«Կլորինդա Մատտո դե Տուրներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ մանր-մունր փոփոխություններ oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Գրող}}
'''Կլորինդա Մատո դե Տուրներ''' ({{lang-es|Clorinda Matto de Turner}}, {{ԱԾ}}), [[պերու]]ացի գրող, ով ապրել է [[Լատինական Ամերիկա]]յի անկախության վաղ շրջանում:շրջանում։ Նրա անկախությունը ոգեշնչեց իր շրջանի կանանց, և նրա գործերը բազմաթիվ վեճերի տեղիք տվեցին պերուական հասարակության մեջ:մեջ։
 
== Կենսագրություն ==
Կլորինդա Մատոն ծնվել և մեծացել է Պերուի [[Կուսկո]] քաղաքում:քաղաքում։ Նրա հորն անվանում էին Ռամոն Տորրես Մատո, իսկ մորը` Գրիմանեսո Կոնսեպսիոն Ուսանդիվարես:Ուսանդիվարես։ Երբ մայրը մահացավ, Կլորինդան քաղաքում հայտնի դարձավ որպես Լիլիա [[Անդեր]] («''Azucena de los Andes''»):։ Նա մկրտվել էր Գրիմանես Մարտին Մատո անվամբ, բայց ընկերներն ու ընտանիքը նրան կոչում էին Կլորինդա<ref>Pinto Villarroel, Patricia (1999). Escritoras Chilenas: Novela y cuento. Editorial Cuarto Propio. ISBN 978-95-6260-162-7.</ref>:։ Սկզբում նրա «Մատո» ազգանվան մեջ կար մեկ «տ»<ref>Sección Cronología y Bibliografía de la novela Aves sin Nido, editada por la Fundacion Biblioteca Ayacucho, Caracas, 1994; p. 169. ISBN 980-276-223-7 Libro disponible en formato PDF</ref>, բայց [[Ինկերի կայսրություն|ինկական]] մշակույթի հանդեպ ունեցած իր կրքի պատճառով նա ավելացրեց ևս մեկ «տ»՝ անվանը ինկական երանգ տալու համար: համար։
 
Ինկերի նախկին մայրաքաղաք Կուսկոյում գտնվելու ընթացքում Մատտոն իր ժամանակի մեծ մասն անցկացնում էր Պաուլո Չիկոյում, ընտանիքի կալվածքում, որը գտնվում էր Կոյա գյուղի մոտակայքում:մոտակայքում։ Կլորինդան սովորում էր միջնակարգ դպրոցում, որն այժմ հայտնի է ''Escuela Nacional de Educandas'' (Կանանց ազգային միջնակարգ դպրոց) անվամբ:անվամբ։ Այստեղ նա սովորում էր այն առարկաները, որոնք պերուական հասարակության մեջ համարվում էին ոչ կանացի:կանացի։ Նա մասնագիտացել է անկախ հետազոտությունների բնագավառում, որն ընդգրկում էր [[փիլիսոփայություն]]ը, [[բնագիտություն]]ը և [[ֆիզիկա]]ն:ն։ Մատտոն տասնվեց տարեկան հասակում թողեց դպրոցը, որ ավելի շատ ժամանակ հատկացներ եղբոր և հայրիկի խնամքին:խնամքին։ 1871 թվականին` 19 տարեկան հասակում, նա ամուսնացավ անգլիացի դոկտոր Տուրների հետ, որը հարուստ հողատեր էր:էր։ Հարսանիքից կարճ ժամանակ անց նրանք տեղափոխվեցին [[Տինտա]] քաղաք, որտեղ ապրեցին 10 տարի:տարի։ Տինտայում Մետտո դե Տուրները ուսումնասիրեց Պերուի պատմութան երկու ժամանակաշրջաններ` գաղութատիրական շրջանը և ինկերի շրջանը:շրջանը։ Նա սկսեց ավելի շատ հետաքրքրվել բնիկ ժողովուրդների մշակույթով և նրա ստեղծագործությունների մեծ մասը հագեցած էր [[հնդկացիներ]]ի մշակույթի մասին գիտելիքներով:գիտելիքներով։ Այնուհետև նա սկսեց աշխատել որպես լրագրող տեղական և արտասահմանյան թերթերում:թերթերում։ 1878 թվականին Մետտո դե Տուրները հիմնեց «''El Recreo de Casco''» ամսագիրը, որը նվիրված է [[Գրականություն|գրականությանը]], [[Գիտություն|գիտությանը]], [[արվեստ]]ին և [[Կրթություն|կրթությանը]]:։ Նա հայտնի դարձավ իր գրական ստեղծագործություններով, որոնք դրական երանգներով էին պատկերում հնդկացիների կյանքը, ինչը հակասում էր այն ժամանակվա պերուական ավանդույթին:ավանդույթին։ Չնայած իր սպիտակ ծագմանը, նա չհամաձայնվեց Պերուի հնդկական բնակչության կառավարման ճնշող մեթոդների հետ՝ իր ստեղծագործությունները օգտագործելով որպես պատմություններ նրանց անունից:անունից։ Աշխատանքներում Մետտոն հանդես էր գալիս հասարակության մեջ կանանց կարգավիճակի բարելավման օգտին:օգտին։
 
1881 թվականին Մատտոյի ամուսինը մահացավ` իր կալվածքը թողնելով սնանկ վիճակում:վիճակում։ Նման ֆինանսական պայմաններում Տինտեում մնալու անկարողության պատճառով Մետտո դե Տուրները տեղափոխվեց Արեկիպու, որտեղ նա սկսեց աշխատել որպես ''La Bolsa Americana'' թերթի գլխավոր խմբագիր:խմբագիր։ Այդ ժամանակ նա հրատարակել է 2 հատոր «''tradiciones cuzqueñas''»-ի երկհատորյակը, առաջինը 1884 թվականին, երկրորդը՝ 1886 թվականին:թվականին։ Նա գրել է նաև ''Himacc-Suacc'' (1884) դրաման և թարգմանել Ավետարանը բնիկ պերուացիների կեչուա լեզվով:լեզվով։ Գրական գործունեությունից բացի, նա զբաղվում էր նաև հասարակական գործունեությամբ, մասնավորապես հովանավորում էր ''Almirante Grau'' գծանավի կառուցումը: կառուցումը։
 
Մատտո դե Տուրները վերջապես թողեց Տինտան` ընդմիշտ տեղափոխվելով [[Լիմա]], բայց նույնիսկ այնտեղ իր քաղաքական և հակասական հրապարակումների համար հաճախ ծագում էր ավելի անվտանգ ապրելու հարցը Պերուի սահմաններից դուրս:դուրս։ Լիմայում նա մասնակցել է տարբեր գրական կազմակերպությունների և հրատարակչությունների աշխատանքներին:աշխատանքներին։ 1887 թվականին Մետտո դե Տուրները դարձել է ''El Peru Ilustrado''-ի տնօրենը, որտեղ էլ հրատարակել է իր վեպերից շատերը:շատերը։ 1889-1895 թվականներին նա տպագրել է 3 վեպ` ''Aves Sin Nido''-ն («Թռչուններն առանց բնի»), ''Indole''-ն («Խորհրդանիշ») և ''Herencia''-ն («Ժառանգություն»):։ Նրանք պատմում էին քաղաքացիական հասարակության իրավունքներից զուրկ հնդկացիների մասին, որոնք ճնշվում էին հասարակության կողմից և այդ ամենը դատապարտող քահանաների մասին:մասին։ Մատտո դե Տուրների ամենահայտնի ստեղծագործությունը դարձավ «Թռչուններն առանց բնի» (Aves Sin Nido, 1889) վեպը:վեպը։ Այս վեպը սկանդալային էր, քանի որ այնտեղ պատմվում էր սպիտակ տղամարդու և հնդկացի կնոջ սիրո մասին, ինչն այդ ժամանակ խայտառակություն էր համարվում [[Լատինական Ամերիկա]]յում:յում։ Գործողության ընթացքում բացահայտվում է, որ հերոսները չեն կարող միասին լինել այն պատճառով, որ նրանք երկուսն էլ նույն քահանայի սերունդ են:են։ «Թռչուններն առանց բնի» վեպը նրա միակ սկանդալային գործը չէր:չէր։ Մատտո դե Տուրները իր ''El Perú Illustrado'' թերթում տպագրել է նաև բրազիլացի գրող [[Էնրիկե Կոելիո Նետո]]յի շատ հակասական վեպը:վեպը։ Այս ամենը հանգեցրեց նրան, որ արքեպիսկոպոսը նրան եկեղեցուց արտաքսեց: արտաքսեց։
 
1895 թվականին [[Պերուի նախագահների ցանկ|Պերուի նախագահ]] [[Նիկոլաս դե Պիերոլա]]ն ստիպեց նրան հեռանալ Պերուից:Պերուից։ Նա տեղափոխվեց [[Արգենտինա]]` [[Բուենոս Այրես]], որտեղ շարունակեց իր գրական գործունեությունը: 1900 թվականին նա գրեց ''Boreales, Miniaturas y Porcelanas'' («Հյուսիսաբնակների մանրանկարչությունը և ճենապակին») էսսեների ժողովածուն, որտեղ ընդգրկված էր «''Narraciones históricas''», կարևոր պատմաշխարհագրական աշխատությունը և արտահայտված է Կլորինդայի հայրենիք վերադառնալու ցանկությունը:ցանկությունը։ Բուենոս Այրեսում նա հիմնադրել է ''Búcaro Americano''-ն, ինչպես նաև կազմակերպել է հանրային դասախոսություններ և գրել բազմաթիվ հոդվածներ տեղական մամուլի համար:համար։ Նա աշխատել է տեղական համալսարանում որպես պրոֆեսոր:պրոֆեսոր։ 1908 թվականին Մատտոն առաջին անգամ այցելել է [[Եվրոպա]]` այդ տպավորությունների մասին գրելով ''Viaje de Recreo'' («Ճամփորդություն հանգստի համար») գիրքը:գիրքը։ Գիրքը հրատարակվել է թերթում 1909 թվականին` նրա մահից հետո: հետո։
 
== Առաջին հրատարկություններ ==
'''Ավանդույթներն ու լեգենդներ'''
* ''Perú: Tradiciones cuzqueñas''. Arequipa:Arequipa։ «La Bolsa», 1884.
* ''Tradiciones cuzqueñas''. 2 vols. Lima:Lima։ Torres Aguirre, 1886.
* ''Leyendas y recortes''. Lima:Lima։ «La Equitativa», 1893.
 
'''Գեղարվեստական գրականություն'''
* ''Aves sin nido''. Lima:Lima։ Imprenta del Universo de Carlos Prince, 1889.
* ''Índole''. Lima:Lima։ Imprenta Bacigalupi, 1891.
* ''Herencia''. Lima:Lima։ Imprenta Bacigalupi, 1893.
 
'''Կենսագրություն, էպիստոլար արձակ, ճանապարհորդություն և ակնարկներ'''
* ''Bocetos al lápiz de americanos célebres''. Lima:Lima։ Peter Bacigalupi, 1889.
* ''Boreales, miniaturas y porcelanas''. Buenos Aires:Aires։ Juana A. Alsina, 1909.
* ''Cuatro conferencias sobre América del Sur''. Buenos Aires:Aires։ Juan A. Alsina, 1909.
* '' Viaje de recreo: España, Francia, Inglaterra, Italia, Suiza, Alemana''. Valencia:Valencia։ F. Sempere, 1909.
 
'''Թատրոն'''
* ''Hima-Sumac: Drama en tres actos y en prosa''. Lima:Lima։ «La Equitativa», 1893.
 
== Հավելյալ գրականություն ==
Տող 37.
* Chasteen, Charles John. «Born in Blood & Fire», p165,166
* Сайт, содержащий 2 важных эссе Матто де Турнер
* Berg, Mary G. «Clorinda Matto de Turner». Spanish-American Women Writers. Ed. Diane E. Marting. Westport:Westport։ Greenwood Press, 1990, pp. &nbsp;303–315.
* Berg, Mary G. «Writing for her Life: The Essays of Clorinda Matto de Turner», in Reinterpreting the Spanish American Essay:Essay։ Women Writers of the 19th and 20th Centuries. Ed. Doris Meyer. Austin:Austin։ University of Texas Press, 1995.
* Castagnaro, R. Anthony. The Early Spanish American Novel. New York:York։ Las Américas, 1971; «The Indianist Novels», pp. &nbsp;139–157.
* Cornejo Polar, Antonio. «Foreword». Torn from the Nest. New York:York։ Oxford University Press, 1998:1998։ xiii-xlii.
* Davies, Catherine. «Spanish-American Interiors: Spatial Metaphors, Gender and Modernity». Romance Studies 22.1 (Mar 2004):։ 27-39.
* Fox-Lockert, Lucía. «Clorinda Matto de Turner: Aves sin nido (1889)». Women Novelists in Spain and Spanish America. Metuchen, N.J: The Scarecrow Press, 1979.
* González Pérez, Aníbal. «Novel and Journalism: Strategic Interchanges». Eds. Mario J. Valdés & Djelal Kadir. Literary Cultures of Latin America:America։ A Comparative History. 3 Vols. Vol 2: Institutional Modes and Cultural Modalities. Oxford:Oxford։ Oxford University Press, 2004:2004։ II:II։ 278—288.
* Higgins, James. A History of Peruvian Literature. Liverpool:Liverpool։ Francis Carnes, 1987, pp. &nbsp;74–79.
* Kristal, Efraín. «Clorinda Matto de Turner». Latin American Writers. Vol. I. Ed. Solé/Abreu. NY:NY։ Charles Scribner’s Sons, 1989:1989։ pp. &nbsp;305–309.
* Kristal, Efraín. The Andes Viewed from the City. New York:York։ Peter Lang, 1987.
* Lindstrom, Naomi. «Foreword». Birds Without a Nest. By Clorinda Matto de Turner. Austin:Austin։ University of Texas Press, 1996:1996։ vi-xxi.
* Lindstrom, Naomi. Early Spanish American Narrative. Austin:Austin։ University of Texas Press, 2004; sobre Matto de Turner, 170—174.
* Prieto, René. «The Literature of Indigenismo». The Cambridge History of Latin American Literature. Ed. Roberto González Echevarría and Enrique Pupo-Walker. Cambridge:Cambridge։ Cambridge University Press, 1996.
* Ward, Thomas. «The Royal Commentaries as a Kaleidoscopic National Archetype: The Pursuit of Post-Colonial Identities in Peru.» Review:Review։ Literature and Arts of the Americas, Issue 79, Vol. 42.2 (Fall 2009):։ 185—194.
 
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 56.
 
{{Արտաքին հղումներ}}
 
{{DEFAULTSORT:Մատտո դե Տուրներ, Կլորինդա}}
[[Կատեգորիա:Պերուացի կին գրողներ]]