Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Զարուհի Խաչատրյան/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
Ֆրանկական պետություն (թագավորություն; ֆրանսերեն royaumes francs, լատ․՝ regnum (imperium) Francorum), հաճախպայմանական անվանումը ՝հաճախ Ֆրանկիա (լատ․՝ Francia)- պայմանական անվանումը՝։ V- IX դարերի պետություն Արևմտյան և Կենտրոնական Եվրոպայում, որը ձևավորվել է Արևմտյան Հռոմեական կայսրության տարածքում՝ ի թիվս այլ բարբարոսական թագավորությունների։ Այդ տարածքը բնակեցված է եղել ֆրանկներովֆրանկներով՝ սկսած III դարից։ Ֆրանկների մայորդոմ Կառլոս Մարտելի, նրա որդի Պիպին Կարճահասակի, ապա թոռի՝ Կառլոս Մեծի ռազմական արշավանքների շնորհիվ ֆրանկների կայսրության տարածքը IX դ․ սկզբին հասնում է իր գոյության մեջ ամենամեծ չափերին։
 
Որդիների միջև ժառանգության բաժանման ավանդույթի արդյունքում ֆրանկների տարածքը միայն պայմանականորեն էր կառավարվում որպես միասնական պետություն;պետություն․ փաստացիորեն այն բաժանված էր մի քանի ենթակա թագավորությունների (''regna'')։ Թագավորությունների քանակը և տեղակայումը փոխվում էր ժամանակի ընթացքում, և ի սկզբանե Ֆրանկիա էր կոչվում միայն մեկ թագավորություն՝ [[Австразия|Ավստրազիան]], որը գտնվում էր Եվրոպայի հյուսիսային մասում՝ [[Рейн|Ռեյն]] և [[Маас|Մաաս]] գետերի շրջակայքում․ այնուամենայնիվ, երբեմն այս հասկացությունն ընդգրկում էր նաև [[Нейстрия|Նեյստրիայի]] թագավորությունը, որըորի հյուսիսում գտնվում էր [[Луара|Լուարա]] գետը, արևմուտքում՝ [[Сена|Սենա]] գետը։ Ժամանակի ընթացքում Ֆրանկիա անվան կիրառումը տեղափոխվեց Փարիզի ուղղությամբ՝ արդյունքում հաստատվելով Փարիզը շրջապատող Սենա գետի ավազանի շրջանի վրա (մեր օրերում հայտնի է Իլ- դե- Ֆրանս անունով)՝ իր անունը տալով ողջ [[Средневековая Франция|Ֆրանկական թագավորությանը]]։
[[Պատկեր:Clotilde partageant le royaume entre ses fils.jpg|ձախից|մինի|Քլոթիլդա Բուրգունդացին ֆրանկների թագավորությունը բաժնում է Քլոդվիգ I-ի չորս որդիների միջև]]
 
== Սկզբնավորմ անՍկզբնավորման և զարգացման պատմությունը ==
=== Անվան ծագումը ===
Ֆրանկիա անվան առաջին գրավոր հիշատակությունը գտնվում է III դարի սկզբով թվագրվող [[Латинские панегирики|գովասանքի խոսքերում]]։ Այդ ժամանակ այս հասկացությունը վերաբերում էր [[Рейн|Ռեյն]]  գետի հյուսիսի և արևելքի աշխարհագրական շրջաններին․ մոտավորապես [[Утрехт|Ուտրեխտի]], [[Билефельд|Բիլեֆելդի]] և [[Бонн|Բոննի]] միջև եռանկյունու մեջ։ Այդ անվանումը տարածվում էր [[Германцы (племена)|գերմանական սիկամբրների, սալիական ֆրանկների, բրուկտերների, ամպսիվարների, համավների և հատտուարների]] ցեղերի հողային տիրույթների վրա։ Որոշ ցեղերի հողերը, օրինակ սիկամբրների և սալիական ֆրանկների, ընդգրկված էին [[Римская империя|Հռոմեակն կայսրության]] մեջ, և այդ ցեղերը հռոմեացիների սահմանային զորքերին զինվորներ էին մատակարարում։ [[357 год|357 թվականին]] սալիական ֆրանկների ցեղային առաջնորդն իր հողերը մտցրեց Հռոմեական կայսրության կազմի մեջ և իր դրությունն ամրապնդեց [[Юлиан Отступник|Հուլիանոս II Ուրացողի]] հետ կնքած դաշինքով՝ համավների ցեղին ետ մղելով [[Хамаланд|Համալանդ]]։
Տող 10.
Ֆրանկիա հասկացության նշանակությունն ընդլայնվեց ֆրանկների հողերի աճման չափով։ Ֆրանկական [[Вождизм|ցեղային առաջնորդներից]] մի քանիսը (օրինակ՝ [[Флавий Бавтон|Բավտոնը]] և [[Арбогаст (военный магистр)|Արբոգաստը]]) հռոմեացիներին հավատարմության երդում էին տվել, իսկ ուրիշները (օրինակ՝ [[Маллобавд|Մալլոբավդը]]) ռոմանական հողերում այլ պատճառներով էին գործում։ Արբոգաստի գահընկեց լինելուց հետո նրա որդի Արիգիուսին հաջողվեց [[Трир|Թրիրում]] հիմնել ժառանգական կոմսություն, իսկ բռնապետ [[Константин III (узурпатор)|Կոնստանտին III-ի]] անկումից հետո որոշ ֆրանկներ կանգնեցին բռնապետ [[Иовин|Հովինի]] կողքին (411 թիվ)։ Հովինի մահվանից հետո 413 թվականին հռոմեացիներն արդեն չէին կարողանում իրենց սահմաններում պահել ֆրանկներին։
 
Ֆրանկների ցեղային առֆաջնորդառաջնորդ [[Теодомер|Թեոդոմերը]] մահապատժի ենթարկվեց հռոմեացինիերի կողմից, բայց այդ մաըմահը չբերեց սպասված արդյունքը։ Մոտ [[428 год|428 թվականին]] նրա որդին՝ սալիական ֆրանկների առաջնորդ [[Хлодион|Քլոդիոնը]], որի տիրույթներն ընդգրկում էին [[Токсандрия|Տոքսանդրիան]] և ''[[Civitas Tungrorum]]-ը'' (մայրաքաղաքը՝ ժամանակակից [[Тонгерен|Տոնգերեն]]<nowiki/>ը), բազմաթիվ արշավանքներ կազմակերպեց հռոմեացիների տարածքներում և կարողացավ իր տիրապետության մեջ ընգրկել հռոմեական [[Камбре|Կամբրե]] գաղութը և ժամանակակից [[Сомма (департамент)|Սոմմայի]] վարչության հողերը։ Չնայած [[Сидоний Аполлинарий|Սիդոնիոս Ապողինարիոսի]] հաստատմանն այն մասին, որ [[Флавий Аэций|Ֆլավիոս Հաեցիոսին]] հաջողվել է ֆրանկների դեմ մղած մարտերի ժամանակ ետ մղել նրանց (մոտավորապես [[431 год|431 թվականին]]), այդ ժամանակները հանդիսանում են նոր բազմադարյա շրջանի՝ գերմանական ֆրանկների՝ գալլա-ռոմանական ողջ մեծաքանակ տիրույթների վրա կառավարման դարաշրջանի սկիզբը։
 
Քլոդիոնի թագավորությունը նոր սահմաններ ձեռք բերեց, իսկ Ֆրանկիա հասկացությունն ընդմիշտ ստացավ նոր նշանակություն։ Ֆրանկական պետությունը դադարեց նշանակել «Ռեյնից այն կողմ գտնվող բարբարոսական հողեր» (''barbaricum trans Rhenum''), այլ դարձավ քաղաքական ուժ գետի երկու ափերին՝ նշանակալից ազդեցություն ունենալով հռոմեական քաղաքականության վրա։ Քլոդիոնի ազգականները՝ [[Меровинги|Մերովինգների]] արքայատոհմը, ընդլայնեցին ֆրանկների պետության սահմանները դեպի ավելի հարավ։ Բացի այդ, ֆրանկների տիրույթների հյուսիսարևելյան սահմանների վրա սաքսերի ցեղի թալանչիական հարձակումների պատճառով ֆրանկների մեծ մասը ստիպված էր վերաբնակեցվել հարավ-արևմուտքում՝ այն հողերում, որոնք տեղակայված էին, մոտավորապես, Սոմմա և расширили [[Мюнстер|Մյունստեր]] գետերի միջև։
 
=== Մերովինգների դարաշրջանը ===
Տող 19.
Քլոդիոնի հաջորդների պատմական վաստակը բավականաչափ հայտնի չէ։ Որոշակիորեն կարելի է հաստատել միայն այն, որ [[Хильдерик I|Քիլդերիկ I-ը,]] ով, հավանաբար, Քլոդիոնի թոռն է, կառավարել է Սալիական թագավորությունում [[Турне (город)|Թուրն]] կենտրնով՝ հանդիսանալով հռոմեացիների [[Федераты (Древний Рим)|դաշնակիցը]]։ Քիլդերիկի պատմական դերը կայանում է նրանում, որ նա ֆրանկների հողերը ժառանգեց իր որդի [[Хлодвиг I|Քլոդվիգ I-ին]]՝ սկսելով ընդարձակել իշխանությունը այլ ֆրանկական ցեղերի վրա և ընդլայնել իր իշխանության շրջանակները [[Галлия|Գալլիայի]] արևմտյան և հարավային մասերում։ [[франки|Ֆրանկների]] թագավորությունը հիմնադրվել է [[Хлодвиг I|Քլոդվիգ I]] թագավորի կողմից և երեք դարերի ընթացքում դարձավ Արևմտյան Եվրոպայի հզորագույն պետությունը։
 
Ի տարբերություն իր [[Арианство|արիացի]] ազգականների, Քլոդվիգ I-ն ընդունեց օրթոդոքսալ քրիստոնեություն։ 30-ամյա կառավարման ընթացքում (481-511 թթ․) նա պարտության է մատնել հռոմեական զորահրամանատար [[Сиагрий|Սիգարիուսին]] նվաճելով հռոմեական [[Суассонская область|Սուասոն]] անկլավը, нанёсպարտության поражениеմատնեց [[Алеманны|алеманнамալեմաններին]] ([[Битва при Толбиаке|Թոլբիակի ճակատամարտ]], [[504 год|504 թիվ]]),՝ поставивնրանց ихդնելով подֆրանկների контрольվերահսկողության франковտակ, победилհաղթեց [[Вестготы|вестготовվեստգոթերին]] в [[Битва при Вуйе|битвеՎույնի при Вуйеճակատամարտում]] в [[507 год|507 թվին]]у, завоевавնվաճելով всёնրանց ихբոլոր королевствоթագավորությունները (за исключениемբացառությամբ [[Септимания|СептиманииՍեպտիմանիայի]]) со столицей вմայրաքաղաք [[Тулуза|ТулузеԹուլուզի]] հետ միասին, аինչպես такжеնաև покорилենթարկեցրեց [[Бретонцы|бретонцевբրետոնացիներին]] (согласноհամաձայն утверждениямֆրանկ франкского историкаպատմաբան [[Григорий Турский|ГригорияԳրիգորիոս ТурскогоՏուրացու]] հաստատման),՝ сделавնրանց ихդարձնելով вассаламиՖրանկիայի Франкии.վասսալներ։ ОнՆա подчинилենթարկեցրեց всеհարևան (илиբոլոր большинство)ֆրանկական соседствующиеցեղերին франкские(կամ племенаմեծամասնությանը), живущиеորոնք поբնակվում течениюէին Рейна,Ռեյնի иհոսանքի включилշրջանում, ихև землиնրանց вհողերն своёընդգրկեց королевство.իր Такжеթագավորության онմեջ։ подчинилԱյնուհետև различныеնա римскиеենթարկեցրեց военизированныеհռոմեական поселенияտարբեր ռազմականացված բնակավայրեր([[лаети|լաետներ]]), разбросанныеորոնք поցրված территорииէին Галлии.Գալլիայի Кտարածքում։ концу 4643-летнейամյա жизниկյանքի Хлодвигավարտին правилՔլոդվիգն всейիշխում Галлиейէր ողջ Գալլիային, заբացառությամբ исключениемՍեպտամանիայի провинцииնահանգի Септиманияև иհարավ-արևելքում [[Бургундское королевство|БургундскогоԲուրգունդական королевстваթագավորության]] на юго-востоке.։
 
Правление Меровингов было [[Наследственная монархия|наследственной монархией]]. Короли франков придерживались практики делимого наследования, разделяя свои владения среди сыновей. Даже когда правили несколько королей Меровингов, королевство — почти как в поздней [[Римская империя|Римской империи]] — воспринималось как единое государство, руководимое коллективно несколькими королями, и только череда разного рода событий приводила к объединению всего государства под властью одного короля. Короли Меровингов правили по праву помазанников Божьих, и их королевское величие символизировали длинные волосы и [[аккламация]], которая осуществлялась их подъёмом на [[щит]] согласно традициям германских племён по выбору вождя. После смерти Хлодвига I в [[511 год]]у территории его королевства были разделены между его четырьмя взрослыми сыновьями таким образом, чтобы каждому досталась примерно равная часть [[фиск]]а.
Տող 94.
 
=== Раздел империи ===
[[Файл:Partage de l'Empire carolingien au Traité de Verdun en 843.JPG|thumb|right|400px|Максимальная территория Империи Каролингов. Представлены 3 части при территориальном делении 843 года, слева направо:<ul><li>[[Западно-Франкское королевство]]: [[Карл II Лысый]], король Западных франков.</li><li>[[Срединное королевство]]: [[Лотарь I]], король Срединных франков, номинальный Император. Это королевство распалось в 869 году.</li><li>[[Восточно-Франкское королевство]]: [[Людовик II Немецкий]], король Восточных франков.</li>]]<ul><li>[[Западно-Франкское королевство]]: [[Карл II Лысый]], король Западных франков.</li><li>[[Срединное королевство]]: [[Лотарь I]], король Срединных франков, номинальный Император. Это королевство распалось в 869 году.</li><li>[[Восточно-Франкское королевство]]: [[Людовик II Немецкий]], король Восточных франков.</li><ul><li>[[Западно-Франкское королевство]]: [[Карл II Лысый]], король Западных франков.</li><li>[[Срединное королевство]]: [[Лотарь I]], король Срединных франков, номинальный Император. Это королевство распалось в 869 году.</li><li>[[Восточно-Франкское королевство]]: [[Людовик II Немецкий]], король Восточных франков.</li><ul><li>[[Западно-Франкское королевство]]: [[Карл II Лысый]], король Западных франков.</li><li>[[Срединное королевство]]: [[Лотарь I]], король Срединных франков, номинальный Император. Это королевство распалось в 869 году.</li><li>[[Восточно-Франкское королевство]]: [[Людовик II Немецкий]], король Восточных франков.</li><ul><li>[[Западно-Франкское королевство]]: [[Карл II Лысый]], король Западных франков.</li><li>[[Срединное королевство]]: [[Лотарь I]], король Срединных франков, номинальный Император. Это королевство распалось в 869 году.</li><li>[[Восточно-Франкское королевство]]: [[Людовик II Немецкий]], король Восточных франков.</li>
 
У [[Карл Великий|Карла I Великого]] было несколько сыновей, однако только один пережил отца. Этот сын, [[Людовик I Благочестивый|Людовик Благочестивый]], [[Наследование|унаследовал]] от своего отца всю единую ''Франкскую империю''. При этом такое единоличное наследование было не умыслом, а делом случая. Каролинги придерживались обычая ''делимого наследования'' и, после смерти Людовика в [[840 год]]у, после короткой [[Гражданская война|гражданской войны]] три его сына заключили в [[843 год]]у так называемый [[Верденский договор]], по которому империя была разделена на три части:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Զարուհի_Խաչատրյան/Ավազարկղ» էջից