«Վահանաձև գեղձի քաղցկեղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Վահանաձև գեղձի քաղցկեղը''' զարգանում է [[Վահանագեղձ|վահանաձև գեղձի]] բջիջներից<ref name="NCI2017Pt" />: Այդ հիվանդության ժամանակ դիտվում է [[Բջիջ|բջիջներիբջիջ]]ների պաթոլոգիկ անկառավարելի բազմացում և դրա հետևանքով նրանք ձեռք են բերում [[Մետաստազ|մետաստազավորվելումետաստազ]]ավորվելու ունակություն<ref name="WHO20142">{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/|title=Cancer Fact sheet N°297|date=February 2014|website=World Health Organization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101229092321/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/|archivedate=29 December 2010|accessdate=10 June 2014|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="NCI20142">{{cite web|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/cancerlibrary/what-is-cancer|title=Defining Cancer|website=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140625220940/http://www.cancer.gov/cancertopics/cancerlibrary/what-is-cancer|archivedate=25 June 2014|accessdate=10 June 2014|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Ախտանիշներից կարող են լինել պարանոցի շրջանում այտուցվածություն կամ գնդիկի զգացում<ref name="NCI2017Pt" />: Վահանաձև գեղձում քաղցկեղը կարող է առաջանալ նաև մարմնի այլ մասերից, և այդ պարագայում այն չի համարվում վահանաձև գեղձի քաղցկեղ<ref name=NCI2017Pro>{{cite web|title=Thyroid Cancer Treatment|url=https://www.cancer.gov/types/thyroid/hp/thyroid-treatment-pdq#section/all|website=National Cancer Institute|accessdate=18 July 2017|language=en|date=12 May 2017|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716054817/https://www.cancer.gov/types/thyroid/hp/thyroid-treatment-pdq#section/all|archivedate=16 July 2017|df=dmy-all}}</ref>:

Ռիսկի գործոնները համարվում են երիտասարդ տարիքում [[Ճառագայթում|ճառագայթման]] ենթարկվելը, վահանաձև գեղձի մեծացումը և ժառանգական նախատրամադրվածությունը<ref name="NCI2017Pt" /><ref name="Carl2014">{{cite journal|last1=Carling|first1=T.|last2=Udelsman|first2=R.|year=2014|title=Thyroid Cancer|journal=Annual Review of Medicine|volume=65|pages=125–37|doi=10.1146/annurev-med-061512-105739|pmid=24274180}}</ref>: Տարբերում են վահանաձև գեղձի 4 հիմնական տեսակ՝ [[պապիլյար քաղցկեղ]], [[ֆոլիկուլային քաղցկեղ]], [[մեդուլյար քաղցկեղ]], և [[անապլաստիկ քաղցկեղ]]<ref name="NCI2017Pro" />:

Ախտորոշումը հաճախ հիմնված է լինում [[Ուլտրաձայնային հետազոտություն|գերձայնային հետազոտության]] և [[Բարակասեղայինբարակասեղային պունկցիոն բիոպսիա|բարակասեղային պունկցիոն բիոպսիայի]]յի տվյալների վրա<ref name="NCI2017Pt" />: 2017 թվականի տվյալներով, եթե մարդկանց մոտ չկան ախտանիշներ կամ արտահայտված ռիսկի գործոններ, նրանց սկրինինգը խորհուրդ չի տրվում<ref name="USPSTF2017">{{cite journal|last1=US Preventive Services Task|first1=Force.|last2=[[Kirsten Bibbins-Domingo|Bibbins-Domingo]]|first2=K|last3=Grossman|first3=DC|last4=Curry|first4=SJ|last5=Barry|first5=MJ|last6=Davidson|first6=KW|last7=Doubeni|first7=CA|last8=Epling JW|first8=Jr|last9=Kemper|first9=AR|date=9 May 2017|title=Screening for Thyroid Cancer: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement.|journal=JAMA|volume=317|issue=18|pages=1882–1887|doi=10.1001/jama.2017.4011|pmid=28492905|last10=Krist|first10=AH|last11=Kurth|first11=AE|last12=Landefeld|first12=CS|last13=Mangione|first13=CM|last14=Phipps|first14=MG|last15=Silverstein|first15=M|last16=Simon|first16=MA|last17=Siu|first17=AL|last18=Tseng|first18=CW}}</ref>:

Բուժման տարբերակներն են վիրահատական միջամտությունը, [[Ճառագայթային թերապիա|ճառագայթային բուժումը,]] ընդ որում, նաև ռ<nowiki/>[[Ադիոիզոտոպայինադիոիզոտոպային յոդ|ադիոիզոտոպային յոդով]]ով, քիմիոթերապիան, վահանաձև գեղձի հորմոններով բուժումը, թիրախային բուժումը և հիվանդների հսկողությունը<ref name="NCI2017Pt" />: Վիրահատական միջամտությունը իրենից հանդիսանում է վահանաձև գեղձի լրիվ կամ մասնակի հեռացում<ref name="NCI2017Pro" />: Միացյալ Նահանգներում հինգ տարվա ապրելիությունը կազմում է 98%<ref name="SEER2017">{{cite web|url=https://seer.cancer.gov/statfacts/html/thyro.html|title=Cancer of the Thyroid - Cancer Stat Facts|website=seer.cancer.gov|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170715175910/https://seer.cancer.gov/statfacts/html/thyro.html|archivedate=15 July 2017|accessdate=18 July 2017|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>:

Ամբողջ աշխարհում այդ հիվանդությամբ տառապում է շուրջ 3.2 միլիոն մարդ<ref name="GBD2015Pre" />: 2012 թվականին հայտնաբերվել է 298.000 նոր դեպք<ref name="WCR2014">{{cite book|title=World Cancer Report 2014.|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=9283204298|pages=Chapter 5.15}}</ref>: Այդ հիվանդությունը ավելի հաճախ հանդիպում է 35-65 տարեկան մարդկանց մոտ<ref name="SEER2017" />: Կանանց մոտ հիվանդացությունը ավելի բարձր է, քան տղամարդկանց մոտ<ref name="SEER2017" />: Այդ հիվանդություն ավելի հաճախ հանդիպում է [[Ասիա|ասիացիներիասիա]]ցիների մոտ<ref name="NCI2017Pro" />: Վերջին տասնյամյակներում հիվանդացությունը աճել է, որը պայմանավորված է ախտորոշման մեթոդների լավացման հետ<ref name="WCR2014" />: 2015 թվականին այդ հիվանդությունից մահացել են 31.000 մարդ<ref name="GBD2015De" />:[[Պատկեր:Lymph node with papillary thyroid carcinoma.jpg|250px|մինի|միկրոսկոպիկ պատկեր, վահանաձև գեղձի պապիլյար քաղցկեղի ժամանակ լիմֆատ հանգույցի մետաստատիկ ախտահարում]]

Ավելի հաճախ նշան է հանդիսանում գեղձում հանգույցի առաջացումը<ref name="hu">Hu MI, Vassilopoulou-Sellin R, Lustig R, Lamont JP. [http://www.cancernetwork.com/cancer-management-11/chapter05/article/10165/1402668 "Thyroid and Parathyroid Cancers"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100228072652/http://www.cancernetwork.com/cancer-management-11/chapter05/article/10165/1402668|date=28 February 2010}} in Pazdur R, Wagman LD, Camphausen KA, Hoskins WJ (Eds) [http://www.cancernetwork.com/cancer-management-11/ Cancer Management: A Multidisciplinary Approach] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004224102/http://www.cancernetwork.com/cancer-management-11/|date=4 October 2013}}. 11 ed. 2008.</ref> կամ պարանոցային լիմֆատիկ հանգույցների մեծացում: Սակայն վահանաձև գեղձի հանգույցները հանդիպում են ավելի շատ մեծահասակների մոտ, և հազվադեպ (<10%) դեպքերում հանգույցները լինում են չարորակ<ref>{{Cite journal|last=Durante|first=Cosimo|last2=Grani|first2=Giorgio|last3=Lamartina|first3=Livia|last4=Filetti|first4=Sebastiano|last5=Mandel|first5=Susan J.|last6=Cooper|first6=David S.|date=2018-03-06|title=The Diagnosis and Management of Thyroid Nodules|url=http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?doi=10.1001/jama.2018.0898|journal=JAMA|language=en|volume=319|issue=9|doi=10.1001/jama.2018.0898|issn=0098-7484}}</ref>: Երբեմն հիվանդության առաջին նշաններից է հանդիսանում լիմֆատիկ հանգույցի մեծացումը: Ավելի ուշ նշաններից է պարանոցի առաջային հատվածում ցավի զգացում և և [[Հետադարձ նյարդ|հետադարձ նյարդինյարդ]]ի ախտահարման հետևանքով [[ձայն]]ի խռպոտություն: Սովորաբար վահանաձև գեղձի քաղցկեղը դիտվում է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն գեղձի նորմալ ֆունկցիա, սակայն [[Հիպերթիրեոզ|հիպերթիրեոզիհիպերթիրեոզ]]ի և [[Հիպոթիրեոզ|հիպոթիրեոզիհիպոթիրեոզ]]ի ախտանշանները կարող են զուգակցվել ավելի խոշոր կամ մետաստատիկ լավ դիֆերենցված ուռուցքների հետ: Վահանաձև գեղձի հանգուցավոր գոյացությունները հանդիսանում են մտահոգվելու հիմք մինչև 20 տարեկան մարդկանց համար: Այս տարիքում ի համեմատ մեծահասակների բարորակ [[հանգույց]]ների հավանակաությունը շատ ավելի քիչ է, և համապատասխանաբար հավանականությունը նրանց չարորակ լինելու ավելի բարձր է:

Համարվում է, որ վահանաձև գեղձի քաղցկեղի առաջացումը կապված է նախատրամադրող էկոլոգիկ և գենետիկ գործոնների հետ, սակայն բուն պատճառը մնում է անհայտ:

Էական դերը պատկանում է ինչպես բնական, այնպես էլ արհեստական աղբյուրներից դուրս եկող իոնիզացնող ճառագայթմանը, և դիտվում է վահանաձև գեղձի քաղցկեղի հիվանդացության աճ լիմֆոմայի բուժման համար ճառագայթային բուժում ստացած կամ [[Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար|Չերնոբիլի]]<ref>{{cite web|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/causes/i131|title=Radioactive I-131 from Fallout|publisher=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140519094306/http://www.cancer.gov/cancertopics/causes/i131/|archivedate=19 May 2014|accessdate=9 June 2014|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>, [[Ֆուկուսիմա (քաղաք)|Ֆուկուսիմայի]], Կըշտըմի և [[Վինդսքայլ|Վինդսքայլի]]ի<ref name="ncbi.nlm.nih.gov">{{cite journal|author=dos Santos Silva I, Swerdlow AJ|year=1993|title=Thyroid cancer epidemiology in England and Wales: time trends and geographical distribution|journal=Br J Cancer|volume=67|pages=330–40|doi=10.1038/bjc.1993.61|pmc=1968194|pmid=8431362|df=dmy-all}}</ref> աղետների ժամանակ ռադիոիզոտոպային յոդ-131-ի ազդեցության ենթարկված անձանց մոտ<ref>{{cite web|url=http://www.sciencealert.com/experts-link-higher-incidence-of-children-s-cancer-to-fukushima-radiation|title=Experts link higher incidence of children’s cancer to Fukushima radiation|website=ScienceAlert|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160119111805/http://www.sciencealert.com/experts-link-higher-incidence-of-children-s-cancer-to-fukushima-radiation|archivedate=19 January 2016|access-date=15 January 2016|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: [[Թիրեոդիտը]] և վահանաձև գեղձև այլ հիվանդությունները նույնպես նախատրամադրող գործոններ են վահանաձև գեղձի քաղզկեղի զարգացման համար<ref name="ncbi.nlm.nih.gov" /><ref>{{cite journal|last1=Pacini|first1=F.|year=2012|title=Thyroid cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up|journal=Annals of Oncology|volume=21|pages=214–19|doi=10.1093/annonc/mdq190}}</ref><ref name="ncbi.nlm.nih.gov" />:

Ֆիզիկական զննման միջոցով հանգույցի հայտնաբերումից հետո, անմիջապես պետք է [[Էնդոկրինոլոգ|էնդոկրինոլոգիէնդոկրինոլոգ]]ի կամ թիրեոդոլոգի խորհրդատվություն: Գերձայնային հետազոտությամբ գնահատում են հանգույցի առկայությունը և գեղձի ընդհանուր վիճակը, ինչպես նաև հանգույցի չափերը: Թիրեոտրոպ հորմոնի և հակաթիրիոիդային հակամարմինների որոշումը կօգնեն որոշել, առկա է արդյոք վահանաձև գեղձի այնպիսի ֆունկցիոնալ հիվանդություն, ինչպիսին է օրինակ՝ [[Հաշիմոտոյի հիվանդություն|Հաշիմոտոյի հիվանդություն,]], որը վահանաձև գեղձի բարորակ հանգուցավոր խպիպի հայտնի պատճառներից է<ref>{{cite journal|year=1999|title=Diagnosis and treatment of the solitary thyroid nodule. Results of a European survey|url=http://www.doi.org/10.1046/j.1365-2265.1999.00663.x|dead-url=yes|journal=Clin. Endocrinol.|volume=50|issue=3|pages=357–63|doi=10.1046/j.1365-2265.1999.00663.x|pmid=10435062|archive-url=https://archive.is/20130118025914/http://www.blackwell-synergy.com/openurl?genre=article&sid=nlm:pubmed&issn=0300-0664&date=1999&volume=50&issue=3&spage=357|archive-date=2013-01-18|vauthors=Bennedbaek FN, Perrild H, Hegedüs L}}</ref>: Արյան մեջ [[Կալցիտոնին|կալցիտոնինիկալցիտոնին]]ի մակարդակի որոշումը անհրաժեշտ է վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղի բացառման համար: [[Սցինտիգրաֆիա|Սցինտիգրաֆիայի]]յի մեթոդը նույնպես օգտագործվում են ախտորոշման մեջ:

Վերջապես վահանաձև գեղձի կլինիկական գնահատականը ընթանում է բարակասեղային սապիրացիոն պունկցիոն բիոպսիայի միջոցով, որի տվյալները դասակարգվում են ըստ Bethesda համակարգի<ref>{{cite journal|last1=Bibbins-Domingo|first1=Kirsten|last2=Grossman|first2=David C.|last3=Curry|first3=Susan J.|last4=Barry|first4=Michael J.|last5=Davidson|first5=Karina W.|last6=Doubeni|first6=Chyke A.|last7=Epling|first7=John W.|last8=Kemper|first8=Alex R.|last9=Krist|first9=Alex H.|date=9 May 2017|title=Screening for Thyroid Cancer|journal=JAMA|volume=317|issue=18|pages=1882–1887|doi=10.1001/jama.2017.4011|pmid=28492905|last10=Kurth|first10=Ann E.|last11=Landefeld|first11=C. Seth|last12=Mangione|first12=Carol M.|last13=Phipps|first13=Maureen G.|last14=Silverstein|first14=Michael|last15=Simon|first15=Melissa A.|last16=Siu|first16=Albert L.|last17=Tseng|first17=Chien-Wen}}</ref>:

Վահանաձև գեղձի քաղցկեղը կարելի է դասակարգել ըստ հյուսվածաախտաբանական բնութագրերի<ref name="titleThyroid Cancer Treatment - National Cancer Institute">{{cite web|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/thyroid/HealthProfessional/page2|title=Thyroid Cancer Treatment|publisher=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080421064232/http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/thyroid/HealthProfessional/page2|archivedate=21 April 2008|accessdate=22 December 2007|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="titleThyroid cancer">{{cite web|url=http://cancerweb.ncl.ac.uk/cancernet/101252.html#2_CELLULARCLASSIFICATION|title=Thyroid cancer|publisher=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071220230200/http://cancerweb.ncl.ac.uk/cancernet/101252.html|archivedate=20 December 2007|accessdate=22 December 2007}}</ref>:

* Ֆոլիկուլյար քաղցկեղ (դեպքերի 10-20%)<ref name="Kumar20" />- երբեմն հայտնաբերվում է Կաուդենի համախտանիշով հիվանդների մոտ: Որոշ հեղինակները Հուրտլե (Hurtle) բջջային քաղցկեղը դասում են ֆոլիկուլյար քաղցկեղի տարատեսակին, այլ հեղինակները, սակայն այն դասակարգում են որպես առանձին տեսակ<ref name="NCI2017Pro" /><ref>{{cite journal|last1=Grani|first1=Giorgio|last2=Lamartina|first2=Livia|last3=Durante|first3=Cosimo|last4=Filetti|first4=Sebastiano|last5=Cooper|first5=David S|date=November 2017|title=Follicular thyroid cancer and Hürthle cell carcinoma: challenges in diagnosis, treatment, and clinical management|journal=The Lancet Diabetes & Endocrinology|doi=10.1016/S2213-8587(17)30325-X}}</ref><ref name="NCI2017Pro" />:

* Մեդուլյար քաղցկեղ (դեպքերի 5-8%)<ref name="Kumar20" />- պարաֆոլիկուլյար բջիջներից զարգավող քաղցկեղ է, հաճախ որպես բազմակի էնդոկրին նեոպլազիայի տիպ 2-ի բաղադրիչ<ref name="pmid18084343">{{cite journal|year=2008|title=New therapeutic approaches to treat medullary thyroid carcinoma|journal=Nat Clin Pract Endocrinol Metab|volume=4|issue=1|pages=22–32|doi=10.1038/ncpendmet0717|pmid=18084343|vauthors=Schlumberger M, Carlomagno F, Baudin E, Bidart JM, Santoro M}}</ref>: Մեդուլյար քաղցկեղը ի համեմատ պապիլյար ու ֆոլիկուլյար ձևերի ավելի ագրեսիվ է, ինչը արտահայտվում է վաղ փուլում պարանոցի լիմֆատիկ հանգույցներում [[մետաստազ|մետաստազների]]ների առկայությամբ: Ապրելիության աստիճանը հիվանդների մոտ բարձր է մինչև 40 տարեկան, քան 40-ից հետ:

* Անապլաստիկ քաղցկեղ (դեպքերի <5%)<ref name="Kumar20" /> Վահանձև գեղձի անապլաստիկ քաղցկեղը հանդիսանում է ագրեսիվ կարցինոմա, արագ է աճում և բուժման հանդեպ ունի վատ պատասխան: Վահանձև գեղձի անապլաստիկ քաղցկեղը բնորոշվում է արագ մետաստազներով դեպի շրջակա [[հյուսվաք]]ներ և [[օրգան]]ներ, ճնշման ախտանիշների առաջացումով, ոչ բարենպաստ կանխատեսումով և ապրելիության կարճ ժամանակով ([[հիվանդություն|հիվանդության]] առաջացումից միջինում մինչև 1 տարի):

Վահանագեղձի քաղցկեղի հիմնական բուժման մեթոդը վիրահատական միջամտությունն է ՝ պարանոցային մուտքով թիրեոդէկտոմիա<ref name="hu" />: Գեղձը պահպանող վիրահատությունը կարելի է իրականացնել այն դեպքերում, երբ որ ուռուցքը ունի ցածր կենսաբանական ագրեսիվություն (օր. բարձր տարբերակված քաղցկեղ, ավշահանգույցներում չկա մետաստազավորման նշաններ, MIB-1 ցածր ցուցանիշներ, առկա չի այնպիսի գենետիկական փոփոխություններ, ինչպիսիք են BRAF, RET/PTC, p53 մուտացիաներ և այլն.), ինչպես նաև այն դեպքերում, երբ որ հիվանդի տարիքը <45<ref name="ATA2009">{{cite journal|year=2009|title=Revised American Thyroid Association management guidelines for patients with thyroid nodules and differentiated thyroid cancer.|journal=Thyroid|volume=19|issue=11|pages=1167–214|doi=10.1089/thy.2009.0110|pmid=19860577|vauthors=Cooper DS, Doherty GM, Haugen BR, Hauger BR, Kloos RT, Lee SL, Mandel SJ, Mazzaferri EL, McIver B, Pacini F, Schlumberger M, Sherman SI, Steward DL, Tuttle RM}}</ref>: Եթե բարակ ասեղային պունկցիոն բիոպսիայի տվյալներով հաստատված է կամ կասկածվում է բարձր տարբերակված վահանաձև գեղձի քաղցկեղ (պապիլյար քաղցկեղ), ցուցված է վիրահատություն, սպասողական մարտավարությունը ոչ մի ուղեցույցներով ցուցված չի<ref name="ATA2009" /><ref name="BTA">{{cite book|url=http://www.british-thyroid-association.org/news/Docs/Thyroid_cancer_guidelines_2007.pdf|title=Guidelines for the management of thyroid cancer. 2nd edition. Report of the Thyroid Cancer Guidelines Update Group|last1=British Thyroid Association, Royal College of Physicians|first1=Perros P|last2=|first2=|last3=|first3=|publisher=Royal College of Physicians|year=2007|isbn=9781860163098|page=16|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111226143931/http://www.british-thyroid-association.org/news/Docs/Thyroid_cancer_guidelines_2007.pdf|archivedate=26 December 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Այն նվազեցնում է գերդիագնոստիկան և մեծ տարիքի հիվանդների մոտ վահանաձև գեղձի գերբուժումը<ref name="WelchSchwartz2011">{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=qe7XQxzAftEC|title=Overdiagnosed: Making People Sick in the Pursuit of Health|last1=Welch|first1=H. Gilbert|last2=Schwartz|first2=Lisa|last3=M.D.|first3=Lisa M. Schwartz,|author4=Steve Woloshin|date=18 January 2011|publisher=Beacon Press|isbn=9780807022009|pages=138–43|accessdate=7 October 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150321083631/http://books.google.am/books?id=qe7XQxzAftEC|archivedate=21 March 2015|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>

Ռադիոյոդ-131-ով ճառագայթումը օգտագործվում է պապիլյար կամ ֆոլիկուլյար քաղցկեղ ունեցող հիվանդների մոտ քաղցկեղի բուժման շրջանակներում, ինչպես նաև վահանաձև գեղձի վիրահատությունից հետո մնացորդային հյուսվածքը վերացնելու համար<ref>{{cite journal|last1=Perros|first1=Petros|last2=Boelaert|first2=Kristien|last3=Colley|first3=Steve|last4=Evans|first4=Carol|last5=Evans|first5=Rhodri M|last6=Gerrard BA|first6=Georgina|last7=Gilbert|first7=Jackie|last8=Harrison|first8=Barney|last9=Johnson|first9=Sarah J|date=July 2014|title=Guidelines for the management of thyroid cancer|journal=Clinical Endocrinology|volume=81|pages=1–122|doi=10.1111/cen.12515|last10=Giles|first10=Thomas E|last11=Moss|first11=Laura|last12=Lewington|first12=Val|last13=Newbold|first13=Kate|last14=Taylor|first14=Judith|last15=Thakker|first15=Rajesh V|last16=Watkinson|first16=John|last17=Williams|first17=Graham R.}}</ref>: Այդ մարտավարությունը արդյունավետ չէ Հուրտլե (Hurtle) քաղցկեղի մեծ մասի, մեդուլյար և անապլաստիկ քաղցկեղով հիվանդների համար<ref name="hu" />:

Արտաքին ճառագայթումը կարող է իրականացվել, եթե հիվանդը վիրահատությանը ենթակա չի, կամ երբ քաղցկեղը տալիս է ռեցիդիվ վիրահատությունից հետո, կամ էլ որպես ոսկրային մետաստազի բուժման միջոց<ref name="hu" />:

Վաղ ախտորոշման դեմ հիմնական փաստարկը կայանում է նրանում, որ վահանաձև գեղձի փոքր հանգույցները (հիմնականում պապիլյար) չեն աճելու կամ մետաստազավորվելու: Այդ տեսակետի համաձայն վահանաձև գեղձի դեպքերի ճնշող մեծամասնությունը գերդիագնոստիկայի հետևանք է (այսինքն նույնիսկ քաղցկեղի առկայության դեպքում չի լինելու որևէ ախտանիշներ և հիվանդի կյանքը վտանգված չի): Այդ գերդիագնոստիկայի դեպքերի և կլինիկական տեսանկյունից կարևոր դեպքերի միավորելը, հեղաթյուրում է վիճակագրության տվյալները<ref name="Welch">{{cite book|title=Overdiagnosed: Making People Sick in the Pursuit of Health|author=Welch, H. Gilbert|author2=Woloshin, Steve|author3=Schwartz, Lisa A.|publisher=Beacon Press|year=2011|isbn=0-8070-2200-4|location=[Malaysia?]|pages=61–34|oclc=}}</ref>: Վահանաձև գեղձի քաղցկեղը բավականին տարածված է, և այլ հիվանդություններից մահացած մարդկանց դիահերձման տվյալները ցույց են տվել, որ տարեց մարդկանց մեկ երրորը փաստացի ուներ վահանաձև գեղձի քաղցկեղ, որը սակայն նրանց չեր վնասում<ref name="Welch" />: Բավականին հեշտ է հայտնաբերել հանգույցներ, որոնք կարող են լինել չարորակ, միայն շոշափելով պարանոցի հատվածը, որը ևս նպաստում է գերդիագնոստիկայի բարձրացմանը: Վահանաձև գեղձի փոքր հանգույցները ավելի հաճախ հայտնաբերվում են պատահական՝ այլ ցուցումներով ՀՇ, ՄՌՇ, սոնոգրաֆիայի ժամանակ, հետագայում այդ հիվանդներից չնչին մասը միայն կունենա ինչ-որ կլինիկական ախտանիշներ և այդ հիվանդների բուժումը կարող է վնասել նրանց, ոչ թե օգնել<ref name="Welch" /><ref>{{cite journal|author=Hofman MS|year=2013|title=Thyroid nodules: Time to stop over-reporting normal findings and update consensus guidelines|journal=BMJ|volume=347|page=f5742|doi=10.1136/bmj.f5742|pmid=24068719}}</ref>: 

Կանայք 3 անգամ ավելի հաճախ են հիվանդանում քան տղամարդիկ, սակայն համաձայն Եվրոպական վիճակագրությանը 5-տարվա ապրելիությունը կանանց մոտ 85%<ref name="european">Numbers from EUROCARE, from [https://books.google.am/books?id=u1aFpF-EcgwC&pg=PA10 Page 10] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513235426/https://books.google.am/books?id=u1aFpF-EcgwC&pg=PA10|date=13 May 2016}} in: {{cite book|title=Thyroid cancer|author1=F. Grünwald|author2=Biersack, H. J.|author3=Grںunwald, F.|publisher=Springer|year=2005|isbn=3-540-22309-6|location=Berlin|pages=|doi=|oclc=|accessdate=}}</ref>, իսկ տղամարդկանց մոտ 74%<ref>{{cite web|url=http://www.medicinenet.com/thyroid_cancer/article.htm|title=Thyroid Cancer|publisher=MedicineNet.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111020140927/http://www.medicinenet.com/thyroid_cancer/article.htm|archivedate=20 October 2011|accessdate=26 October 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>:

Վաղ ախտորոշման նկատմամբ հակումը արտահայտվել է նաև Եվրոպայում խպիպ ունեցող հիվանդների մոտ շիճուկային կալցիտոնինի որոշելը: Այդ հետազոտության տվյալների հիման վրա հնարավոր կլինի հայտնաբերել վահանաձև գեղձի հարֆոլիկուլյար կամ կալցիտոնին-արտադրող բջիջների վաղ անոմալիաներ: Բազմակի հետազոտություններ ցույց են տվել, որ շիճուկային կալցիտոնինի նորմայից բարձր մակարդակը 20% դեպքերում կապված է մեդուլյար քաղցկեղի առաջացման հետ:

Եվրոպայում, որտեղ վահանաձև գեղձի վիրահատության համար ցուցումները ավելի շատ են, քան Միացյալ Նահանգներում, թիրեոիդէկտոմիա իրականացնելու համար ներառված է բարդ մարտավարություն, որը իր մեջ ներառում է շիճուկային կալցիտոնինի մակարդակի որոշումը և կալցիտոնին խթանող թեստի իրականացումը: Ամերիկացի գիտնականները, նույն հետազոտությունները իրականացնելիս, դրանց մեջ կալցիտոնինի մակարդակի որոշումը չեն ներառել, դրանով իսկ հեռացնելով թիրեոիդէկտոմիայի զգալի մասը, և, որպես հետևանք, մահացության զգալի մասը: Վահանաձև գեղձի եվրոպական կազմակերպությունը կենտրոնացված է վահանաձև գեղձի մեդուլյար փոքր քաղցկեղի մետաստազավորման կանխարգելման վրա, հյուսիսամերիկյան կազմակերպությունը կենտրոնացված է ավելի շատ թիրեոիդէկտոմիայի բարդությունների կանխարգելման վրա (նայել ներքևում պատկվերված ամերիկյան կազմակերպության ուղեցույցները): Դեռ պարզ չի, թե ով է ճիշտ: 

Ինչպես ներքևում նշված է, մարդիկ, ովքեր ունեն քաղցկեղի III և IV աստիճան ունեն մահացության բարձր ռիսկ: Թեպետ դրանցից շատերի մոտ զարգանում են մետաստատիկ փոփոխությունները, հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այդ փոփոխությունները տարիների և տանսյամյակների ընթացքում նույն չափ զարգանում են նաև այն մարդկանց մոտ, որոնց մոտ առկա է քաղցկեղի I և II աստիճանը: Քաղցկեղի տարբեր աստիճաններ վարող բժիշկները ընդունում են, որ ցածր ռիսկ ունեցող պացիենտների միայն չնչին մասի մոտ է զարգանում մետաստատիկ փոփոխություններ:

!I աստիճան

Դենիել Սնայդեր- ամերիկյան Washington Redskins ֆուտբոլային հավաքականի սեփականատերը<ref>{{cite web|url=http://www.shifrinmd.com/celebrities-with-thyroid-problems-2.html|title=Celebrities with Thyroid problems|publisher=Alexander Shifrin|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130826032138/http://www.shifrinmd.com/celebrities-with-thyroid-problems-2.html|archivedate=26 August 2013|accessdate=11 August 2013|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>:

[[Վիլյամ Ռենքվիստ|Վիլյամ Ռենքվիստը]]ը- Միացյալ Նահանգների Գլխավոր դատավորը (1996-2005) 2005թ. սեպտեմբերի 3-ին մահացել է վահանաձև գեղձի անապլաստիկ քաղցկեղից<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/07/AR2005090701791.html|title=Rehnquist Eulogies Look Beyond Bench|last=Lane|first=Charles|date=8 September 2005|newspaper=The Washington Post|authorlink=Charles Lane (journalist)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304090614/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/07/AR2005090701791.html|archivedate=4 March 2016|deadurl=no|accessdate=11 May 2016|df=dmy-all}}</ref>: