Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Amiel444/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 1.
{{short description|English psychologist}}'''Չարլզ Էդվարդ Սփիրման''' (<nowiki>{{ԱԾ}}</nowiki>), Թագավորական ընկերության անդամ (''FRS'')<ref name="frs">{{Cite journal|last1=Thomson|first1=Godfrey|authorlink=Godfrey Thomson|year=1947|title=Charles Spearman. 1863-1945|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=5|issue=15|pages=373–385|doi=10.1098/rsbm.1947.0006|pmc=|pmid=}}</ref><ref name="lovie">{{Cite journal|last1=Lovie|first1=P.|last2=Lovie|first2=A. D.|year=1996|title=Charles Edward Spearman, F.R.S. (1863-1945)|journal=Notes and Records of the Royal Society|volume=50|pages=75–88|doi=10.1098/rsnr.1996.0007|pmc=|pmid=}}</ref> , անգլիացի հոգեբան, որը հայտնի է [[Վիճակագրություն|վիճակագրության]] բնագավառում կատարած իր աշխատանքով, գործոնի վերլուծության պիոներ լինելով և Սփիրմանի աստիճանի կորելացիայի գործակիցով: Նա նաև նշանակալից աշխատանք է կատարել մարդկային [[Ինտելեկտ|ինտելեկտի]] մոդելների վրա՝ ներառյալ նրա տեսությունը, որ անհամեմատելի իմացական թեսթի միավորները արտացոլում են մեկ Ընդհանուր ինտելեկտի գործոն <ref name="spearman1904">{{Cite journal|last1=Spearman|first1=C.|authorlink=Charles Spearman|year=1904|title="General Intelligence," Objectively Determined and Measured|journal=The American Journal of Psychology|volume=15|issue=2|pages=201–292|doi=10.2307/1412107|jstor=1412107|pmc=|pmid=}}</ref>, և ջի գործոնի ներմուծումը<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science|last1=Lovie|first1=Pat|year=2005|isbn=0470860804|chapter=Spearman, Charles Edward|doi=10.1002/0470013192.bsa634|pmc=|pmid=}}</ref>։▼
{{short description|English psychologist}}{{about||the African-American baseball catcher|Charles Spearman (baseball)|the American football coach|Charles Spearman (American football)}}{{Use dmy dates|date=September 2012}} {{Use British English|date=September 2012}} {{Infobox scientist|name=Charles Spearman|alma_mater=[[University of Leipzig]], Germany|footnotes=|signature_alt=|signature=<!--(filename only)-->|awards=[[Fellow of the Royal Society]]<ref name="frs"/>|influenced=[[Hans Eysenck]], [[Philip E. Vernon]], [[Cyril Burt]], [[Arthur Jensen]]|influences=[[Francis Galton]], [[Wilhelm Wundt]]|author_abbrev_zoo=|author_abbrev_bot=|known_for=[[g factor (psychometrics)|''g'' factor]], [[Spearman's rank correlation coefficient]], [[factor analysis]]|notable_students=[[Raymond Cattell]], [[John C. Raven]], [[David Wechsler]]|doctoral_students=|academic_advisors=|doctoral_advisor=|workplaces=[[University College London]]|image=|fields=|nationality=|citizenship=|residence=|resting_place_coordinates=<!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline,title}} -->|resting_place=|death_place=[[London]], [[United Kingdom]]|death_date={{Death date and age|1945|9|17|1863|9|10|df=y}}|birth_place=[[London]], [[United Kingdom]]|birth_date={{birth date|1863|9|10|df=y}}|birth_name=Charles Edward Spearman|caption=|alt=|image_size=|spouse=}}
 
▲'''Չարլզ Էդվարդ Սփիրման''' (<nowiki>{{ԱԾ}}</nowiki>), Թագավորական ընկերության անդամ (''FRS'')<ref name="frs">{{Cite journal|last1=Thomson|first1=Godfrey|authorlink=Godfrey Thomson|year=1947|title=Charles Spearman. 1863-1945|journal=[[Obituary Notices of Fellows of the Royal Society]]|volume=5|issue=15|pages=373–385|doi=10.1098/rsbm.1947.0006|pmc=|pmid=}}</ref><ref name="lovie">{{Cite journal|last1=Lovie|first1=P.|last2=Lovie|first2=A. D.|year=1996|title=Charles Edward Spearman, F.R.S. (1863-1945)|journal=Notes and Records of the Royal Society|volume=50|pages=75–88|doi=10.1098/rsnr.1996.0007|pmc=|pmid=}}</ref> , անգլիացի հոգեբան, որը հայտնի է [[Վիճակագրություն|վիճակագրության]] բնագավառում կատարած իր աշխատանքով, գործոնի վերլուծության պիոներ լինելով և Սփիրմանի աստիճանի կորելացիայի գործակիցով: Նա նաև նշանակալից աշխատանք է կատարել մարդկային [[Ինտելեկտ|ինտելեկտի]] մոդելների վրա՝ ներառյալ նրա տեսությունը, որ անհամեմատելի իմացական թեսթի միավորները արտացոլում են մեկ Ընդհանուր ինտելեկտի գործոն <ref name="spearman1904">{{Cite journal|last1=Spearman|first1=C.|authorlink=Charles Spearman|year=1904|title="General Intelligence," Objectively Determined and Measured|journal=The American Journal of Psychology|volume=15|issue=2|pages=201–292|doi=10.2307/1412107|jstor=1412107|pmc=|pmid=}}</ref>, և ջի գործոնի ներմուծումը<ref>{{Cite book|title=Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science|last1=Lovie|first1=Pat|year=2005|isbn=0470860804|chapter=Spearman, Charles Edward|doi=10.1002/0470013192.bsa634|pmc=|pmid=}}</ref>։
 
== Կենսագրություն ==
Տող 10 ⟶ 8՝
«Դոկտոր Սփիրմանը կատարել է բազմաթիվ հետազոտություններ փորձարարական հոգեբանության մեջ: Նրա բազմաթիվ հրատարակված հոդվածները ընդգրկում են լայն ոլորտ, սակայն նա առանձնանում է հատկապես իր պիոներական աշխատանքով մարդու մտքի վերլուծության համար մաթեմատիկական մեթոդների կիրառման և այս ոլորտում հարաբերակցության օրիգինալ ուսումնասիրություններով: Նա ոգեշնչել և ուղղորդել է բազմաթիվ աշակերտների հետազոտական աշխատանքները»:
 
Այս նվաճումների շարքում գլխավորը մարդկային ինտելեկտի ընդհանուր գործոնի <ref name="spearman1904" /> բացահայտումն էր, «ջի» տեսության հետագա զարգացումը<ref name="spearman1927spearman1923">{{citeCite bookjournal|last1=Ogden|first1=R. M.|last2=Spearman|first2=C.|authorlink2=Charles Spearman|year=1925|title=The AbilitiesNature of Man:'Intelligence' Theirand Naturethe andPrinciples Measurement|author=Spearmanof Cognition, Charles B.1923|publisherjournal=The BlackburnAmerican PressJournal of Psychology|yearvolume=200536|isbnissue=1-932846-10-7|location=|pages=140–145|doi=10.2307/1413513|oclcjstor=1413513|accessdatepmc=|pmid=|hdl=2027/mdp.39015012170307}}</ref> և ընդունակությունների վրա էմպիրիկ աշխատանքի սինթեզը <ref name=":0spearman19272">"[[{{cite book|title=The Lancet]]"Abilities Aof ChairMan: ofTheir Anatomy.Nature Octoberand 1945.Measurement|author=Spearman, pgCharles B.|publisher=The 440Blackburn Press|year=2005|isbn=1-932846-10-7|location=|pages=|doi=|oclc=|accessdate=}}</ref>։
 
Սփիրմանը մեծապես ներշնչվել է Ֆրենսիս Գալթոնի աշխատանքից: Գալթոնը պիոներական աշխատանք է կատարել հոգեբանության ոլորտում և զարգացրել է կորելացիան՝ Սփիրմանի կողմից օգտագործված հիմնական վիճակագրական գործիքը:
Տող 18 ⟶ 16՝
Թեև Սփիրմանը իր ժամանակաշրջանում ստացավ մեծ ճանաչում իր վիճակագրական աշխատանքի համար, նա այս աշխատանքը համարում էր երկրորդական հոգեբանության հիմնարար օրենքների որոնման համեմատ, և այժմ նա նույնքանով ճանաչված է երկուսի համար էլ:
 
Չարլզ Սփիրմանը միշտ պնդում էր, որ իր աշխատանքը պետք է կիրառվի [[Հոգեբուժություն|հոգեբուժության]] ոլորտում, և այն հարկադրեց Թագավորական Մեդիկո-հոգեբանական ասոցիացիային իր Մաուդսլիի դասախոսության ժամանակ համար դիմել Թագավորական Մեդիկո-հոգեբանական ասոցիացիային։ Թեև այս տողերի վրա որոշակի աշխատանքներ են տարվել նրա աշակերտների և նրա գործընկերների կողմից, գործոնի վերլուծության մշակումը, որպես հոգեբուժության գործիք, անցել է այլ ուղի, քան նա նախատեսել էր: Այնուամենայնիվ, նրա անուղղակի ներդրումը հոգեբուժության ոլորտում զգալի էր<ref name="deary2008">{{Cite journal|last1date=Deary|first1=I. J.|last2=Lawn|first2=M.|last3=Bartholomew|first3=D. J.|year=20081945-10|title="A conversationCHAIR betweenOF Charles Spearman, Godfrey Thomson, and Edward L. Thorndike: The International Examinations Inquiry Meetings 1931-1938": Correction to Deary, Lawn, and Bartholomew (2008)ANATOMY|url=httpshttp://wwwdx.researchdoi.edorg/10.ac.uk1016/portal/files/8897614/a_conversation_between_charles_spareman.pdfs0140-6736(45)91700-4|journal=HistoryThe of PsychologyLancet|volume=11246|issue=36371|pages=163440|doi=10.10371016/1093s0140-4510.11.3.1636736(45)91700-4|pmc=|pmidissn=0140-6736}}</ref>:
 
Սփիրմանի կյանքը սկսվել և ավարտվել է Լոնդոն քաղաքում: Նա ուներ երեք դուստր և մեկ որդի, որը մահացավ վաղ՝ 1941թ․-ին Կրետեյում<ref name="frs" />։
 
== Ինտելեկտի տեսություն ==
Կարնեգիի հովանավորած միջազգային քննությունների հետազոտական հանդիպումների ընթացքում գրառում է կատարվել ''ջի''-ի վերաբերյալ Սփիրմանի (նաև Գոդֆրի Թոմսոնի և Էդվարդ Թորնդիկեի) հայացքների մասին <ref>{{Cite journal|last1last=SpearmanDeary|first1first=CIan J.|authorlinklast2=CharlesLawn|first2=Martin|last3=Bartholomew|first3=David SpearmanJ.|yeardate=19252008-08|title=Some"A Issuesconversation inbetween theCharles TheorySpearman, ofGodfrey Thomson, and Edward L. Thorndike: The International Examinations Inquiry Meetings 1931-1938"g": (includingCorrection theto LawDeary, ofLawn, Diminishingand ReturnsBartholomew (2008).|url=http://doi.apa.org/getdoi.cfm?doi=10.1037/1093-4510.11.3.163|journal=NatureHistory of Psychology|language=en|volume=11611|issue=29163|pages=436–439|bibcode=1925Natur.116..436S163–163|doi=10.10381037/116436a0|pmc=1093-4510.11.3.163|pmidissn=1939-0610}}</ref>։
 
Այստեղ Սփիրմանը տալիս է իր բացահայտումների և ''ջի''-ի տեսության համառոտ ամփոփագիրը.
Տող 29 ⟶ 27՝
«Որն է Ջի-ն հարցին պատասխանալու համար պետք է տարբերակել տերմինների ու իրերի մասին փաստերի նշանակությունը: Ջի-ն նշանակում է վիճակագրական գործողություններից բխող որոշակի քանակություն: Որոշակի պայմաններում հոգեբանական թեստի անձի միավորը կարելի է բաժանել երկու գործոնի, որոնցից մեկը միշտ նույնն է բոլոր թեստերում, մինչդեռ մյուսը տատանվում է մի թեստից մյուսը. առաջինը կոչվում է ընդհանուր գործոն կամ Ջի, իսկ մյուսը կոչվում է հատուկ գործոն: Սա այն է, ինչ Ջի տերմինը նշանակում է՝ գնահատական-գործոն և ոչինչ ավելին: Բայց այս նշանակությունը բավարար է տերմինը լավ սահմանված ներկայացնելու համար, որպեսզի հիմքում ընկած երևույթը ենթակա լինի գիտական քննության․ մենք կարող ենք անցնել այս գնահատական-գործոնի կամ Ջի գործոնի մասին փաստեր բացահայտելուն։ Մենք կարող ենք պարզել հոգեկան գործողությունների այն տեսակը, որում այն գերիշխող դեր է խաղում համեմատած մյուս կամ հատուկ գործոնի հետ: Եվ այսպիսով, հայտնաբերվել է, որ Ջի-ն գերակշռում է այնպիսի գործողություններում, ինչպիսիք են բանականությունը կամ լատիներեն սովորելը, մինչդեռ այն իսկապես շատ փոքր դեր է խաղում այնպիսի գործողությունների մեջ, ինչպիսիք են մեկ տոնը մյուսից տարբերակելը․․․ Ջի-ն հակված է գերիշխել, քանի որ կատարումը ներառում է հարաբերությունների ընկալում կամ ինչպես դա պահանջում է, որ մի իրավիճակում դիտված հարաբերությունները պետք է փոխանցվեն մյուսին․․․ Ապացույցները կշռադատելով ՝ մեզանից շատերը ասում էին, որ այս Ջի-ն կարծես չափում է մտավոր էներգիայի ինչ-որ ձև: Բայց, առաջին հերթին, նման առաջարկը կարող է անտեղի հակասություններ առաջացնել: Դրանից կարելի է խուսափել` ավելի զգուշորեն ասելով, որ Ջի-ն իրեն պահում է այնպես, կարծես էներգիա է չափում: Երկրորդ հերթին, սակայն, թվում է, որ կա հիմնավորված պատճառ էներգիայի հասկացությունը «ուժի» փոխելու համար (ինչը, իհարկե, էներգիան է կամ աշխատանքը՝ բաժանված ըստ ժամանակի): Այս նույն ձևով կարելի է խոսել մտքի ուժի մասին, ինչպես ձիուժի մասին․․․․ Ջի-ն ներսից որոշված իրադարձությունների բնականոն ընթացքի մեջ է. մարդն կարող այլևս չմարզվել այն ավելի բարձր աստիճանի ունենալու համար, երբ կարող է մարզվել ավելի բարձրահասակ լինելու համար (էջ 156–157)»:
 
Կար նաև Սփիրմանի կողմից առաջարկված մեկ այլ գործակից, որը հատուկ ինտելեկտ է: Հատուկ ինտելեկտը վերաբերում է նույն թեստերում մեծ հաջողություններ գրանցած անձանց: Այնուամենայնիվ, ավելի ուշ Սփիրմանը ներկայացրեց խմբային գործոն, որը հատուկ էր այն կորելացիաներին, որոնք ջի կամ էս գործոնի արդյունք չեն: Նրա գաղափարները 1938 թ.-ին գրավոր քննադատության ենթարկվեց հոգեբան Լուի Լ. Տուրստոնեն, ով պնդում էր, որ իր սեփական փորձերը ցույց են տվել, որ ինտելեկտը ձևավորում է յոթ հիմնական կատեգորիա՝ թվային, փաստարկային, տարածական, ընկալողական, հիշողություն, բանավոր սահունություն և բանավոր ըմբռնում: Տուրստոնեն, ի վերջո, համաձայնվեց Սփիրմանի հետ, որ ընդունակության չափումների մեջ կա ընդհանուր գործոն։ Հետագայում [[Ռայմոնդ Քեթթել|Ռայմոնդ Քեթթելը]] (1963) նույնպես աջակցեց Սփիրմանի կողմից տեսականացված ընդհանուր ընդունակության հայեցակարգը, բայց կարևորվեց ընդունակության երկու ձև, որոնք առանձնանում են ավելի մեծ տարիքում դրանց զարգացմամբ` հեղուկ և բյուրեղացված ինտելեկտ<ref>{{citeCite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/192075808|title=Psychology|author1date=Edward2008|publisher=Houghton RoyMifflin|author2others=Bernstein, Douglas A.|author3=Penner, Louis A.|author4=Clarke-Stewart, Alison|publisher=Houghton Mifflin|year=2007|isbn=978-0-618-87407-1|edition=8th ed|location=Boston|pages=|doi=, Mass.|oclc=|accessdate=192075808}}</ref>։
 
Ժամանակի ընթացքում Սփիրմանը ավելի ու ավելի էր պնդում, որ ջի-ն, հոգեբանական տեսանկյունից, մի ընդունակություն չէ, այլ բաղկացած է երկու շատ տարբեր ընդունակություններից, որոնք սովորաբար սերտորեն համագործակցում են: Դրանք նա անվանում էր «դաստիարակչական» և «վերարտադրողական» ընդունակություն: Առաջին տերմինը գալիս է լատինական «educere» արմատից, որը նշանակում է «դուրս բերել» և, այդպիսով, վերաբերում է խառնաշփոթը իմաստավորերլու ընդունակությանը: Նա պնդում էր, որ այս տարբեր ընդունակությունները հասկանալու համար «իրենց հստակ հակադրությամբ, իրենց համատարած համագործակցությամբ ու գենետիկական փոխկապակցվածությամբ» «անհատական տարբերությունների և նույնիսկ ինքնության ճանաչման» ուսումնասիրության համար կլինի «իմաստության հենց սկիզբը»<ref name=":0spearman19272" />։
 
Չնայած Սփիրմանը պնդում էր, որ ջի-ն այն է, ինչը ծագում է թեստերի լայն մարտկոցից, այսինքն՝ այն կատարյալ չափված չէ որևէ մեկ թեստով, այն փաստը, որ ջի-ի տեսությունը ենթադրում էր, որ կարողությունների մեծ մասը հնարավոր է ներկայացնել մեկ գործոնով, և նրա առաջարկությունը, որ «հարաբերությունների և կորելացիայի բացահայտումը» ենթադրում է, որ այս ընդհանուր գործոնը հանգեցրեց ընդհանուր ունակության թեստերի որոնմանը։ Ռավենի առաջադիմական մատրիցները կարելի է համարել դրանցից մեկը, թեև Ռավենն ինքը հստակ ասում էր, որ իր թեստերը չպետք է համարվեն «ինտելեկտի» թեստեր:
 
Չնայած հետևողականորեն պնդելով, որ ջի-ն հաշվարկում է «ընդունակության» անհատական տարբերությունները (չափվում են թեստերով, որոնք «դպրոցներում տեղ չունեն»), Սփիրմանը նաև խոստովանեց, որ «Յուրաքանչյուր նորմալ տղամարդ, կին և երեխա… ինչ-որ բանի հանճար է…Մնում է բացահայտել, թե ինչի․․․»։ Նա կարծում էր, որ հանճարեղության այս ոլորտները հայտնաբերելը պահանջում է «ներկայումս օգտագործվող ստուգման որևէ ընթացակարգից» շատ տարբեր ընթացակարգեր, թեև նա կարծում էր, որ դրանք կարող են «հսկայական բարելավում» առաջացնել:<ref>[http://human{{Cite journal|last=Spearman|first=C.|date=1925-nature.com/nibbs/03/spearman.html09|title=Some Williams,Issues R.in H.,the Zimmerman,Theory D.of W.,“g” Zumbo,(including B.the D.Law &of Ross,Diminishing D. (2003Returns). Charles Spearman1|url=http: British Behavioral Scientist//www. Human nature.com/articles/116436a0|journal=Nature Review|language=en|volume=116|issue=2916|pages=436–439|doi=10. 3: 114–118]1038/116436a0|issn=0028-0836}}</ref>:
 
Սփիրմանը կարծում էր, որ թեև ջի-ն կարող է հայտնաբերվել ճանաչողական չափումների ցանկացած բավարար լայն հավաքածուի մեջ, նա զգաց, որ այն թեստերը, որից ի հայտ է եկել իր ջի-ն, «դպրոցներում տեղ չունեն», քանի որ դրանք «շեղում էին» ուսուցիչների, աշակերտների, ծնողների և քաղաքական գործիչների ուշադրությունը կրթության բիզնեսից, որը, ինչպես ենթադրում է բառի լատինական արմատը, պետք է մտահոգված լինի «դուրս բերել» ուսանողի հնարավոր տաղանդները {{Citation needed|date=March 2011|Անհրաժեշտ է մեջբերում=}}։
 
Սփիրմանի մոդելը ազդեցիկ էր, բայց նաև քննադատվում էր այլոց կողմից, օրինակ ՝ Գոդֆրի Թոմսոնի<ref name="Human">Spearman[http://human-nature.com/nibbs/03/spearman.html Williams, CR. (1950)H., ''HumanZimmerman, Ability''D. W., MacmillanZumbo, LondonB. D. & Ross, D. (2003). Charles Spearman: British Behavioral Scientist. Human Nature Review. 3: 114–118]</ref>: Մասնավորապես, անցումը հոգեբանական ջի-ից կենսաբանական ջի-ի՝ սանիտարական կենսաբանական մեխանիզմ կամ մեխանիզմներ, որը շարունակում է մնալ ակտիվ հետազոտությունների առարկա:
 
== Գործոնի վերլուծություն ==
Գործոնների վերլուծությունը վիճակագրական թեստ է, որն օգտագործվում է բազմաթիվ փոխկապակցված չափանիշների միջև փոխհարաբերություններ գտնելու համար, և Սփիրմանը հստակ դեր է խաղացել դրա մշակման մեջ: Սփիրմանը ներմուծեց գործոնի վերլուծություն տերմինը և այն լայնորեն օգտագործեց ճանաչողական կատարողականի բազմաթիվ չափանիշների վերլուծության մեջ: Դա գործոնային վերլուծական տվյալ էր, որը Սփիրմանին ուղղորդեց պայմանավորել իր օրիգինալ ընդհանուր և հատուկ ընդունակությունների գործոնային մոդելները<ref name="Human">Spearman, C. (1950). ''Human Ability'', Macmillan, London.</ref>: Սփիրմանը կիրառեց մաթեմատիկական ընթացակարգերը հոգեբանական երևույթների նկատմամբ և իր վերլուծության արդյունքը ձևակերպեց որպես տեսություն, որը մեծապես ազդել է ժամանակակից հոգեբանության վրա<ref>{{cite journal|date=October 1945|title=The Chair of Anatomy|journal=The Lancet|volume=246|issue=6371|pages=440|doi=10.1016/S0140-6736(45)91700-4}}</ref>: Սփիրմանը կիրառեց մաթեմատիկական ընթացակարգերը հոգեբանական երևույթների նկատմամբ և իր վերլուծության արդյունքը ձևակերպեց որպես տեսություն, որը մեծապես ազդել է ժամանակակից հոգեբանության վրա: Գործոնի վերլուծությունը և դրա ժամանակակից հարաբերությունները հաստատող գործոնների վերլուծությունը և կառուցվածքային հավասարումների մոդելավորումը հիմք են հանդիսանում վարքի ժամանակակից հետազոտությունների մեծ մասի համար:
 
== Ծանոթագրություններ ==
== References ==
<references />
 
== Գրականություն ==
== Further reading ==
 
* {{Cite journal|last1=Spearman|first1=C.|authorlink=Charles Spearman|year=1987|title=The proof and measurement of association between two things. By C. Spearman, 1904|journal=The American Journal of Psychology|volume=100|issue=3–4|pages=441–471|doi=10.2307/1422689|jstor=1422689|pmid=3322052}}
Տող 56 ⟶ 54՝
* [http://www.indiana.edu/~intell/spearman.shtml Charles Spearman at Human Intelligence]
 
== Արտաքին հղումներ ==
== External links ==
{{commons category|Charles Spearman}}
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Amiel444/Ավազարկղ» էջից