«Սարուխան (Գեղարքունիքի մարզ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Հիմնադրվել է Ք.ա. 2-1 հազարամյակներում կառուցված կիկլոպյան ամրոցի (Ծաղկավանքի բլուր) հարավային կողմում՝ Ք. ա. 1-ին հազարամյակում։ Տարածքում հայտնաբերվել է նաև արտաշիսյան սահմանաքար։ Միջնադարում եղել է Ծմակ գավառի կենտրոնը։ Գավառապետ-մելիքներից հիշատակված են մելիք Փարսադանը 17-րդ դ., մելիք Մալխասը և մելիք Մանուչարը։ Այստեղից էր նաև Սևանա կղզու վանահայր Մխիթար եպիսկոպոսը (17-րդ դար)։ Հիմնովին ավերվել է 1732-1733 թթ. լեզգիների արշավանքի ժամանակ։ 19-րդ դարի սկզբին Երևանի խանի ջանքերով բնակեցվել է «Թարաքամա» կոչվող թաթարներով (8-10 տնտեսություն), որոնք կլիմային չհարմարվելով շուտով հեռացել են։ Նրա այսօրվա բնակիչները հանդիսանում են [[Հին Բայազետ]] գավառի ([[Այրարատ]] նահանգի [[Կոգովիտ]] 7-18 դդ. գավառ, այժմ գտնվում է [[Թուրքիա]]յի տարածքում [[ԱղրիԱղրըի նահանգմարզ]]ի մեջ) Սուրբ Օհան և [[Զանկիզոր]] (Զակյազուր) գյուղերից 1830 թ. գաղթածների սերունդները։ Գյուղը 1928 թ անվանվել է ի պատիվ բոլշևիկյան հեղափոխական [[Հովհաննես Սարուխանյան (հեղափոխական)|Հովհաննես Սարուխանյան]]ի ([[1882]]-[[1920]] թթ.)։