«Հովազներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հովազներ''' ({{lang-la|Panthera}}, {{lang-grc|πάνθηρ}}, {{lang-grc2|παντός}} ամենա և {{lang-grc2|θήρ}} կենդանի բառերից), [[Կատվազգիներ|կատվազգիներիկատվազգիներ]]ի ընտանիքի խոշոր կենդանիների տեսակ, կազմված է ներկայումս գոյություն ունեցող չորս տեսակներից՝ [[վագր]] ({{lang-la|Panthera tigris}}), [[առյուծ]] ({{lang-la|Panthera leo}}), [[ընձառյուծ]] ({{lang-la|Panthera pardus}}) և [[յագուար]] ({{lang-la|Panthera onca}}), ինչպես նաև մի շարք բրածո տաքսոններից:

Ունեն կոկորդի հատուկ կառուցվածք, ինչը թույլ է տալիս մռնչալ: Ի տարբերություն այլ [[Կատվազգիներ|կատվազգիներիկատվազգիներ]]ի, այս տեսակի ներկայացուցիչների ենթալեզվային ապարատն ամբողջովին ոսկրացած չէ, ոսկորներից մեկի փոխարեն ճկուն ջիլ է, ինչը թույլ է տալիս կոկորդին ուռչել: Բացի դրանից նրանց ձայնալարերն անջատ չեն և ձևավորում են խողովակային կառուցվածք, որը գործում է որպես շատ արդյունավետ ձայնային հարմարանք:

Հովազների ընտանիքի տաքսոնամիայի վերաբերյալ ընթացել են բազմաթիվ վեճեր, իսկ նրա դասակարգումը վերանայվել է մի քանի անգամ: Այս դասը հավանաբար առաջացել է անհետացած կատվից՝ ''Panthera schaubi'' (''Viretailurus schaubi''), որին ևս երբեմն դիտարկում են որպես [[Պումա (կենդանի)|պումաների]] ցեղի վաղ ներկայացուցիչ: Պանտերաների ցեղը հավանաբար առաջացել է [[Ասիա|Ասիայում]]յում: Մեծ կատուների տարանջատումը (այդ թվում նաև հովազների գոյություն ունեցող տեսակների, ձյունահովազի, ծխագույն ընձառյուծի (Neofelis)) փոքր կատվազգիներից (ներառյալ բոլոր մյուս ժամանակակից կաուների տեսակները) կայացել է վեցից տաս միլիոն տարի առաջ<ref name="Johnson2006">{{cite journal|author=Johnson, W.E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W.J., Antunes, A., Teeling, E. & O'Brien, S.J.|year=2006|doi=10.1126/science.1122277|title=The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment.|journal=[[Science (journal)|Science]]|volume=311|pages=73–77|pmid=16400146|issue=5757}}</ref>: Քարացած մնացորդների ուսումնասիրումը ցուց է տվել, որ հովազների ցեղը առաջացել է 2-ից 3,8 մլն տարի առաջ<ref>Turner A (1987) New fossil carnivore remains from the Sterkfontein hominid site (Mammalia: Carnivora). Ann Transvall Mus 34:319-347</ref>, իսկ ըստ [[ԴՆԹ]] հետազոտությունը, ոչ պակաս քան 16 մլն տարի առաջ<ref>{{cite web|url=http://lenta.ru/news/2013/11/13/bigcats/|title=Предки леопардов оказались родом из Тибета|date=2013-11-13|publisher=Лента.Ру|accessdate=2013-11-13}}</ref>:

[[Մորֆոլոգիական անալիզ|Մորֆոլոգիական]] և [[Գենետիկա|գենետիկականգենետիկա]]կան ուսումնասիրությունները ենթադրում են, որ վագրը՝ տիպի առաջին տեսակը, շեղվում է հիմնական գծից<ref name="Yu">{{cite journal|author=Yu L & Zhang YP|year=2005|title=Phylogenetic studies of pantherine cats (Felidae) based on multiple genes, with novel application of nuclear beta-fibrinogen intron 7 to carnivores|journal=Molecular Phylogenetics and Evolution|volume=35|issue=2|url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6WNH-4FM01FR-2&_user=1790654&_coverDate=05%2F31%2F2005&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000054312&_version=1&_urlVersion=0&_userid=1790654&md5=6d81584bf994a2c1b395c31613ad6068|pages=483–495|doi=10.1016/j.ympev.2005.01.017|pmid=15804417}}</ref>: [[Ձյունահովազ|Ձյունահովազը]]ը առաջ մտնում էր հովազների տիպի մեջ, բայց վերջին [[Մոլեկուլ|մոլեկուլայինմոլեկուլ]]ային հետազոտությունները առաջարկել են նրանց այս ցեղատեսակին դասելը հնարավոր համարել, բայց ասել են որ նրանք շատ նման են ընձառյուծներին<ref name="Johnson2006" /><ref name="Yu" /><ref name="Janczewski" />: Դրա համար էլ դասակարգման բազմաթիվ համակարգեր ձյունահովազին համարում են հովազների դասից, սակայն նման դասակարգման կամ նրաց որպես առանձին տեսակ դիտարկելու միասնական կարծիք չկա<ref name="Johnson2006" /><ref name="Yu" /><ref name="Janczewski" /><ref name="iucn">{{IUCN|22732|Uncia uncia|17 июня 2014}}</ref><ref>Felid Taxon Advisory Group: Alan H. Shoemaker (1996) [http://nationalzoo.si.edu/SCBI/AZA/FelidTAG/ Taxonomic and Legal Status of the Felidae]</ref><ref name="Johnson1997" />:

Այս տեսակին է պատկանում նաև կատվազգի նախապատմական՝ {{lang-en|Panthera gombaszogensis}} կենդանին, հավանաբար սերտորեն կապված ժամանակակից յագուարի հետ, որին հաճախ անվանում են եվրոպական յագուար: Այս տեսակը հայտնվել է մոտ 1,6 մլն տարի առաջ, ժամանակակից [[Իտալիա|Իտալիայի]]յի տարածքում:

Մոխրագույն ընձառյուծների տեսակը սերտորեն կապված է հովազների հետ, բայց չի համարվում նրա մաս<ref name="Johnson2006" /><ref name="Janczewski">{{cite journal|author=Dianne N. Janczewski, William S. Modi, J. Claiborne Stephens, and Stephen J. O'Brien|date=1 July 1996|title=Molecular Evolution of Mitochondrial 12S RNA and Cytochrome b Sequences in the Pantherine Lineage of Felidae|journal=Molecular Biology and Evolution|volume=12|issue=4|pages=690|url=http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/reprint/12/4/690|accessdate=2006-08-06|pmid=7544865}}</ref><ref name="Johnson1997">{{cite journal|author=Johnson WE & Obrien SJ|year=1997|title=Phylogenetic reconstruction of the Felidae using 16S rRNA and NADH-5 mitochondrial genes|journal=Journal of Molecular Evolution|volume=44|pages=S98–S116|doi=10.1007/PL00000060|pmid=9071018}}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite journal|author=Yu L & Zhang YP|year=2005|title=Phylogenetic studies of pantherine cats (Felidae) based on multiple genes, with novel application of nuclear beta-fibrinogen intron 7 to carnivores|journal=Molecular Phylogenetics and Evolution|volume=35|issue=2|pages=483–495|doi=10.1016/j.ympev.2005.01.017|pmid=15804417}}</ref>:

Այս դասի մեջ է մտնում ժամանակակից չորս տեսակ՝ վագր, առյուծ, ընձառյուծ, յագուար<ref>{{MSW3 Carnivora}}</ref>: Որոշ հետազոտողներ հակված են այս դասին դասել նաև ձյունահովազին, բայց հետազոտողների մեծամասնությունը առանձնացնում է այն որպես ինքնուրույն տեսակ<ref>Johnson, W. E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W. J., Antunes, A., Teeling, E. & O’Brien, S. J. (2006). «The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment.». Science 311 (5757): 73-77. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146.</ref>:

Ինչպես նաև այս դասի են պատկանում որոշ մահացած բրածո տեսակներ, նրանցից որոշների վիճակը համարվում է անհայտ կամ վիճելի.

Այս դասի ներկայացուցիչները խոշոր և շատ խոշոր չափերի են: Այս դասին է պատկանում կատվազգիների ամենախոշոր ներկայացուցիչը՝ [[Ամուրյանամուրյան վագր|ամուրյան վագրը]]ը:

Իրանը ձգված է, երբեմն խիստ: [[Սրբոսկր|Սրբոսկրային]]ային հատվածը բարձր չէ, իսկ մեջքի գիծը հետևից չի բարձրանում, ինչպես փոքր կատուներինն է, այլ գնում է ուղիղ: Ուսերի բարձրությունը (վզակոթի մետ, հետնաբաշ) ավելի բարձր է, քան սրբոսկրի մոտ, ընդ որում մեջքի գիծը հետևից մի փոքր կորացած է: Պոչի երկարությունը սովորաբար կազմում է մարմնի երկարության կեսի չափ, որոշ տեսակների մոտ նույնիսկ ավելի երկար է:

Շնորհիվ ենթալեզվային համակարգի հատուկ կառուցվածքի, կոկորդը ձայնալարերի հետ միասին առանձնանում են մեծ շարժողականությամբ, ինչն էլ ապահովում է բարձր և կոշտ մռնչյունը:

Այս դասի ներկայացուցիչները ակտիվ [[գիշատիչներ]] են, հիմնականում որսում են մեծ [[Կաթնասուն|կաթնասուններկաթնասուն]]ներ, գլխավորապես [[սմբակավորներ]]: Հաճախ որսը որսորդից չափերով ավելի մեծ է լինում, երբեմն մի քանի անգամ:

Առավելապես ակտիվ են օրվա մութ ժամերին, չնայած հաճախ ակտիվ են նաև ցերեկը: Բացառությամբ առյուծի համարվում են միայնակ կենդանիներ: Առյուծները առանձնանում են նրանով, որ միշտ ապրում և որսում են փոքր խմբերով, այսպես կոչվող փրայդներով: Ապրում են ինչպես [[Հարթավայր|հարթավայրերումհարթավայր]]երում, այնպես էլ լեռնային [[Անտառ|անտառներումանտառ]]ներում, երբեմն նաև բաց լեռնային հատվածներում, եղեգնուտներում, առյուծները համարվում են նաև բաց [[Տափաստան|տափաստաններիտափաստան]]ների, [[Սավաննա|սավաննաներիսավաննա]]ների և [[Կիսաանապատ|կիսաանապատներիկիսաանապատ]]ների բնակիչներ:

Այս դասի [[Արեալ|արեալըարեալ]]ը ներառում է [[Աֆրիկա|Աֆրիկան]]ն, Եվրոպայի ծայր հարավ արևելքը, [[Ասիա|Ասիան]]ն բացի հյուսիսային հատվածից, Հարավային և Կենտրոնական [[Ամերիկա|Ամերիկան]]ն և Հյուսիսային Ամերիկայի ծայր հարավը:

Ինչպես նաև հայտնի է ընձառյուծի և պումաների հիբրիդը՝ Պումապարդ