=2018-01-27|accessdate=2018-08-15|deadurl=no|df=}}</ref>։ Ալյումինե փայլաթիթեղի մեջ փաթաթված և ջեռոցում պատրաստված կարտոֆիլը պետք է տաք մնա մինչև սառնարան դնելը<ref>{{cite web|url=http://www.fda.gov/food/foodsafety/foodborneillness/foodborneillnessfoodbornepathogensnaturaltoxins/badbugbook/ucm070000.htm|title=Bad Bug Book: Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook Clostridium botulinum|last=U.S. Food and Drug Administration|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121129060830/http://www.fda.gov/Food/FoodSafety/FoodborneIllness/FoodborneIllnessFoodbornePathogensNaturalToxins/BadBugBook/ucm070000.htm|archivedate=29 November 2012|accessdate=12 January 2013|deadurl=yes|df=}}</ref>։

Քանի որ բոտուլիզմի տոքսինը ոչնչանում է բարձր ջերմաստիճանային պայմաններում, ուստի տանը պատրաստված պահածոները պետք է եռացնել մոտավորապես 10 րոպե ուտելուց առաջ<ref name="IFAS">{{cite web|url=http://edis.ifas.ufl.edu/fs104|title=Preventing Foodborne Illness: Clostridium botulinum|last1=Schneider|first1=Keith R.|last2=Silverberg|first2=Rachael|date=9 January 2015|website=edis.ifas.ufl.edu|publisher=University of Florida IFAS Extension|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170208133143/http://edis.ifas.ufl.edu/fs104|archivedate=8 February 2017|accessdate=7 February 2017|last3=Chang|first3=Alexandra|last4=Goodrich Schneider|first4=Renée M.|deadurl=no|df=}}</ref>։ Ցանկացած պահածոյի աման, որը ջերմամշակման ժամանակ վնասվել է այլևս ենթակա չէ օգտագործման։

Բոտուլիզմը հիմնականում բուժվում է հակաթույնի միջոցով<ref name="WHO2013" />։

Օժանդակ միջոցներից են շնչառական ֆունկցիայի մոնիտորինգը։ Շնչառական անբավարարության առաջացման պատճառը շնչառական մկանների պարալիչն է, որի բուժման համար անհրաժեշտ է թոքերի արհեստական շնչառություն մոտ 2-8 շաբաթ տևողությամբ և ինտենսիվ բժշկական օգնություն և հսկողություն<ref name="CDCClinicians">{{cite web|url=http://emergency.cdc.gov/agent/Botulism/clinicians/treatment.asp|title=Botulism: Treatment Overview for Clinicians|date=2006|publisher=U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304104042/http://emergency.cdc.gov/agent/Botulism/clinicians/treatment.asp|archivedate=4 March 2016|accessdate=13 January 2016|deadurl=no|df=}}</ref>։

Որոշ դեպքերում բժիշկները կարող են փորձել հեռացնել աղտոտված սնունդը, որը դեռևս գտնվում է մարսողական ուղիներում և առաջացնում է փսխում։ Հաճախ այն հեռացվում է վիրահատական ճանապարհով, որպեսզի վերացվի տոքսին արտադրող բակտերիայի աղբյուրը<ref>{{cite journal|last1=Brook|first1=Itzhak|year=2006|title=Botulism: the challenge of diagnosis and treatment|journal=Reviews in Neurological Diseases|volume=3|issue=4|pages=182–89|pmid=17224901}}</ref>։

Բոտուլինումի [[Հակաթույներ|հակաթույնը]] կազմված է [[Հակամարմիններ|հակամարմիններիցհակամարմիններ]]ից, որոնք չեզոքացնում են տոքսինները շրջանառող համակարգից [[Պասիվպասիվ իմունիզացիա|պասիվ իմունիզացիայի]]յի եղանակով<ref name="O’HoroHarper2018">{{cite journal|last1=O’Horo|first1=John C|last2=Harper|first2=Eugene P|last3=El Rafei|first3=Abdelghani|last4=Ali|first4=Rashid|last5=DeSimone|first5=Daniel C|last6=Sakusic|first6=Amra|last7=Abu Saleh|first7=Omar M|last8=Marcelin|first8=Jasmine R|last9=Tan|first9=Eugene M|year=2018|title=Efficacy of Antitoxin Therapy in Treating Patients With Foodborne Botulism: A Systematic Review and Meta-analysis of Cases, 1923–2016|journal=Clinical Infectious Diseases|volume=66|issue=suppl_1|pages=S43–S56|doi=10.1093/cid/cix815|issn=1058-4838|last10=Rao|first10=Agam K|last11=Sobel|first11=Jeremy|last12=Tosh|first12=Pritish K}}</ref>։ Այն խափանում է նոր տոքսինի միացումը նյարդամկանային հանգույցին, բայց չի վերացնում արդեն առկա պարալիչը<ref name="O’HoroHarper2018" />։

Մեծահասկաների բուժման նպատակով հաճախ կիրառվում է եռավալենտ հակաթույն պարունակող հակամարմիններ, որոնք ազդում են բոտուլինոտոքսին A, B և E-ի դեմ, գոյություն ունի նաև հյոթավալենտ հակաթույն, որը հայտնաբերվել է ԱՄՆ-ում 2013 թվականին<ref name="Arnon" /><ref name="FDA2013">{{cite web|url=http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm345128.htm|title=FDA approves first Botulism Antitoxin for use in neutralizing all seven known botulinum nerve toxin serotypes|date=22 March 2013|website=FDA News Release|publisher=U.S. FDA|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160101121905/http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm345128.htm|archivedate=1 January 2016|accessdate=14 January 2016|deadurl=no|df=}}</ref>։ Երեխաների շրջանում հաճախ խուսափում են ձիուց ստացված հակաթույնը կիրառել վախենալով, որ կարող է առաջանալ շիճուկային հիվանդություն, [[գերզգայունություն]] ձիուց ստացված [[Սպիտակուցներ|սպիտակուցի]] նկատմամբ<ref name="deCuetos2011">{{cite journal|author1=Vanella de Cuetos EE|author2=Fernandez RA|author3=Bianco MI|author4=Sartori OJ|author5=Piovano ML|author6=Luquez C|author7=de Jong LIT|date=November 2011|title=Equine Botulinum Antitoxin for the Treatment of Infant Botulism|journal=Clin Vaccine Immunol|volume=18|issue=11|pages=1845–49|doi=10.1128/CVI.05261-11|pmc=3209035|pmid=21918119}}</ref>։ Բոտուլիզմի բուժման նպատակով ԱՄՆ-ում 2003 թվականին մշակվել և հաստատվել է մարդու կողմից ստացված հակաթույն<ref name="Arnon2006">{{cite journal|author1=Arnon SS|author2=Schechter R|author3=Maslanka SE|author4=Jewell NP|author5=Hatheway CL|date=2006|title=Human Botulism Immune Globulin for the Treatment of Infant Botulism|journal=New England Journal of Medicine|volume=354|issue=5|pages=462–71|doi=10.1056/NEJMoa051926|pmid=16452558}}</ref>։ Այս հակաթույնը բազմիցս ապացուցվել է, որ անվտանգ և օգտակար է մանկական բոտուլիզմը բուժելու համար<ref name="Arnon2006" /><ref name="Chal2014">{{cite journal|last1=Chalk|first1=Colin H|last2=Benstead|first2=Tim J|last3=Keezer|first3=Mark|last4=Chalk|first4=Colin H|year=2014|title=Medical treatment for botulism|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2|issue=2|page=CD008123|doi=10.1002/14651858.CD008123.pub3|pmid=24558013}}</ref>։ Սակայն բավարար փաստեր չկան, որոնք վկայում են ձիուց ստացված հակաթույնի վնասակարության մասին, կա մի հետազոտություն, որը ցույց է տալիս, որ այն նույնիսկ անվտանգ և օգտակար է է երեխաների բոտուլիզմի բուժման համար<ref name="deCuetos2011" />։

Եռավալենտ հակաթույնը (A,B,E) ստացված է ձիու սպիտակուցից։ ԱՄՆ-ում այդ հակաթույնը առկա է միայն Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնում ([[Centers for Disease Control|CDC]])։ Երկրորդ հակաթույնը, որը յոթավալենտ է ստացված է <<վտանգավոր>> ձիու [[IgG]] հակամարմիններից, որոնք ունեն Fc սպիտակուցային մաս բաժանված 2 մասի F (ab ')։ Այս ավելի քիչ իմունոգեն հակաթույնը օգտակար է բոլոր տեսակի բոտուլինումի շտամերի դեմ և չունի հակացուցումներ։

ԱՄՆ-ում մոտավորապես ամեն տարի գրանցվում է 145 դեպք։ Որից 65%-ը բաժին է ընկնում մանկական բոտուլիզմին, 20%-ը վերքային բոտուլիզմին և 15%-ը սննդային բոտուլիզմին<ref name="CDCsurv" />։ Մանկական բոտուլիզմի դեպքում գրանցվել է են սպորադիկ դեմքեր, որոնք կապված չեն եղել էպիդեմիայի ([[Համաճարակ|համաճարակ)]] հետ։ Օրինակ 1974-1996 թվականներին մանկական բոտուլիզմի բոլոր դեպքերի 47%-ը գրանցվել է Կալիֆոռնիայում<ref name="CDCsurv" />։

1990-2000 թվականներին Հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման կենտրոնը հայտնեց 263 սննդային բոտուլիզմի դեպքի մասին, որից 4%-ը ավարտվել է մահվանբ։ 39%-ը տեղի է ունեցել Ալյասկայում, ընդորում բոլոր դեպքերը կապված են եղել ազգային սննդակարգի հետ։ ԱՄՆ-ի 49 նահանգներում 70 (91%) գրանցված դեպքի պատճառը եղել է տան պայմաններում ոչ ճիշտ պատրաստված պահածոները։ Ամենաշատ դեպքեր գրանցվել են Ալյասկայում, Վաշինգտոնում, Այդահոյում և Օրեգոնում։ Մնացած բոլոր նահանգներում հիվանդացությունը կազմում է 1 դեմք 10 միլիոն բնակչի հաշվով կամ ավելի քիչ<ref>{{Cite journal|date=September 2004|title=Foodborne Botulism in the United States, 1990–2000|url=http://wwwnc.cdc.gov/eid/article/10/9/03-0745_article|deadurl=no|journal=Emerging Infectious Diseases|publisher=Centers for Disease Control|volume=10|issue=9|pages=1606–11|doi=10.3201/eid1009.030745|pmc=3320287|pmid=15498163|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160624033319/http://wwwnc.cdc.gov/eid/article/10/9/03-0745_article|archivedate=24 June 2016|accessdate=14 June 2016|vauthors=Sobel J, Tucker N, Sulka A, McLaughlin J, Maslanka S|df=}}</ref>։

Սննդային և մանկական բոտուլիզմի դեպքերի թիվը քիչ է փոփոխվել վերջին տարիներին, բայց վերքային բոտուլիզմի հանդիպման հաճախականությունը ավելացել է ի հաշիվ հերոինի օգտագործման, հատկապես՝ Կալիֆոռնիայում<ref>{{cite journal|last1=Passaro|first1=Douglas J.|last2=Werner|first2=Benson|last3=McGee|first3=Jim|last4=Mac Kenzie|first4=William R.|last5=Vugia|first5=Duc J.|year=1998|title=Wound Botulism Associated With Black Tar Heroin Among Injecting Drug Users|journal=JAMA|volume=279|issue=11|pages=859–63|doi=10.1001/jama.279.11.859|pmid=9516001}}</ref>։

Բոլոր տվյալները, որը վերաբերվում է բոտուլիզմի լաբորատոր հաստատման և հակաթույնի թողարկման ամեն տարի գրանցվում և հրապարակվում է ինտերնետային կայքի միջոցով<ref name="CDCsurv">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/nationalsurveillance/botulism_surveillance.html|title=National Case Surveillance: National Botulism Surveillance &#124; CDC National Surveillance|date=2013-06-25|publisher=Centers for Disease Control and Prevention|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140130152612/http://www.cdc.gov/nationalsurveillance/botulism_surveillance.html|archivedate=2014-01-30|accessdate=2014-02-12|deadurl=no|df=}}</ref>։

Բոտուլիզմը կարող է հանդիպել շատ [[Ողնաշարավորներ|ողնաշարավորներիողնաշարավորներ]]ի և [[Անողնաշարավորներ|անողնաշարավորներիանողնաշարավորներ]]ի մոտ, օրինակ՝ մկների առնետների, գորտերի, խեցգետինների, խխունջների, դրոզոֆիլ ճանճերի և այլն<ref name="pmid10865130">{{cite journal|date=May 2000|title=How botulinum and tetanus neurotoxins block neurotransmitter release|url=|journal=Biochimie|volume=82|issue=5|pages=427–46|doi=10.1016/S0300-9084(00)00216-9|pmid=10865130|vauthors=Humeau Y, Doussau F, Grant NJ, Poulain B}}</ref>։

Բոտուլիզմը կարծես թե համեմատաբար հազվադեպ է հանդիպում տնային կաթնասունների մոտ։ Այնուամենայնիվ, աշխարհի որոշ մասերում համաճարակների բռնկման ժամանակ դեպքերի մինչև 65%-ը ավարտվում է մահվան ելքով։

Նրանց բնորոշ ախտանշանները կարող են լինել՝ անհանգստություն, թքահոսություն, կոորդինացիայի խանգարում, [[միզակապություն]], [[Դիսֆագիա|դիսֆագիանդիսֆագիա]]։ն։ Այն կենդանիները, որոնք ընդունում են կողքի պառկած դիրք հաճախ ավելի մոտ են մահվան։ Ոչխարների մոտ կարող է դիտվել քթից շճային հեղուկի արտադրություն, կոորդինացիայի խանգարում, թքահոսություն, շնչառության խանգարում։ Հիվանդության խորացման ժամանակ առաջանում է վերջույթների պարալիչ և կարող է վրա հասնել մահը։

Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս պատվաստանյութի օգտակարության մասին Կլոստրիդիում բոտուլինումի C և D սերոտիպերի դեմ<ref name="pmid = 24252701">{{cite journal|display-authors=etal|date=Jan 2014|title=Vaccination of cattle with a recombinant bivalent toxoid against botulism serotypes C and D.|url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0264-410X(13)01542-9|journal=Vaccine|volume=32|issue=2|pages=214–16|doi=10.1016/j.vaccine.2013.11.025|pmid=24252701|vauthors=OCunha CE, Moreira GM, Salvarani FM}}</ref>։

Ձիերի մոտ հանդիպող կլինիկական ախտանշաններն նման են կաթնասունների նշաններին։ Մկանային պարալիչը պրոգրեսիվում է, հաճախ այն սկսվում է հետին վերջույթներից և դանդաղ տարածվում է դեպի առջևի վերջույթներ, պարանոց և գլուխ։ Մահը հաճախ վրա է հասնում ախտանշանները սկսվելուց 24-72 ժամ անց և խոսում է շնչառական մկանների պարալիչի մասին<ref name="Veterinary Medicine">{{cite book|title=Veterinary Medicine|publisher=Baillière Tindall|year=1979|isbn=0-7020-07-18-8|edition=5th|location=London|pages=1060 (Grass sickness)|authors=D.C. Blood, J.A. Henderson, O.M. Radostits}}</ref> ''։''

Բոտուլիզմ հաճախ հանդիպում է Հյուսիսային Եվրոպայում բնակվող ձիերի մոտ, որոնց մոտ մահվան հիմնական պատճառը կոկորդի մկանների պարալիչն է։

Տնային շների մոտ կարող է առաջանալ համակարգային տոքսեմիա C տիպի բոտուլիզմի էկզոտոքսինի ազդեցությունից<ref>{{cite book|titlename="Veterinary Medicine|publisher=Baillière Tindall|year=1979|isbn=0-7020-07-18-8|edition=5th|location=London|pages=1060 (Grass sickness)|authors=D.C. Blood, J.A. Henderson, O.M. Radostits}}<"/ref>։ Ավելի հաճախ այն ունենում է ավելի ծանր հետևանքներ, օր․ մկանային պարալիչ։ Մկանային պարալիչը կարող է հանգեցնել մահվան՝ սրտի կամ շնչառության կանգի պատճառով<ref>{{cite web|url=http://www.merckmanuals.com/vet/poultry/botulism_limberneck_western_duck_sickness/overview_of_botulism_in_poultry.html|title=Overview of botulism in poultry|date=2012-03-31|publisher=Merck Manuals|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140204022428/http://www.merckmanuals.com/vet/poultry/botulism_limberneck_western_duck_sickness/overview_of_botulism_in_poultry.html|archivedate=2014-02-04|accessdate=2013-08-23|deadurl=no|df=}}</ref>։