«Մոդեռնիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 10.
[[Պատկեր:Franz von Lenbach Bismarck.jpg|thumb|180px|left| [[Ռեալիզմ (arts)|Realist]] [[Otto von Bismarck]]ի դիմանկարը]]
 
1850 թ․ սկսած անգլիացի պոետներն ու նկարիչները հակադրվում էին արդյունաբերական [[վիկտորյանական դարաշրջան|վիկտորյանական Անգլիայի]] գերակշռող տենդենցներին։ Վերջիններս կազմում էին նախառաֆայելյան եղբայրությունը՝ «առանց ներշնչման տեխնիկական հմտություններին իրենց ընդդիմության» պատճառով<ref name=Bloomsbury>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', ed. Marion Wynne-Davies. New York: Prentice Hall, 1990</ref>{{rp|815}}։ Նրանք ազդված էին արվեստի քննադատ [[Ջոն Ռուշկին]]ի աշխատություններից, որը հավատում էր Բրիտանիայի արդյունաբերական քաղաքներում սրընթաց կերպով աճող ուրբան աշխատավոր դասի կյանքը բարելավելու գործում արվեստի ունեցած մեծ դերին<ref name=Bloomsbury/>{{rp|816}}։ Արվեստի քննադատ [[Կլեմենտ Գրինբերգ|Կլեմենտ Գրինբերգը]] նկարագրում է նախառաֆեյելյան եղբայրությունը որպես պրոտոմոդեռնիստներ։«Բոլոր մարդկանց մեջ պրոտոմոդեռնիստները նախառաֆայելականներն էին (և նույնիսկ նրանցից առաջ, որպես պրոտո֊պրոտոմոդեռնիստներ գերմանացի [[Նազովրեցիներ|Նազովրեցիները]]ը)։ Նախառաֆայելականները փաստորեն նախզգուշացնում էին [[Մանե|Մանեին]]․ ամենայն հավանականությամբ հենց նրանից է սկսվում [[մոդեռնիստական]] նկարչությունը։ Նրանք ևս բավարարված չէին նկարով, ինչը տարածված էր իրեցիրենց ժամանակ, համոզված լինելով, որ վերջինիս իրականությունը բավականաչափ ճշմարտացի չէ<ref name=Greenberg>Clement Greenberg, [http://www.sharecom.ca/greenberg/postmodernism.html "Modern and Postmodern"], William Dobell Memorial Lecture, Sydney, Australia, Oct 31, 1979, Arts 54, No.6 (February 1980)</ref>։ Ռացիոնալիզը ընդդիմադիրներ ուներ նաև փիլիսոփայության բնագավառում [[Սյորեն Կիերկեգոր|Սյորեն Կիերկեգորն]] ու Ֆրիդրիխ Նիցշեն, ովքեր նշանակալի ազդեցություն են ունեցել [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալիզմի]] վրա [22]:120։վրա։ Այնուամենայնիվ [[Արդյունաբերական հեղաշրջում|Արդյունաբերական հեղաշրջումը]] շարունակվում էր։ Նշանակալի նորարարություններից էին շոգեմեքենայական արդյունաբերությունը՝ հատկապես երկաթուղիների զարգացումը, որը Բրիտանիայում սկսվեց 1830-ականներին<ref>Stuart Hylton (2007). ''The Grand Experiment: The Birth of the Railway Age'' 1820–1845. Ian Allan Publishing.</ref>, և դրան հաջորդող առաջխաղացումները ֆիզիկայի, ինժեներության և ճարտարապետության մեջ։ Ինժեներության մեջ կարևոր նվաճում էր 1851 թ․ Լոնդոնի [[Համաշխարհային ցուցահանդես (1851)|Համաշխարհային ցուցահանդեսի]] համար կառուցված[[Բյուրեղյա պալատ| Բյուրեղյա պալատի]]՝ ձուլածո երկաթե և ապակյա ցուցահանդեսի հսկայական սրահը։ Երկաթն ու ապակին սկսում են օգտագործվել նմանատիպ մոնումենտալ շինությունների մեջ [[Լոնդոն|Լոնդոնի ]]երկաթուղային կայարաններում, ինչպիսին է Փեդինգթոն կայարանը և Քինգս Քրոս կայարանը[25]։կայարանը։ Այս տեխնոլոգիական առաջընթացների շնորհիվ հետագայում կառուցվեցին [[Բրուքլին|Բրուքլինի]]ի կամուրջը և [[Էյֆելյան աշտարակ|Էյֆելյան աշտարակը]]։ Վերջինս կոտրեց բոլոր նախկին սահմանափակումները մարդածին բարձր առարկաների վերաբերյալ։ Ինժեներական այս գոհարները ռադիկալ կերպով փոխեցին 19֊րդ դարի քաղաքային միջավայրը և մարդկանց առօրյան։ Ժամանակի մարդկային փորձը նույնպես փոխվեց 1937 թ․ էլեկտրական հեռագրի զարգացմամբ[26] և 1945 թ․ Բրիտանական երկաթուղային ընկերությունների կողմից [[ստանդարտ ժամանակ|ստանդարտ ժամանակի]] ընդունմամբ, որը աշխարհի մնացած մասում տեղի ունեցավ 50 տարի անց[27]։անց։
 
Չնայած շարունակվող տեխնոլոգիական առաջընթացին՝ 1870 թ․ սկսած պատմությանը և քաղաքակրթությանը ներհատուկ առաջընթացի գաղափարը և այդ առաջընթացի անպայմանորեն դրական լինելը շարունակական հարվածների տակ ընկան։ Առաջ եկան փաստարկներ, որ արվեստագետների և հասարակության արժեքները ուղղակի տարբեր չեն, բայց որ հասարակությունը Առաջընթացի հակադիրն է և չի կարող առաջ շարժվել իր ներկա ձևի մեջ։[[Շոպենհաուեր Արթուր| Շոպենհաուերը]] («Աշխարհը որպես կամք և պատկերացում») հարցականի տակ էր դնում նախկինում գոյություն ունեցող լավատեսությունը և նրա գաղափարները կարևոր ազդեցություն ունեցան հետագա մտածողների վրա, որոնցից էր նաև [[Նիցշե Ֆրիդրիխ|Նիցշեն]]<ref name="Stanford" />։ Ժամանակի երկու ամենակարևոր մտածողները կենսաբաններ էին․ Չարլզ Դարվինը՝ «Տեսակների ծագումը» աշխատության հեղինակը և քաղաքական գիտնական [[Կարլ Մարքս|Կարլ Մարքսը]]՝ «[[Կապիտալ|Կապիտալի]]» հեղինակը։ Դարվինի [[Բնական ընտրություն|բնական ընտրության]] [[Էվոլյուցիա|էվոլուցիայի]] տեսությունը ցնցեց կրոնական վստահությունը և մարդկային ունիկալության գաղափարը։ Մասնավորապես, այն տեսակետը, որ մարդկային արարածները ղեկավարվում էին նույն իմպուլսներով, ինչ որ «ցածրակարգ կենդանիները», շատ դժվար էր համաձայնեցնել վեհացնող ոգեղենության հետ<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', vol. 2 (7th edition). New York: Norton, 2000, pp. 1051-2.</ref> Karl Marx argued that there were fundamental contradictions within the [[capitalist]] system, and that the workers were anything but free.<ref>Craig J. Calhoun (2002). ''Classical Sociological Theory''. Oxford: Wiley-Blackwell, pp. 20-23.</ref>։
[[Պատկեր:Redon spirit-waters.jpg|thumb|left|[[OdilonՕդիլոն Redon]]Ռեդոն, ''Ջրերի պահապան ոգին'', 1878, ածուխ, թուղթ, [[Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտ]]]]
====Մոդեռնիզմի սկիզբը Ֆրանսիայում====
Պատմաբանները, տարբեր գիտակարգերի գրողները տարբեր տարեթվեր են առաջարկել մոդեռնիզմի սկզբնակետի համար։ Պատմաբան Ուիլյամ Էվերդելը, օրինակի համար պնդում է, որ մոդեռնիզմը սկսվել է 1870-ականներին, երբ մետաֆորիկ (կամ [[օնթոլոգիական]]) անընդհատությունը սկսեց զիջել մաթեմատիկոս [[ՌիչարդՌիխարդ Դեդկին|Ռիչարդ Դեդկինի]] [[Դեդկինի հատույթ|ԴեդկինիԴեդեկինդի հատույթին]] և [[Լյուդվիգ Բոլցման|Լյուդվիգ Բոլցմանի]] [[վիճակագրական թերմոդինամիկա|վիճակագրական թերմոդինամիկային]]<ref>''The First Moderns: Profiles in the Origin of Twentieth-Century Thought''. Chicago: University of Chicago Press, 1997, Chapters 3 & 4.</ref> Էվերդելը նաև կարծում է, որ մոդեռնիզմը նկարչության մեջ սկսվել է [[Սյորա Ժորժ|Սյորայի]] [[Դիվիզիոնիզմ|դիվիզիոնիզմով]] «ԿիրակիԿիրակնօրյա առավոտը Լկեսօրը Գրանդ Ժատ կղզում» նկարով՝ «կետերով» կատարված։ Մյուս կողմից արվեստի քննադատ Կլեմենտ Գրինբերգը [[Կանտ]]ին է անվանում «առաջին իսկական մոդեռնիստ»<ref>Frascina and Harrison 1982, p. 5.</ref>, չնայած նա նաև գրում է․«այն, ինչը կարող ենք վստահորեն անվանել մոդեռնիզմ ծագել է անցած դարի կեսին՝ տեղական ձևով ֆրանսիայում գրականության մեջ [[Բոդլեր Շառլ|Բոդլերով]] և նկարչության մեջ [[Մանե|Մանեով]] և [[Գյուստավ Ֆլոբեր|Գյուստավ Ֆլոբերով]] գեղարվեստական արձակի մեջ»։ (Որոշ ժամանակ անց է, որ և ոչ տեղային ձևով, որ մոդեռնիզմն ի հայտ է գալիս երաժշտության և ճարտարապետության մեջ"<ref name=Greenberg/> Բոդլերի «Չարի ծաղիկները» և Ֆլոբերի «Մադամ Բովարի» վեպն առաջին անգամ հրատարակվեցին 1857 թ․։թ․-ին։ Ֆրանսիայում արվեստի մեջ և նամակներում երկու կարևոր մոտեցումներ են զարգանում իրարից անկախ։ Առաջինը [[Իմպրեսիոնիզմ|Իմպրեսիոնիզմն]] էր, որը սկզբնապես միտված էր դեպի բացօթյա (պլեներային) նկարչության՝ արվեստանոցներում նկարելու փոխարեն։ Իմպրեսիոնիստական նկարները ցույց էին տալիս, որ մարդիկ տեսնում են ոչ թե առարկաները, այլ հենց լույսը: Խումբը համախոհներ հավաքեց՝ չնայած իր ներսում գոյություն ունեցող տարաձայնություններին՝ առաջնորդների միջև և գնալով ավելի ու ավելի ազդեցիկ դարձավ։ Սկզբնական շրջանում ժամանակի ամենակոմերցիոն՝ պետականորեն հովանավորվող ցուցահանդեսը՝ Փարիզի [[Սալոն|Սալոնը]] մերժում է նրանց, սակայն դրանից հետո 1870-ական և 1880- ական թթ․ իմպրեսիոնիստները կազմակերպում են տարեկան խմբակային ցուցահանդեսներ կոմերցիոն վայրերում, որոնց տևողությունը համընկնում է պաշտոնական Սալոնի ցուցահանդեսների տևողությանը։ Կարևոր իրադարձություն էր 1863 թ․ [[Մերժվածների սալոն|Մերժվածների սալոնը]], որը [[Նապոլեոն Երրորդ]]<nowiki/>ի կողմից էր կազմակերպվել՝ Փարիզի [[Սալոն|Սալոնի]]ի կողմից մերժված բոլոր նկարները ցուցադրելու համար։ Մինչ նկարներից շատերը արված էին ցածրորակ արվեստագետների կողմից և ստանդարտ ոճով, [[Մանե|Մանեի]] գործը հսկայական ուշադրության արժանացավ և շարժման համար հարթեց կոմերցիոն ուղի։ Երկրորդ Ֆրանսիական դպրոցը [[Սիմվոլիզմ|Սիմվոլիզմն]] էր, որի սկիզբը ըստ գրականության պատմաբանների [[Շառլ Բոդլեր|Շառլ Բոդլերն]] է դրել․ դրա անդամներից են նաև [[Արթյուր Ռեմբո|Արթյուր Ռեմբոն]] «Մի եղանակ դժոխքում» գործով, [[Պոլ Վեռլեն|Պոլ Վեռլենը]], [[Ստեֆան Մալարմե|Ստեփան Մալարմեն]] և [[Պոլ Վալերի|Պոլ Վալերին]]։ [[Սիմվոլիզմ|Սիմվոլիզմի]] ներկայացուցիչները գերադասում էին «ենթադրությունն ու վեր հանումը ուղղակի նկարագրությունից և բացահայտ նմանությունից» և հատկապես հետաքրքրված էին «լեզվի երաժշտական համամասնություններով»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. [[Margaret Drabble]], Oxford: Oxford University Press, 1996, p. 966.</ref>։ [[Կաբարե|Կաբարեն]], որը մոդեռնիզմի մեջ ծնունդ տվեց բազմաթիվ արվեստների, ներառյալ կինոյի անմիջական նախորդին, կարելի է ասել սկսվել է Ֆրանսիայում 1881 թ․ [[Սև կատուներ|Սև կատուների]] բացմամբ [[Մոնմարտր|Մոնմարտրում]]․ այն մի հեգնական մոնոլոգի սկիզբ էր և Անհասկանալի արվեստների հասարակության հիմնում<ref>Phillip Dennis Cate and Mary Shaw, eds., ''The Spirit of Montmartre: Cabarets, Humor, and the Avant-Garde, 1875–1905''. New Brunswick, NJ: [[Rutgers University]], 1996.</ref>։Մոդեռնիզմի վաղ օրերին ազդեցիկ էր նաև [[Զիգմունդ Ֆրոյդ|Զիգմունդ Ֆրոյդի]] տեսությունը։ Ֆրոյդի առաջին գլխավոր աշխատությունը «Ակնարկներ հիստերիայի մասին» ուսումնասիրությունն էր, որը նա արել էր [[Ջոզեֆ Բրեյեր|Ջոզեֆ Բրեյերի]] հետ։ Ֆրոյդի գլխավոր միտքը «հոգեկան կյանքում անգիտակցականի առաջնայության» գաղափարն էր, այնպես որ ողջ սուբյեկտիվ իրականությունը հիմնված է հիմնական մղումների և բնազդների խաղի վրա, որոնց միջոցով էլ ընկալվում է արտաքին աշխարհը։ Ֆրոյդի՝ սուբյեկտիվ վիճակների մասին նկարագրությունը ներառում է առաջնային իմպուլսներով լի անգիտակից միտքը և ի հակակշիռ դրան ինքն իրեն պարտադրվող սահմանափակումները, որոնք ծագում են սոցիալական արժեքներից<ref name=Bloomsbury/>{{rp|538}}:
Ֆրանսիայում արվեստի մեջ և նամակներում երկու կարևոր մոտեցումներ են զարգանում իրարից անկախ։ Առաջինը [[Իմպրեսիոնիզմ|Իմպրեսիոնիզմն]] էր, որը սկզբնապես միտված էր դեպի բացօթյա (պլեներային) նկարչության՝ արվեստանոցներում նկարելու փոխարեն։ Իմպրեսիոնիստական նկարները ցույց էին տալիս, որ մարդիկ տեսնում են ոչ թե առարկաները, այլ հենց լույսը: Խումբը համախոհներ հավաքեց՝ չնայած իր ներսում գոյություն ունեցող տարաձայնություններին՝ առաջնորդների միջև և գնալով ավելի ու ավելի ազդեցիկ դարձավ։ Սկզբնական շրջանում ժամանակի ամենակոմերցիոն՝ պետականորեն հովանավորվող ցուցահանդեսը՝ Փարիզի [[Սալոն|Սալոնը]] մերժում է նրանց, սակայն դրանից հետո 1870-ական և 1880- ական թթ․ իմպրեսիոնիստները կազմակերպում են տարեկան խմբակային ցուցահանդեսներ կոմերցիոն վայրերում, որոնց տևողությունը համընկնում է պաշտոնական Սալոնի ցուցահանդեսների տևողությանը։ Կարևոր իրադարձություն էր 1863 թ․ [[Մերժվածների սալոն|Մերժվածների սալոնը]], որը [[Նապոլեոն Երրորդ |[[Նապոլեոն Երրորդ|Նապոլեոնի<nowiki>]]</nowiki>ի]] կողմից էր կազմակերպվել՝ Փարիզի [[Սալոն|Սալոնի]]ի կողմից մերժված բոլոր նկարները ցուցադրելու համար։ Մինչ նկարներից շատերը արված էին ցածրորակ արվեստագետների կողմից և ստանդարտ ոճով, [[Մանե|Մանեի]] գործը հսկայական ուշադրության արժանացավ և շարժման համար հարթեց կոմերցիոն ուղի։ Երկրորդ Ֆրանսիական դպրոցը [[Սիմվոլիզմ|Սիմվոլիզմն]] էր, որի սկիզբը ըստ գրականության պատմաբանների [[Շառլ Բոդլեր|Շառլ Բոդլերն]] է դրել․ դրա անդամներից են նաև [[Արթյուր Ռեմբո|Արթյուր Ռեմբոն]] «Մի եղանակ դժոխքում» գործով, [[Պոլ Վեռլեն|Պոլ Վեռլենը]], [[Ստեֆան Մալարմե|Ստեփան Մալարմեն]] և [[Պոլ Վալերի|Պոլ Վալերին]]։ [[Սիմվոլիզմ|Սիմվոլիզմի]] ներկայացուցիչները գերադասում էին «ենթադրությունն ու վեր հանումը ուղղակի նկարագրությունից և բացահայտ նմանությունից» և հատկապես հետաքրքրված էին «լեզվի երաժշտական համամասնություններով»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. [[Margaret Drabble]], Oxford: Oxford University Press, 1996, p. 966.</ref>։ [[Կաբարե|Կաբարեն]], որը մոդեռնիզմի մեջ ծնունդ տվեց բազմաթիվ արվեստների, ներառյալ կինոյի անմիջական նախորդին, կարելի է ասել սկսվել է Ֆրանսիայում 1881 թ․ [[Սև կատուներ|Սև կատուների]] բացմամբ [[Մոնմարտր|Մոնմարտրում]]․ այն մի հեգնական մոնոլոգի սկիզբ էր և Անհասկանալի արվեստների հասարակության հիմնում<ref>Phillip Dennis Cate and Mary Shaw, eds., ''The Spirit of Montmartre: Cabarets, Humor, and the Avant-Garde, 1875–1905''. New Brunswick, NJ: [[Rutgers University]], 1996.</ref>։
Մոդեռնիզմի վաղ օրերին ազդեցիկ էր նաև [[Զիգմունդ Ֆրոյդ|Զիգմունդ Ֆրոյդի]] տեսությունը։ Ֆրոյդի առաջին գլխավոր աշխատությունը «Ակնարկներ հիստերիայի մասին» ուսումնասիրությունն էր, որը նա արել էր [[Ջոզեֆ Բրեյեր|Ջոզեֆ Բրեյերի]] հետ։ Ֆրոյդի գլխավոր միտքը «հոգեկան կյանքում անգիտակցականի առաջնայության» գաղափարն էր, այնպես որ ողջ սուբյեկտիվ իրականությունը հիմնված է հիմնական մղումների և բնազդների խաղի վրա, որոնց միջոցով էլ ընկալվում է արտաքին աշխարհը։ Ֆրոյդի՝ սուբյեկտիվ վիճակների մասին նկարագրությունը ներառում է առաջնային իմպուլսներով լի անգիտակից միտքը և ի հակակշիռ դրան ինքն իրեն պարտադրվող սահմանափակումները, որոնք ծագում են սոցիալական արժեքներից<ref name=Bloomsbury/>{{rp|538}}:
 
[[Ֆրիդրիխ Նիցշե|Ֆրիդրիխ Նիցշեն]] մոդեռնիզմի գլխավոր նախակարապետներից էր<ref>Robert Gooding-Williams, "Nietzsche's Pursuit of Modernism",
''New German Critique'', No. 41, Special Issue on the Critiques of the Enlightenment. (Spring&nbsp;– Summer, 1987), pp. 95–108.</ref>․ նրա փիլիսոփայության մեջ հոգեբանական մղումները՝ հատկապես «կամքիկամք առ իշխանություն»֊ը կենտրոնական տեղ էին գրավում։ «Նիցշեն հաճախ նույնացնում էր կյանքը «կամք առ իշխանության» հետ, այսինքն աճի և տոկունության բնազդի հետ»"<ref>Bernd Magnus, "Friedrich Nietzsche". ''Encyclopædia Britannica'' Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2013. Web. 19 November 2013.</ref><ref>{{cite web| url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/414670/Friedrich-Nietzsche| title=Friedrich Nietzsche| work=Encyclopedia Britannica}}</ref>։ [[Անրի Բերգսոն|Անրի Բերգսոնն]] իր հերթին ընդգծում էր գիտական, ժամացուցային ժամանակի և ժամանակի ուղղակի, սուբյեկտիվ և մարդկային փորձառության միջև եղած տարբերությունը<ref name=Collinson/>{{rp|131}}։ Վերջինիս աշխատանքը ժամանակի և գիտակցության մասին «մեծ ազդեցություն ունեցավ 20֊րդ դարի գրողների վրա», հատկապես նրանց, ովքեր օգտագործում էին [[գիտակցության հոսք]] տեխնիկան՝ [[Դորոթի Ռիչարդսոն|Դորոթի Ռիչարդսոնը]], [[Ջեյմս Ջոյս|Ջեյմս Ջոյսը]] և [[Վիրջինիա Վուլֆ|Վիրջինիա Վուլֆը]]<ref>''The Bloomsbury Guides to English Literature: The Twentieth Century'', ed. Linda R. Williams. London: Bloomsbury, 1992, pp. 108–9.</ref>։ Բերգսոնի փիլիսոփայության մեջ կարևոր էր նաև էլան վիտալ-ի ([[«élan vital»֊ի՝]])՝ կյանքի ուժի գաղափարը, որը վեր է հանում «ամեն ինչի ստեղծարար էվոլյուցիան»"[22]:132: Նրա փիլիոսփայության համար առանցքային էր նաև [[ինտուիցիա|ինտուիցիան]], բայց դրա հետ մեկտեղ վերջինս չէր մերժում ինտելեկտի նշանակությունընշանակությունը։ Գրականության մեջ մոդեռնիզմի կարևոր նախակարապետներն էին [22[Դոստոևսկի Ֆեոդոր|Ֆեոդոր Դոստաևսկին]], [[Ուոլթ Ուիթմեն|Ուոլթ Ուիթմենը]] և [[Ավգուստ Ստրինբերգ|Ավգուստ Ստրինբերգը]]:132 [[Հենրի Ջեյմս]]ը նույնպես համարվել է որպես կարևոր նախորդ: Ռոմանտիզմից ծագող գաղափարների և դեռևս անհայտը բացատրելու համար իմացություն գտնելու փորձերի բախումից 20-րդ դարի առաջին տասնամյակին առաջացավ գործերի առաջին ալիքը, որոնք մինչ իրենց հեղինակների կողմից համարվում էին արվեստում գոյություն ունեցող տենդեցների ընդարձակում, խախտեցին այն թաքնված համաձայնությունը հանրության հետ, որ արվեստագետները բուժուական մշակույթն ու գաղափարները ներկայացնողներն ու մեկնաբանողներն էին: Այս մոդեռնիստական շրջադարձային գործերից են [[Առնոլդ Շյոնբերգ|Առնոլդ Շյոնբերգի]] Երկրորդ լարային քվարտետը, [[Վասիլի Կանդինսկի|Վասիլի Կանդինսկիի]] 1903 թ․ էքսպրեսիոնիստական նկարները, որի կուլմինացիան էր 1911 թ․ Մյունխենում Կապույտ հեծյալ խմբի հիմնադրումով սկսված աբստրակտ նկարները, ֆովիզմի և կուբիզմի ծագումը Անրի Մատիսի, Պաբլո Պիկասսոյի, Ժորժ Բրաքի և այլոց արվեստանոցներում 1900-1910 թթ․:
Գրականության մեջ մոդեռնիզմի կարևոր նախակարապետներն էին [[Դոստոևսկի Ֆեոդոր|Ֆեոդոր Դոստաևսկին]], [[Ուոլթ Ուիթմեն|Ուոլթ Ուիթմենը]] և [[Ավգուստ Ստրինբերգ|Ավգուստ Ստրինբերգը]]: [[Հենրի Ջեյմս]]ը նույնպես համարվել է որպես կարևոր նախորդ:
Ռոմանտիզմից ծագող գաղափարների և դեռևս անհայտը բացատրելու համար իմացություն գտնելու փորձերի բախումից 20-րդ դարի առաջին տասնամյակին առաջացավ գործերի առաջին ալիքը, որոնք մինչ իրենց հեղինակների կողմից համարվում էին արվեստում գոյություն ունեցող տենդեցների ընդարձակում, խախտեցին այն թաքնված համաձայնությունը հանրության հետ, որ արվեստագետները բուժուական մշակույթն ու գաղափարները ներկայացնողներն ու մեկնաբանողներն էին: Այս մոդեռնիստական շրջադարձային գործերից են [[Առնոլդ Շյոնբերգ|Առնոլդ Շյոնբերգի]] Երկրորդ լարային քվարտետը, [[Վասիլի Կանդինսկի|Վասիլի Կանդինսկիի]] 1903 թ․ էքսպրեսիոնիստական նկարները, որի կուլմինացիան էր 1911 թ․ Մյունխենում Կապույտ հեծյալ խմբի հիմնադրումով սկսված աբստրակտ նկարները, ֆովիզմի և կուբիզմի ծագումը Անրի Մատիսի, Պաբլո Պիկասսոյի, Ժորժ Բրաքի և այլոց արվեստանոցներում 1900-1910 թթ․:
 
''Հիմնական ժամանակահատվածը''