«Ֆաշիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ մեծամասամբ —>մեծ մասամբ, փոխարինվեց: ։ → ։ (2), , → , (3), մեծամասամբ → մեծ մասամբ oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Աուդիո հոդված|Hy-Ֆաշիզմ (Fascism).ogg|հունիսի 20, 2019|6363579}}
'''Ֆաշիզմ''', ավտորիտար ազգայնականության ծայրահեղական ձև, որը դրսևորվում է դիկտատորական իշխանությամբ, ընդդիմության բռնի ճնշմամբ, արդյունաբերության ու առևտրի նկատմամբ վերահսկողությամբ: Ի հայտ է եկել [[Եվրոպա|Եվրոպայում]]յում 20-րդ դարի սկզբին<ref name="RoutledgeCompanion">{{cite book|author1=Peter Davies|author2=Derek Lynch|title=The Routledge Companion to Fascism and the Far Right|year=2002|publisher=Routledge|pages=1–5}}</ref>: Նախքան եվրոպական այլ երկրներում տարածվելը, առաջին ֆաշիստական շարժումներն սկսվել են [[Իտալիա|Իտալիայում]]յում [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]]ի ընթացքում: [[Ազատականություն|Ազատականությանը]], [[Մարքսիզմ|մարքսիզմինմարքսիզմ]]ին և [[Անարխիզմ|անարխիզմինանարխիզմ]]ին հակառակ՝ ֆաշիզմը սովորաբար տեղակայվում է ծայրահեղական աջ թևի ավանդական ձախ-աջ սպեկտրում<ref name="RoutledgeCompanion" /><ref name="university">Roger Griffin. ''Fascism''. Oxford, England: Oxford University Press, 1995. pp. 8, 307.</ref><ref name="aristotle">Aristotle A. Kallis. ''The fascism reader''. New York, New York: Routledge, 2003. p. 71</ref><ref>{{cite book|last=Hartley|first=John|title=Communication, Cultural and Media Studies: The key concepts|url=|year=2004|edition=3rd|publisher=Routledge|pages=187|isbn=9780521559829}}</ref><ref name="RoutledgeCompanion" /><ref>{{cite book|last=Wilhelm|first=Reich|title=The Mass Psychology of Fascism|url=|year=1970|edition=|publisher=Harper Collins|pages=|isbn=978-0285647015}}</ref><ref>{{cite book|author1=Mary Hawkesworth|author2=Maurice Kogan|title=Encyclopaedia of Government and Politics: Volume 1|url=|year=1992|edition=|publisher=Routledge|pages=|isbn=0-203-71288-9}}</ref>: [[Բրիտանիկա հանրագիտարան|Բրիտանիկա հանրագիտարանի]]ի տվյալներով՝ ֆաշիզմի արմատները կարող են կապված լինել [[Յակոբիններ|Յակոբինյան]] շարժման հետ:
 
Ֆաշիստներն Առաջին համաշխարհային պատերազմը դիտարկում էին, որպես [[հեղափոխություն]], որը մեծ փոփոխությունների էր հանգեցրել պատերազմի բնույթի, հասարակական, պետական և տեխնոլոգիական ասպարեզներում: Համամարդկային պատերազմի սանձազերծումը և ընդհանուր զորահավաքի առաջացումը վերացրին քաղաքացիական մարդկանց և զինվորների միջև տարբերությունը: Ստեղծվեց «ռազմական քաղաքացիություն», որտեղ բոլոր քաղաքացիները պատերազմի ընթացքում ինչ-որ կերպ ներգրավված էին ռազմական գործողություններում: Պատերազմը հանգեցրեց հզոր պետության առաջացմանը, որը կարող էր միլիոնավոր մարդկանց ուղարկել ռազմաճակատ, ապահովել տնտեսության և արդյունաբերության զարգացումը, ինչպես նաեւ քաղաքացիների կյանքին միջամտելու աննախադեպ թույլտվություն ունենալ<ref>{{cite book|url=|title=The Mass Psychology of Fascism|last=Wilhelm|first=Reich|publisher=Harper Collins|year=1970|isbn=978-0285647015|edition=|pages=}}</ref>:
Տող 6.
Ֆաշիստները կարծում են, որ [[Ժողովրդավարություն|ազատական ժողովրդավարությունը]] հնացել է և դիտարկում են հասարակության լիակատար մոբիլիզացումը տոտալիտար միակուսակցական պետության ներքո, որը պատրաստ կլինի ցանկացած ռազմական բախման և արդյունավետ կարձագանքի տնտեսական դժվարություններին: Այդպիսի պետությունն առաջնորդվում է հզոր առաջնորդի՝ [[Բռնապետություն|դիկտատորի]] և ռազմական ղեկավարության կողմից, որը բաղկացած է իշխող ֆաշիստական կուսացության անդամներից և նպատակ ունի ամրացնել ազգային միասնականությունը և օժանդակել կայուն և կարգապահ հասարակության ձևավորմանը<ref name="ReferenceB">John Horne. ''State, Society and Mobilization in Europe During the First World War''. pp. 237–39.</ref>:
 
Ֆաշիզմը մերժում է այն պնդումը, որ բռնությունը բացասական երևույթ է և քաղաքական բռնությունը, [[Պատերազմ|պատերազմըպատերազմ]]ը և [[Իմպերիալիզմ|իմպերիալիզմըիմպերիալիզմ]]ը դիտարկում է, որպես ազգային երիտասարդացմանը հասնելու միջոց:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, 1945 թվականից ի վեր մի քանի կուսակցություն բացահայտ իրենց ֆաշիստական են հայտարարել, և այժմ այդ եզրույթը սովորաբար օգտագործվում է քաղաքական հակառակորդների կողմից:
Նեոֆաշիստների կամ հետֆաշիստների նկարագրությունները երբեմն ավելի պաշտոնական են կիրառվում, որպեսզի նկարագրեն ծայրահեղ աջ կուսակցությունները, որոնք 20-րդ դարի ֆաշիստական շարժման կամ նրա խորը գնացող արմատների հետ գաղափարական ընդհանրություններ ունեն<ref>{{cite web|url=http://www.okwu.edu/keating-center/2013/04/the-rule-of-law-symbols-of-power/|title=The Rule of Law: Symbols of Power|last=Johnston|first=Peter|date=12 April 2013|work=The Keating Center|publisher=[[Oklahoma Wesleyan University]]}}</ref>:
Տող 12.
== Ստուգաբանություն ==
 
Իտալական fascismo եզրույթը ծագել է fascio բառից, որը նշանակում է ձողերի միավորում՝ [[Լատիներեն|լատինական]] fasces բառից: Այս անունը տրվել է իտալական կազմակերպություններին, որոնք հայտնի էին, որպես fasci խմբեր, որոնք նման էին համքարությունների: Համաձայն [[Բենիտո Մուսոլինի|Մուսսոլինիի]] սեփական վկայության, [[Ֆաշիստական հեղափոխական կուսակցությունը]] (Partito Fascista Rivoluzionario կամ RFR) հիմնադրվել է Իտալիայում, 1915թ.-ին: 1919թ.-ին Մուսսոլինի հիմնադրել է Fasci Italiani di Combattimento-ն Միլանում, որը երկու տարի անց վերափոխվել է Partito Nazionale Fascista կուսակցության: Ֆաշիստները հասան նրան, որ սկսեցին ասոցացվել հին հռոմեական fasces կամ fascio littorio-ի հետ՝ կացնի շուրջ փաթաթված ձողերի կույտ, որը խորհրդանշում էր հռոմեական [[Սենատ|սենատիսենատ]]ի հեղինակությունը:Fasces-ի [[Սիմվոլիզմ|սիմվոլիկան]] միասնության միջոցով ուժի ցուցադրումն է. Մեկ ձողը հեշտ կոտրվում է, իսկ ձողերի կույտը դժվար է կոտրել: Այսպիսի խորհրդանիշներ ձևավորել են տարբեր ֆաշիստական շարժումներ: Օրինակ՝ Falange շարժման խորհրդանիշը 5 աղեղներ են, որոնք միացված են մեկ լծակով<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/fascism|title=Definition of FASCISM|date=27 April 2013|publisher=''[[Merriam-Webster]]''}}</ref>:
 
== Սահմանում ==
Պատմաբանները, քաղաքագետները և այլ մասնագետներ երկար բանավիճում են ֆաշիզմի ճշգրիտ սահմանման շուրջ: Ֆաշիզմի յուրաքանչյուր մեկնաբանություն տարբեր է և լայն ու նեղ բացթողումներ ունի: Տերմինի մեկ ընդհանուր սահմանումը կառուցվում է ֆաշիստական երեք ժխտումների՝ [[Ազատականության|հակաազատականության]], [[Համայնավարության|հակահամայնավարության]], [[Պահպանողականության|հակապահպանողականության]] վրա:
 
Շատ գիտնականների կարծիքով՝ ֆաշիզմը, երբ ներկայացրել է [[Իշխանություն|իշխանությունըիշխանություն]]ը, պատմականորեն գրոհել է համայնավարությունը, պահպանողականությունը, խորհրդարանական ազատականությունը՝ առաջին հերթին իր վրա հրավիրելով ծայրահեղ աջերի աջակցությունը: [[Ռոջեր Գրիֆֆին|Ռոջեր Գրիֆֆինը]]ը ֆաշիզմը նկարագրում է, որպես [[Գաղափարախոսություն|քաղաքական գաղափարախոսության]] մի տեսակ, որի գաղափարական հիմքը [[պոպուլիստական]] ծայրահեղ ազգայնականությունն է: Գրիֆֆինը գաղափարախոսությունը նկարագրում է երեք հիմնական բաղադրիչով՝ ստեղծման առասպել, պոպուլիստական ծայրահեղ ազգայնականություն, անկման առասպել.
 
«Ֆաշիզմը իսկական հեղափոխական, հակաազատականության գերդասական ձև է, և վերջապես՝ հակապահպանողական ազգայանականություն է, որը կառուցվել է վերացական և մշակութային ազդեցությունների հիման վրա»: Այն առանձնանում է պատերազմական շրջանում, որտեղ ի հայտ է գալիս «Ռազմական կուսակցության» էլիտար, բայց պոպուլիստական քաղաքականության մեջ՝ հակադրվելով [[Սոցիալիզմ|սոցիալիզմինսոցիալիզմ]]ին, ազատականությանը և խոստումնալից արմատական քաղաքականությանը՝ ազգը ապակենտրոնացումից փրկելու համար<nowiki/>[[:Ռոբերտ Փաքսթոնն]] ասում է. «Ֆաշիզմը քաղաքագան վարքագծի տեսակ է, որը դրսևորվում է հասարակության ճնշմամբ, նվաստացումներով ու զոհաբերությամբ, կանխամտածված խտրականությամբ»։ [[Ումբերտո Էկո|Ումբերտո Էկոն]]ն, [[Քևին Փասմորը]], [[Ջոն Վեյսը]], [[Յան Ադամս|Յան Ադամսը]]ը և [[Մոյր Գրանտ|Մոյր Գրանտը]]ը [[Ռասիզմ|ռասիզմըռասիզմ]]ը բնորոշում են, որպես ֆաշիզմի բաղկացուցիչ մաս: Ինչպես, օրինակ՝ գերմանական ֆաշիստական դիկտատոր [[Ադոլֆ Հիտլեր|Ադոլֆ Հիտլերը]]ը իդեալականացրեց գերմանական ազգը, որպես [[Հռոմեական կայսրություն|հռոմեական]] և [[Հիերարխիա|հիերարխիկորեն]] կազմավորված Volksgemeinschaft-ի կառուցվածք<ref>Laqueuer, 1996 p. 223; Eatwell, Fascism: A History. 1996, p. 39; Griffin, 1991, 2000, pp. 185–201; Weber, [1964] 1982, p. 8; Payne (1995), Fritzsche (1990), Laclau (1977), and Reich (1970).</ref>:
 
Հունգարական ծագմամբ ամերիկացի պատմաբան [[Ջոն Լուկաչ|Ջոն Լուկաչը]]ը, ով վերապրել է [[Հոլոքոստ|հոլոքոստըհոլոքոստ]]ը, պնդում է, որ չկա սերնդային ֆաշիզմ հասկացություն: Նա առաջ է քաշում այն տեսակետը, որ ազգայնական սոցիալիզմը և համայնավարությունը ըստ էության համարվում են պոպուլիզմի ստեղծման հիմքը, և այնպիսի պետություններն, ինչպիսիք են՝ [[Նացիոնալ-սոցիալիստական ​​գերմանական բանվորական կուսակցություն|նացիոնալ-սոցիալիստական]] [[Գերմանիա|Գերմանիան]]ն և Իտալիան, ավելի քան նման են.<ref>Griffin, Roger, ''The Nature of Fascism'' (New York: St. Martin's Press, 1991), p. 27.</ref>:
 
==== Դերը քաղաքականության մեջ ====
1920-ականների սկզբին ֆաշիզմը գտնվում էր ինչպես ձախակողմյան, այնպես էլ՝ աջակողմյան պահպանողականության ու հակապահպանողականության, ազգայնականության և վերազգայնական, ռացիոնալ և հակառացիոնալ ազդեցությունների ներքո: Ֆաշիզմը հիմնադրվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իտալացի ազգայնական [[Սինդիկալիստներ|սինդիկալիստներիսինդիկալիստներ]]ի կողմից, որոնք օգտագործում էին ձախակողմյան մշակված ռազմավարությունը և աջակողմյան քաղաքական հայացքները:Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ ֆաշիզմը համարվում է աջակողմյան, իր սոցիալիստական պահպանողականության և [[Էգալիտարիզմ|էգալիտարիզմինէգալիտարիզմ]]ին հակադրվող ավտորիտար միջոցների պատճառով<ref name="ah.brookes.ac.uk">Griffin, Roger: "The Palingenetic Core of Fascism", ''Che cos'è il fascismo? Interpretazioni e prospettive di ricerche'', Ideazione editrice, Rome, 2003 [http://ah.brookes.ac.uk/resources/griffin/coreoffascism.pdf AH.Brookes.ac.uk] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120193621/http://ah.brookes.ac.uk/resources/griffin/coreoffascism.pdf|date=20 November 2011}}</ref>:
 
[[Ռոդերիկ Շկատելբերգ|Ռոդերիկ Շկատելբերգը]]ը ֆաշիզմը, այդ թվում՝ [[Նացիզմ|նացիզմընացիզմ]]ը, որը համարում է ֆաշիզմի ծայրահեղ դրսևորում, համարվում է [[Քաղաքականքաղաքական իրավունք|քաղաքական իրավունքի]]ի տեսակ: Այս հանգամանքը մեկնականելով այսպես. «Որքան շատ մարդու համար մարդկանց միջև լիակատար հավասարությունը դառնա ցանկալի, այնքան շատ այն կլինի գաղափարական տիրությում: Ինչքան շատ մարդու համար այն լինի անխուսափելի և, նույնիսկ, ցանկալի, այնքան երկար այն կլինի»։ Իտալական ֆաշիզմը 1920-ականների սկզբին դառնում է աջակողմյան: Ֆաշիստական գաղափարախոսության կարևորագույն տարրերից մեկը, որը համարվում էր ծայրահեղ աջակողմյան, նպատակ ուներ խթանել գերիշխող [[Ռասա|ռասայիռասա]]յի իրավունքների պաշտպանությունը, մինչդեռ նույն ժամանակ խախտվում են հասարակության ստորին շերտերի իրավունքները<ref name="Modern Free Society and Its Nemesis: Liberty Versus Conservatism in the New Millennium">{{cite book|last=Zafirovski|first=Milan|title=Modern Free Society and Its Nemesis: Liberty Versus Conservatism in the New Millennium|year=2008|publisher=Lexington Books|pages=137–38}}</ref>:
 
1920-ականներին իտալացի ֆաշիստները ներկայացնում էին իրենց գաղափարախոսությունը որպես «<nowiki/>[[Ֆաշիզմի դոկտրին]]<nowiki/>» քաղաքական ծրագրի աջակողմյան ուղղություն: Դոկտրինում մասնավորապես ասվում էր. «Մենք հավատում ենք, որ սա ազատականության դար է, հարյուրամյակ, որը գնում է դեպի աջակողմյան՝ ֆաշիստական ուղղության: Մուսսոլինին ասում էր, որ ֆաշիզմի դիրքը քաղաքականության այս կամ այն մասում, լուրջ խնդիր չէ ֆաշիստների համար. «Ֆաշիզմն այժ աջ հատվածում է, բայց այն հեշտությամբ կարող է տեղ զբաղեցնել նաև ձախակողմյան մասի կենտրոնական հատվածում: Այս խոսքերը չունեն ուղիղ իմաստ և դրանք, իհարկե, փոխաբերական իմաստով են գործածվում՝ կախված վայրից և ժամանակից: Մենք թքած ունենք այդ եզրույթների վրա, և քամահրանքով ենք վերաբերվում նրանց, ովքեր «վախենում են» այդ բառերից<ref name="Oliver H. Woshinsky 2008. p. 156">Oliver H. Woshinsky. ''Explaining Politics: Culture, Institutions, and Political Behavior''. Oxon, England; New York, New York: Routledge, 2008. p. 156.</ref>:
 
Հիմնական իտալական խմբերը, որոնք աջակողմյան քաղաքական ուղղության ներկայացուցիչներ էին, հիմնականում հարուստ կալվածքներ և մեծ բիզնեսներ ունեին, վախենում էին ձախակողմյան ներկայացուցիչների ապստամբություններից, որոնք ներկայացնում էին երկրի աշխատավորությանը: Նրանք ողջունում էին ֆաշիզմը և օգտագործում էին այն իրենց ձախակողմյան հակառակորդներին դաժանաբար չեզոքացնելու համար: Քաղաքական իրավունքի բաժանումը իտալական ֆաշիստական շարժման ընթացքում շարժման մեջ տարբեր [[Կուսակցություն|կուսակցություններիկուսակցություն]]ների ստեղծման պատճառ դարձավ: Ձախակողմյան ֆաշիստների մեջ էին մտնում [[Միշել Բիանկի|Միշել Բիանկին]]ն, [[Ջուզեպպե Բոտտա|Ջուզեպպե Բոտտային]]յին, [[Անխելո Օլիվիերո Օլիվիետտ|Անխելո Օլիվիերո Օլիվիետտի]]ի<nowiki/>ն, [[Սերխիո Պանունցո|Սերխիո Պանունցոն]]ն և [[Էդմոնդո Ռոսսինի|Էդմոնդո Ռոսսինին,]] ովքեր նվիրված էին ազգային սինդիկալիզմի գաղափարախոսությանն ու շարժմանը՝ որպես խորհրդարանական ժովովրդավարության փոխարինող, որը կարող է խթանել տնտեսությունը և բավարարել աշխատավորների ու մյու մարդկանց հետաքրքրությունը: Ֆաշիստական աջ ուղղությունը ներառում էր այնպիսի մարդկանց, ովքեր ռազմական [[Սքուադրիզմ|Սքուադրիզմի]]ի կողմնակիցն էին և [[Իտալական ազգայնականների ասոցիացիայի]] (ԻԱԱ) ընտրված անդամներ էին: Սքուադրիստները ցանկանում էին ֆաշիզմը հաստատել կատարյալ դիկտատուրայի միջոցով, այն ժամանակ, երբ ԻԱԱ-ի անդամները, որոնք մեջ էր նաև Ալֆրեդո Ռոկկոն, ձգտում էր ստեղծել ավտորիտար կորպորատիվ պետություն, որպեսզի փոխարիներ Իտալիայի ժողովրդավար պետությանը՝ պահպանելով պետության գործող [[Էլիտա|էլիտանէլիտա]]ն: Քաղաքական իրավունքի ընդունումից հետո ստեղծվեց ֆաշիստ անարխիստների մի խումբ, ովքեր Իտալիայում ցանկանում էին ստեղծել [[Ամբողջատիրություն|ամբողջատիրական]] անարխիստական ֆաշիզմ՝ թագավոր [[Վիկտոր Էմանուել 3-րդի]] ենթակայության ներքո<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=1hVfHLOGAxwC&pg=PA50|title=The Cambridge Companion to Modern Italian Culture|author1=Zygmunt G. Baranski|author2=Rebecca J. West|publisher=Cambridge UP|year=2001|isbn=9780521559829|pages=50–51}}</ref>:
 
Այն բանից հետո, երբ թագավոր Վիկտոր Էմանուել 3-րդ ստիպված էր անցնել թոշակի, նրա փոխարեն կառավարության ղեկավարի դերը զբաղեցրեց Բենիտո Մուսսոլինին և մնաց այդ պաշտոնին մինչև 1943թ.-ի իր ձերբակալությունը, որից հետո նրան փրկեցին գերմանական զորքերը: Շարունակելով ապավինել Գերմանիայի օգնությանը, Մուսսոլինին և ֆաշիզմին հավատարիմ մնացած այլ գործիչներ հիմնադրեցին Իտալական սոցիալիստական հանրապետությունը՝ Մուսսոլինիի գլխավորությամբ<ref name="ballbellamy13">Terence Ball, Richard Bellamy. ''The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought''. p. 133.</ref>: Մուսսոլինի ձգտում էր դարձյալ ծայրահեղականացնել իտալական ֆաշիզմը, հայտարարելով, որ ֆաշիզմը իտալիայում բռնաճնշվել էր իտալական [[Բուրժուազիա|բուրժուազիայիբուրժուազիա]]յի և պահպանողականների կողմից: Հետագայում ֆաշիստական նոր կառավարությունը առաջարկեց ստեղծել [[Արհմիություն|արհմիություններարհմիություն]]ներ և բաշխել [[Արդյունաբերություն 4.0|արդյունաբերության]] եկամուտը: Գերմանացի ազատականները, ովքեր այդ օրերին վերահսկում էին Իտալիայի հյուսիսային շրջանները, մերժեցին այդ մտատդրությունները և ի շահ այդ ամենի պարտադիր լինելուն չխոսեցին:
 
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո շատ ֆաշիստ տեղահանվածներ ներկայացրեցին իրենց, որպես «երրորդ դիրք»-ի ներկայացուցիչներ՝ ավանդական քաղաքական դաշտից դուրս: [[Ֆալանգիստ|Ֆալանգիստների]]ների [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] առաջնորդ [[Խոսե Անտոնիո Պրիմո դե Ռիվերա|Խոսե Անտոնիո Պրիմո դե Ռիվերան]]ն ասում էր. «Աջակողմյանները հիմանականում պայքարում են [[Տնտեսություն|տնտեսության]] ենթակառուցվածքների զարգացման համար, բայց արդար չէ, այն դեպքում, երբ ձախակողմյանները պայքարում են տնտեսության ենթակառուցվածքները խափանելու համար, սակայն երկուսի [[Քաղաքականություն|քաղաքականություննքաղաքականություն]]ն էլ կարող է իր հետևից հանգեցնել շատ ավերածությունների այլ ոլորտներում»<ref>"Transcending the beyond: from Third Position to National-Anarchism", Troy Southgate, ed. Griffin (Routeledge) 2003, pp. 377–82</ref>:
 
=== Ֆաշիզմը՝ որպես ստորացում ===
 
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում]]ում [[Առանցքի ուժեր|Առանցքի ուժերի]]ի պարտությունից հետո «ֆաշիզմ» եզրույթը սկսեց օգտագործվել որպես ստորացում՝ մեծ գործածության մեջ մտնելով քաղաքականության մեջ: [[Ջորջ Օրուել|Ջորջ Օրուելը]]ը 1944 թվականին գրում էր. «Ֆաշիզմ բառը երբեմն շատ անիմաստ է: [[Անգլիացիներ|Անգլիացիները]]ը կարող են ֆաշիստի փոխարեն օգտագործել «խուլիգան» բառը»<ref name="orwell1944">{{cite news|url=http://orwell.ru/library/articles/As_I_Please/english/efasc|publisher=Orwell.ru|title=George Orwell: 'What is Fascism?'|date=8 January 2008}}</ref>:
 
Հակառակ նշանակությունը ուներ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միությունում]]: Շատ հաճախ ֆաշիզմ բառն օգտագործում էին, որպես վիրավորանք: Օրինակ՝ [[Մարքսի տնտեսագիտական ուսմունք|Մարքսիստական]] մեկանաբանությունը ընդունվեց [[Կուբա|Կուբայում]]յում [[Ֆիդել Կաստրո|Ֆիդել Կաստրոյի]]յի և [[Վիետնամ|Վիետնամում]]ում [[Հո Չի Մինհ|Հո Չի Մինհի]]ի ենթակայության ներքո:
 
[[Չինացիներ|Չինացի]] մարքսիստները սկսեցին օգտագործել տերմինը, որպեսզի քննադատեն սովետական քաղաքացիներին Սովետական Միության և [[Չինաստան|Չինաստանի]]ի բաժանումը և նաև Սովետական Միության կողմից չինացի մարքսիստների քննադատությունը և սոցիալական ժողովրդավարությունը:
 
[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]] [[Հերբերտ Մաթյուս|Հերբերտ Մաթյուսը]]ը [[Նյու Յորք Թայմս]]-ին 1946.-ին ասել է. «Մենք պետք է նույն հորիզոնականում դնե՞նք ռուսական «ստալինիզմը» և գերմանական հիտլերականությունը: Պետք է ասե՞նք, որ նա ֆաշիստ է»: [[Էդգար Հուվեր|Էդգար Հուվերը]]՝ը՝ երկար ժամանակ Ազգային անվտանգության ծառայության ղեկավարը և երդվյալ հակահամայնավարը, գրել է «Կարմիր ֆաշիզմ» աշխատությունը:
 
[[Ուելս|Ուելսի]]ի համալսարանի պրոֆեսոր [[Ռիչարդ Գրիֆֆիթս|Ռիչարդ Գրիֆֆիթսը]]ը 2005 թվականին գրել է, որ ֆաշիզմը ամենաշատ չարաշահված և ամենաշատ օգտագործվող բառն է մեր օրերում: Ֆաշիստ բառն ավելի շատ օգտագործվում է հետպատերազմյան տարիներին ստեղծված կազմակերպությունների կողմից, իսկ գիտնականներն ավելի շատ օգտագործում են նեոֆաշիստ եզրույթը<ref>{{cite web|url=http://www.uwp.co.uk/authors/richard-griffiths|title=About the Author: Richard Griffiths|publisher=University of Wales Press|accessdate=11 November 2016}}</ref>:
 
== Պատմություն ==
 
=== 19-րդ դար ===
Հղում անելով Բրիտանական հանրագիտարանին նկատում ենք, որ ֆաշիզմի արմատները գալիս են դեռևս [[Յակոբինյան դիկտատուրա|Յակոբինյան]] դարաշրջանից կամ 19-րդ դարի վերջին [[Լուսավորության դարաշրջան|Լուսավորության դարաշրջանի]]ի անկման հետ է կապված<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/fascism/Common-characteristics-of-fascist-movements|title=Common Characteristics Of Fascist Movements|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=27 January 2018}}</ref>: Պատմաբանները, մասնավորապես [[Իռեն Կոլինս|Իռեն Կոլինսը]]ը և [[Հովարդ Փայն|Հովարդ Փայնը]]ը [[Նապոլեոն III|Նապոլեոն 3-րդին]] տեսնում էին մի մարդու, ով ստեղծեց «ոստիկան պետություն» և ճնշեց լրատվությունը և կարելի է ասել ֆաշիզմի նախատիպը ստեղծեց<ref> [[Roger Lawrence Williams]], ''The Mortal Napoleon The Third'', Princeton University Press, 2015, p28</ref>: Ըստ պատմաբան Դեյվիդ Թոմսոնի՝ [[Իտալական Վերածնունդ|Իտալական վերածնունդը]] 1871 թվականին առաջնորդեց դեպի ֆաշիզմի վրեժին<ref> David Thomson, ''[[Europe Since Napoleon]]'', Pelican, 1966, p 293</ref>: Վիլյամ Շիրերը ֆաշիզմի առաջացումը կապեց այն ուղղության հետ, որը սկսվեց [[Օտտո ֆոն Բիսմարկ|Բիսմարկից]] և շարունակվեց մինչև Հիտլեր: Ջուլիան Դիերքեսը տեսնում էր ֆաշիզմը որպես Իմպերիալիզմի կողմից բռնաճնշում<ref> name="William Shirer 1960, p97">William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich'', Mandarin, 1960, p97</ref>:
 
=== Դարի վերջը և Մորիսիզմի միաձուլումը Սորնոիզմով (1880–1914) ===
Պատմաբան [[Զեվ Ստերնհել|Զեվ Ստերնհելը]]ը ֆաշիզմի առաջացման հիմքերը տանում է դեպի 1880-ականներ և մասնավորապես կապում [[«դարի վերջը»]] (Fin de siecle era) թեմայի հետ։ Թեման հիմնված է «<nowiki/>[[Ապստամբության իրավունք|ապստամբությանը]]<nowiki/>» [[Նյութապաշտություն|նյութապաշտության]], ռացիոնալիզմի, [[Պոզիտիվիզմ|պոզիտիվիզմիպոզիտիվիզմ]]ի, բուրժուական հասարակության և ժողովրդավարության։ «Դարի վերջ»-ի սերունդը աջակցում էր և ընդունում էր զգացմունքայնությունը, իռռացիոնալիզմը, [[Սուբյեկտիվիզմ|սուբյեկտիվիզմըսուբյեկտիվիզմ]]ը և [[Վիտալիզմ|վիտալիզմըվիտալիզմ]]։ը։ «Դարի վերջ» կոնցեպցիայի հիմքում ընկած է այն համոզմու նքը,որ 1880-ականներց սկսած քաղաքակրթությունները գտնվում են ճգնաժամի մեջ և դրա հաղթահարման համար անհրաժեշտ են տոտալ լուծումներ։ «Դարի վերջ» դպրոցի ներկայացուցիչները համարում էին, որ անհատը միայն մի մասն է մեծ խմբերի, որոնք չպետք է դիտարկվեն ատոմիզացված անհատների խումբ։ Նրանք դատապարտում էին ռացիոնալիստական անհատականությունը՝ ազատական հասարակության և սոցիալական կապերի անարդյունավետությունը՝ լուծումներ տալու բուրժուական հասարակությունում։ «Դարի վերջը» իր վրա ազդեցություն է կրել բազմաթիվ զարգացած հոսանքների կողմից, մասնավոպես ՝ [[Չարլզ Դարվին|Դարվինյան կենսաբանությունը]], [[Ռիխարդ Վագներ|Վագներյան գեղագիտությունը,]] [[Գուստավ լե Բոն|Գուստավ լե Բոնի]]ի հոգեբանությունը, ինչպես նաև փիլիսոփաների ՝ [[Ֆրիդրիխ Նիցշե|Ֆրիդրիխ Նիցշեյի]]յի, [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Ֆյոդոր Դոստոևսկու]] և [[Հենրի Բերգսոն|Հենրի Բերգսոնի]]։ի։ [[Սոցիալական դարվինիզմ|Սոցիալական Դարվինիզմը]], որը լայնամաշտաբ հավանության է արժանացել, չի սահմանազատել սոցիալական և ֆիզիկական կյանքի միջև, և դիտարկել է մարդկային պայմանները՝ անկարող պայքարելու սեփական գոյատևման համար։ Սոցիալական Դարվինիզմը հակադրվել է պոզիտիվիզմի այն պնդմանը, որ մարդ կարող է տարբերակել և կայացնել ռացիոնալ որոշում, որը մարդու բնավորության հատկանիշներից է, իսկ սոցիալական Դարվինիզմը կենտրոնանում է ժառանգականության, ռասայի և [[Շրջակաշրջակա միջավայր|շրջակա միջավայրի]]ի վրա։ Սոցիալական Դարվինիզմը շեշտադրում է կատարում բիոխմբային ճանաչողության վրա և օրգանական հարաբերությունների դերին հասարակության ներսում համապատասխանող [[Լեգիտիմություն|լեգիտիմությանը]] և կոչ անելով [[Ազգայնականության ուսումնասիրություն|ազգայնականությանը։]] Նոր տեսությունները ևս մերժում էին պոզիտիվիստների ռացիոնալ էակ լինելու տեսակետը և նշում էին, որ որոշումների կայացման վրա իր ազդեցությունն է ունենում մեծամասամբմեծ մասամբ մարդու զգացմունքայնությունը և միևնույն ժամանակ ավելացնում, որ զգացմունքայնությունը քաղաքական հարցերում ավելի մեծ ազդեցություն է ունենում, քան բուն խնդիրը<ref name="Sternhell, Zeev 1998 p. 170">Sternhell, Zeev, "Crisis of Fin-de-siècle Thought" in Griffin, Roger, ed., ''International Fascism: Theories, Causes and the New Consensus'' (London and New York, 1998) p. 170.</ref>:
 
[[Պատկեր:Georges Sorel.jpg|մինի|196x196փքս|Ջորջ Սորել]]
[[Գաետանո Մոսկա|Գաետանո Մոսկան]]ն իր աշխատությունում ՝ «<nowiki/>[[Իշխող դաս|Իշխող դասը]]ը<nowiki/>» (1896) զարգացրել է այն տեսակետը, որը պնդում է, որ բոլոր [[Հասարակություն|հասարակություններումհասարակություն]]ներում գոյություն ունի կազմակերպված փոքրամասնություն, որը ավելի դոմինանտ է և կարող իշխել չկազմակերպված մեծամասնության վրա<ref name="Tracy H. Koon 1943. p. 6">Tracy H. Koon. Believe, obey, fight: political socialization of youth in fascist Italy, 1922–1943. University of North Carolina Press, 1985. p. 6.</ref>։ Մոսկան պնդում էր, որ կազմակերպված փոքրամասնությունը ցանկացած գործունեություն կարող թ հեշըությամբ ավելի արդյունավետ իրականացնել<ref name="William Outhwaite 2006. p. 442">William Outhwaite. ''The Blackwell dictionary of modern social thought''. Wiley-Blackwell, 2006. p. 442.</ref>:
 
Անարխիստ [[Միխայիլ Բակունին|Միխայիլ Բակունինը]]ը առաջարկել է կոնցեպտ գործի քարոզչությանը, որը հակասության մեջ էր դնում [[Ուղղակի ներգործություն|ուղղակի ներգործության]] գաղափարին, հատկապես կապված քաղաքականության նշանակության հետ՝ ներառելով հեղափոխական ճնշումները, և այս գաղափարը մեծ ընդունելության արժանացավ ֆաշիստների շրջանում, ովքեր գրավվեցին կոնցեպտով և այն հաստատեցին որպես ֆաշիզմի մաս<ref name="fascism">Stuart Joseph Woolf. ''Fascism in Europe''. 3rd Edition. Taylor & Francis, 1983. p. 311.</ref>:
[[Պատկեր:Charles Maurras - avant 1922.jpg|մինի|Չարլզ Մոուրաս]]
[[Ֆրանսիացիներ|Ֆրանսիացի]] հեղափոխական սինդիկալիստ [[Ջորջ Սորել|Ջորջ Սորելը]]ը կողմ էր քաղաքական ճնշումների լեգիտիմացմանը և իր աշխատության մեջ՝ «Մտորումներ բռնաճնշումների մասին» (1908) և այլ աշխատություններում ևս նա պաշտպանում էր [[Ռադիկալիզմ|ռադիկալ]] սինդիկալիստական գործունեությունը հեղափոխության հասնելու համար՝ վերացնելու [[Կապիտալիզմ|կապիտալիզմըկապիտալիզմ]]ը և բուրժուազիան վերջնական հատվածով<ref name="mobilization21">Mark Antliff. Avant-garde fascism: the mobilization of myth, art, and culture in France, 1909–1939. Duke University Press, 2007. pp. 75–81.</ref>։
 
Միաձուլումը [[Մորիսիսզմ|Մորիսիստական]] ազգայնականության և [[Սորնոիզմ|Սորնոիստական]] սինդիկալիզմի ազդել է ռադիկալ իտալացի ազգայնական [[Էնրիկո Կարդինի|Էնրիկո Կարդինիի]]ի հայացքների համար։ Կարդինին կարևորում էր անհրաժեշտությունը ստեղծելու ազգայնական-սինդիկալիստ շարժման, որը պետք է առաջնորդվեր էլիտար [[Արիստոկրատիա|արիստոկրատիայիարիստոկրատիա]]յի և [[Դեմոկրատիա|հակադեմոկրատների]] կողմից, ովքեր հանրության շրջանում պետք է կիսվեին իրենց հեղափոխական գաղափարներով։ Կարդինին կարծում էր, որ Իտալիային անհրաժեշտ է [[Պրոլետարիատ|պրոլետարիական]] ազգ, որը ի վիճակի կլինի պայքարել դեպի անկումը տանող իմպերիալիզմի հետ։ Կարդինիի հայացքները տեղը գտան աջ թևը ներկայացնող Իտալական Ազգային Ասոցացիայի(ԻԱԱ) գաղափարներում և նրանք շարունակելով միտքը նշում էին, որ իմպերիալիզմի հետևանք է քաղաքական դասակարգի [[Կոռուպցիա|կոռուպցիոն]] լինելը, [[Լիբերալիզմ|լիբերալիզմըլիբերալիզմ]]՝ը՝ որպես բացասական գործոն և այլն, որոնք հանգեցնում են հասարակության բաժանմանը։ Իտալացի սինդիկալիստները մերժում էին բուրժուական արժեքները, դեմոկրատիա, Մարքսիզմը, [[Ինտերնացիոնալիզմ|ինտերնացիոնալիզմըինտերնացիոնալիզմ]]ը և [[Պացիֆիզմ|պացիֆիզմըպացիֆիզմ]]ը, բայց օժանդակում էին [[Հերոսություն|հերոսությունըհերոսություն]]ը, վիտալիզմը և բռնաճնշումները։ ԻԱԱ-ն պնդում էր, որ ազատական ժողովրդավարությունը երկարաժամկետ հեռանկար չունի [[մոդեռն]] աշխարհում և պաշտպանում էին ուժեղ պետության գաղափարը, և ուժեղ պետությունն է հնարավորություն ստեղծում մարդկանց մրցակցելու և հենց ուժեղ պետության ներսում ակնհայտ կլինի, ովքեր են այն ուժեղ խմբերը, որոնք կկարողանան գոյատևել և զարգացում ապահովել<ref name="zs163">Sternhell, Zeev, Mario Sznajder and Maia Ashéri, ''The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution'' (Princeton University Press, 1994) p. 163.</ref>:
 
[[Պատկեր:Manifesto of Futurism.jpg|մինի|Ֆիլիպո Թոմասի Մարինետտի]]
[[Ֆուտուրիզմ|Ֆուտուրիզմը]]ը ինչպես մշակութային, այնպես էլ քաղաքական շարժում է եղել Իտալիայում, որը առաջնորդում էր [[Ֆիլիպո Մարինետտի|Ֆիլիպո Մարինետին]], ով հիմնադրել է «Futuris Manifesto»-ն 1908 թվականին, որը ևս քաղաքական բռնաճնշումները համարում էր անհրաժեշտություն՝ որպես քաղաքականության կարևոր տարր, քննադատելով ազատականությունը և [[Պառլամենտականպառլամենտական ժողովրդավարություն|պառլամենտական ժողովրդավարությունը]]։ը։ Մարինետին մերժում էր [[Պայմանականպայմանական ժողովրդավարություն|պայմանական ժողովրդավարությունը]]ը, որը հիմնված է [[Մեծամասնություն|մեծամասնության]] իշխանության վրա և որպես նոր ձև ժողովրդավարության, նա նկարագրում էր իր աշխատությունում «<nowiki/>[[Ժողովրդավարության Ֆուտուրիստական կոնցեպցիան]]<nowiki/>»։ Աշխատությունում նշվում է․ « Մենք կարող ենք հրամաններ տալ ստեղծելու կամ ապամոնտաժելու թվեր, քանակներ, զանգվածներ, քանի որ մեզ մոտ թվաքանակը երբեք այնքան չլինի, որքան Գերմանիայում և Ռուսաստանում, և այս ամենը հեշտ է իրականացնել, քանի որ թվեր, քանակները, զանգվածները վճռական և ընդունա չեն»<ref>Gigliola Gori. ''Italian Fascism and the Female Body: Submissive Women and Strong Mothers''. Oxfordshire, England; New York, New York: Routledge, 2004. pp. 20–21.</ref>։
[[Պատկեր:Benito Mussolini 1917.jpg|մինի|Բենիտո Մուսոլինին ՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]
 
Տող 75.
Հեղափոխության ֆաշիզմը ակցիայի առաջին հավաքը տեղի են ունեցել 1915թ.-ի հունվարի 24-ին, երբ Մուսսոլինին հայտարարեց, որ Եվրոպայի համար անհրաժեշտ է լուծել այս միջազգային խնդիրները, որը ներառում էր նաև պետական սահմանների հարցը, Իտալիայում և այլ վայրերում, որպեսզի արդարությունն ու ազատությունը ձեռք բերեն այն ժողովուրդները, որոնց մոտ դրանք առաջացել են: Մասսայական ցույցերի և հավաքների կազմակերպումները ապարդյուն էին լինում և կազմակերպությանը պարբերաբար անհանգստացնում էին կառավարության սոցիալիստները<ref name="Martin Kitchen 2006. p. 205">Kitchen, Martin, ''A History of Modern Germany, 1800–2000'' (Malden, Massaschussetts; Oxford, England; Carlton, Victoria, Australia: Blackwell Publishing, Inc., 2006), p. 205.</ref>
 
Նմանատիպ քաղաքական գաղափարախոսություններ առաջացան նաև Գերմանիայում, երբ սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը: Գերմանացի սոցիոլոգ [[Յոհան Պլենգ|Յոհան Պլենգը]]ը խոսում էր այն մասին, որ Նացիոնալ-սոցիալիզմը աճ է գրանցել Գերմանիայում, և, որ 1914թ.-ի գաղափարները, որոնք պատերազմի գաղափարախոսությունն էին, դեմ էին 1789թ.-ի [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] գաղափարախոսությանը: Պլենգի խոսքերով՝ 1789թ.-ի գաղափարներն իրենց մեջ ներառում էին մարդու իրավունքներ, ժողովրդավարություն, անհատականություն և հանդուրժողականություն, որոնք մերժվում էին 1914թ.-ի գերմանական գաղափարախոսությամբ, որն էլ իր հերթին ներառում էր պարտավորություն, կարգապահություն, օրենք և իրավունք<ref name="Martin Kitchen 2006. p. 205">Kitchen, Martin, ''A History of Modern Germany, 1800–2000'' (Malden, Massaschussetts; Oxford, England; Carlton, Victoria, Australia: Blackwell Publishing, Inc., 2006), p. 205.</ref>: Պլենգը հավատում էր, որ ռասսայական [[Հանդուրժողականություն|հանդուրժողականությունըհանդուրժողականություն]]ը պետք է փոխարինի խավերի դասակարգմանը, և ռասսայական եղբայրությունը կմիավորվի [[սոցիալական հասարակություն]] ստեղծելու պրոլետարիական Գերմանիային կապիտալիստ [[Մեծ Բրիտանիա|Բրիտանիայի]] դեմ կռվում: Նա հավատում էր, որ 1914թ.-ի շունչն ինքնադրսևորվել է «<nowiki/>[[Ազգերի լիգա|Ազգերի Լիգայի Ազգային սոցիալիզմ]]<nowiki/>» կոնցեպտում: Այս նացիոնալ-սոցիալիզմը պետական սոցիալիզմի ձև է, որը մերժում է անսահմանափակ ազատության գաղափարը և գտնում է, որ տնտեսությունը պետք է սպասարկի ամբողջ Գերմանիան՝ իշխանության հսկողության ներքո: Նացիոնալ-սոցիալիզմի այս տեսակը հակադրվում է կապիտալիզմին՝ վերջինի հակագեռմանական քաղաքականության համար, բայց պնդում էր, որ նացիոնալ-սոցիալիզմը տնտեսության ոլորտում կհասնի մեծ առաջընթացների: Պլենգը ելույթ էր ունենում իշխող ավտորիտար ռացիոնալ համակարգ ստեղծելու գաղափարներով, որպեսզի նացիոնալ-սոցիալիզմը ստեղծվեր պետության հիերարխիայի միջոցով:
 
==== Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետևանքները ====
Տող 82.
 
==== Բոլշևիկյան հեղափոխության հետևանքները ====
[[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը]]ը 1917 թվականին, որի արդյունքում բոլշևիկները՝ [[Վլադիմիր Լենին]]<nowiki/>ի գլխավորությամբ հաստատեցին իրենց իշխանությունը [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]]ում և մեծապես ազդեցություն ունենալով ֆաշիզմի զարգացման հարցում։ Մուսոլինին հանդիսանալով Ֆաշիստական հեղափոխական շարժման առաջնորդ, ի սկզբանե ողջունեց Բոլշևիկյան հեղափոխությունը, սակայն հետագայում հակառակ փոխվեց ունեցավ նրա կարծիքը և նա հայտարարեց, որ Լենինը իր գործունեությամբ նմանվում է [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] վերջին [[ցար]]՝ [[Նիկոլայ II|Նիկոլայ 2-րդին]]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ֆաշիստները սկսեցին հակամարքսիստական օրակարգեր մշակել։
 
Լիբերալիստները նշում են, որ բոլշևիզմի և ֆաշիզմի համեմատության ժամանակ տեսնում ենք, որ նրանք ընդհանուր կետեր շատ ունեն, մասնավորապես անհրաժեշտությունը [[Ավանգարդային իշխանություն|ավանգարդային իշխանության]], երկուսն էլ կողմնորոշված են դեպի հեղափոխություն իրականացնելու, ունեն բանվորական կամ պրոլետարիական գաղափարներ, կենտրոնացած են միակուսացական պետություն ունենալուն և այլն։ Նրանց տարբերությունը հիմնականում ռազմավարության և մարտավարության մշակման մեջ էր։ Բոլշևիկները շեշտադրում էին անհրաժեշտությունը ունենալու կազմակերպված [[մասնակցային ժողովրդավարություն]] և ինտերնացիոնալիստական հայացքներ հասարակության համար, իսկ ահա ֆաշիստները կենտրոնացել էին [[Հիպեր-ազգայնականություն|հիպեր-ազգայնականության]] վրա և բաց թշնամանք ժողովրդավարության հանդեպ և դիտարկելով հիերարխիկ սոցիալական կառուցվածքը սեփական նպատակների իրաանացման համար։Առկա [[Անտագոնիզմ (հասարակություն)|անտագոնիզմը]] երկու ուղղությունների միջև ստիպում էր մասնավորապես ֆաշիստներին իրենց համարել հակամարքսիստներ։ Եվ հենց ինքը Մուսոլինին սկսած 1919 թվականից սկսեց ղեկավարել բոլոր ֆաշիստական կազմակերպությունները և ստեղծեց «Ֆաշի դի կոմբատիմենտոն» ([[Մարտական միություն]])։
 
==== 1919 թվականի ֆաշիստական մանիֆեստը ====
1919 թվականին ֆուտուրիստական շարժման ղեկավար Ֆիլիպո Մարինետին ստեղծեց «[[Իտալական ֆաշիզմի պայքարի մանիֆեստը]]»։ Մանիֆեստը ներկայացվեց 1919 թվականի հունիսի 6-ին «Լի Պոպոլո Դը Իտալիա» ֆաշիստակական թերթում։ Մանիֆեստը աջակցում էր կանանց և տղամարդկանց ունիվերսալ ընտրական իրավունքի ստեղծմանը (հետագայում այն ռեալիզացվեց 1925 թվականին, բայց մասնակի և հետագայում անգամ մնաց նույն վիճակում,երբ այլ կուսակցությունների գործունեությունը արգելվեց)։ Ընտրական համակարգը հիմնվելու էր համամասնական ներկյացուցչության վրա, [[Կառավարության գլուխ|կառավարության]] ձևավորումը հիմնվելու էր կորպորատիստական համակարգի վրա, այսինքն ստեղծվելու էին «[[Ազգային խորհուրդ|Ազգային խորհուրդներ]]ներ», որոնք ընտրելու էին պրոֆեսիոնալներից և առևտրային դասի ներկայացուցիչներից, ովքեր պետք է իրականացնեին [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդրական իշխանությանը]] և ներկայացնեին աշխատավորների, արդյունաբերողների և մնացած դասակարգերի շահերը, ինչպես նաև պետք է հետևեին առողջապահության, հաղորդակցության և այլ ոլորտների համաչափ զարգացմանը և այս պարագայում ան դառնում էր [[Հռոմեական սենատ|հռոմեկան Սենատի]] նմանակը։ Մանիֆեստը նպաստելու էր 8 ժամյա աշխատանքային օրվա հաստատումը բոլոր աշխատողների համար, մինիմալ աշխատավարձի շեմ, աշխատողների ներկայացվածությունը արդյունաբերական [[Կառավարում (տնտեսագիտություն)|մենեջմենթի]] իրականացման համար, արհմիությունների նկատմամբ վստահության մակարդակի բարձրացումը, տրանսպորտային սեկտորի ճանաչումը, ապահովագրության ինստիտուտի ներդրումը, թոշակի անցման տարիքը 65 տարեկանից իջեցվեց 55 տարեկան, կրճատվելու էր կրոնական կառույցների քանակը և պետք է իրականացվեր ռազմական պայմանագրերի վերանայում, որպեսզի կառավարությունը կարողանար բանակի թիվը ավելացներ 85 տոկոսով։ Ինչպես նաև պետք է ստեղծվեր ավելի արդյունավետ գործող [[ոստիկանական ծառայություն]], ազգային արդյունաբերության ազգայնացում պետք է իրականացվեր և արտաքրին քաղաքակությունը պետք է լիներ խաղարար, բայց մրցակցային<ref name="massachusetts33">Cristogianni Borsella, Adolph Caso. ''Fascist Italy: A Concise Historical Narrative''. Wellesley, Massachusetts: Branden Books, 2007. p. 70.</ref>
 
Մյուս իրադարձությունները, որոնք ազդեցին Իտալիայի ֆաշիստների վրա, կապված է Իտալացի ազգայնական [[Գաբրիել Անունզո|Գաբրիել Անունզոյի]]յի կողմից «Կարնարոյի խարտիայի» ստեղծմամբ 1920 թվականին։ Անունզոն և [[ԴԵ ամբրիս|Ամբրիսը]] ձևավորել են խարտիան, որը պաշտպանում էև ազգային-սինդիալիստական կորպորատիվ արտադրողականությունը, որը Անունզոնի նաև ՝ քաղաքական հայացքների արտացոլումն է։ Շատ ֆաշիստներ տեսնում էին Կարնարոյի խարտիան, որպես իդելական սահմանադրություն Իտալիայի համար։ Այս բնավորությունը [[Ագրեսիա (քաղաքականություն)|ագրեսիայի]] արտացոլվեց [[Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն|Հարավսլավիայի]] և հարավային սլավոնները հետապնդվում էին իտալական ֆաշիստների կողմից և հատկապեց [[Խորվաթներ|խորվաթներիխորվաթներ]]ի և [[Սերբեր|սերբերիսերբեր]]ի նկատմամբ<ref name="zs189">Zeev Sternhell, Mario Sznajder, Maia Ashéri. ''The birth of fascist ideology: from cultural rebellion to political revolution''. Princeton University Press, 1994. p. 189.</ref>
==== Իտալիայի ֆաշիստները 1920 թվականին ====
1920 թվականին, արդյունաբերական ոլորտում աշխատողների գործադուլը հասավ իր բարձրակետին ու 1919 և 1920 թվականները ընդունված է անվանել « Կարմիր տարիներ»։ Մուսոլինին և ֆաշիստները հանձնառնեցին նախաձեռնություն վիճակը կայունացնելու և Իտալիայում խաղաղություն հաստատելու համար և սկսեցին հաշտության եզրեր գտնել [[Բիզնես գործընթաց|բիզնես]] արդյունաբերության և [[գործադուլ]] անողների միջև<ref name="massachusetts37">Cristogianni Borsella, Adolph Caso. ''Fascist Italy: A Concise Historical Narrative''. Wellesley, Massachusetts: Branden Books, 2007. p. 75.</ref>։
 
Ֆաշիստները իրենց համար քաղաքական հակառակորդ էին համարում հիմնականում [[Սոցիալիստական ճամբար|սոցիալիստների]]<nowiki/>ն, ովքեր այդ պահին Իտալիայում մեծամասնություն էին կազմում, ովքեր դեմ էին 1-ին աշխարհամարտում Իտալիայի ներգրավմանը։ Ֆաշիստները և Իտալիայում աջերին ներկայացնող ուժերը որոշ առումներով կիսում էին գաղափարները։ Երկու ուղղություններն էլ Մարքսիզմից որոշ տարրեր էին պարունակում, մերժում էին դասակարգային պայքարը և հավատում էին [[Մերիտոկրատիա|մերիտոկրատիայինմերիտոկրատիա]]։յին։ Ֆաշիստները օժանդակում էին հակասոցիալիստական քարոզարշավները ՝ համագործակցելով անգամ այլ կուսակցությունների հետ, որպեսզի կարողանան ամբողջովին վերացնեն սոցիալիստական կուսակցությունը Իտալիայում<ref name="zs193">Zeev Sternhell, Mario Sznajder, Maia Ashéri. ''The birth of fascist ideology: from cultural rebellion to political revolution''. Princeton University Press, 1994.}}
p. 193.</ref>։
 
Ֆաշիստները ձգտում էին Իտալացի պահպանողականներին ևս դիտարկել իրենց քաղաքական օրակարգում, քանի որ պահպանողականնները դավանում էին արժեքներ, որոնք ընդունելի էին ֆաշիստների կողմից և որոշները պետք է դառնաին ՝ որպես պետական նպատակ իրականացնելու համար։ Մասնավորապես պահպանողականները և ֆաշիստները արժևորում էին ընտանիքը, կին աշխատողների քանակի կրճատումը և կարևորելով նրանց մայրական դերը, բայց որոշ արժեքներ կամ գաղափարներ չէին ընդունում ֆաշիստները, դրանք էին [[Պոպուլիզմ|պոպուլիզմըպոպուլիզմ]]ը, [[Հանրապետականություն|հանրապետականությունըհանրապետականություն]]ը և [[հակակլերիկալիզմ]]<nowiki/>ը։ Ֆաշիստները արգելեցին այնպիսի գրքերի հրատարակումը, որոնք [[Հղիության արհեստական ընդհատումը Հայաստանում|հղիության արհեստական ընդատման]] մասին էին և առհասարակ բարձրացվեցին տունգանքները արհեսատական ընդհատումների դեպքում հատկապես 1926 թվականին, և հետագայում աս երևույթը համարվեց հանցագործություն պետության դեմ<ref name="conservatives39">Martin Blinkhorn. ''Fascists and Conservatives''. 2nd edition. Oxon, England: Routledge, 2001 p. 22.</ref>
։
 
Տող 102.
 
==== Ֆաշիստական բռնաճնշումները 1922 թվականին ====
1922 թվականի սկզբին, ֆաշիստ օրենսդիրները մշակեցին ռազմավարություն սոցիալիստներին վերջնականապես ջլատելու և առհասարակ իտալաան քաղաքները իրենց վերահսկողության տակ պահելու համար։ Ֆաշիստները հանդիպեցին դիմադրության Իտալիայի հյուսիսային իշխանությունների կողմից և դա որոշակիորեն խոչընդոտներ ստեղծեց ֆաշիստների համար։ Հետագայում ֆաշիստները սկսեցին հարձակումներ գործել սոցիալիստների շենքերի վրա, ինչպես նաև հարձակումներ գործել [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Կաթոլիկ]] արհմիությունների վրա [[Կրեմոնա|Կրեմոնայում]]յում և ուժի գործադրմամբ ստիպեցին իտալիաական կողմնորոշում ընդունել [[Բոլցանո (գավառ)|Բոլցանոյի]] և [[Տրենտո|Տրենտոյի]]յի շրջանի գերմանախոս բնաչությանը։ Հյուսիսային քաղաքները իրենց ազդեցությունը ամրապնդելուց հետո, ֆաշիստների հաջորդ նպատակը [[Հռոմ|Հռոմն]]ն էր<ref name="rop87">Robert O. Paxton. ''The Anatomy of Fascism''. New York, New York; Toronto, Ontario: Random House, Inc., 2005 p. 87.</ref>։
 
[[Պատկեր:March on Rome.jpg|մինի|240x240փքս|Բենիտո Մուսոլինի ՝ «Արշավ դեպի Հռոմ»]]
1922 թվականի հոկտեմբերի 24-ին․ Ֆաշիստական կուսակցությւն անցկացրեց կոնգրես [[Նեապոլ|Նեապոլում]]ում, որտեղ Մուսոլինին հրամայեց սև շապիկավորներին (Ֆաշիստական ոստիկանությունը Իտալիայում) իրենց ազդեցության տակ վերցնել հանրային շենքերը և գնացքները և շրջափակել Հռոմը երեք կողմից։ Ֆաշիստները ինչպես նաև ձգտում էին իրենց վերահսկողության տակ վերջնական վերցնել Հյուսիսային Իտալիայի փոստային ծառայություննները և գնացքները, թեև Իտալական կառավարությունը, որը առաջնորդվում էր ձախակողմյան ուժերի կողմից, պառակտված էր և չկարողացավ արժանի արձագանք տալ ֆաշիստների գործողություններին։ Էմանուել 3-րդ թագավորը կարծում էր, որ այս ամենը հնարավոր է հանգեցնի արյունահեղությունների Հռոմում և փորձեց կոշտ արձագանք թույլ չտալ և ֆաշիստների ցանկություննները բավարարելու որոշեց Բենիտո Մուսոլինիին նշանակել Իտալիայի վարչապետ և Մուսոլինին հոկտեմբերի 30-ին ստանձնեց այդ պաշտոնը։ Ֆաշիստական քարոզչությունը այս իրադարձությունները անվանեց «[[Արշավ դեպի Հռոմ]]», և հերոսական պատմություններ սկսեց պատմել<ref name="rop90">Robert O. Paxton. ''The Anatomy of Fascism''. New York, New York; Toronto, Ontario: Random House, Inc., 2005 p. 90.</ref>։
 
=== Ֆաշիստական Իտալիան ===
Պատմաբան [[Ստենլի Փայն|Ստենլի Փայնը]]ը Ֆաշիզմի վերաբերյալ Իտալիայում ասել է․ « Առաջին հերթին քաղաքական դիկտատուրա․․․Ֆաշիստական կուսակցությունը ինքնին համարյա դարձավ ամբողջապես [[Բյուրոկրատիա|բյուրոկրատիզացված]] և ենթարկող, բայց ոչ թե պետությանը, այլ հենց կուսակցությանը։ Մեծ բիզնեսը, արդյունաբերությունը և [[Ֆինանսներ|ֆինանսներըֆինանսներ]]ը պահպանեցին [[Ինքնիշխանություն|ինքնիշխանությունըինքնիշխանություն]]ը սկզբնական տարիներին։ ուժային կառույցները վայելում էին կատարյալ ազատություն․․․ Ֆաշիստական ոստիկանությունը դրվեց ռազմական վերահսկողություն տակ․․․ [[Դատական համակարգ|Դատական համակարգը]]ը ևս որոշակիորեն ինքնուրույնություն էր վայելում։ Ոստիկանությունը շարունակվում էր ուղղորդվել պետական ծառայողների կողմից և կուսակցության առաջնորդների ազդեցության տակ չէր․․․Չէր ստեղծվել նոր ոստիկանական էլիտա․․․Չէր եղել ոչ մի խնդիր Կաթոլիկ եկեղեցին վերահսկողության տակ պահելու համար․․․․․Մշակութային կյանքը ևս ինքնուրույն էր, և ոչ մի [[Քարոզչության և մշակութայի նախարարություն|քարոզչության և մշակույթի նախարարություն]] գոյություն չուներ․․․ Մուսոլինիի ռեժիմը արյունահեղ չէր և բռնաճնշումների մեթոդին շատ չէր դիմում»<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=x_MeR06xqXAC&pg=PA122|title=A History of Fascism, 1914–1945|author=Stanley G. Payne|publisher=U of Wisconsin Press|year=1996|isbn=9780299148737|page=122}}</ref>։
 
==== Մուսոլինիի Իշխանությունը ====
Տող 115.
։
 
Ֆաշիստները սկսեցին իրենց փորձը հաստատելու ֆաշիզմը Իտալիայում [[Ակերբոյի օրենք|Ակերբոյի օրենքի]]ի օգնությամբ, որը երաշխավորում էր պլյուրալիզմ պառլամենտում բոլոր այն կուսակցությունների համար, ովքեր ընտրություններում կհավաքեն 25 և ավել տոկոս ձայներ։ Ֆաշիստական պրոպագանդայի արդյունքում նրանք կարողացան ընտրություններում կազմել մեծամասնություն և դառնալ հիմնական իշխող ուժը։ Ընտրություններից հետո իտալական քաղաքական կյանքում բազում սկանդալներ տեղի ունեցան։ Մասնավորապես ֆաշիստները կազմակերպեցին Սոցիալիստական կուսակցության պատգամավոր [[Ջակոմո Մատեոտտիի կամուրջ|Ջակոմո Մատեոտիի]](1929 թվականին նրա անունով կամուրջ է բացվել) սպանությունը, լիբերալները և ձախ իշխանաան փոքրամասնությունը բողոքի ակցիաներ էին կազմակերպում ընդդեմ ֆաշիստների, որը հայտնի դարձավ ՝ [[Ավենտիդի պառակտում]] անվանվամբ։ 1925 հոկտեմբերի 3-ին, Մուսոլինին դիմեց պառլամենտի ֆաշիստներին և նրանց միջոցով հայտարարեց, որ Մուսոլինին ամբողջ պատասխանատվությունը վերցնում է իր վրա, սակայն միևնույն ժամանան նա պնդում էր, որ իր գործողությունը։ Մուսոլինին իրեն հռչակեց Իտալիայի դիկտատոր, ստանձնելով կառավարության գործունեության վերաբերյալ ամբողջ պատասխանատվությունը և հայտարարեց պառլամենտի ցրման մասին։ 1925-ից 1929 թվականներին ֆաշիզմը ամրապնդես իր դիրքերը իշխանությունում, ընդիմադիր պատգամավորներին արգելվեց մուտք ունենալ պառլամենտ, և 1925 թվականի դեկտեմբերի [[Դեկրետ|դեկրետովդեկրետ]]ով Մուսոլինին պատասխանատվություն էր կրում միայն թագի առաջ<ref name="sgp110">Stanley G. Payne. ''A history of fascism, 1914–1945''. Digital printing edition. Oxon, England: Routledge, 2005. p. 110.</ref>
։
 
==== Կաթոլիկ եկեղեցին ====
1929 թվականին ֆաշիստական ռեժիմը ստացավ կաթոլիկ եկեղեցու օրհնությունը, երբ ռեժիմը [[կոնկորդատ]] կքնեց եկեղեցու հետ, որը հայտնի է «<nowiki/>[[Լաթանյան համաձայնագիր]]<nowiki/>» , որը [[Հռոմի Պապ|պապականությանը]] հնարավորություն էր տալիս ունենալ պետական ինքիշխանություն և ֆինանսական ազատություն եկեղեցու հետ կապված ֆինանսները տնօրինելու համար։ Համաձայնագրի ստորագրումից շատ անցած Մուսոլինիի անձնական խոստովանությամբ, եկեղեցին սպառնացել էր նրան «հեռացնել», մասնակիորեն անհասկանալի բնույթի պատճառով, ինչպես նաև նրա համար, որ նա վերջին 3 ամսվա ընթացքում բռնագրավել էր ավելի շատ կաթոլիկ նյութեր, քան նախորդ 7 տարիների ընթացքում1930- ականների վերջին Մուսոլինին դարձավ ավելի եկեղեցադեմ և սկսեց քննադել Կաթոլիկ եկեղեցուն և քննարկում էր, թե ինչպես քանդել եկեղեցին։ Նա այնպիսի դիրքորոշում ստանձնեց, որ հանրության շրջանում քարոզում էր, որ եկեղեցին հակասում է իտալական ժողովրդի ազգային արժեքներին և առհասարակ այդ ժամանակվա իշխանությունների որդեգրած պետականության զարգացմանը ուղղված նպատակները հանդիպում են պապականության մերժմանը։ Իր գրքում Մուսոլինինիի այրին Ռեյչելը ասում էր, որ իր ամուսինը մինչև իր կյանքի վերջը մնացել էր աթեիստ և առհասարակ իր ամուսինը կյանքը ապրել է առանց մեղքերի<ref>Rachele Mussolini, ''Mussolini: An Intimate Biography'', New York: NY, Pocket Books, 1977, p. 131. Originally published by William Morrow in 1974</ref>։
 
Գերմանիայի [[Ազգայինազգային-սոցիալիստ|ազգային-սոցիալիստները]]ները նմանատիպ քաղաքականություն էին իրականացնում իրենց երկրում։ [[Գեստապո|Գեստապոն]]ն բռնագրացվեց հարյուրավոր եկեղեցիներ Գերմանիայում և Ավստրիայում, և եկեղեցիների վրայից հեռացրեց բոլոր խաչերը։ Եկեղեցին հղում անելով ֆաշիստական [[Սվաստիկա|սվաստիկայինսվաստիկա]]յին, այն հռչակել են [[Սատանա|Սատանայի]]յի նշան, որի պատճառով եկեղեցական երիտասարդական մի շարք կազմակերպությունների գործունեությունը և առհասարակ ստեղծումը արգելվել էր և իրենց մի շարք լիազորություններից զրկվել են։ Եվ կառավարությունը թույլատրել էր նացիստներին եկեղեցական նյութերի նկատմամբ իրականացնել [[Գրաքննություն|գրաքննություն։]] Ավելի քան 2720 եկեղեցական է ձերբակալվել Գեստապոյի կողմից և ուղարկվել [[Դախաու (համակենտրոնացման ճամբար)|Դախաույի համակենտրոնացված ճամբար]], որից ավելի քան 1000-ը զոհվել է<ref>Paul Berben, ''Dachau, 1933–1945: The Official History'', Norfolk Press 1975, p. 276-277</ref>։
 
==== Կորպորատիստական տնտեսական համակարգ ====
Ֆաշիստական ռեժիմը ստեղծել էր [[Կորպորատիվ կառավարում|կորպորատիստական]] տնտեսական համակարդգ 1925 թվականին «Պալացո Վիդիոնի պակտ»-ով, որում իտալացի աշխատողների ասոցացիաները և ֆաշիստական [[Առևտրայինառևտրային միություն|առևտրային միությունները]]ները համաձայնվեցին ընդունել միմյանց, որպես աշխատավոր դասակարգի ներկայացուցիչներ շահերը ներկայացնող կառույցներ։ Ֆաշիստական ռեժիմը ստեղծեց Կորպորացիաների նախարարություն, որը կազմակերպում էր 22 ոլորտային կորպորացիաների գործունեությանը, արգելվեց աշխատողների գործադուլները և 1927 թվականին ստեղծվեց փաստաթուղթ, որով կարգավորվում էր աշխատողների իրավունքները և պարտականությունները: Գործնականում այս կորպորացիաները կարողանում էին որոշակիորեն ինքնուրույնություն ունենալ, բայց այնուամենայնիվ ռեժիմը շատ լուրջ վերահսկողական լծակներ ուներ նրանց նկատմամբ<ref name="cb150">Cyprian Blamires, Paul Jackson. ''World fascism: a historical encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 150.</ref>
։
 
==== Ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն ====
1920-ականներին Ֆաշիստական Իտալիան նպատակ ուներ իրականացնելու ակտիվ և ագրեսիվ [[արտաքին քաղաքականություն]], նպատակ ունենալով հարձակվել [[Հունաստան|Հունաստանի]]ի վրա, ավելացնել իր տարածքները [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզում]], պլանավորում էր պատերազմ սկսել Թուրքիայի և Հարավսլավիայի հետ, վերջինիս պարագայում հասցնել երկիրը քաղաքացիական պատերազմի՝ աջակցելով խորվաթ և մակեդոնացի [[Անջատողականություն|սեպառատիստներին]], որպեսզի լեգիտիմացնեն իտալական զորքերի ներխուժումը և հետո Ալբանիային [[դե ֆակտո]] սեփական [[Պրոտեկտորատ|պրոտեկտորատիպրոտեկտորատ]]ի տակ, որին նրանք հասան 1927 թվականին դիվանագիտական ճանապարհով։ Հաշվի առնելով, որ Իտալիայի աֆրիկյան գաղութները սկսել էին անկախության նշույլներ տալ, ֆաշիստական իշխանությունը ավելի խստացրեց գաղութների կառավարումը և եթե նախկինում տեղացի առաջնորդներն էին ղեկավարում գաղութները, ապա ֆաշիստական Իտալիան փոխեց այդ քաղաքականությունը և սկսեց գաղութներում մասայական սպանությունների և բռնաճնշումների միջոցով ամրապնդել իրենց իշխանությունը և այդ քաղաքականությունը հատկապես իրականացվեց [[Լիբիա|Լիբիայի]]յի նկատմամբ և այդ ամենից տուժեցին անապատներում ապրող [[Բեդվիններ|բեդվիններըբեդվիններ]]ը, և ընդհանուր առմամբ [[Աֆրիկա|Աֆրիկայում]]յում սպանվել է մոտավորապես 100 հազար բեդվին<ref name="Benito Mussolini 1935, p. 26">Benito Mussolini. ''Fascism: Doctrine and Institutions''. (Rome, Italy: Ardita Publishers, 1935) p. 26. "We are free to believe that this is the century of authority, a century tending to the 'right,' a fascist century."</ref>։
 
==== Իտալական մոդելի հաստատումը Հիտլերի կողմից ====
[[Պատկեր:Bundesarchiv Bild 119-1486, Hitler-Putsch, München, Marienplatz.jpg|մինի|Պուտչի գարեջրատան պայթեցումը]]
Արշավ դեպի Հռոմ գործողությունից հետո ֆաշիզմի վերաբերյալ գաղափարները հատկապես տարածվեցին Գերմանիայում և այդ գաղափարախոսության գլխավոր ջատագովը Ադոլֆ Հիտլերն է, որը արշավից դեռ 1 ամից առաջ սկսեց կառուցել սեփական ֆաշիստական-նացիստական մոդելը։ Ֆաշիստական գաղափարախոսության ջատագովներից էր նաև Էրիխ Լուդենդորֆը, և նրանք փորձեցին «Արշավ դեպի Հռոմ» նախաձեռնությունը պրոեկետել «Արշավ դեպի Հռոմ» գործողության վրա և արդյունքում 1923 թվականին իրականացրած գործողության արդյունքում [[Մյունխեն|Մյունխենի]]ի հայտնի պայթեցվեց հայտնի [[Պուտչի գարեջրատուն|Պուտչի գարեջրատունը<ref name="dissolution">David Jablonsky. ''The Nazi Party in dissolution: Hitler and the Verbotzeit, 1923–1925''. London, England; Totowa, New Jersey: Frank Cass and Company Ltd., 1989. pp. 20–26, 30</ref>
։
 
=== Մեծ ճգնաժամի միջազգային ազդեցությունը և Երկրորդ աշխարհամարտի առաջացման պատճառները ===
Տնտեսական դժվարությունների առաջացմանը պատճառը 1920-ականների վերջերին արդյունք էր սկսված [[Մեծ ճգնաժամ|մեծ տնտեսական ճգնաժամի,]] որը ամբողջ աշխարհում առաջացրեց սոցիալական դժվարություններ։ Ըստ պատմաբան [[Ֆիլիպ Մորգան|Ֆիլիպ Մորգանի]]՝ի՝ Մեծ տնտեսական ճգնաժամը ազդակ էր ֆաշիզմը Իտալիայից դուրս տարածելու համար։ Ֆաշիստական քարոզչությունը ճգնաժամի առաջացման պատճառը 1930-ականներին բարդեցին փոքրամասնությունների և այլ մարդկային «տարրերի» վրա։ Ինչպես նաև մեղքը բարդվում էր [[Հրեաներ|Հրեա]]-[[Մասոնություն|Մասոնա]]- բոլշևիկյան անձանց վրա, իբրև կազմակերպված դավադրություն աշխարհի դեմ և ձախ ինտերնացիոնալիստներին և երկրներ արտագաղթած իմիգրանտներին<ref name="Fascism in Europe, 1919–1945">[https://books.google.am/?id=acGhRyqfuGIC&pg=PT203&lpg=PT203&dq=Philip+Morgan,+Fascism+in+Europe,+%22third+way%22&source=bl&ots=JcjbCmb7wp&sig=kb6Me1WaMFCtXZWD4J4ILl8G40A&sa=X&ei=bU32UpLMLMWklQXVp4GQBA&ved=0CDoQ6AEwAg#v=onepage&q=third%20position&f=false Fascism in Europe, 1919–1945] Philip Morgan, ''Fascism in Europe, 1919–1945, New York Tayolor & Francis 2003''</ref>։
 
Գերմանիայում այդ ժամանակները նպաստեցին «<nowiki/>[[Ազգային սոցիալիստական գերմանացի աշխատողների կուսակցության]]<nowiki/>» ծագմանը, որի գործունեության արդյունքում վերացվեց [[Վայմարյան հանրապետություն|Վայմարյան Հանրապետությունը]] և հաստատվեց ֆաշիստական ռեժիմ՝ Ադոլֆ Հիտլերի գլխավորությամբ։ 1933 թվականին նացիստների առաջխաղացման և իշխանության գալու արդյունքում ազատական ժողովրդավարությունը Գերմանիայում վերացվեց և նացիստները ազգին [[Մոբիլիզացնել|մոբիլիզացնում]] էին պատերազմի համար, քանի որ Հիտլերը [[Էքպանսիա|էքպանսիոնիստական]] նպատակներ էր ծրագրել Գերմանիայի համար։ 1930-ականներին Նացիստները ընդունեցին մի շարք ռասիստական օրենքներ, որոնք բավականին լուրջ խտրականության տարրեր էին պարունակում և հատկապես այն ուղղված էր հրեաների դեմ.<ref>Gianni Toniolo, editor, ''The Oxford Handbook of the Italian Economy Since Unification'', Oxford: UK, Oxford University Press, 2013, p. 59</ref>։
 
Ֆաշիստական շարժումները ամբողջ եվրոպայում սկսեցին հզորանալ։ Հունգարիայում ֆաշիստ [[Գյուլա Գյոմբյոշ|Գյուլա Գյոմբյոշը]]ը կարողացավ դառնա; վարչապետ 1932 թվականին և փորձեց «Ազգային միասնություն» ֆաշիստական կուսակցության ազդեցություն երկրում։ Նա սահմանեց 8 ժամյա աշխատանքային օր, և 40 ժամ շաբաթվա համար և ձգտում էր երկրում զարգացնել կորպորատիստական տնտեսական համակարգ, ինչպես նաև ուներ տարածքային պահանջներ հարևանների նկատմամբ։ Ֆաշիստական «Երկաթե գվարդիա» շարժումը Ռումինիայում ստացավ քաղաքական աջակցություն 1933 թվականին, ստացավ ներկայացուցչական տեղ կառավարությունում և ֆաշիստները սպանեցին անգամ Հունգարիայի վարչապետին՝ [[Իոն Դուկա|Իոն Դուկային]]։յին։ 1934 թվականի փետրվարի 6-ին Ֆրանսիան հանդիպեց ֆաշիստների ամենամեծ քաղաքական շարժմանը, որին աջակցում էին նաև աջ ծայրահեղական ուժերը, և արդյունքում [[Փարիզ|Փարիզում]]ում մասայական բախումներ տեղի ունեցան, եղան նաև զոհեր և ֆրանսիական կառավարությունը ստիպված էր լուրջ քաղաքական բռնաճնշումներ գործադրել ֆաշիստների նկատմամբ<ref name="routledge47">Stanley G. Payne. ''A history of fascism, 1914–1945''. Digital Printing edition. Oxon, England: Routledge, 2005. p. 145.</ref>
 
Մեծ ճգնաժամի ժամանակ, Մուսոլինին որոշեց բարձրացնել պետության դերը տնտեսական հարաբերություններում։ Նա դատապարտեց այդ ժամանակվա «Սուպերկապիտալիզմը»․ և հայտարարեց, որ այս ուղղության որդեգրումը դեռևս սկսել էի իր անարդյունավետությունը ցույց տալ 1914 թվականից և այն աջացկում էր անսահմանափակ սպառողականությունը և իր ձգտումը ստեղծելու ստանդարտացված մարդկային տեսակ։ Իտալիայի ֆաշիստները ստեղծեցին «<nowiki/>[[Արդյունաբերական վերակառուցման ինստիտուտ]]<nowiki/>» (ԱՎԻ) մեծ պետական ֆիրմա,որը ապահովում էր պետական օժանդակություն սնանկացող մասնավոր ձեռնարկությունների համար։ ԱՎԻ-ն դարձավ մշտական պետական ինստիտուտ ֆաշիստական Իտալիայում և բավականին մեծ օժանդակություններ հատկացրեց մասնավեր ձեռնարկություններին։ Հիտլերը ազգայնացրեց 500 ընկերություններ 1940-ականների սկզբից միայն։ Մուսոլինին կարողացավ իտալական [[Բանկ|բանկերիբանկ]]երի անկումը թույլ չտալ, ինչպես նաև նրանք կարողացան իտալական կապիտալի 48․5 տոկոսը պահպանել երկրում։ Եվ ընդհանուր առմամբ Իտալիան և Գերմանիան իրենց տնտեսությունները կազմեցին այնպես, որպեսզի բոլոր հիմքերն ունենան պատերազմ սկսելու համար.<ref name="Cyprian Blamires 2006. p. 72">Cyprian Blamires, Paul Jackson. ''World fascism: a historical encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 72.</ref>։
=== Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ (1939-1945) ===
Ֆաշիստական Իտալիայում և նացիստական Գերմանիայում և Մուսոլինին և Հիտլերը տարածքներ նվաճելու մեծ ցանկություններ ունեին և այդ նպատակների իրականացման համար իրենց արտաքին քաղաքականության օրակարգը սահմանել են դեռևս 1930-ականներին և այդ ծրագրերի իրականացման կիզակետը 1940-ականներն էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ Մուսոլինին նպատակ ուներ Իտալիայի գերիշխանությունը հաստատ էր ամբողջ [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական ծովի]]ի ավազանում և որով կկարողանար ապահովել իր մուտքը դեպի [[Ատլանտյան օվկիանոս]] և կստեղծեր Իտալիայի համար կենսական տարածք Միջերկրական ծովի և [[Կարմիր ծով|Կարմիր ծովի]]ի ավազաններում։ Հիտլերը Գերմանիայի նպատաների իրականացումը անվանում էր ևս կենսատարածքի ստեղծում [[Արևելյան Եվրոպա|Արևելյան Եվրոպայում]]՝յում՝ ներառելով տարածքներ Սովետական միությունից, որոնք պետք է գաղութացվեին գերմանացիների կողմից<ref name="expansionism51">Aristotle A. Kallis. ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''. New York, New York: Routledge, 2001. p. 53.</ref>։
 
1935-1939 թվականներին Գերմանիան և Իտալիան պահանջ բարձրացրեցին տարածքների և համաշխարհային ազդեցության։ Իտալիան 1935 թվականին ներխուժեց [[Եթովպիա]] և այդ քայլը դատապարտվեց [[Ազգերի լիգա|Ազգերի լիգայի]]յի կողմից և Իտալիան ենթարկվեց միջազգային մեկուսացման։ 1936 թվականին Գերմանիան վերառազմականացրեց [[Ռայնլանդ Պֆալց|Ռայնլանդ]]-ի շրջանը, որը ապառազմականացվել էր [[Վերսալյան պայմանագիր|Վերսալի պայմանագրի]] արդյունքում։ 1938 թվականին Գերմանիան [[Անեքսիա|անեքսիայիանեքսիա]]յի ենթարկեց [[Ավստրիա|Ավստրիան]]ն և Իտալիան աջացեց Գերմանիային Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի հետ կապված բանացություններում, ինչը հանգեցրեն նրան, որ 1938 թվականին կնքվեց [[Մյունխեն­յան գործարք|Մյունխենյան գործարքը]], որի արդյունքում [[Սուդեթական մարզի անեքսիա|Սուդեթի մարզը]] անցավ Գերմանիայի տիրապետության տակ։ Այս ամենից օգտվելով 1939 թվականին Հիտլերը հարձակվեց [[Չեխոսլովակիա|Չեխոսլովակիայի]]յի վրա։ Իտալիան ևս տարածքային պահանջներ ներկայացրեց Ֆրանսիային և Բրիտանիային։ 1939 թվականին Գերմանիան պատրաստվել էր պատերազմի [[Լեհաստան|Լեհաստանի]]ի հետ, բայց ի սկզբանե փորձեց տարածքներ կորզել դիվանագիտական ճանապարհով։ Լեհական կառավարությունը չէր հավատում Հիտլերին և չընդունեց Գերմանիայի պահանջները«ref name="Eugene Davidson pp. 371-372">Eugene Davidson. ''The Unmaking of Adolf Hitler''. Columbia, Missouri: University of Missouri Press, 2004 pp.&nbsp;371–72.</ref>։
 
Լեհաստանի վրա Գերմանիայի հարձակումը Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և իրենց դաշնակիցների կողմից համարվեց անընդունելի և արդյունքում վերջիններս պատերազմ հայտարարեցին Գերմանիային՝ որպես ագրեսորի և այդպիսով սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ 1940 թվականին Մուսոլինին առաջնորդեց Իտալիային դեպի երկրորդ համաշխարհային պատերազմ, որպես Գերմանիային դաշնակից։ Մուսոլինին գիտեր, որ Իտալիան չունի այն ռազմաան ներուժը դիմակայելու Ֆրանսիային և Մեծ Բրիտանիային և հետևաբար սպասեց մինչև Ֆրանսիան [[Օկուպացիա|օկուպացվեց]] Գերմանիայի կողմից։ Եվ այս պարագայում շատ հավանական էր, որ Իտալիան կարող էր կորզել տարածքներ հենց Ֆրասիայից։ Գերմանիայի ծրագրերը Մեծ Բրիտանիան գրավելու 1940 թվականին ձախողվեց և ուղղությունը տեղափոխվեց դեպի Սեվետական միություն և սկսվեց [[Բարբարոսա (ռազմական գործողություն)|Բարբարոսա ծրագիրը]]։ Ֆաշիստ դաշնակիցները հաստատեցին իրենց իշխանությունը գրեթե ամբողջ Եվրոպայում։ Երկար ձգձգվող պատերազմը, մի քանի ճակատներում մի շարք պարտությունները թուլացրին Իտալիան և նա կարիք ուներ Գերմանիայի աջակցությանը<ref name="university54">MacGregor Knox. Mussolini unleashed, 1939–1941: Politics and Strategy in Fascist Italy's Last War. Edition of 1999. Cambridge, England: Cambridge University Press, 1999. pp. 122–27.</ref>
։
 
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նացիստները իրականացրեցին հրեաների [[Հոլոքոստ|Հոլոքոստը]]ը և որից տուժեցին նաև լեհերը և այլ ազգերի ներկայացուցիչներ։
 
1942 թվականից հետո Նացիստական ուժերը սկսեցին ձախողվել, Իտալիան բավականին թուլացել էր և անգամ գերմանական աջակցությունը չվերականգնեց նրանց ուժերը , ինչի արդյունքում հակառակորդները կարողացան գրավել Իտալիան և հեռացնել Մուսոլինիին իշխանությունից և ձերբակալել Էմանուել 3-րդ թագավորին, չնայած այն հանգամանքին, որ նա հայտարարել էր, որ Իտալիան անցնում է Հիտլերի թշնամիների կողմը։ 1943-1945 թվականին Գերմանիան բազմաթիվ պարտություններ էր կրում և նրա ուժերը գնալով սպառվում էին։
 
1945 թվականի ապրիլի 28-ին Մուսոլինին ձերբայակվեց Իտալական կոմունիստ պարտիզանների կողմից։ Ապրիլի 30-ին 1945 թվականի Հիտլերը ինքնասպանություն գործեց։ Դրանից հետո նացիստական ռեժիմը պարտություն րեց և 1945 թվականի նոյեմբերից մինչև 1949 թվականը սկսվեց [[Նյուրնբերգյան դատավարություն|Նյուրենբերգյան դատավարությունը]] և հազարավոր նացիստներ դատապարտվեցին։
Տող 160.
Դաշնակիցների հաղթանակը Երկրորդ աշխարհամարտում ազդարարեց նացիստական ռեժիմի շատ ռեժիմների կործանումը Եվրոպայում։ Նյուրենբերգյան դատավարությունը դատապարտեց նացիստ առաջնորդներին մարդկության դեմ կատարած հանցագործությունների համար ՝ ներառելով հոլոքոստը։
 
[[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո Ֆալանգիստ|Ֆրանցիսկո Ֆրանկո Ֆալանգիստի]]ի ֆաշիստական ռեժիմը [[Իսպանիա|Իսպանիայում]]յում պաշտենապես չեզոք էր ամբողջ երկրորդ համաշխարհային պատերազմում և գոյատևեց ֆաշիստական ուժերի կործանումից հետո։ Ֆրանկոյի իշխանության գալը մեծապես աջակցություն էր ստացել Ֆաշիստական Իտալիայից և Նացիստական Գերմանիայից և դա հատկապես ակնառու էր Իսպանիայում [[Քաղաքացիականքաղաքացիական պատերազմ|քաղաքացիական պատերազմի]]ի ժամանակ և որպես դաշնակից, Ֆրանկոն մի շարք կամավորներ է ուղարկել Գերմանական զորքերի կազմում կռվելու համար, հատկապես ԽՍՀՄ-ի դեմ պատերազմում։ Երկրորդ աշխարհամարտից հետո Ֆրանկոյի ռեժիմը հաստատեց բարիդրացիական հարաբերություններ արևմյան ուժերի հետ [[Սառը պատերազմ|Սառը պատերազմի]]ի ժամանակ և մինչև Ֆրանոյի մահը 1975-ինմ Իսպանիայում ընդհանում էր ազատական ժողովրդավարության հաստատման գործընթաց:[[Պատկեր:Juan Peron con banda de presidente.jpg|մինի|Խուան Պերոն|182x182փքս]]
Պատմաբան [[Ռոբերտ Պաքստոն|Ռոբերտ Պաքստոնը]]ը նկատում էր, որ ֆաշիզմի սահմանման գլխավոր խնդիրը այն է, որ ֆաշիզմը լայնորեն [[Ընդօրինակում|ընդօրինակման է]] ենթարվել։ Պաքստոնը ասում է, որ ֆաշիզմի ծաղկման շրջանում 1930-ականներին, շատ ռեժիմներ, որոնք գործնականում ֆաշիստական չէին, ներառել են ֆաշիստական տարրեր, որպեսզի ստեղծեն ուժի, կենսունակության և զանգվածների մոբիլիզացման մթնոլորտ<ref>Robert O. Paxton, "The five stages of fascism." ''Journal of Modern History'' 70.1 (1998): 1-23, quotes at pp 3, 17.</ref>։ Պորտուգալիան գտնվում էր [[Էստադո Նովո|Էստադո Նովոյի]]յի վերահսկողության տակ,որը առաջնորդվում էր [[Անտոնիո դե Օլիվերա Սալազար|Անտոնիո դե Օլիվերա Սալազարի]]ի կողմից։ Արգենտինայում [[Պերոնիզմ|Պերոնիզմը]]ը ասոցացվում էր [[Խուան Պերոնի]] ռեժիմի հետ 1946-1955 և 1973-1974, վերջինիս առաջացման վրա մեծ ազդեցություն էր ունեցել ֆաշիզմը։ 1939-ից 1941 թվականներին ցանությունը մեծ էր հասնելու իշխանության և Պերոնը զարգացրեց խորը հիացմունք Արգենտինայում իտալական ֆաշիզմի հանդեպ և մոդելավորեց իր սեփական տնտեսական քաղաքականությունը՝ ֆաշիստական տնտեսական համակարգի նմանությամբ<ref name="Blamires, Cyprian 2006 p. 512">Blamires, Cyprian, ''World Fascism: a Historical Encyclopedia, Volume 1'' (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc., 2006) p. 512.</ref>։
 
[[Նեոֆաշիզմ]] հասկացությունը վերաբերում է ֆաշիստական շարժումներին երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։ Իտալիայում [[Իտալական Սոցիալիստական Շարժում|Իտալական Սոցիալիստական Շարժումը]]՝ը՝ [[Ջորջիո Ալմիրանտե|Ջորջիո Ալմիրանտեյի]]յի գլխավորությամբ նեո-ֆաշիստական շարժում էր և ինքն իրեն է առաջին հերթին համարել որպես նեոֆաշիստական շարժում և հետագայում շարժումը վերանվանվեց «Ազգային դաշինք» (ԱԶ), որը եղել է դաշինքի մեջ [[Սիլվիո Բերլուսկոնի|Սիլվիո Բեռլուսկոնիի]] «<nowiki/>[[Ֆորցա Իտալիա]]<nowiki/>» կուսակցության հետ մեկ տասնամյակ։ 2008 թվականին ԱԶ-ն միացավ Բեռլուսկոնիի նոր կուսակցությանը «<nowiki/>[[Ազատության մարդիկ]]<nowiki/>» կուսակցությանը, հետագայում Բեռլուսկոնիի նախկին կուսակցության անդամներից շարքերը լքեցին, քանի որ համարեցին, որ նոր կուսակցությունը բնույթով նեոֆաշիստական է, չնայած բուն կուսակցությունը իրեն այդպիսին չի համարում<ref name="Blamires, Cyprian 2006 p. 512">Blamires, Cyprian, ''World Fascism: a Historical Encyclopedia, Volume 1'' (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc., 2006) p. 512.</ref
[[Պատկեր:Giorgio Almirante crop.jpg|մինի|171x171փքս|Նիկոլայոս Միչալոլակոս]]
Մեծ ճգնաժամից և Հունաստանում տնտեսական ճգնաժամից հետո, Հունաստանում սկսած հայտնի էր «<nowiki/>[[Ոսկե արևածագ]]<nowiki/>» անվանումով, համարվում էր նեոֆաշիստական, և ընտրություններում կարողացավ տեղեր ստանալ հունական պառլամենտում, ցուցաբերելով անհանդուրժողականություն փոքրամասնությունների, անօրինական ներգաղթյալների և փախստականների նկատմամբ։ 2013 թվականին հակաֆաշիստիկան հայացքներով հայտնի երգիչներից մեկի սպանությունը կազմակերպելուց հետո, հունական կառավարությունը հրամայեվ ձերբակալել [[Նիկոլայոս Միչալոլակոս|Նիկոլայոս Միչալոլակոսին]]ին և «Ոսկե արևածագ» շարժման այլ անդամներին ևս, ինչպես նաև շարժումը համարվեց քրեական կազմակերպություն։
 
== Սկզբունքներ ==
 
=== Նացիոնալիզմ ===
Նացիոնալիզմը ֆաշիզմի հիմնական գաղափարախոսական հիմքն է։ Ֆաշիստական գաղափարախոսության տեսանկյունից ազգը յուրօրինակ օրգանական կառույց է, որը միավորում է մարդկանց՝ նախնիների պատմությամբ և արյունակցական կապերով<ref name="Cyprian Blamires 2006. pp. 451-453">Blamires, Cyprian, ''World Fascism: A Historical Encyclopedia'', vol. 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006), pp. 451–53.</ref>։ Ֆաշիզմը ձգտում է լուծել տնտեսական, քաղաքական և սոցիալական խնդիրներ, որի նպատակը ձեռք բերել, հասնել [[Միլենարիստական]] ազգային վերածննդի,  բարձրացնել ազգի կամ ռասայի դերը մնացած այլ ազգերի նկատմամբ և նպաստել ազգի վերջնական հոգեբանական միավորմանը, հզորացմանը և մաքրմանը<ref name="Cyprian Blamires 2006. pp. 451-453">Blamires, Cyprian, ''World Fascism: A Historical Encyclopedia'', vol. 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006), pp. 451–53.</ref>։   Եվրոպական ֆաշիստական շարժումները իրենց շարժման հիմքում դրել են ռասիստական կոնցեպցիան, որի բուն իմաստը  այն էր, որ ոչ եվրոպական ազգերը ավելի ցածր կարգավիճակ ունեն, քան Եվրոպականները։ Այս ամենով հանդերձ, եվրոպայի ֆաշիստները այդպես էլ միասնական տեսակետ չսահմանեցին ռասիզմի վերաբերյալ։ Պատմականորեն, ֆաշիստների հիմնական մասը աջակցում էին իմպերիալիզմը, չնայած, որ կային մի շարք ֆաշիստական շարժումներ, որոնք հետաքրքրված չէին իմպերիալիստական նոր սկզբունքների շուրջ<ref name="sgp110">Stanley G. Payne. ''A history of fascism, 1914–1945''. Digital printing edition. Oxon, England: Routledge, 2005. p. 110.</ref>։                                                                         
 
=== Տոտալիտարիզմ ===
 
Ֆաշիզմը աջակցում էր ամբողջատիրական պետության հաստատմանը։ Այն մերժում էր լիբերալ-դեմոկրատիան, մերժում էր [[Բազմակուսակցականբազմակուսակցական համակարգ|բազմակուսակցական համակարգը]]ը և աջակցում էր միակուսակցական պետության գաղափարը։ Ֆաշիզմի դոտկրինը նշում է « Ֆաշիստական կոնցեպցիան պետության այն վիճակն է, երբ պետությունը իրականացնում է տոտալ վերահսկողություն ամեն ինչի նկատմամբ․մարդկային արժեքներ կամ հոգեբանական արժեքներ չեն կարող գոյություն ունենալ<ref>Roger Griffin. ''Fascism, Totalitarianism, and Political Religion''. Routledge. pp. 1–6.</ref>։ Այսպիսով պետք է հասկանալ, որ ֆաշիզմը տոտալիտարիզմ է, և Ֆաշիստական պետությունը սինթեզում և միավորում է չներառված բոլոր արժեքները՝ մեկնաբանելով,  զարգացնեով և հզորացնելով բնակչության կյանքը»։   The Legal Basis of the Total State գրքում, նացիստական քաղաքական տեսաբան [[Կարլ Շմիդտ|Կառլ Շմիդտը]] նկարագրել է նացիզմի նպատակը ձևավորելու  ուժեղ պետություն, որը կերաշխավորի ամբողջություն՝ քաղաքական ոլորտում բոլոր խմբերի համար, այն պայմանով, որ խուսափեն [[Բազմակարծություն|պլյուրալիզմից]] և գերմանական ազգի մոտ վերացնեն այդ գաղափարը<ref name="schmitt">Griffin, Roger (ed). 1995. "The Legal Basis of the Total State"&nbsp;– by Carl Schmitt. ''Fascism''. New York: Oxford University Press. p. 72.</ref>:
 
Ֆաշիստական պետությունները  իրականացնում էին սոցիալական գաղափարախոսության տարածման քաղաքականություն՝ [[Քարոզչություն|պրոպագանդայի]] միջոցով կրթական և լրատվական միջավայրում և այդ նպատակով ստեղծում էին համապատասխան կրթական և լրատվական նյութեր։ Կրթությունը նախագծված էր գովաբանելու ֆաշիստական գաղափարախոսությունը, ցույց տալ դրա պատմական և քաղաքական անհրաժեշտությունը ազգի զարգացման համար և  ամենակարևորը՝ նպատակ էր հետապնդում պատրաստել այնպիսի քաղաքացիների, որոնք կունենան հավատարմության բարձր մակարդակ ֆաշիստական գաղափարախոսությանը և պետությանը<ref name="pauley">Pauley, 2003. 117–119.</ref>
Տող 180.
 
=== Տնտեսություն ===
Ֆաշիզմը ներկայացնում էր իրեն, որպես երրորդ կարգավիճակ, այսինքն որպես այլընտրանք ինչպես [[Միջազգայինմիջազգային սոցիալիզմ|միջազգային սոցիալիզմին]]ին, այնպես էլ [[Ազատազատ շուկայական կապիտալիզմ|ազատ շուկայական կապիտալիզմին]]ին<ref>[http://www.historyguide.org/europe/duce.html Benito Mussolini, Doctrine of Fascism (1932).]</ref>։ Թեև ֆաշիզմը հակառավում էր հիմնական սոցիալիզմին, սակայն  այն երբեմն իրեն համարում էր որպես ազգայնական «սոցիալիզմի» տեսակ՝  կարևորելու ազգային հավատարմության և միասնության իրենց նվիրվածությունը<ref name="blamires1">Blamires, Cyprian, World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc, 2006) p. 610.</ref>։ Ֆաշիստները հակառակվում են միջազգային ազատ շուկայական կապիտալիզմին, բայց աջակցում էին «[[արդյունավետ կապիտալիզմ]]» տեսակին<ref>Steve Bastow, James Martin. Third Way Discourse: European Ideologies in the Twentieth Century. Edinburgh University Press Ltd, 2003. p. 36.</ref>։
 
Ֆաշիստական կառավարությունը պաշտպանում էր ազգի ներսում [[Դասակարգայինդասակարգային հակամարտություն|դասակարգային հակամարտությունների]]ների լուծումը՝ ազգային համերաշխություն ապահովելու համար<ref name="Griffin, Roger 1991 pp. 222-223"/> ։ Այս ամենը իրականացվում էր պետության՝ որպես միջնորդ լինելու օգնությամբ, որը կարողանում էր կարգավորել դասակարգերի միջև առկա կոնֆլիկտները<ref name="Calvin B. Hoover 1935 pp. 13">Calvin B. Hoover, ''The Paths of Economic Change: Contrasting Tendencies in the Modern World'', The American Economic Review, Vol. 25, No. 1, Supplement, Papers and Proceedings of the Forty-seventh Annual Meeting of the American Economic Association. (March 1935), pp. 13–20.</ref>։ Չնայած ֆաշիզմը դեմ էր դասակարգային կոնֆլիկտներին, այնուամենայնիվ այդպիսիք առկա էին բուրժուա-պրոլետարիատական դասակարգերի միջև<ref name="blamires1">Blamires, Cyprian, World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc, 2006) p. 610.</ref>։ 1918 թվականին Մուսոլինին սահմանեց , թե ինչպիսին է տեսնում [[բանվորական դասակարգը]], նույնացնելով նրանց արտադրողների հետ, որ իրենք ունեն արդյունավետ արտադրողական նախադրյալներ,որի շնորհիվ մարդկանց ստեղծվում է այդ նախադրյալը, ներառելով ՝ ձեռնարկատերերին, [[Տեխնոկրատներ|տեխնոկրատներինտեխնոկրատներ]]ին, աշխատողներին և անգամ զինվորներին<ref name="ReferenceA">Marco Piraino, Stefano Fiorito. Fascist Identity. pp. 39–41.</ref>։ Նա ընդունում էր, որ պատմականորեն բուրժուազիան և պրոլետարիատը միշտ գոյություն է ունեցել իրար կողք կողքի ՝ վերջինիս շահագործմամբ, բայց նաև պնդում էր, որ գործարար բուրժուազիան պարտավոր է համագործակցել և հաշվի առնել պրոլետարիատի շահերը<ref name="Alberto Spektorowski 2013">Alberto Spektorowski, Liza Ireni-Saban. Politics of Eugenics: Productionism, Population, and National Welfare. Routledge, 2013.</ref>։
 
Չնայած ֆաշիզմը դատապարտեց հիմնական ինտերնացիոնալ և մարքսիստական սոցիալիզմներին, այն պնդում էր, որ տնտեսապես ներկայացնում է մի ազգայնական արտադրող սոցիալիզմի տեսակ, որը դատապարտելով [[Պարազիտականպարազիտական կապիտալիզմ|պարազիտական կապիտալիզմը]]ը, պատրաստ էր այնտեղ արտադրողական կապիտալիզմ տեղադրել<ref name="Alberto Spektorowski 2013"/>։ Այս տեսակետը առաջ է քաշել [[Հենրի դե Սիմոն|Հենրի դե Սիմոնի]]ի կողմից, որի գաղափարները ոգեշնչել են ստեղծելու [[ուտոպիստական սոցիալիզմ]] և, որը ազդել է նաև այլ գաղափարախոսությունների վրա և այս գաղափարը ավելի շատ բացասական ազդեց համերաշխության գաղափարին, փոխանակ ազդեցություն գործեր դասակարգային պայքարի կանյունացմանը և  որի կոնցեպցիան՝ արտադրող մարդկանց տնտեսությունում ներառում է և արտադրող աշխատողներին և արտադրող ղեկավարներին դիմակայելու արիստոկրատիայի և ոչ արտադրական ֆինանսական խարդախությունների ազդեցությանը<ref name="CritTheory">{{cite book|url=|title=Introduction to Critical Theory: Horkheimer to Habermas|last=Held|first=David|date=13 October 1980|publisher=University of California Press|isbn=978-0520041752|location=|page=|author-link=}}</ref>։ Սիմոնի տեսակետը համատեղեց ավանդական աջ թևի քննադատական հայացքները ֆրանսիական հեղափոխության և ավանդական ձախ թևի տեսակետը այն պատկերացումով, որ հասարակության զարգացումը արտադրողական հասարակության համագործացության մեջ է<ref name="Cyprian Blamires 2006. p. 535">Cyprian Blamires. ''World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 535.</ref>։ Ի հակադրություն Մարքսիզմի, ֆաշիզմը չէր համարում, որ բուրժուազիայի և պրոլետարիատի հակամարտությունը [[Պատմականպատմական մատերիալիզմ|պատմական մատերիալիզմի]]ի արդյունք է<ref name="Griffin, Roger 1991 pp. 222-223">Griffin, Roger. ''The Nature of Fascism'' (New York: St. Martins Press, 1991) pp. 222–23.</ref>
։ Փոխարենը, այն դիտարկում էր աշխատողներին և արտադրող կապիտալիստներին, որպես հասարակության արտադրողներ, ովքեր կոնֆլիկտի մեջ են կապված սոցիալական և այլ ոլորտների երևույթների պատճառով, դրանք են՝ կոռուպցիան քաղաքական կուսակցությունների, ֆինանսական [[Կապիտալ|կապիտալիկապիտալ]]ի և հարուստ մարդկանց։ Ֆաշիստ առաջնորդները ՝ հատկապես Մուսոլինին և Հիտլերը ասել են, որ անհրաժեշտություն կար ստեղծելու նոր կառավարչական էլիտա, որը պետք է առաջնորդ են ինժեներները և արդյունաբերական ոլորտի [[Առաջնորդություն|առաջնորդները]], բայց այդ պարագայում նրանք պետք է հեռու մնան տնտեսության մեջ մակաբույծ առաջնորդներ լինելու հակումից<ref name="Alexander J 1995. pp. 60">Alexander J. De Grand, ''Fascist Italy and Nazi Germany'', Routledge, 1995. pp. 60–61</ref>։ Հիտլերը նշել է, որ  [[Նացիստական կուսակցություն|Նացիստական կուսակցությունը]]ը աջակցում է «արդյունավետ կապիտալիզմին», որը հիմնված է սոցիալական արդարության վրա(այսինքն վճարվում ես այնքան, որքան աշխատում ես), և միևնույն ժամանակ դատապարտում էր անարդյունավետ կապիտալիզմը կամ [[Վարկիվարկի կապիտալիզմ|վարկի կապիտալիզմը]]ը, որի նպատակը շահույթ ստանալ որոշակիորեն խարդախ ճանապարհով<ref> name="Calvin B. Hoover, ''The Paths of Economic Change: Contrasting Tendencies in the Modern World'', The American Economic Review, Vol. 25, No. 1, Supplement, Papers and Proceedings of the Forty-seventh Annual Meeting of the American Economic Association. (March 1935), pp. 13–20.<13"/ref
 
Ֆաշիստական տնտեսությունները աջակցում էին [[Պլանային տնտեսություն|վարչահրամայական տնտեսական]] ուղղությունը, որը խառնուրդ էր մասնավոր և հանրային սեփականության և արտադրության։ Տնտեսական պլանավորումը նախատեսված էր և հանրային և մասնավոր հատվածի համար և մասնավոր հատվածի բարգավաճումը կախված էր այն նպատակների ընդունումից և իրականացումից, որը պետությունը իր առջև դրել էր<ref name="Robert Millward 1990. p. 178">Robert Millward. Private and public enterprise in Europe: energy, telecommunications and transport, 1830–1990. Cambridge, England: Cambridge University Press, p. 178.</ref>։ Ֆաշիստական տնտեսական գաղափարախոսությունը աջակցում էր շահույթ ստանալու մոտիվացիան, բայց միևնույն ժամանակ խստագույնս պետք է պահպանվեր ցանկացած գործունեության մեջ ազգային շահը<ref name="Griffin, Roger 1991 pp. 222-223">Griffin, Roger. ''The Nature of Fascism'' (New York: St. Martins Press, 1991) pp. 222–23.</ref>:
 
Թեև ֆաշիզմը ընդունում էր կարևորությունը նյութական հարստության և ազդեցության, այն դատապարտում էր նյութապաշտությունը, որը  ներկայացվում էր որպես [[Կոմունիզմ|կոմունիզմիկոմունիզմ]]ի և կապիտալիզմի ներկա, և քննադատում էր նյութապաշտությունը ոգու դերի ճանաչման բացակայության պատճառով<ref> name="Calvin B. Hoover, ''The Paths of Economic Change: Contrasting Tendencies in the Modern World'', The American Economic Review, Vol. 25, No. 1, Supplement, Papers and Proceedings of the Forty-seventh Annual Meeting of the American Economic Association. (March 1935), pp. 13–20.<13"/ref>։ Ընդհանուր առմամբ, ֆաշիստները քննադատում էին կապիտալիզմը ոչ նրա համար, որ այն ուներ մրցակցային էություն, ոչ էլ, որ այն աջակցում էր մասնավոր հատվածի բարգավաճմանը(վերջինս ընդունում էին ֆաշիստները), այլ իր նյութապաշտության, անհատականության, ենթադրյալ բուրժականացման և ազգի նկատմամբ անտարբերության պատճառով<ref name="Cyprian Blamires 2006. p. 189">Cyprian Blamires. ''World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 189.</ref>։ Ֆաշիզմը դատապարտեց Մարքսիզմը այն պատճառով, որ այն պաշտպանում էր նյութապաշտ ինտերնացիոնալիստական դասակարգը, որոնց ֆաշիստները համարում են ազգի միասնականությանը խաթարող երևույթ<ref name="Robert O. Paxton 2005. p. 10">Robert O. Paxton. ''The Anatomy of Fascism''. Vintage Books edition. Vintage Books, 2005. p. 10.</ref>։ Տնտեսական   ինքնավստահությունը, ինքնաապահովումը, որը հայտնի է որպես autarky, ֆաշիստական իշխանության հիմնական նպատակն էր<ref name="Cyprian Blamires 2006. p. 102">Cyprian Blamires. ''World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 102.</ref>։                                                
 
Ուսումնասիրելով ֆաշիզմի տարածումը Իտալիայից դուրս [[Ֆիլիպ Մորգան|Ֆիլիպ Մորգանը]]ը նշում է․« 1929 թվականի [[Մեծ տնտեսական ճգնաժամ|Մեծ տնտեսական ճգնաժամը]]՝ը՝ ճգնաժամ էր նաև պառլամենտական ժողովրդավարության, կապիտալիզմի և բոլշևիզմի, և այս պարագայում ֆաշիզմը հանդես եկավ, որպես այլընտրանք այս երկու գաղափարներին և այն դարձավ եվրոպական [[Քաղաքակրթություն|քաղաքակրթության]] նոր մոդել<ref> name="Alexander J. De Grand, ''Fascist Italy and Nazi Germany'', Routledge, 1995. pp. 60–61<60"/ref>
։ Եվ ինչպես 1934-ին Մուսոլինին է նշել, ֆաշիզմը դարձավ ունիվերսալ ֆենոմեն և միևնույն ժամանակ դոմինանտ գաղափար այդ ժամանակների համար»<ref name="ReferenceA">Marco Piraino, Stefano Fiorito. Fascist Identity. pp. 39–41.</ref>։                                                                  
 
Ֆաշիստները նպաաստում էին [[Սոցիալական բարեկեցություն|սոցիալական բարեկեցության]]՝ բարելավելու իրենց ազգին կամ ռասայականությանը  վերաբերող տնտեսական պայմանները, սակայն  նրանք չէին աջակցել հավասարազորային պատճառով, որոնք ընդունելի չէին՝ հաշվի առնելով գերմանական արյան մաքրությունը մյուս ազգերի համեմատ<ref>[[Richard J. Evans]], ''The Third Reich in Power, 1933-1939'', New York: NY, The Penguin Press, 2005, p. 489</ref> ։ Այս ծրագրի իրականացման համար Գերմանիայում գոյություն ուներ «[[Ազգային սոցիալիստական ժողովրդի բարեկեցություն]]» կառույց, որի վերահսկողության ոլորտում  առկա էր 17 մլն մարդ, և 1939 թվականին սկսեց իրականացնել ծրագիր՝ աջակցման և խնամության համար<ref name="cb189">Cyprian Blamires, Paul Jackson. ''World fascism: a historical encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 189.</ref>։ Այս կառույցը դարձավ երկրորդ ամենամեծ կառույցը, իր ոլորտի մեծությամբ զիջելով միայն Գերմանական աշխատավոր ճակատին։ Այս կառույցի միջոցով նպատակ էր դրված մարդկանց մոտ ստեղծելու միասնական ազգային համայնք, հեռու մնալ դասակարգային կոնֆլիկտներից և ցանկացած գործունեություն իրականացնել ի նպաստ գերմանական ազգի բարօրությանը<ref name="Robert O. Paxton 2005. p. 10">Robert O. Paxton. ''The Anatomy of Fascism''. Vintage Books edition. Vintage Books, 2005. p. 10.</ref
 
=== Գործունեությունը ===
Ֆաշիզմ շեշտադրւմ է ուղղակի գործողություն, ներառելով աջակցումը  քաղաքական ճնշումների օրինականացմանը և այն համարելով քաղաքականություն կարևորագույն մաս<ref name="John Breuilly p. 294">John Breuilly. Nationalism and the State. p. 294.</ref>։ Ֆաշիզմի տեսանկյունից քաղաքական ճնշուները անհրաժեշտություն են քաղաքականության կազմակերպման  մեջ, քանի որ ֆաշիզմը որդեգրել է «անվերջ պայքարի» ռազմավարությունը<ref name="Political Theory 2010. p. 106">Fascism and Political Theory: Critical Perspectives on Fascist Ideology. Routledge. Oxon, England; New York, New York: Routledge, 2010. p. 106.</ref>։ Շեշտադրումը քաղաքական բռնաճնշումների կիրառմանը ստիպեց, որ ֆաշիստական կուսակցությունների մեծ մասը ստեղծեն իրենց անձնական ոստիկանությունը (Նացիստական Գերմանիայում ՝ շականակագույն շապիկավորների, իսկ Իտալիայում սև շապիավորների ոստիկանություն)<ref name="Cyprian Blamires 2006. p. 72">Cyprian Blamires, Paul Jackson. ''World fascism: a historical encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006. p. 72.</ref>։                                              
 
Հիմնական պատճառը, որ ֆաշիստները օժանդակում էին քաղաքական բռնաճնշումները կապված է սոցիալական Դարվինիզմի հետ։ Ֆաշիստական շարժումները վերցրել են սոցիալական Դարվինիզմի հայացքները  կապված ազգերի, ռասաների և հասարակությունների հետ<ref> name="John Breuilly. Nationalism and the State. p. 294.<"/ref>։ Նրանք ասում էին, որ ազգերը և ռասաները պետք է «մաքրեն» սոցիալապես և բիոլոգիապես թույլ մարդկանց, և  միևնույն ժամանակ պետք է ձգտեն ստեղծելու ուժեղ մարդկանց, այն պայմանով, որ գոյատևեն աշխարհում ընթացող ռասայական և ազգային կոնֆլիկտների պայմաններում<ref name="Political Theory 2010. p. 106">Fascism and Political Theory: Critical Perspectives on Fascist Ideology. Routledge. Oxon, England; New York, New York: Routledge, 2010. p. 106.</ref
 
=== Տարիքի  և սեռի դերը ===
Ֆաշիզմը ընդգծում էր երիտասարդության նշանակությունը ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ հոգևոր իմաստով, կապված համարձակության և նվիրվածության տեսանկյունից իրականացնելու գործունեություն։ «[[Իտալիայի Ֆաշիստներ]]ի» քաղաքական օրհներգը կոչվում էր [[Ջիովենցա]] (Երիտասարդություն)<ref name="Maria Sop Quine 1995. p. 47">Maria Sop Quine. ''Population Politics in Twentieth Century Europe: Fascist Dictatorships and Liberal Democracies''. Routledge, 1995. p. 47.</ref>։ Ֆաշիզմը համարում է ֆիզիկական տարիքը երիտասարդության կրիտիկական ժամանակ մարդանց բարոյական զարգացացման համար, ովքեր պետք է ազդեցություն ունենան հասարակության վրա<ref name="Mark Antliff 2007. p. 171">Mark Antliff. ''Avant-Garde Fascism: The Mobilization of Myth, Art, and Culture in France, 1909–1939''. Duke University Press, 2007. p. 171.</ref>։
 
Իտալական ֆաշիզմը հետապնդում էր երիտասարդների «բարոյական հիգենայի» գաղափարը, հատկապես սեքսուալության վերաբերյալ։ Իտալիայի ֆաշիստները նպաստում էին, այն ինչ համարվում էր նորմալ սեռական բնավորություն երիտասարդության շրջանում, թեև քննադատում էին, այն ինչը շեղվում էր այդ ուղուց<ref name="mobilization24">Mark Antliff. Avant-garde fascism: the mobilization of myth, art, and culture in France, 1909–1939. Duke University Press, 2007. p. 82.</ref>
։ Այն ներառում էր ծննդաբերության վերահսկողության մի շարք ձևեր, [[Միասեռականություն|միասեռականությունըմիասեռականություն]]ը և [[մարմնավաճառություն]]<nowiki/>ը, որպես նորմալ [[Սեռական բնավորություն|սեռական բնավորության]]  շեղում։ Ֆաշիստական Իտալիան համարում էր, որ երիտասարդների մոտ վաղաժամ սեռական ակտիվությունը նպաստում է երիտասարդության շրջանում հանցագործությունների թվի ավելացմանը, միևնույն ժամանակ միասեռականությունը հռչակելով որպես սոցիալական հիվանդություն և իրականացնելով ագրեսիվ քաղաքականություն երիտասարդ աղջիկների շրջանում մարմնավաճառությունը վերացնելու համար<ref> name="Maria Sop Quine. ''Population Politics in Twentieth Century Europe: Fascist Dictatorships and Liberal Democracies''. Routledge, 1995. p. 47.<"/ref
 
Մուսոլինին ընկալում էր կանանց դերը՝ որպես երեխա կրողների․ տղամարդիկ, զինվորները մի անգամ ասել են․ «Պատերազմը տղամարդու գործն է, իսկ այն, ինչ կոչված է մայրություն՝ կանանց»=<ref name="Maria Sop Quine 1995. pp. 46-47"/>։  Իտալական կառավարությունը ջանքեր էր գործադրում մեծացնելու ծնելիությունը երկրում և դրա համար կառավարությունը ֆինանսական օժանդակություն էր տալիս այն ընտանիքներին, ովքեր համարվում էին բազմազավակ և նույնիսկ պետությունը իրականացնում էր գործառույթ նվազեցնելու կանանց քանակը աշխատող մարդկանց շրջանում<ref name="Maria Sop Quine 1995. pp. 46-47">Maria Sop Quine. ''Population Politics in Twentieth Century Europe: Fascist Dictatorships and Liberal Democracies''. Routledge, 1995. pp. 46-472"</ref>։ Իտալացի ֆաշիստները կանանց համարում էին ազգի վերաարտադրողները և անգամ հատուկ ծիսական միջոցառումներ էին անցկացնում ցույց տալու համար նրանց դերը ազգի գոյատևման հարցում։ Եվ աշխատելու տեսանկյունից Մուսոլինին պնդում էր, որ կանայք չպետք է աշխատեն, քանի որ այն կարող է խանգարել  ծննդաբերելուն և միևնույն ժամանակ ասում էր, որ գործազուրկ տղամարդիկ կարող են աշխատանք ստանալ  աշխատող կանանց կրճատման հաշվին<ref name="Maria Sop Quine 1995. pp. 46-47"/>։
Տող 211.
Գերմանիայի Նացիստական կառավարությունը քաջալերում էր կանանց մնալ տունը, կրել, խնամել երեխաներին և տան գործերով զբաղվել։ Այս քաղաքականությունը  ամրապնդվեց« Գերմանացի Մայրերի Պատվո Խաչի» ներկայացուցիչների կողմից, որը տրվում էր 4 և ավելի երեխա ունեցող մայրերին։
 
Գերմանիայում ևս իրականացվում էր այն քաղաքականությունը կանանց հետ, ինչը և Իտալիայում և արդյունքում Գերմանիայում տղամարդկանց շրջանում [[Գործազրկություն|գործազրկությունըգործազրկություն]]ը կտրուկ նվազեց և միևնույն ժամանակ աճեց տնտեսության արտադրողականությունը։ Նացիստները հաճախ քարոզում էին մինչ ամուսնական և արտաամուսնական սեռական հարաբերությունները, առանց ամուսնանալու՝ մայրանալը, [[Ամուսնալուծություն սեփական ցանկությամբ|ամուսնալուծությունը]], սակայն իրենց հանրային ելույթներում նրանք հակառակն էին պնդում<ref name="Persecution of Homosexuals in the Third Reich">{{cite web|url=http://www.ushmm.org/wlc/article.php?ModuleId=10005261 |title=Persecution of Homosexuals in the Third Reich |publisher=Ushmm.org |accessdate=4 June 2010}}</ref>։ Նացիստները դեմ էին միասեռականությունը, քանի որ այդ ամենը չէր հանգեցնում երեխաների ծննդաբերությանը  և նրանք ևս այն համարում էին սոցիալական հիվանդություն և պետական մակարդով պայքարում էին նման սեռական կողմնորոշում ունեցող մարդանցից ազատվելու համար.<ref name="Racial Hygiene: Medicine Under the Nazis71">{{cite book |last=Proctor |first=Robert E. |title=Racial Hygiene: Medicine Under the Nazis |publisher=[[Harvard University Press]] |location=[[Cambridge, Massachusetts]] |year=1989 |pages=122–23 |isbn=0-674-74578-7 |oclc=20760638 |quote=Abortion, in other words, could be allowed if it was in the interest of racial hygiene&nbsp;... the Nazis did allow (and in some cases even required) abortions for women deemed racially inferior&nbsp;... On November 10, 1938, a Luneberg court declared abortion legal for Jews.}}</ref>։ 
 
=== Պալենգեզիս և մոդեռնիզմ ===
Ֆաշիզմը շեշտադրում էր և [[Պալենգեզիս|Պալենգեզիսը]]ը (վերածնունդ) և [[Մոդեռնիզմ|մոդեռնիզմըմոդեռնիզմ]]։ը։ Ֆաշիստական նացիոնալիզմը ուներ պալենգենետիկ հատկանիշ<ref>Cyprian Blamires. ''World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006 pp. 168–69.</ref>։ Ֆաշիզմը նպաստում էր ազգի վերասերնդավորմանը, այսինքն ազգի փրկությունը անկումից<ref name="Blamires168">Cyprian Blamires. ''World Fascism: A Historical Encyclopedia, Volume 1''. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006 p. 168.</ref>։ Ֆաշիզմը ընդունում էր մոդեռնիզմի մի շարք ձևեր և միևնույն ժամանակ վերևում նշվածը նպատակը հետապնդելով, ֆաշիզմը մերժում էր մոդեռնիզմի այն ձևերը, որոնք ազգի վերածնունդի առումով հակասական են<ref>Mark Neocleous. ''Fascism''. [[University of Minnesota Press]], 1997. p. 63.</ref>։ Ֆաշիզմը ընդունում էր մոդեռնիզմը ընդհանուր առմամբ, քանի որ մոդեռնիզմի հիմնական տարրերից են՝  արագ զարգանալը,հզորությունը և որոշակիորեն բռնությունը։ Ֆաշիստական մոդեռնիզմը ոգեշնչվել է կամ զարգացել մի շարք կերպարների տեսակետներից՝  Ֆիլիպո Տոմասո Մարինետի, [[Էռնեստ Յունգեր]], [[Էզրա Փաունդ|Էզրա Փոունդ]] և այլն<ref>"Fascist Modernism" by Jobst Welge. Astradur Eysteinsson (ed.), Vivian Liska (ed.). ''Modernism, Volumes 1–2''. John Benjamins Publishing, 2007. p. 547.</ref>։                     
 
Իտալիայում մոդեռնիզմի զարգացման հարցում մեծ ազդեցություն է ունեցել Մարինետին, ով մոդեռնիզմի մեջ ներառել է լիբերալ-բուրժուական արժեքներ՝ կապված ավանդույթների և [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] հետ, թեև նա նաև զարգացրել է [[Ռազմական ազգայնականություն|ռազմական ազգայնականության]] գաղափարը<ref>"Fascist Modernism" by Jobst Welge. Astradur Eysteinsson (ed.), Vivian Liska (ed.). ''Modernism, Volumes 1–2''. John Benjamins Publishing, 2007. p. 550.</ref>։ Գերմանիայում Յունգերը ուսումնասիրել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեխնիկական ռազմական գործողություննները և հանգել է եզրակացության, որ նասիցտական շրջանի սոցիալաան դասը պետք է լինի աշխատող-զինվոր կոնցեպտի շրջանակներում։ Եվ նա նշում էր, որ այս դասի ստեղծման և պարագայում, ինչպես ամբողջատիրական ռեժիմի առկայության պայմաններում, այս դասի տոտալ [[Մոբիլիզացիա|մոբիլիզացումը]] ցանկացած իրավիճակում ավելի արդյունավետ կլինի իրականացնել<ref name="Thomas Rohkrämer 2007. p. 130">Rohkrämer, Thomas, "A Single Communal Faith?: the German Right from Conservatism to National Socialism", ''Monographs in German History''. Volume 20 (Berghahn Books, 2007), p. 130</ref>։
Տող 223.
 
=== Հակաժողովրդավարական և բռնապետական ===
Ամենագլխավոր քննադատությունը, որին ենթարկվեց ֆաշիզմը կապված էր նրա բռնապետական լինելու համար<ref> name="William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich'', Mandarin, 1960, p97<"/ref>: Ինչպես նաև այն բոլորի կողմից ճանաչվեց հակաժողովրդավարական և դեմ ժողովրդավարության բոլոր սկզբունքներին<ref>Paul Barry Clarke, Joe Foweraker. ''Encyclopedia of Democratic Thought''. Routledge, 2001. p. 540.</ref>:
 
=== Ոչ Սկզբունքային Օպորտունիզմ ===
Իտալական ֆաշիզմի որոշ քննադատներ նշում են, որ այն արդյունք է Մուսոլինիի ոչ սկզբունքային [[Օպորտունիզմ|օպորտունիզմինօպորտունիզմ]]ին և նա փոխեց քաղաքական մակարդակները բավարարելու համար սեփական հավակնությունները, չնայած,որ նա քողարկել էր դրանք և ներկայացրել էր, որպես ի շահ հանրության<ref name="Gerhard Schreiber 1995. p. 111">[[Gerhard Schreiber]], [[Bernd Stegemann]], [[Detlef Vogel]]. ''Germany and the Second World War: Volume III: The Mediterranean, South-East Europe, and North Africa 1939–1941 (From Italy's Declaration of Non-Belligerence to the Entry of the United States into the War)'' (Oxford University Press, 1995) p. 111.</ref> : [[Ռիչարդ Վասբրն Չայլդ|Ռիչարդ Վասբրն Չայլդը]]ը, ամերիկյան դեսպանը Իտալիայում, ով աշխատել էր Մուսոլինիի հետ և դարձել էր նրա ընկերը, պաշտպանում էր Մուսոլինիի այս օպուրտունիստական բնավորությունը և գրում էր.«Օպորտունիզմը տերմին է,որը օգտագործվում է անձին լավ իմաստով պիտակավորելու համար և այդ անձի համար սեփական հետաքրքրությունները և շահերը իրականացնելու համար: Մուսոլինին, որքան ես հասցրեցի ճանաչել իրեն,օպուրտունիստ էր այն իմաստով,որ նա կարծում էր, որ մարդկությունը պետք է պատրաստ լինի փոփոխություններին, այլ ոչ թե ֆիքսված թեորիաներին, և նա ասում էր, որքան անիմաստ հույսեր և աղոթքներ են հնչեցվել հանուն ծրագրերի և թեորեմների» : Չայլդը մեջբերում էր Մուսոլինիին, ով ասում էր. «Պետք չէ ոչնչի հավատալ,պետք է միայն գործել, քանի որ մեկ-երկու անգամ պատահականությամբ գործերդ ստացվի, հաջորդ անգամ այդպես չի լինելու, պետք է վստահել միայն սեփական ուժերին և միշտ պետք է գործել»<ref name="Benito Mussolini 1998">Mussolini, Benito, ''My Rise And Fall, Volumes 1–2''. Da Capo Press ed. (Da Capo Press, 1998) p. ix. (Note: Mussolini wrote the second volume about his fall from power as head of government of the Kingdom of Italy in 1943, though he was restored to power in northern Italy by the German military.)</ref>:
 
Որոշները քննադատել են Մուսոլինիի գործողությունները Առաջին աշխարհամարտի շրջադարձային շրջանում, որպես օպորտունիստ միանգամից հրաժարվեց Մարքսիստական էգալիտար ինտերնացիոնալիզմից ոչ էգալիտար նացիոնալիզմի համար և այն բանից հետո,երբ Մուսոլինին համաջայնվեց պատերազմի մեջ մտնել ընդդեմ Գերմանիայի և Ավստրո-Հունգարիայի, նա և նոր ֆաշիստական շարժումները սկսեցին ֆինանսավորում ստանալ արտաքին աղբյուրներից, ինչպիսին էր [[Аnsaldo]] ընկերությունը (որը զբաղվում էր զինատեսակների արտադրությամբ), և այլ ընկերություններ, ինչպես նաև [[Բրիտանական անվտանգության ծառայություն|Բրիտանական անվտանգության ծառայությունը]]ը MI5<ref>Smith, Dennis Mack,''Modern Italy; A Political History''. (Ann Arbor: The University of Michigan Press, 1997) p. 284.</ref>:Որոշները այդ թվում Մուսոլինիի հակառակորդ սոցիալիստները նշել են, որ չնայած ահռելի ֆինանսական աջակցությանը, որ Մուսոլինին ստացել էր, նրան չէր խանգարում իր թերթում ՝ Il Popolo d'Italia- ում գրել այն ինչ ցանկանում էր<ref name="Guardian2009-10-13">{{Cite news |url=https://www.theguardian.com/world/2009/oct/13/benito-mussolini-recruited-mi5-italy |work=Guardian |location=UK |title=Recruited by MI5: the name's Mussolini. Benito Mussolini&nbsp;– Documents reveal Italian dictator got start in politics in 1917 with help of £100 weekly wage from MI5 |date=13 October 2009 |accessdate=14 October 2009 |first=Tom |last=Kington}}</ref>:Այնուամենայնիվ հիմնական աղբյուրը ֆինանսական աջակցության Մուսոլինին և ֆաշիստական շարժումները ստանում էին Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ Ֆրանսիայից և դրանով նրանք կարծում էին կջլատեին գերմանական ուժերը, այսինքն ֆաշիստներին դիտարկում էին, որպես դաշնակից<ref>O'Brien, Paul, ''Mussolini in the First World War: The Journalist, The Soldier, The Fascist'', p. 37.</ref>:
 
Մուսոլինիի փոխակերպումը չգնաց դեպի մարքսիզմ այլ վերածվեց ֆաշիզմի, և առհասարակ Մուսոլինին հետագայում Մարքսիզմի վերաբերյալ ուներ շատ հոռետեսական հայացքներ<ref name="Golomb-Wistrich-2002-p-249">Golomb & Wistrich 2002, p.&nbsp;249.</ref>: 1902 թվականից Մուսոլինին ուսումնասիրում էր Ջորջ Սորել, [[Ֆրիդրիխ Նիցշե]] և [[Վիլֆրեդո Պարետո]].<ref name=autogenerated1>Delzel, Charles F., ed. ''Mediterranean Fascism 1919–1945'' (Harper Rowe, 1970) p. 96.</ref>: Սորելը շեշտադրում էր անհրաժեշտությունը հրաժարվելու ազատական ժողովրդավարությունից և կապիտալիզմից և դրա փոխարեն առաջարկում էր բռնաճնշումների կիրառում պետության կողմից, ուղղակի գործողություններ և [[Նեոնեո-Մաքիավելիզմ|նեո-Մաքիավելիզմի]]ի կիրառում, որը հատկապես տպավորվել էր Մուսոլինիի մոտ: Մուսոլինին օգտագործում էր նաև Նիցշեի գաղափարները, որոնք նրան դարձրին ոչ [[օրթոդոքսալ]] սոցիալիստ<ref name="Mediterranean3">Delzel, Charles F., ed. ''Mediterranean Fascism 1919–1945'' (Harper Rowe, 1970) p. 3.</ref>: 1908 թվականին Մուսոլինին գրեց կարճ աշխատություն, որը կոչվում էր «<nowiki/>[[Ուժի փիլիսոփայություն]]<nowiki/>» հիմնված Նիցշեի գաղափարների վրա, որտեղ Մուսոլինին ազատորեն խոսում էր Եվրոպայում սպասվող մեծ պատերազմի մասին, հակասություն մեջ դնելով կրոնը և [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմընիհիլիզմ]]ը. «Նոր տեսակի ուրվական կգա, ամրապնդված պատերազմով... ուրվական,լցված բարձրագույն լկտիությամբ... նոր ազատ հոգի, որը հաղթանակելու է Աստծու և Ոչնչի նկատմամբ»<ref name="Golomb-Wistrich-2002-p-249"/>:
 
=== Գաղափարական Անազնվություն ===
Ֆաշիզմ քննադատվում էր նաև գաղափարական անազնվության համար<ref name="Aaron Gillette 2001. p. 17">Aaron Gillette. ''Racial Theories in Fascist Italy''. London, England; New York, New York: Routledge, 2001. p. 17.</ref>: Հիմնական գաղափարական անազնվության օրինակները դրսևորվում էին Իտալական ֆաշիզմում կապված նացիստական Գերմանիայի հետ հարաբերությունների փոփոխություններում<ref name="John Pollard 1998. p. 129">John Pollard. The Fascist Experience in Italy. Routledge, 1998. p. 129.</ref>: Հայտնի է, որ պաշտոնական արտաքին քաղաքականության դիրքորոշումները օգտագործում էին հռետորական [[գաղափարական հիպերբոլա]] ՝ արդարացնելու համար սեփական գործողությունները, չնայած, [[Դինո Գրանդի|Դինո Գրանդիի]]ի Իտալիայի արտաքին գործերի նախարար լինելու տարիներին երկիրը իրականացնում էր իրական քաղաքականություն և հեռու էր ֆաշիստական հիպերբոլայից<ref>H. James Burgwyn. ''Italian Foreign Policy in the Interwar Period, 1918–1940''. Greenwood Publishing Group, 1997. p. 58.</ref> : Իտալական ֆաշիզմը աջակցություն սկսեց ստանալ գերմանական նացիզմից սկսած 1920 ից մինչև 1934 թվականները և հատկապես աջակցությունը մեծացավ 1936 թվականին, քանի որ միայն նացիստական Գերմանիան չքննադատեց Իտալիայի կողմից [[Եթովպիա|Եթովպիայի]]յի զաթումը:
 
1934 թվականին Ավստրիայի կանցլեր Դոլֆուսի սպանությունից հետո անտագոնիզմը «պայթեց» ֆաշիստական Իտալիայի և նացիստական Գերմանիայի միջև, Մուսոլինին և իտալացի ֆաշիստները քննադատեցին նացիզմի ռասիստական տեսակետները, մասնավորապես ֆաշիզմը քննադատում էր [[Սկանդինավիզմ|Սկանդինավիզմը]]ը նացիստական և առաջարկում էր [[Միջերկրածովյան միություն|Միջերկրածովյան]] ուղղությունը<ref name="John Pollard 1998. p. 129" />: Մուսոլինին ինքնիրեն պատասխանում էր Սկանդինավիզմին և ասում, որ Իտալիան բաժանված էր Հյուսիասային և միջերկրածովյան ռասայական շրջանների, ինչի պատճառը գերմանացիների նվաճումներն են եղել Հյուսիսային Իտալիայում, պնդելով, որ գերմանական ցեղերը,հատկապես [[Լոմբարդները]], վերահսկում էին Իտալիայի հյուսիսը` [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] անկումից հետո, նրանք ժամանել էին փոքր թվերով (մոտավորապես 8000) և արագ ինտեգրվել էին հռոմեական մշակույթին և սկսեցին օգտագործել [[Լատիներեն|լատիներենըլատիներեն]]ը, որպես հաղորդակցման լեզու<ref name="Aaron Gillette 2001. p. 17"/>: Իտալական ֆաշիզմի վրա ազդեցություն են ունեցել իտալական ավանդույթները, որոնք խորապես ազդեցություն են ունեցել ազգայնականության զարգացման վրա<ref>Aaron Gillette. ''Racial Theories in Fascist Italy''. London, England; New York, New York: Routledge, 2001. p. 93.</ref>: Եվ նրանք քննադատում էին, որ հյուսիսից եկածները Իտալիա շատ մեծ ազդեցություն են ունեցել [[Ռենեսանս|Ռենեսանսի]]ի առաջացման վրա. նրանք այդ տեսակետի հետ համաձայն չէին և պնդում էին, որ հենց միջերկրածովյան ավազանի ժողովուրդներ են մեծ ներդրում ունեցել վերածննդի համար: Անտագոնիզմի բարձրագույն փուլում նացիստների և ֆաշիստների միջև, Մուսոլինին պնդում էր, որ գերմանացիները «մաքուր» ռասա չեն և հեգնանքով նշում էր, որ գերմանացիների մաքուր ռասայի տեսակետը անգամ հենց գերմանացիները առաջ չեն քաշել, այլ ֆրանսիացի [[Արթուր դե Գոբինո|Արթուր դե Գոբինոն]]ն<ref>Gillette, Aaron. ''Racial theories in fascist Italy''. London, England; New York, New York: Routledge, 2002. p. 45.</ref>: Գերմանա-իտալական հարաբերությունների լարվածությունից հետո դրանք սկսեցին կարգավորվել 1930-ականներին, իտալական ֆաշիզմը ձգտում էր ներդաշնակել իրենց գաղափարախոսությունը նացիստական գաղափարախոսության հետ և միաձուլել միջերկրածովյան և Սկանդինավյան գաղափարական ռասայական տեսությունները և ավելացրին, որ իտալացիները ևս համարվում են [[արիական ռասա]]<ref name="John Pollard 1998. p. 129"/>:
 
1938 թվականին Մուսոլինին հայտարարեց հակակոռուպցիոն նոր օրենքների ընդունումը ՝ ցույց տալու համար,որ ֆաշիզմը դեմ է կոռուպցիային<ref name="John Pollard 1998. p. 129"/>: Բայց դա մինչև 1930-ականները,քանի որ նրանք սկսեցին համագործակցել նացիստական Գերմանիայի հետ, որոնք բնույթով հակակոռուպցիոն չէին, որոնց ազդեցությունը Եվրոպայում անընդհատ աճում էր: Դրան նախորդող շրջանում կային իտալացի հրեաներ,որոնք բարձր դիրքեր էին զբաղեցնում ֆաշիստների շրջանում՝ ներառելով [[Մարգարիտա Ցարֆատի|Մարգարիտա Ցարֆատիին]]ին,ով Մուսոլինիի սիրուհին էր<ref name="John Pollard 1998. p. 129"/>: 1938 թվականին Մուսոլինիի պահանջով, միայն շատ քիչ քանակությամբ ֆաշիստներ էին ոչ կոռուպցիոներ (օրինակ [[Ռոբերտո Ֆարինացի|Ռոբերտո Ֆարինացին]]ն և [[Ջուզեպե Պրեզիոսի|Ջուզեպե Պրեզիոսին]]ն), թեև մնացածները օրինակ՝ [[Իտալո Բալբո|Իտալո Բալբոն]]ն, ով եկել էր [[Ֆերարա|Ֆերարայից]]յից, որը համարվում էր Իտալիայի խոշորագույն հրեական համայնքներից մեկը, քննադատեց այդ օրենքները և ճնշեց դրանք<ref name="John Pollard 1998. p. 129"/>:Ֆաշիզմի տեսաբան [[Մարկ Նոկլեոս|Մարկ Նոկլեոսը]]ը նկատում էր, որ մինչ իտալական ֆաշիզմը չուներ միասնական տեսակետ կոռուպցիայի նկատմամբ, այնուամենայնիվ դեռևս 1919 թվականին Մուսոլինին հայտարարեց, որ հրեա բանկիրները [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]ում և [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]ում ռասայականորեն կապված էին ռուս բոլշեվիկների հետ, որոնց 8 տոկոսը հրեաներ էին<ref>Mark Neocleous. ''Fascism''. Open University Press, 1997. pp. 35–36.</ref>:
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ֆաշիզմ» էջից