«Կենտրոնական Ասիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կենտրոնական Ասիա''' ([[ղազախերեն]]՝ Орта Азия, [[թուրքմեներեն]]՝ Merkezi Aziýa, [[ուզբեկերեն]]՝ Oʻrta Osiyo, [[ղրղզերեն]]՝ Орто Азия, [[տաջիկերեն]]՝ Осиёи Марказӣ, [[պարսկերեն]]՝ آسیای مرکزی, [[ուրդու]]՝ وسط ایشیا, [[չինարեն]]՝ 中亚), ասիական տարածաշրջան։տարածաշրջան<ref>{{Cite journal|last=Commissariat|first=Tushna|date=2016-10|title=James Cronin: 1931–2016|url=http://dx.doi.org/10.1088/2058-7058/29/10/18|journal=Physics World|volume=29|issue=10|pages=10–10|doi=10.1088/2058-7058/29/10/18|issn=0953-8585}}</ref>։

Ըստ [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի այս տարածաշրջանի մեջ մտնում են հետևյալ տարածքները՝ [[Մոնղոլիա]]ն, Արևմտյան [[Չինաստան]]ը, Հյուսիսային [[Հնդկաստան]]ը և Հյուսիսային [[Պակիստան]]ը, Հյուսիս-Արևելյան [[Իրան]]ը, [[Աֆղանստան]]ը, Միջին Ասիայի 4 հանրապետությունները, [[Ղազախստան]]ը և [[Ռուսաստան]]ի ասիական մասի տայգայի գոտուց դեպի հարավ գտնվող տարածքները։տարածքները<ref>{{Cite journal|last=Okur|first=Mehmet Akif|date=2014-12-16|title=Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia"|url=http://dx.doi.org/10.13062/tdid.201428262|journal=Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi|volume=14|issue=2|doi=10.13062/tdid.201428262|issn=1301-2045}}</ref>։ Առաջին քարտեզում ներկայացված է տարածաշրջանը ըստ ՄԱԿ-ի։ի<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.4000/books.cdf.4101|title=В центре внимания - Центральная Азия|last=Гpeнe|first=Франц|date=2016|publisher=Collège de France|isbn=978-2-7226-0431-5}}</ref>։ Կենտրոնական Ասիան, տարածաշրջանի նոր անվանումն է<ref>{{Cite journal|last=Andrea|first=Bernadette|date=2007|title=Richard Frye. Ibn Fadlan‘s Journey to Russia: A Tenth-Century Traveler from Baghdad to the Volga River. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2005. 160 pages. US$24.95 Paper ISBN 1-55876-366-X|url=http://dx.doi.org/10.1017/s0026318400050744|journal=Middle East Studies Association Bulletin|volume=41|issue=2|pages=201–202|doi=10.1017/s0026318400050744|issn=0026-3184}}</ref>։ 1924 թվականից շրջանառության է դրվել Ղազախստան և Միջին Ասիա անվանումը։ Կենտրոնական Ասիայի երկրներն են<ref>{{Cite journal|last=САРАБЬЕВ|first=Алексей Викторович|date=2017|title=“МАНДАТНАЯ ДЕРЖАВА ОСТАВЛЯЕТ ЗА СОБОЙ ЛИШЬ ПРАВО РУКОВОДСТВА…”: КОНФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОЛИТИКА В РЕШЕНИИ КОЛОНИАЛЬНЫХ ПРОБЛЕМ СИРИИ И ЛИВАНА (1920-Е ГГ.)*, "Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность"|url=http://dx.doi.org/10.7868/s0869190817060024|journal=Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность|issue=6|pages=18–28|doi=10.7868/s0869190817060024|issn=0869-1908}}</ref>.

Կենտրոնական Ասիայի մակերևույթը բազմազան է<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.18356/d9db1058-en|title=World Urbanization Prospects: The 2018 Revision|date=2019-08-30|publisher=UN|isbn=978-92-1-004314-4|pages=81–99}}</ref>, իսկ ընդերքը հարուստ օգտակար հանածոներով և թանկարժեք քարերով։քարերով<ref>{{Cite journal|date=2015-03|title=Кодан С.В. Государственный Комитет Обороны в системе партийного руководства и государственного управления в условиях Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.: создание, природа, структура и организация деятельности|url=http://dx.doi.org/10.7256/2409-868x.2015.3.15198|journal=Genesis: исторические исследования|volume=3|issue=3|pages=616–636|doi=10.7256/2409-868x.2015.3.15198|issn=2409-868X}}</ref>։ Արևմտյան և հյուսիսային մասերում հարթավայրերն են, իսկ հարավային մասում ձգվում են բարձր լեռները։լեռները<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1017/cbo9781316134368.012|title=Relations de voyages et textes géographiques arabes, persans et turks relatifs a l'Extrême-Orient du VIIIeau XVIIIesiècles|last=Ferrand|first=Gabriel|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-13436-8|location=Cambridge|pages=426–458}}</ref>։ Հարավային մասում է գտնվում նաև տարածաշրջանի ամենաբարձր գագաթը՝ Ղազախստանի տարածքում։տարածքում<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/63808300|title=Eurasian crossroads : a history of Xinjiang|last=Millward, James A., 1961-|date=2007|publisher=Columbia University Press|isbn=0-231-13924-1|location=New York|oclc=63808300}}</ref>։ Կենտրոնական Ասիան հարուստ է նաև հանքային ռեսուրսներով։ռեսուրսներով<ref>{{Cite journal|date=2016-04-03|title=ISPAD 2016|url=http://dx.doi.org/10.1111/pedi.12375|journal=Pediatric Diabetes|volume=17|issue=3|pages=167–167|doi=10.1111/pedi.12375|issn=1399-543X}}</ref>։ Ղազախստանի և Թուրքմենստանի տարածքում կան բնական գազի և նավթի հարուստ պաշարներ։ Ուզբեկստանում է գտնվում աշխարհի ոսկու և արծաթի պաշարների 1/10 մասը։մասը<ref>{{Cite journal|last=&NA;|date=2005-10|title=Eye on Washington|url=http://dx.doi.org/10.1097/01.cot.0000289682.15501.12|journal=Oncology Times|volume=27|issue=19|pages=20–22|doi=10.1097/01.cot.0000289682.15501.12|issn=0276-2234}}</ref>։ Ոսկու պաշարներով Ուզբեկստանը գտնվում է 3-րդ տեղում։տեղում<ref>{{Cite journal|last=Barfield|first=Thomas J. (Thomas Jefferson)|date=2001|title=History of Civilizations of Central Asia, Volume IV, The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century, Part One: The Historical, Social and Economic Setting, and: The Bronze Age and Early Iron Age Peoples of Eastern Central Asia (review)|url=http://dx.doi.org/10.1353/jwh.2001.0049|journal=Journal of World History|volume=12|issue=2|pages=462–464|doi=10.1353/jwh.2001.0049|issn=1527-8050}}</ref>։ Ղազախստանի տարածքը հարուստ է բազմապիսի մետաղներով։ Կան նաև ֆոսֆորի, ցինկի և կապարի պաշարներ։պաշարներ<ref>{{Cite journal|date=2016-12|title=Author Index: ChemInform 51/2016|url=http://dx.doi.org/10.1002/chin.201651301|journal=ChemInform|volume=47|issue=51|doi=10.1002/chin.201651301|issn=0931-7597}}</ref>։

Կենտրոնական Ասիայի տարածքը գտնվում է միևնույն ժամանակ հինգ կլիմայական գոտիներում։գոտիներում<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1016/b978-0-12-803204-6.00009-0|title=Rockslides and Rock Avalanches of Central Asia|last=Strom|first=Alexander|last2=Abdrakhmatov|first2=Kanatbek|date=2018|publisher=Elsevier|isbn=978-0-12-803204-6|pages=259–331}}</ref>։ Հիմնական գետիները կիսաանապատային և մերձարևադարձային կլիմայական գոտիներն են։են<ref>{{Cite journal|last=Okur|first=Mehmet Akif|date=2014-12-16|title=Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia"|url=http://dx.doi.org/10.13062/tdid.201428262|journal=Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi|volume=14|issue=2|doi=10.13062/tdid.201428262|issn=1301-2045}}</ref>։ Կլիման բազմազան է։է<ref>{{Cite journal|date=2018-01|title=Торвальдсен Г. Автоматизация транскрибирования исторических источников: опыт работы с материалами переписи населения Норвегии 1950 года|url=http://dx.doi.org/10.7256/2585-7797.2018.1.25686|journal=Историческая информатика|volume=1|issue=1|pages=94–103|doi=10.7256/2585-7797.2018.1.25686|issn=2585-7797}}</ref>։ Տեղումները հիմնականում գրանցվում են երկրի հարավային մասերում՝ լեռնային հատվածներում։ Լեռների բարձրության պատճառով լեռների լանջերին և ստորոտին առաջացել են սառցադաշտեր։սառցադաշտեր<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.29003/m278.sp_ief_ras2018/528-549|title=Scientific Articles – Institute of Economic Forecasting Russian Academy of Sciences|last=Edinak|first=Ekaterina|last2=Korovkin|first2=Andrey|date=2018-12-10|publisher=LLC MAKS Press|isbn=978-5-317-06016-9|pages=528–549}}</ref>։ Դրանց հալվելու հետևանքով գոյացել է Սիրդարյան գետը։գետը<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/646789866|title=The Buddhist conquest of China : the spread and adaptation of Buddhism in early medieval China|last=Zürcher, E. (Erik)|date=2007|publisher=Brill|isbn=978-90-474-1942-6|edition=3rd ed|location=Leiden|oclc=646789866}}</ref>։