Վիքիպեդիա

«Սայքս-Պիկոյի համաձայնագիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 12.
| Տիպ = հետաքրքրությունների ոլորտներում սահմանափագման համաձայնագիր
| Պատրաստման_թվական =
| Ստորագրման_թվական = [[1916]] թ.թվականի [[մայիսի 16]]
| Ստորագրման_վայր =
| Հաստատված_կնիքով =
Տող 27.
}}
[[Պատկեր:MPK1-426 Sykes Picot Agreement Map signed 8 May 1916.jpg|մինի|Սայքս–Պիկոյի համաձայնագրին կից քարտեզը]]
'''Սայքս–Պիկոյի համաձայնագիր''', գաղտնի համաձայնագիր, որը կնքվել է [[1916]] թ.թվականի [[մայիսի 16|մայիսի 16-ին]] [[Մեծ Բրիտանիա]]յի և [[Ֆրանսիա]]յի միջև՝ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] ասիական տիրույթների, առաջին հերթին՝ [[Օսմանյան կայսրության արաբական նահանգներ|արաբական նահանգների]] բաժանման մասին։ Համաձայնագրի նախագիծը պատրաստել էին դիվանագետներ անգլիացի Մարկ Սայքսը և ֆրանսիացի Ժորժ Պիկոն (այստեղից էլ <span lang="EN-US">«</span>Սայքս-Պիկո<span lang="EN-US">»-</span>յի անվանումը): Գաղտնի ստորագրել են Անգլիայի արտգործնախարար է. Գրեյն ու Ֆրանսիայի դեսպան Պ. Կամբոնը [[Լոնդոն]]ում [[1916]]-ի թվականի մայիսին:
 
== Նախապատմություն ==
== Նախապատմությունը ==
Դեռևս [[1915]]-ի թվականի անգլո-ֆրանս-ռուսական գաղտնի համաձայնագրին նախորդած բանակցությունների ժամանակ Անգլիան և Ֆրանսիան Ռուսաստանից որպես փոխհատուցում՝ [[Կ․ Պոլիս]]ի և նեղուցների դիմաց պահանջում են ճանաչել իրենց հավակնություններն արաբական երկրների նկատմամբ: Հենց նույն բանակցությունները բացահայտում են արաբական երկրների բաժանման շուրջ Անգլիայի և Ֆրանսիայի միջև տարաձայնությունները, որոնք կարգավորելու համար 1915-ի թվականի նոյեմբերին սկսվում են անգլո-ֆրանսիական նոր բանակցություններ: 1916-ի թվականի սկզբին Կովկասյան ճակատում ռուսական զորքերի հաջողությունները աշխուժացման նոր ազդակ են դառնում Թուրքիայի տարածքի բաժանման անգլո-ֆրանսիական մեկընդմեջ ընթացող այդ բանակցությունների համար: Արդյունքում՝ 1916-ի փետրվարին կազմվում է համաձայնագրի նախագիծը:
 
Երբ [[1916]]-ի [[փետրվար]]ին ռուսական բանակը գրավեց [[էրզրում]]ը և [[Բիթլիս]]ը, մոտեցավ [[Իրաք]]ի և [[Սիրիա]]յի մատույցներին, դաշնակիցները շտապեցին իրենց նախագիծը համաձայնեցնել [[Ռուսաստան]]ի հետ, և [[1916]]-ի թվականի [[մարտի 9]]-ին [[Պետրոգրադ]]ում Սայքսը և Պիկոն [[Ռուսաստան]]ի արտաքին գործերի մինիստր Սազոնովին հանձնեցին հուշագիրը: Որպես հակապայման [[Ռուսաստան]]ը մասնավորապես պահանջեց իրեն հանձնել Թուրքահայաստանը, Հեքիարիի մարզը և [[Սև ծով]]ի հարավային ափի մի մասը: Հանգելով փոխզիջումների՝ համաձայնությունը կայացավ: Սայքս-Պիկոյի համաձայնագրի բովանդակությունը համաշխարհային հասարակայնությանը հայտնի դարձավ [[1917]]-ի թվականի [[նոյեմբեր]]ին, երբ սովետական կառավարությունը (Վ․ Ի․ Լենինի ցուցումով) հրապարակեց նրա տեքստը: Համաձայնագիրը, հօգուտ [[Անգլիա]]յի փոփոխություններով, դրվեց [[1920]]-ի թվականի Սան Ռեմոյի կոնֆերանսում ընդունված համաձայնության հիմքում:
 
== Համաձայնագրի նախնական բովանդակությունըբովանդակություն ==
[[Պատկեր:Armenian Question Encyclopedia 399.jpg|մինի|Օսմանյան Կայսրության բաժանումը ըստ Սայքս-Պիկոյի համաձայնագրի (1916)]]
Սայքս-Պիկոյի համաձայնագիրը նախատեսում էր արաբական երկրները բաժանել հինգ գոտիների (որոնց մեջ էին մտնում նաև [[Արևմտյան Հայաստան]]ի մի մասը և [[Քուրդիստան]]ը):
Տող 44.
Ապա «Ա» և «Բ» գոտիները իբր պետք է միավորվեին՝ որպես արաբական պետությունների ֆեդերացիա։
 
== Համաձայնագրի համալրումըհամալրում ==
Երբ 1916-ի թվականի փետրվարին ռուսական բանակը գրավում է էրզրումը և Բիթլիսը, մոտենում Իրաքի և Սիրիայի մատույցներին, դաշնակիցները շտապում են իրենց նախագիծը համաձայնեցնել Ռուսաստանի հետ, և 1916-ի թվականի [[մարտի 9]]-ին Պետրոգրադում Սայքսը և Պիկոն Ռուսաստանի արտաքին գործերի մինիստր Սագոնովին են հանձնում հուշագիրը։ Ռուսական կառավարությունն իր դժգոհություն է հայտնում այն առթիվ, որ ըստ նախագծի Մեծ Բրիտանիան ու Ֆրանսիան ձեռք էին բերելու թուրքական զգալի տարածքներ։
 
«Հայաստան» ու «Հայկական հարց» տերմիններն ընդհանրապես բացակայում էին փաստաթղթերում, այնինչ երկու տարի առաջ այդ հարցը եվրոպական տերությունների դիվանագիտական հատուկ քննարկման առարկա էր<ref>[[Հայկական բարենորոգումներ (1912-1914)]]</ref><ref>[[Ռուս-թուրքական համաձայնագիր (1914)]]</ref>: Անգլիական կառավարության լիազոր Մ. Սայքսը Ռուսաստանում Անգլիայի դեսպան Ջ. Բյուքենենին հղած (1916-ի մարտի 12) գրության մեջ անհնար է նկատում հայկական պետության ստեղծումը, ինչպես նաև Հայաստանի հանձնումը Ռուսաստանին։
 
Քննարկումների ընթացքում, որպես հակապայման Ռուսաստանը մասնավորապես պահանջում է իրեն հանձնել Թուրքահայաստանը, Հեքիարիի մարզը և [[Սև ծով]]ի հարավային ափի մի մասը։ Փոխզիջումների արդյունքում ստանալով Թուրքիայի բաժանման վերաբերյալ Ռուսաստանի համաձայնությունը՝ դաշնակիցները հավաստում են վերջինիս իրավունքները [[Կոստանդնուպոլիս|Կ. Պոլսի]] և նեղուցների նկատմամբ, որոնք նախատեսված էին 1915-ի թվականի [[Անգլո-ֆրանս-ռուսական համաձայնագիր (1915)|անգլո-ֆրանս-ռուսական համաձայնագրով]], ինչպես նաև նրան են խոստանում Արևմտյան Հայաստանի նահանգները ([[Էրզրում]], [[Տրապիզոն]], [[Վան]], [[Բիթլիս]]) և Քրդստանի մի մասը։
# Ռուսաստանին անցնող տարածքները (այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստանը) պետք է կազմեին «Դեղին» գոտին։
# Իտալիայի՝ Գերմանիային պատերազմ հայտարարելուց մեկ տարի անց Օսմանյան կայսրության քարտեզի վրա երևացին նաև «Կանաչ» գոտին (հարավարևմտյան Անատոլիա) և
# «C» գոտին (Անատոլիայի արևմտյան և կենտրոնական մասը), որոնք նախատեսվում էին Իտալիայի համար։
 
== Համաձայնագրի գործադրումըգործադրում ==
Համաձայնագրի բովանդակությունը համաշխարհային հասարակայնությանը հայտնի է դառնում [[1917]] թվականի նոյեմբերի վերջին, երբ խորհրդային կառավարությունը հրապարակում է դրա տեքստը և չեղյալ համարում այն։ Դաշնակիցների միջև ստեղծված ուժերի նոր հարաբերակցության պայմաններում համաձայնագիրը վերանայվում է հօգուտ Մեծ Բրիտանիայի և դրվում հետագա համաձայնությունների հիմքում<ref>[[Սան Ռեմոյի կոնֆերանս|Սան Ռեմոյի կոնֆերանս (1920)]]</ref><ref>[[Սևրի պայմանագիր]]</ref>:
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սայքս-Պիկոյի_համաձայնագիր» էջից