«Կրակի տարի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
'''Կրակի տարի''', [[Նախճավան]]
▲'''Կրակի տարի''', [[Նախճավան]]ի և [[Խրամ]]ի կոտորածի փոխաբերական անվանումը։ Այլ ազգերի նման [[հայ]] [[ժողովուրդ]]ն էլ իր կյանքի բնական-տնտեսական ու հասարակական-քաղաքական երևույթների և իրադարձությունների հետ կապված շատ տարիների տվել է բնորոշ անվանումներ՝ «[[Հաջող տարի]]», «[[Բարի տարի]]», «[[Անձրևային տարի]]», «[[Երաշտ տարի]]», «[[Մորեխի տարի]]», «[[Սովի տարի]]», «[[Գաղթի տարի]]», «[[Ջարդի տարի]]», «[[Եղեռնի տարի]]» և այլն։ «Կրակի տարի» [[705]] թվականն է, երբ [[արաբ]] նվաճողներն ապստամբ հայերի հաղթանակի համար վրեժխնդիր լինելու նպատակով խաբեությամբ հավաքել և Նախճավանի ու Խրամի [[եկեղեցի]]ներում այրել են հարյուրավոր հայ [[իշխան]]ների։ Արաբ մատենագիրներից ոմանք այդ եղեռնագործությունը ներկայացրել են որպես արաբ, զենքի հաղթանակ։
== Նախապատմություն ==
{{main|Վարդանակերտի ճակատամարտ}}
Հայերը ապստամբություն են բարձրացնում և դիմում [[Բյուզանդիա]]յի օգնությանը։ 702 թվականին հայերը բանակեցին Վարդանակերտ ավանում։ Հայերը արաբական զորքի վրա հարձակումը սկսում են ձմռանը, որի հետևանքով արաբները ցրտից կորցրել էր իրենց մարտունակությունը։ Սարսափահար արաբական զորքը փորձում է սառցակալած [[Արաքս]] գետի վրայով փախուստի դիմել, բայց սառույցը կոտրվում է, իսկ արաբները խեխտամահ են լինում։ Փրկվում են միայն 300 հոգի, որոնք Սյունյաց Շուշանիկ իշխանուհու բարեհոգության շնորհիվ խնամվեցին և բուժվեցին<ref name="ՄՀ2—1">{{Cite book|title=«Մեր հաղթանակները», հատոր Բ|last=|first=|publisher=«Նորավանք» հրատարակչություն|year=2009|isbn=|location=Երևան|pages=141-144}}</ref>։
== Կրակի տարի ==
Աբդ-էլ-Մելիքին հաջորդում է որդին՝ Վլիթը, որը սկսում է իր նախկին վերաբերմունքը հայերի նկատմամբ։ Վարդանակերտի պարտությունը չեր մոռացվում և Մուհամմեդ բեն-Օքբայը միշտ կասկածանքով էր վերաբերվում նախարարներին։ Վլիթը նրան լիազորություն է տալիս նախարարական ամբողջ դասակարգը վերացնելու համար, քանի որ նա մշտապես ալգելքներ ու դժվարություններ էր հարուցում արաբական իշխանության դեմ։
[[Հուստինիանոս Բ Ռինոտմետոս|Հուստինիանոս Բ]]-ն, որ այնքան բացասական դեր է կատարել [[Բյուզանդիա|Բյուզանդիայի]] և [[Հայաստան|Հայաստանի]] ճակատագրի վերաբերմամբ, 705 թվականին կրկին տիրանում է գահին, և Հայաստանը նորից կռվախնձոր է դառնում Բյուզանդիայի և [[Արաբիա|Արաբիայի]] միջև։ Կայսրը մեծ բանակ է ուղարկում Հայաստանը գրավելու համար։ Սմբատ սպարապետը, որ ապրում էր Տայոց աշխարհում, միանում է կայսերական բանակին և միասին արշավում Մուհամմեդի դեմ։ [[Վանանդ (գավառ)|Վանանդ գավառի]] Դրաշպետ գյուղում տեղի է ունենում մեծ ճակատամարտ, որտեղ բյուզանդացիները կրում են պարտություն՝ կորցնելով գրեթե 50 հազար մարդ։ Սմբատը իր ընկեր նախարարներով հեռանում է հայրենիքից՝ կայսրից խնդրելով մեկ ուրիշ բնակավայր իրենց բնակության և ոչխարների հոտի համար։ Կայսրը չմերժելով նրանց, տալիս է Եգերիայի (այժմ՝ Մինգրելիա) Փոյթ քաղաքը։ ▼
Մուհամմեդը շտապում է կատարել Վլիթ խալիֆի հրահանգը։ Կազմելով ծրագիր՝ այն հանձնում է [[Նախճավան]] քաղաքի իր տեղապահ՝ Կաշմին, որն էլ իր հերթին հրավեր է ուղարկում բոլոր նախարարական տոհմերին, որ ըտանիքներով և ձիավոր զորականներով ներկայանան Նախճավան՝ թոշակ ստանալու նպատակով, որովհետև այն կարգադրել է խալիֆը։ Նախարարներց շատերը իրենց պարզամտությամբ հավատալով այդ խաբեությանը գնում են Նախճավան։ Հավաքվել էր խոշոր բազմություն, որ հարկավոր եղավ մի մասին ուղարկել մերձակա [[Խրամ]] ավանը։ Այնուհետև և՛ Նախճավանում, և՛ Խրամում բոլորին կալանավորեցին և փակեցին տեղական եկեղեցիներում, որտեղ էլ դռներն ու պատուհանները ոչ միայն ամուր փակել էին, այլ նաև հյուսել աղյուսով։ ▼
▲[[Հուստինիանոս Բ Ռինոտմետոս|Հուստինիանոս Բ]]-ն, որ այնքան բացասական դեր է կատարել [[Բյուզանդիա|Բյուզանդիայի]] և [[Հայաստան|Հայաստանի]] ճակատագրի վերաբերմամբ, 705 թվականին կրկին տիրանում է գահին, և Հայաստանը նորից կռվախնձոր է դառնում Բյուզանդիայի և [[Արաբիա|Արաբիայի]] միջև։ Կայսրը մեծ բանակ է ուղարկում Հայաստանը գրավելու համար։ Սմբատ սպարապետը, որ ապրում էր Տայոց աշխարհում, միանում է կայսերական բանակին և միասին արշավում Մուհամմեդի դեմ։ [[Վանանդ (գավառ)|Վանանդ գավառի]] Դրաշպետ գյուղում տեղի է ունենում մեծ ճակատամարտ, որտեղ բյուզանդացիները կրում են պարտություն՝ կորցնելով գրեթե 50 հազար մարդ։ Սմբատը իր ընկեր նախարարներով հեռանում է հայրենիքից՝ կայսրից խնդրելով մեկ ուրիշ բնակավայր իրենց բնակության և ոչխարների հոտի համար։ Կայսրը չմերժելով նրանց, տալիս է Եգերիայի (այժմ՝ Մինգրելիա) Փոյթ քաղաքը։
▲Մուհամմեդը շտապում է կատարել Վլիթ խալիֆի հրահանգը։ Կազմելով ծրագիր՝ այն հանձնում է [[Նախճավան]] քաղաքի իր տեղապահ՝ Կաշմին, որն էլ իր հերթին հրավեր է ուղարկում բոլոր նախարարական տոհմերին, որ ըտանիքներով և ձիավոր զորականներով ներկայանան Նախճավան՝ թոշակ ստանալու նպատակով, որովհետև այն կարգադրել է խալիֆը։ Նախարարներց շատերը իրենց պարզամտությամբ հավատալով այդ խաբեությանը գնում են Նախճավան։ Հավաքվել էր խոշոր բազմություն, որ հարկավոր եղավ մի մասին ուղարկել մերձակա [[Խրամ]] ավանը։ Այնուհետև և՛ Նախճավանում, և՛ Խրամում բոլորին կալանավորեցին և փակեցին տեղական եկեղեցիներում, որտեղ էլ դռներն ու պատուհանները ոչ միայն ամուր փակել էին, այլ նաև հյուսել աղյուսով։
Կաշմը հրամայում է այրել եկեղեցիների փայտե ծածկերը։ 705 թվականին երկու եկեղեցիների մեջ ոչնչանում են հայ ազատներն ու նախարարները։
Կաշմը բոցերի մեջ այրվող մարդկանց բազմությունը ցույց տալով իշխաններին պահանջում է փրկագին՝ իրենց բոլոր գանձերի տեսքով՝ իրենց չհրկիզելու նախապայմանով, որը սակայն չի կատարում։
Վարդանակերտի վրեժը լուծված էր սարսափելի անգթությամբ։ [[Արաբներ|Արաբները]] գոհ էին այդ վրեժից։ Այս է պատճառը, որ 705 թվականը կոչեցին «Կրակի տարի» անունով։
Սակայն որքան էլ մեծ լիներ հայ նախարարության հասած վնասը, Նախճավանի և Խրամի բոցերը լիովին չիրագործեցին Մուհամմեդի նպատակը, քանի որ հայ նախարարությունը թուլանում էր միայն ժամանակավորապես։
Մուհամմեդի չարագործությունն այնքան սաստիկ բողոք է բարձրացնում Հայոց աշխարհում, որ Վլիթ ամիրապետը, թեև ինքն էր հրահանգել նախարարական տոհմերի ոչնչացումը, ետ է կանչում իր ոստիկանին և նրա փոխարեն նշանակում է [[Աբդուլ Ազիզ|Աբդուլ-Ազիզ]]ին, որ Հայոց աշխարհ բերեց խաղաղության, հաշտության և շինարարության քաղքականություն։ Նրա առաջին գործը եղավ թղթեր գրել Փոթիում ապաստանված նախարարներին և համոզել, որ յուրաքանչյուրը վերադառնա իր կալվածը՝ երաշխավորելով, որ նրանց կյանքին ոչ մի վտանգ չի սպառնա։ Նախարարները հավատացին Աբդուլ-Ազիզին և վերադարձան։
Տող 20 ⟶ 27՝
== Աղբյուրներ ==
* [https://drive.google.com/open?id=1Z9qoDzO7pbKNTNIVZ6tubPpdqffQr2zs Լեո «Հայոց Պատմություն» երկրորդ հատոր։ Երևան: «Հայաստան» հրատարակչություն։ 1967։ էջ 375-378]
[[Կատեգորիա:Արմինիա կուսակալություն]]
| |||