«Դենիզլիի մարզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր
|գույն1 =
|հայերեն անվանում = Դենիզլիի մարզ
|բնօրինակ անվանում = {{lang-tr|Denizli ili}}
|պատկեր = Kus01.jpg
|զինանշան =
|զինանշանի նկարագրում =
|դրոշ =
|դրոշի նկարագրում =
|երկիր = Թուրքիա
|հիմն =
|կարգավիճակ = [[Թուրքիայի մարզեր|մարզ]]
|մտնում է = [[Էգեյան երկրամաս]]
|ներառում է = 19 շրջան
|վարչական կենտրոն = [[Դենիզլի]]
|խոշորագույն քաղաք =
|խոշոր քաղաքներ =
|կազմավորման թվական =
|ղեկավար =
|ղեկավարի պաշտոն =
|ղեկավար2 =
|ղեկավարի պաշտոն2 =
|ՀՆԱ =
|ՀՆԱ-ի թվական =
|տեղը ըստ ՀՆԱ-ի =
|ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով =
|տեղը ըստ ՀՆԱ-ի մեկ շնչի հաշվով =
|լեզու = [[թուրքերեն]]
|լեզուներ =
|բնակչություն = 1,027,782
|մարդահամարի թվական = 2018
|տոկոսը բնակչությունից =
|տեղը ըստ բնակչության =
|խտություն =
|տեղը ըստ խտության =
|ազգային կազմ = [[թուրքեր]]
|կրոնական կազմ = [[սուննի իսլամ]]
|տարածք = 12,321
|տոկոսը տարածքից =
|տեղը ըստ տարածքի =
|առավելագույն բարձրություն =
|միջին բարձրություն =
|նվազագույն բարձրություն =
|լայնք =
|երկայնք =
|միավորը երկրի քարտեզին = Denizli in Turkey.svg
|քարտեզի չափ =
|վարչական միավորի քարտեզ = Denizli location districts.svg
|պատմական շրջան =
|ժամային գոտի = +03:00
|հապավում =
|ISO =
|FIPS =
|հեռախոսային կոդ = 0258
|փոստային ինդեքսներ =
|Ինտերնետ-դոմեն =
|ավտոմոբիլային կոդ =
|կայք =
|վիքիպահեստում = Denizli Province
|ծանոթագրություններ =
}}
'''Դենիզլիի մարզ''' ({{lang-tr|Denizli ili}}
== Աշխարհագրություն ==
Դենիզլիի մարզը գտնվում է Փոքր Ասիայի արևմուտքում, սահմանակցում է հետևյալ մարզերով. [[Ուշաքի մարզ|Ուշաք]] (հյուսիս), [[Աֆյոնքարահիսարի մարզ|Աֆյոնքարահիսար]], [[Բուրդուրի մարզ|Բուրդուր]] և [[Ըսփարթայի մարզ|Ըսփարթա]] (արևելք), [[Այդընի մարզ|Այդըն]] և [[Մանիսայի մարզ|Մանիսա]] (արևմուտք), [[Մուղլայի մարզ|Մուղլա]] (հարավ):
Տարածքի մոտավորապես 28-30% -ը հարթավայրային է, 25% -ը բարձր սարահարթեր, իսկ 47%-ը՝ լեռնային: Հոնազ լեռը (2571 մետր) ամենաբարձրն է ինչպես մարզում, այնպես էլ Փոքր Ասիայի արևմուտքում: Ամենամեծ լիճը [[Աջըգյոլ (լիճ)|Աջըգյոլ]]ն է: Այդ աղի լիճը հարուստ է նաև արդյունաբերական աղերով ([[նատրիումի սուլֆատ]]): Մեծ Մենդերես գետի աղբյուրների մոտ կան բիկարբոնատներ և սուլֆատներ: Քըզըլդերե քաղաքում կա ևս մեկ տաք աղբյուր՝ 200˚C ջերմությամբ: Երկրաջերմային գոլորշու աղբյուրը տարածաշրջանում առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1965 թվականին՝ հորատման աշխատանքների ընթացքում: Այսօր կա երկրաջերմային գոլորշուց էլեկտրաէներգիա արտադրող էլեկտրակայան: Երկրաջերմային էներգիայի աղբյուրի միայն 11%-ը օգտագործվում է էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար, և դրա 89%-ը, որը թափվում է Մեծ Մենդերես, աղբյուրի շրջանում 150 ° C է (մոտավորապես նույնչափ էներգիա, որ հավասար է 35,000-40,000 տոննա բենզինի):
Կլիման մեղմ է, լեռներում՝ երբեմն սառը: Ամռանը ջերմաստիճանը կարող է բարձրանալ մինչև 55 ° C, իսկ ձմռանը՝ մինչև -5 ° C: Տեղումների քանակը մոտ 80 օր է, հիմնականում՝ ձմռանը:
== Պատմություն ==
Դենիզլիի մարզի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից: Այստեղ առաջին բնակավայրերը ([[Լիկուսի Լաոդիկեա]], [[Մեանդրի Տրիպոլիս]], [[Կոլոսսա]]) կառուցվել են մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի ընթացքում՝ [[Խեթական պետություն|խեթերի]], ապա նրանց իրավահաջորդ [[լիդիա]]ցիների և [[փռյուգիա]]ցիների կողմից: Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակում այստեղ իրենց գերիշխանությունն են հաստատել [[Մարաստան|մարերը]], ապա և [[Աքեմենյան պետություն|պարսիկները]]: [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] արշավանքներից հետո այստեղ սկսել է հունականության, ապա բյուզանդական դարաշրջանը, որը տևել է մոտ 1.5 հազարամյակ (մ.թ.ա. 4-րդ դար - մ.թ. 11-րդ դար): Մ.թ.ա. 2-րդ դարում հիմնադրվում է [[Հիերապոլիս]] քաղաքը, որն ի սկզբանե բնակեցվում է [[հրեաներ]]ով:
11-րդ դար վերջից մարզի և ամբողջ Փոքր Ասիայի տարածքը նվաճվել էր թյուրքալեզու առաջնորդների կողմից: Տեղի հույն կամ հելլենացած բնակչությունն աստիճանաբար կորցնում է իր ինքնությունը, հայտնվում են բազմաթիվ թյուրքալեզու ցեղեր: Օսմանյան պետության գերիշխանությունն այստեղ հաստատվել է 14-րդ դարի վերջից: Տարածքը մտել է [[Անատոլիայի կուսակալություն|Անատոլիայի կուսակալության]] (1393-1864) մեջ: Տարածքը մտել է [[Անատոլիայի կուսակալություն|Անատոլիայի կուսակալության]] (1393-1827), ապա [[Այդընի կուսակալություն|Այդընի կուսակալության]] (1827-1864) մեջ: 19-րդ դարի թանզիմաթի դարաշրջանում ստեղծվում է առանձին միավոր՝ [[Այդընի վիլայեթ]]ը:
Դարեր շարունակ մարզը ղեկավարվել է թուրքերի կողմից: Բացառություն է կազմել [[Հույն-թուրքական պատերազմ (1919-1922)|հույն-թուրքական պատերազմում]] (1919-1922) մարզի նվաճումը, որը կարճ ժամանակ է տևել: [[Թուրքիայի անկախության պատերազմ]]ում քեմալական զորքերն իրենց իշխանությունը հաստատել են ինչպես Դենիզլիում, այնպես էլ ամբողջ Փոքր Ասիայում: 1920-ական թվականներին ձևավորվել են ժամանակակից մարզերը, այդ թվում՝ Դենիզլին:
== Վարչական բաժանում ==
{{Հիմնական|Թուրքիայի շրջաններ}}
Մարզի տարածքը 12,321 կմ² է, բաժանվում է 19 շրջանների: Դրանք են՝
{{Սյուն|2}}
# '''[[Դենիզլի]]''', {{lang-tr|Denizli}}
# [[Աջըփայամ]], {{lang-tr|Acıpayam}}
# [[Աքքյոյ]], {{lang-tr|Akköy}}
# [[Բաբադաղ (Դենիզլիի մարզ)|Բաբադաղ]], {{lang-tr|Babadağ}}
# [[Բաքլան]], {{lang-tr|Baklan}}
# [[Բեյաղաչ]], {{lang-tr|Beyağaç}}
# [[Բեքիլի]], {{lang-tr|Bekilli}}
# [[Բոզքուրթ (Դենիզլիի մարզ)|Բոզքուրթ]], {{lang-tr|Bozkurt}}
# [[Բուլդան]], {{lang-tr|Buldan}}
# [[Գյունեյ (Դենիզլիի մարզ)|Գյունեյ]], {{lang-tr|Güney}}
# [[Թավաս]], {{lang-tr|Tavas}}
# [[Հոնազ]], {{lang-tr|Honaz}}
# [[Չամելի]], {{lang-tr|Çameli}}
# [[Չալ (Դենիզլիի մարզ)|Չալ]], {{lang-tr|Çal}}
# [[Չարդաք]], {{lang-tr|Çardak}}
# [[Չիվրիլ (Դենիզլիի մարզ)|Չիվրիլ]], {{lang-tr|Çivril}}
# [[Սարայքյոյ]], {{lang-tr|Sarayköy}}
# [[Սերինհիսար]], {{lang-tr|Serinhisar}}
# [[Քալե (Դենիզլիի մարզ)|Քալե]], {{lang-tr|Kale}}
{{Սյունակ ավարտ}}
Բնակչությունը հասել է 1,027,782 մարդու (2018 թվականի տվյալներով)<ref>"Population of provinces by years - 2000-2018". Turkish Statistical Institute. Retrieved 9 March 2019.</ref>։ Կենտրոնը [[Դենիզլի]] քաղաքն է: Այստեղ գործում է մարզի միակ՝ [[Փամուքքալեի համալսարան|Փամուքքալեի]] ({{lang-tr|Pamukkale}} համալսարանը, հիմնադրված 1992 թվականին:
== Տնտեսություն ==
Մարզի եկամտի հիմնական աղբյուրներն են [[Գյուղատնտեսությունը Թուրքիայում|գյուղատնտեսությունը]] ու [[Զբոսաշրջությունը Թուրքիայում|զբոսաշրջությունը]]: Առավել հայտնի է մարզի թռչնաբուծական արտադրանքը (Դենիզլիի հավեր)՝ 3-3.5 կգ քաշով: Տեղացիներն ու արտասահմանցիները այցելում են մարզի տարբեր հնադարյան մշակութային կոթողներ, ինչպես նաև ջերմային աղբյուրներ: Մարզում պահպանվել են նաև սելջուկյան դարաշրջանի հուշարձաններ: Հիմնական օդային դարպասը [[Դենիզլիի Չարդաք օդանավակայան]]ն է: Երկաթուղով կապված է [[Աֆյոնքարահիսար]]ի և [[Այդըն]]ի հետ, ավտոբուսային կապով՝ միջերկրածովյան [[Ֆեթհիե]] նավահանգստի:
== Պատկերասրահ ==
<gallery>
Պատկեր:Mount Honaz Denizli Turkey.jpg|Հոնազ լեռ
Պատկեր:Arif solak Acigol1.jpg|Աջըքգյոլ լիճ
Պատկեր:Adiguzel Dam Reservoir Usak-Denizli Turkey.jpg|Ադիգուզել ջրամբար
</gallery>
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [https://web.archive.org/web/20040130090652/http://www.denizli.gov.tr/eng/ Denizli governor's official website] {{in lang|en}}
* [http://www.denizli.bel.tr Denizli municipality's official website]
* [http://www.denizli.bel.tr/uydu.asp Satellite view]
* [https://web.archive.org/web/20051126022350/http://www.turkeyforecast.com/weather/denizli/ Denizli Weather Forecast Information] {{in lang|en}}
{{Թուրքիայի վարչական բաժանում}}
{{Արտաքին հղումներ}}
[[Կատեգորիա:
| |||