«Ճարպակալում»–ի խմբագրումների տարբերություն

| || 18.5 || թերի քաշ

| 40.0 || || III աստիճանի ճարպակալում

2016 թվականի վերանայումը հաստատեց սննդի չարաշահումն որպես  ճարպակալում առաջացնող հիմնական գործոն<ref name="pharmaReview">{{cite journal|last1=Bojanowska|first1=Ewa|last2=Ciosek|first2=Joanna|title=Can We Selectively Reduce Appetite for Energy-Dense Foods? An Overview of Pharmacological Strategies for Modification of Food Preference Behavior|journal=Current Neuropharmacology|date=15 February 2016|volume=14|issue=2|pages=118–142|doi=10.2174/1570159X14666151109103147|PMC=4825944|pmid=26549651}}</ref>։ Բնակչության յուրաքանչյուր շնչին բաժին ընկնող սննդային էներգիամատակարարումը միանգամայն տարբերվում է տարբեր տարածաշրջանների և երկրների միջև։ Այն նշանակալի փոփոխվել է նաև ժամանակի ընթացքում<ref name="Earth09" />։ 1970 թվականի սկզբից մինչ 1990 թվականի վերջ  միջին սննդային էներգիան, որը հասանելի է 1 շնչին 1 օրում (գնված ուտելիքի քանակը), ավելացել է ամբողջ աշխարհում, բացառությամբ՝ Արևելյան Եվրոպայի։ 1996 թ․ Միացյալ Նահանգներն ունեցել են 1 անձին բաժին ընկնող ամենաբարձր ցուցանիշը՝ 3.654 կալորիա (15.290 կՋ)<ref name="Earth09" />։ Այս ցուցանիշը հետագայում 2003 թվականին աճել է մինչև 3.754 կալորիա (15.710 կՋ)<ref name="Earth09" />։ 1990-ականների վերջում եվրոպացիներին բաժին է ընկել 3.394 կալորիա (14.200 կՋ) / շնչին, Ասիայի զարգացած շրջաններում ՝ 2.648 կալորիա (11.080 կՋ) / շնչին, Սահարայի հարավային շրջաններում ՝ 2.176 կալորիա (9.100 կՋ) / շնչին<ref name="Earth09" /><ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/1470965/USDA-frsept99b |title=USDA: frsept99b |work=[[United States Department of Agriculture]] |accessdate=January 10, 2009}}</ref>։ Հաստատվել է ընդհանուր օգտագործվող սննդի էներգիայի կապը ճարպակալման հետ<ref>{{cite web|url=http://www.statcan.gc.ca/pub/82-003-x/2009004/article/10933-eng.htm |title=Diet composition and obesity among Canadian adults |work=Statistics Canada |accessdate=}}</ref>։[[File:World Per Person Energy Consumption.png|thumb|alt=A graph showing a gradual increase in global food energy consumption per person per day between 1961 and 2002.|Յուրաքանչյուր շնչին բաժին ընկնող սննդային էներգիայի քանակը աշխարհում 1961-2002 թվականներին<ref name="Earth09">{{cite web|url=http://earthtrends.wri.org/searchable_db/index.php?theme=8&variable_ID=212&action=select_countries |title=EarthTrends: Nutrition: Calorie supply per capita |work=World Resources Institute |accessdate=Oct 18, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110611160708/http://earthtrends.wri.org/searchable_db/index.php?theme=8&variable_ID=212&action=select_countries |archivedate=2011-06-11}}</ref>|409x409փքս]]Ամբողջ աշխարհում հասանելի սնման ուղեցույցները<ref>{{cite web|author=National Control for Health Statistics |title=Nutrition For Everyone |publisher=Centers for Disease Control and Prevention |url=https://www.cdc.gov/nccdphp/dnpa/nutrition/nutrition_for_everyone |accessdate=2008-07-09}}</ref> չնչին չափով կարողացան լուծել սննդի չարաշահումը և անառողջ սնման խնդիրը<ref>{{cite journal |vauthors=Marantz PR, Bird ED, Alderman MH | title = A call for higher standards of evidence for dietary guidelines | journal = Am J Prev Med | volume = 34 | issue = 3 | pages = 234–40 | date = March 2008 | pmid = 18312812 | doi = 10.1016/j.amepre.2007.11.017 | url = }}</ref>։ 1971-2000 թվականներին ճարպակալման աստիճանը ԱՄՆ-ում աճել 14.5%-ից մինչև 30.9%<ref name="Flegal2002">{{cite journal |vauthors=Flegal KM, Carroll MD, Ogden CL, Johnson CL | title = Prevalence and trends in obesity among US adults, 1999–2000 | journal = [[JAMA (journal)|JAMA]] | volume = 288 | issue = 14 | pages = 1723–1727 | date = October 2002 | pmid = 12365955 | doi = 10.1001/jama.288.14.1723 | url = http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/288/14/1723 }}</ref>։ Միևնույն ժամանակահատվածում նկատվել է նաև կիրառվող սննդային էներգիայի միջին արժեքի աճ։ Կանանց համար միջին արժեքի աճը կազմել է 335 կալորիա (1.400 կՋ) օրական (1,542 կալորիա (6,450 կՋ) 1971 թվականին, իսկ 2004 թվականին 1.877 կալորիա (7.850 կՋ)), մինչդեռ տղամարդկանց մոտ աճը կազմել է 168 կալորիա (700կՋ) օրական (2.450 կալորիա (10.300 կՋ) 1971 թվականին և 2.618 կալորիա (10.950 կՋ) 2004 թվականին)։ Այս լրացուցիչ սննդային էներգիայի մեծ մասը պայմանավորված է գլխավորապես [[Ածխաջուր|ածխաջրերի]] կիրառմամբ, այլ ոչ թե [[ճարպ]]երի<ref>{{cite journal |vauthors=Wright JD, Kennedy-Stephenson J, Wang CY, McDowell MA, Johnson CL | title = Trends in intake of energy and macronutrients—United States, 1971–2000 | journal = MMWR Morb Mortal Wkly Rep | volume = 53 | issue = 4 | pages = 80–2 | date = February 2004 | pmid = 14762332 | url = https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5304a3.htm }}</ref>։ Այս հավելյալ ածխաջրերի հիմնական աղբյուր են հանդիսանում քաղցրահամ ըմպելիքների օգտագործման ավելացումը, որոնք կազմում են ամերիկացի երիտասարդների օրական սննդակարգի 25%-ը<ref name="Caballero">{{cite journal|author=Caballero B|year=2007|title=The global epidemic of obesity: An overview|url=|journal=Epidemiol Rev|volume=29|issue=|pages=1–5|doi=10.1093/epirev/mxm012|pmid=17569676}}</ref>, և [[Չիպս|կարտոֆիլի չիպսերը]]<ref>{{cite journal |vauthors=Mozaffarian D, Hao T, Rimm EB, Willett WC, Hu FB | title = Changes in Diet and Lifestyle and Long-Term Weight Gain in Women and Men | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 364 | issue = 25 | pages = 2392–404 | date = 23 June 2011 | pmid = 21696306 | pmc = 3151731 | doi = 10.1056/NEJMoa1014296 | type = Meta-analysis }}</ref>։ Համարվում է, որ քաղցրահամ ըմպելիքների, ինչպիսիք են՝ ոչ ալկոհոլիկ խմիչքները, գազավորված, մրգային, [[Էներգետիկ ըմպելիք|էներգետիկ]], վիտամինային ըմպելիքները և սառը թեյերը <ref>{{cite journal |vauthors=Malik VS, Schulze MB, Hu FB | title = Intake of sugar-sweetened beverages and weight gain: a systematic review | journal = Am. J. Clin. Nutr. | volume = 84 | issue = 2 | pages = 274–88 | date = August 2006 | pmid = 16895873 | pmc = 3210834 | doi = | url = http://www.ajcn.org/cgi/content/full/84/2/274 | type = Review }}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Olsen NJ, Heitmann BL | title = Intake of calorically sweetened beverages and obesity | journal = Obes Rev | volume = 10 | issue = 1 | pages = 68–75 | date = January 2009 | pmid = 18764885 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2008.00523.x | type = Review }}</ref> նպաստում են ճարպակալման հաճախության առաջացմանը, ինչպես նաև մեծացնում են շաքարային դիաբետ տիպ 2 <ref>{{cite journal|date=November 2010|title=Sugar-sweetened beverages and risk of metabolic syndrome and type 2 diabetes: a meta-analysis|url=|journal=Diabetes Care|type=Meta-analysis, Review|volume=33|issue=11|pages=2477–83|doi=10.2337/dc10-1079|pmc=2963518|pmid=20693348|vauthors=Malik VS, Popkin BM, Bray GA, Després JP, Willett WC, Hu FB}}</ref> և մետաբոլիկ սինդրոմի ռիսկի առաջացմանը ։առաջացմանը։ [[Վիտամին D]] անբավարարությունը կապված է այն հիվանդությունների հետ, որոնք ասոցացվում են ճարպակալման հետ։

Նստակյաց, պասիվ ապրելակերպը նշանակալի դեր է խաղում ճարպակալման հարցում ։հարցում։ Համաշխարհային աշխատաշուկայում կատարվել է հսկայական տեղաշարժ դեպի ֆիզիկական ակտիվություն չպահանջող աշխատանքները, և ներկայումս ամբողջ մարդկության նվազագույնը 30%-ի մոտ առկա է ֆիզիկական ծանրավեռնվածության անբավարարություն։ Սա առաջին հերթին պայմանավորված է փոխադրամիջոցների և տանը աշխատուժ-խնայող տեխնիկայի կիրառմամբ ։կիրառմամբ։ Երեխաների շրջանում ֆիզիկական ակտիվության անբավարրարությունը բացատրվում է քիչ քայլելով և անբավարար ֆիզդաստիարակությամբ։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ ամբողջ աշխարհում մարդիք ավելի քիչ են նախընտրում ակտիվ հանգստի անցկացումը, մինչդեռ Ֆինլանդիայում և ԱՄՆ-ում կատարված հետազոտությունների համաձայն, առկա է համապատասխանաբար՝ ֆիզիկական ակտիվության և ակտիվ ժամանց անցկացնելու ոչ նշանակալի աճի տենդենց։ 2011 թվականին երեխաների վերաբերյալ կատարված հետազոտությունների ամփոփման համաձայն՝ ֆիզակապես ակտիվ ժամանցը չի կարող ունենալ արտահայտված ազդեցություն <ref name="Wil2011">{{cite journal|last1=Wilks|first1=Desiree C.|last2=Sharp|first2=Stephen J.|last3=Ekelund|first3=Ulf|last4=Thompson|first4=Simon G.|last5=Mander|first5=Adrian P.|last6=Turner|first6=Rebecca M.|last7=Jebb|first7=Susan A.|last8=Lindroos|first8=Anna Karin|title=Objectively Measured Physical Activity and Fat Mass in Children: A Bias-Adjusted Meta-Analysis of Prospective Studies|journal=PLoS ONE|date=23 February 2011|volume=6|issue=2|doi=10.1371/journal.pone.0017205|PMC=3044163|issn=1932-6203|pmid=21383837|pages=e17205}}</ref>։

Որոշ ֆիզիկական և հոգեկան խանգարումներ, նաև դրանց բուժման համար կիրառվող դեղորայքներ կարող են բարձրացնել ճարպակալման ռիսկը։ Ճարպակալման ռիսկի աճին բերող հիվանդությունների շարքում, ներառյալ յուրահատուկ գենետիկ համախտանիշները (վերևում թվարկված) դասվում են՝ [[հիպոթիրեոիդիզմ]]ը, [[Կուշինգի համախտանիշ|Կուշինգի հիվանդությունը/համախտանիշը]], [[աճի հորմոնի անբավարարություն]]ը<ref>{{cite journal |vauthors=Rosén T, Bosaeus I, Tölli J, Lindstedt G, Bengtsson BA | title = Increased body fat mass and decreased extracellular fluid volume in adults with growth hormone deficiency | journal = Clin. Endocrinol. | volume = 38 | issue = 1 | pages = 63–71 | year = 1993 | pmid = 8435887 | doi = 10.1111/j.1365-2265.1993.tb00974.x }}</ref>, ինչպես նաև սնման խանգարումները՝ [[սննդընդունման պահվածքի խանգարում]] ({{lang-en|binge eating disorder}}) և [[գիշերային սնման համախտանիշ]] ({{lang-en|night eating disorder}})<ref name="HaslamJames" />: Ամեն դեպքում ճարպակալումը չի ընդունվում որպես հոգեկան շեղում և չի ներառվում հոգեկան հիվանդությունների դասակարգման մեջ<ref>{{cite journal |vauthors=Zametkin AJ, Zoon CK, Klein HW, Munson S | title = Psychiatric aspects of child and adolescent obesity: a review of the past 10 years | journal = J Am Acad Child Adolesc Psychiatry | volume = 43 | issue = 2 | pages = 134–50 | date = February 2004 | pmid = 14726719 | doi = 10.1097/00004583-200402000-00008 | type = Review }}</ref>։Գիրության։ Գիրության և ճարպակալման ռիսկն առավել բարձր են հոգեկան խանգարումներ ունեցող հիվանդների մոտ՝ ի համեմատ անհատների, ովքեր չունեն հոգեկան խնդիրներ<ref>{{cite journal|vauthors=Chiles C, van Wattum PJ |title=Psychiatric aspects of the obesity crisis |journal=Psychiatr Times |year=2010 |volume=27 |issue=4 |pages=47–51}}</ref>։

20.000-35.000 տարի առաջ մարդու մարմնի առաջին արտացոլումներն եղել են արձանի ձևով պատկերված ճարպակալված կանայք: [[Վիլլենդորֆյան Վեներա|Վեներայի արձանիկի]] որոշ մասեր արտահայտում են պտղաբերություն, միևնույն ժամանակ շատերը կարծում են, որ այն մատնանշում է այդ ժամանակաշրջանի մարդկանց մոտ ճարպակալված լինելը<ref name=Woodhouse/>: Ամեն դեպքում հունական և հռոմեական մշակույթում գիրությունը բացակայում է՝ հավանաբար պայմանավորված նրանց համար կատարյալ համարվող չափավորությամբ: Սա շարունակվել է քրիստոնեական Եվրոպայի երկրների գերակշիռ մասում, բացառությամբ քիչ քանակով երկրների, որոնց բնակիչների մոտ առկա էր հակվածություն դեպի ճարպակալում՝ սոցիալ-ֆինանսական գործոններով պայմանավորված <ref name=Woodhouse/>

Ճարպի ընդունմանն հիմնական նպատակն էր համարվում նվազեցնել խտրականությունն ավելցուկային քաշ կամ ճարպակալում ունեցողների հանդեպ <ref>{{cite web|url=http://www.capitalnaafa.org/whatisnaafa.html |title=What is NAAFA |work=[[National Association to Advance Fat Acceptance]] |accessdate=February 17, 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090312001218/http://www.capitalnaafa.org/whatisnaafa.html |archivedate=March 12, 2009 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.size-acceptance.org/mission.html |title=ISAA Mission Statement |work=[[International Size Acceptance Association]] |accessdate=February 17, 2009}}</ref>: Այնուամենայնիվ շարժման որոշ մասնակիցներ ևս փորձում էին փոխել կարծիքը ճարպակալման և օրգանիզմի վրա դրա բացասական հետևանքների միջև առկա կապի մասին<ref name=Pulver2007>{{cite book|author=Pulver, Adam |title=An Imperfect Fit: Obesity, Public Health, and Disability Anti-Discrimination Law |publisher=Social Science Electronic Publishing |location= |year=2007 |pages= |isbn= |oclc= |doi= |ssrn=1316106 |accessdate=}}</ref>:

Կան բազմաթիվ կազմակերպություններ, որոնք նպաստում են ճարպակալման ընդունմանը: Նրանք հատկապես մեծ ճանաչում ստացան 20-րդ դարի ուշ կեսերում<ref>{{cite journal | author = Neumark-Sztainer D | title = The weight dilemma: a range of philosophical perspectives | journal = Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. | volume = 23 Suppl 2 | issue = | pages = S31–37 | date = March 1999 | pmid = 10340803 | doi = 10.1038/sj.ijo.0800857 | url = | type = Review }}</ref>: ԱՄՆ-ում 1969 թվականին հիմնադրված Ճարպի Ընդունման Առաջընթացի Ազգային Ասոցիացիան ({{lang-en|National Association to Advance Fat Acceptance}}) իրեն բնութագրում էր որպես քաղաքացիական իրավունքների կազմակերպություն, որի նպատակն էր վերջ դնել չափսի խտրականությանը<ref>{{cite web|author=National Association to Advance Fat Acceptance |url=http://www.naafaonline.com/dev2/ |title=We come in all sizes |publisher=NAAFA |year=2008 |accessdate=2008-07-29}}</ref>: