«Արճուճի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[847]] թվականին [[Բաղդադ]]ում գահ է բարձրանում Մութավաքիլ խալիֆը, որը հպատակ երկրների նկատմամբ սկսում է վարել խիստ քաղաքականություն։ Դրա նպատակն էր լցնել խալիֆայության դատարկված գանձարանը և վերականգնել նախկին հզորությունը։ Հայաստանի ինքնավարությունը վերացնելու և հարկային լուծը վերականգնելու հանձնարարությամբհանձնարարությամբ՝ 849 թվականին ուղարկվում է Աբուսեթ ({{lang-ar|أبو سيد}}) ոստիկանը։ Նրան տրամադրել էին մեծաքանակ զորքեր, որոնք պետք է աջակցեին Աբուսեթին հարկահավաքության ժամանակ։ [[Թովմա Արծրունի]]ն վկայում է, որ ոստիկանը մտադրվել էր պաշտոնից հեռացնել Հայաստանի [[իշխանաց իշխան]] Բագարատին ու Վասպուրականի [[գահերեց իշխան]] Աշոտին, ովքեր հայոց սպարապետ Սմբատ Բագրատունու հետ միասին Հայաստանի ամենաազդեցիկ ղեկավար գործիչներն էին։

Հայաստանում արաբների գործողությունների մասին տեղեկանալով՝ [[Աշոտ Ա Արծրունի|Աշոտ Արծրունին]] նամակով դիմում է արաբ զորավարին, որում խնդրում է նրան վերջ տալ չարագործություններին և սպասիսպասել, մինչև հավաքվեն հարկերն։ Այս նամակն անպաստախան է մնում, և արաբ զորավարը շարունակում է ասպատակել Վասպուրականը։

Աշոտ իշխանը որոշում էմիէ մի խումբ հայ նախարարների զորամասերը բաժանել երեք մասի, որոնք մարտադաշտին մոտենալու և հակառակորդի վրա գրոհելու համար ինքնուրույն երթուղիներ են ստանում։ Աշոտի Արծրունին ընդհանուր հրամանատարությունից զատ վերցրել էր նաև զորասյուներից մեկի հրամանատարությունը։

Արաբական զորքի ճամբարի շուրջը տեղակայված դիտակետերը, նկատելով հայկական զորամասերի առաջխաղացումը, տեղեկացնում են այդ մասին հրամանատարությանը, սակայն հայերի հարձակումը կազմակերպված կերպով անդրադարձելանդրադարձնել չի հաջողվում։ Թեև Ալա-Ծովափիի համար հարձակումը հանկարծակի չէր, առաջխաղացման շնորհիվ հայերը կարողանում են հասնել իրենց նպատակին։

851 թվականին Աբուսեթի որդի Յուսուֆն ({{lang-ar|يوسف}}), [[Ատրպատական]]ից մտնելով Հայաստան, կանգ է առնում [[Արծրունիներ]]ի կարևորագույն բերդերից մեկի՝ [[Ադամակերտ]]ի մատույցների մոտ։ Նա սփռվումտարածվում է Վասպուրականում, ապա իր մոտ է կանչում Բագարատ Բագրատունուն՝ նրան խոստանալով տալ Արմինիայի կառավարչի պաշտոնը։ Սակայն Յուսուֆը [[Խլաթ]]ում խաբեությամբ ձերբակալում է Բագարատ Բագրատունուն և շղթայակապ ուղարկում [[Բաղդադ]]։

Յուսուֆի ավերածություններին ի պատասխան՝ [[Խութ]] ու [[Սասուն]] գավառների լեռնականները Բագարատ Բագրատունու որդիների՝ Աշոտի ու Դավիթի, ինչպես նաև Հովհան Խութեցու գլխավորությամբ հարձակվում են արաբների վրա ու հաղթանական տանում։ Յուսուֆը, որ պատսպարվել էր քաղաքի եկեղեցու գմբեթում, սպանվում է մի սասունցի երիտասարդի կողմից։ Այս դեպքերը իրենց արձագանքն են գտել հայ բանահյուսության մեջ և ստեղծվել է [[Սասնա ծռեր|«Սասնա ծռեր» էպոսը]]։ Այդ միջադեպից հետո արաբների դեմ սկսված ազատագրական պայքարը տարածվում է նաև [[Արմինիա]]յի մյուս երկրներում ([[Վիրք]], [[Աղվանք]])։