«Ռուսաստան»–ի խմբագրումների տարբերություն

| 3.7%՝ [[թաթարներ]]

| 1.4% [[ուկրաինացիներ]]

| 1.2%՝ [[հայեր]]

| 1.0%՝ [[չուվաշներ]]

| | {{nowrap|11.0%՝ այլ}}

}}|մայրաքաղաք=[[Մոսկվա]]|ամենամեծ_քաղաք=մայրաքաղաք|կառավարության_տեսակը=Կիսանախագահական դաշնային հանրապետություն|ղեկավար_կոչում_1=[[Ռուսաստանի նախագահ|Նախագահ]]|ղեկավարի_անուն_1=[[Վլադիմիր Պուտին]]|ղեկավար_կոչում_2=[[Վարչապետ]]|ղեկավարի_անուն_2=[[Դմիտրի Մեդվեդև]]|ղեկավար_կոչում_3=|ղեկավարի_անուն_3=|ղեկավար_կոչում_4=|ղեկավարի_անուն_4=|ղեկավար_կոչում_5=|ղեկավարի_անուն_5=|ինքնիշխանության_տեսակը=[[Ռուսաստանի պատմություն|Կազմավորում]]<ref>{{cite web|url=http://www.1150russia.ru/ukaz-prezidenta-rf-o-prazdnovanii-1150-letiya-zarozhdeniya-rossiyskoy-gosudarstvennosti.html |script-title=ru:Указ Президента РФ "О праздновании 1150-летия зарождения российской государственности" |trans-title=Presidential Decree "On celebrating the 1150th anniversary of Russian statehood" |language=Russian |author= |date=March 3, 2011 |website=www.1150russia.ru |publisher={{lang|ru| Комитет культуры Новгородской области}} (Novgorod Region Culture Committee) |access-date=October 20, 2016 |quote= |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714233159/http://www.1150russia.ru/ukaz-prezidenta-rf-o-prazdnovanii-1150-letiya-zarozhdeniya-rossiyskoy-gosudarstvennosti.html |archive-date=July 14, 2014 |dead-url=yes}}</ref>|ինքնիշխանության_նշում=|established_event1=[[Կիևյան Ռուսիա]]|established_date1=[[882]]|established_event2=[[Մոսկվայի մեծ իշխանություն]]|established_date2=[[1283]]|established_event3=[[Ռուսական թագավորություն]]|established_date3=[[հունվարի 16]], [[1547]]|established_event4=[[Ռուսական կայսրություն]]|established_date4=[[հոկտեմբերի 22]], [[1721]]|established_event5=[[Ռուսաստանի հանրապետություն]]|established_date5=[[սեպտեմբերի 14]], [[1917]]|established_event6=[[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ռուսաստանի ԽՖՍՀ]]|established_date6=[[նոյեմբերի 7]], [[1917]]|established_event7=[[Խորհրդային Միություն]]|established_date7=[[դեկտեմբերի 30]], [[1922]]|established_event8=[[Ռուսաստանի Դաշնություն]]|established_date8=[[դեկտեմբերի 25]], [[1991]]|area=17 101 481<ref>{{cite web |url=https://unstats.un.org/unsd/publications/pocketbook/files/world-stats-pocketbook-2016.pdf#page=182 |title=World Statistics Pocketbook 2016 edition |publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs. Statistics Division |date= |access-date=April 24, 2018 |quote=}}</ref>|areami²=6,592,800|area_rank=1-ին<ref>{{cite web|url=https://rosreestr.ru/upload/Doc/18-upr/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D0%BF%D0%BE%20%D1%84.22%20%D0%B7%D0%B0%202016%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%20(%D0%BF%D0%BE%20%D1%81%D1%83%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BC%20%D0%A0%D0%A4)_%D0%BD%D0%B0%20%D1%81%D0%B0%D0%B9%D1%82.doc |script-title=ru:Сведения о наличии и распределении земель в Российской Федерации на 1 January 2017 (в разрезе субъектов Российской Федерации)|title=Information about avaliability and distribution of land in the Russian Federation as of 1 January 2017 (by federal subjects of Russia|website=Rosreestr}}</ref>|percent_water=13 (այդ թվում ճահիճները)<ref name=gen>{{cite web|title=The Russian federation: general characteristics |url=http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728064121/http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1%2F010000R |archivedate=July 28, 2011 |website=Federal State Statistics Service |accessdate=April 5, 2008 |deadurl=yes}}</ref>|population_estimate=146 804 372<ref name="gks.ru">{{cite web|title=Population of Russian Federation|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul2018.xlsx|accessdate=February 23, 2018|website=www.gks.ru}}</ref>|population_estimate_year=2017<ref name="gks.ru" />|population_estimate_rank=9-րդ|population_census=145,274,019|population_census_year=2002|population_density=8.3|population_densitymi²=21.8|population_density_rank=209-րդ|GDP_PPP_year=2019|GDP_PPP=$4.323 տրիլիոն<ref name="imf.org">{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2019&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=68&pr1.y=11&c=922&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|website=www.imf.org}}</ref>|GDP_PPP_rank=6-րդ|GDP_PPP_per_capita=$30,040<ref name="imf.org" />|GDP_PPP_per_capita_rank=49-րդ|GDP_nominal=$1.754 տրիլիոն<ref name="imf.org" />|GDP_nominal_year=2019|GDP_nominal_rank=12-րդ|GDP_nominal_per_capita=$12,191<ref name="imf.org" />|GDP_nominal_per_capita_rank=67-րդ|Gini=37.7 <!--number only-->|Gini_year=2015|Gini_change={{նվազում}} <!--increase/decrease/steady-->|Gini_ref=<ref name="WBgini">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=RU |title= GINI index (World Bank estimate) |publisher= World Bank |accessdate= November 2, 2017}}</ref>|Gini_rank=98|HDI=0.816 <!--number only-->|HDI_year=2017<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->|HDI_change={{աճ}}<!--increase/decrease/steady-->|HDI_ref=<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>|HDI_rank=49-րդ|currency=[[Ռուսական ռուբլի|Ռուբլի]]|currency_code=RUB|time_zone=|utc_offset=+2 to +12|time_zone_DST=|utc_offset_DST=+3 to +13|cctld=[[.ru]], [[.su]], [[.рф]]|calling_code=7}}

 

 

[[Արևելյան սլավոններ|Արևելյան սլավոնների]] գաղթը դեպի [[Եվրոպա]] տեղի է ունեցել [[3–րդ դար|3]]-[[8-րդ դար|8-րդ դարերում]]<ref name="autogenerated2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia?anchor=ref422350|title=Russia|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=January 31, 2008}}</ref>։ 9-րդ դարում հիմնադրվում է [[Կիևյան Ռուսիա|Կիևյան Ռուսիան]], որի [[Ռյուրիկովիչներ|Ռյուրիկովիչ արքա]] [[Վլադիմիր Մեծ|Վլադիմիրը]] 988 թվականին [[Քրիստոնեության ընդունումը Ռուսաստանում|ընդունում է ուղղափառ քրիստոնեություն]]<ref name="Curtis">{{cite web|url=http://www.shsu.edu/~his_ncp/Kievan.html|title=Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods|last=Excerpted from Glenn E. Curtis (ed.)|year=1998|publisher=Washington, D.C.: Federal Research Division of the Library of Congress|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927230631/http://www.shsu.edu/~his_ncp/Kievan.html|archivedate=September 27, 2007|accessdate=July 20, 2007|deadurl=yes|df=mdy-all}}</ref>։ [[Մոնղոլական կայսրություն|Ռուսիայում մոնղոլական տիրապետության]] ավարտից հետո ստեղծվում է [[Մոսկվայի մեծ իշխանություն|Մոսկվայի մեծ իշխանությունը]], որը [[Իվան IV Ահեղ]] արքայի ջանքերով դառնում է [[Մոսկվայի մեծ իշխանություն|կենտրոնացված ռուսական պետություն]]<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=1xOTdQWlpGYC|title=The Mongol Empire: Its Rise and Legacy|last=Prawdin|first=Michael|date=1967|publisher=Transaction Publishers|year=|isbn=978-1-4128-2897-0|location=|pages=512–550|contribution=Introduction|contributor-last=Chaliand|contributor-first=Gérard}}</ref>։ [[Ռուսաստանի թագավորություն|Միապետությունը Ռուսաստանում]] պահպանվում է մինչև 1917 թվականի մարտը, երբ պատմության ասպարեզ է դուրս գալիս [[Ռուսաստանի հանրապետություն|Ռուսաստանի հանրապետությունը]], որը [[դե յուրե]] վերահսկում էր նախկին [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] տարածքին։ [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան]] և [[Փետրվարյան հեղափոխություն|փետրվարյան հեղափոխությունների]] արդյունքում ստեղծվում է [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միությունը]], որն առաջին սոցիալիստական պետությունն էր աշխարհում<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=XXcVAAAAIAAJ&pg=PA4+|title=Contemporary Soviet Military Affairs: The Legacy of World War&nbsp;II|author1=Jonathan R. Adelman|author2=Cristann Lea Gibson|date=July 1, 1989|publisher=Unwin Hyman|isbn=978-0-04-445031-3|page=4|accessdate=June 15, 2012}}</ref>։ Հետագայում [[ԽՍՀՄ Զինված ուժեր|խորհրդային կարմիր բանակը]] հաղթանակում է [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] վերջին [[Բեռլինի ճակատամարտ|վճռորոշ ճակատամարտում]]՝ ազդարարելով [[Բեռլինի ճակատամարտ|Գերմանիայի կապիտուլյացիան]]<ref>{{Cite book|title=A World at Arms: A Global History of World War&nbsp;II|author=Weinberg, G. L.|publisher=Cambridge University Press|year=1995|isbn=978-0-521-55879-2|page=264}}</ref><ref>Rozhnov, Konstantin, "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4508901.stm Who won World War&nbsp;II?]". BBC.</ref>։ Ներկայիս Ռուսաստանը [[Դաշնություն|դաշնային կառուցվածքով]] [[Կիսանախագահական Հանրապետություն|կիսանախագահական հանրապետություն]] է, որը համարվում է [[ԽՍՀՄ]] [[Իրավահաջորդություն|իրավահաջորդը]]։

 

 

 

== Պատմություն ==

 

== Աշխարհագրություն ==

Ռուսաստանը աշխարհի խոշորագույն պետությունն է՝ ըստ զբաղեցրած տարածքի։ Եվրասիական այս երկրի տարածքի ընդհանուր մակերեսը կազմում է ավելի քան 17 միլիոն քառակուսի կիլոմետր։ Այսպիսով՝ ահռելի այս երկիրը տարածքային ցուցանիշով շատ ավելի մեծ է քան Եվրոպան, Օվկիանիան և Անտարկտիդան միասին վերցված։ Ռուսաստանը ցամաքային սահման ունի թվով 18 պետությունների հետ և այս տվյալով ևս անգերազանցելի է։ Մասնավորապես՝ արևմուտքում սահմանակցում է Նորվեգիային, Ֆինլանդիային, Էստոնիային, Լատվիային, Լիտվային, Բելառուսին և Ուկրաինային, հարավում-արևմուտքում՝ Վրաստանին, Ադրբեջանական Հանրապետությանը, Աբխազիային և Հարավային Օսիային, հարավում՝ Մոնղոլիային, Չինաստանին և Ղազախստանին, իսկ ծայր հարավ-արևելքում՝ Կորեայի Ժողովրդական Հանրապետությանը։ Ռուսաստանին պատկանող Կալինինգրադի անկլավը սահմանակցում է Լեհաստանին։ Դաշնային այս երկիրը [[Օխոտի ծով|Օխոտի ծովով]] բաժանվում է [[Ճապոնիա|Ճապոնիային]], իսկ [[Բերինգի նեղուց|Բերինգի նեղուցով]]՝ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներից]]։

 

[[Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժեր|Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերը]] բաժանված են երեք առանձին ստորաբաժանումների՝ [[ցամաքային զորքեր]], [[ռազմածովային նավատորմ]] և [[ռազմաօդային ուժեր]]։ Կան նաև երեք անկախ զորատեսակներ՝ [[ՌԴ զինված ուժեր|ռազմավարական նշանակության հրթիռահրետանային զորքեր]], ինչպես նաև [[Ռուսաստանի Դաշնության օդատիեզերական ուժեր|օդատիեզերական և օդադեսանտային ուժեր]]։ 2017 թվականի տվյալներով ՌԴ Զինված ուժերի նկատմամբ [[Պայմանագիր|պայմանագրային պարտավորություններ]] ունեն ավելի քան մեկ միլիոն զինծառայողներ (այս ցուցանիշով 5-րդն աշխարհում)<ref name="Global">{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/personnel.htm|title=Russian Military Personnel|last1=Security|first1=Global|accessdate=1 May 2017}}</ref>, իսկ պահեստապահակակետայինների ընդհանուր թիվը կազմում է շուրջ 2․5 միլիոն մարդ։ Այս ամենով հանդերձ՝ պահեստային զորքերի հանրագումարը գերազանցում է 20 միլիոնը<ref>{{cite web|url=https://wikileaks.org/gifiles/docs/27/2704254_re-russian-reserve-forces-.html|title=The Global Intelligence Files|website=wikileaks.org|accessdate=1 April 2015}} IISS listed total reserves as 20,000,000 for many years, assuming a Soviet-style callup. The potential reserve personnel of Russia may be as high as 20 million, depending on how the figures are counted.</ref>։ Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացի համարվող բոլոր արական սեռի ներկայացուցիչները պարտավորեն են պարտադիր զինվորական ծառայություն անցնել ՝ մեկ տարի ժամկետով։ Ռուսաստանն ունի [[Միջուկային զենք ունեցող երկրների ցանկ|միջուկային զենքի ամենախոշոր պաշարները]], բալիստիկ հրթիռային սուզանավերի երկրորդ ամենամեծ նավատորմը և թերևս ԱՄՆ-ից բացի միակ երկիրը, որն ունի ժամանակակից ռմբակոծիչ ինքնաթիռներ<ref name="fas">{{cite web|url=https://fas.org/nuke/guide/summary.htm|title=Status of Nuclear Powers and Their Nuclear Capabilities|date=March 2008|publisher=Federation of American Scientists|accessdate=March 19, 2014}}</ref><ref>[http://www.komonews.com/news/national/28390779.html Russia pilots proud of flights to foreign shores] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501084738/http://www.komonews.com/news/national/28390779.html|date=May 1, 2011}} by David Nowak. The Associated Press, September 15, 2008</ref>։ ՌԴ ԶՈւ-ին պատկանող տանկային ուժերը խոշորագույններից մեկն են աշխարհում, իսկ ռազմածովային նավատորմի ու օդային ուժերի զինտեխնիկայի թվով ՌԴ-ն առաջատարն է ամբողջ աշխարհում։ Ունի լայնածավալ և լիովին տեղականացված սպառազինության արդյունաբերություն, որը արտադրում է սեփական զինված ուժերի ստորաբաժանումները համալրող ռազմական տեխնիկայի մեծ մասը։ Ներկրվում են ընդամենը մի քանի տեսակի զենքեր:

 

 

=== Վարչատարածքային բաժանում ===

[[Պատկեր:Russian landscape - Rostov, Russia - panoramio.jpg|alt=|մինի|240x240փքս|[[Խոշոր եղջերավոր անասուններ|Խոշոր եղջերավոր անասունների]] արոտավայր [[Դոնի Ռոստով]] քաղաքի արվարձաներից մեկում։]]

Ռուսաստանի [[Անասնապահություն|անասնապահության]] առաջատար ճյուղը [[Խոշոր եղջերավոր անասուններ|խոշոր եղջերավոր անասնապահությունն]] է, որի համար կան բարենպաստ պայմաններ։ Անտառային գոտում ու խտաբնակ շրջաններում զարգացած է կաթնատու, իսկ տափաստանային զոնայում՝ [[Կաթ|կաթնամսատու]] ուղղությունը։ Կովերի կաթնատվությունը բավականին բարձր է, հատկապես՝ անտառային զոնայում, հատկապես [[Վոլոգդայի մարզ|Վոլոգդայի]], [[Կոստրոմայի մարզ|Կոստրոմայի]], [[Իվանովոյի մարզ|Իվանովոյի]], [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] մարզերում։ [[Խոզաբուծություն|Խոզաբուծությունը]] տեղաբաշխված է քաղաքների շրջակայքում, որտեղ օգտագործում են բնակչության սննդի մնացորդներն ու սննդարդյունաբերական թափոնները։ Քաղաքների շրջակայքում, հողագործական շրջաններում, ինչպես նաև՝ հացահատիկի մշակության շրջաններում տեղաբաշխված է [[Թռչնաբուծություն|թռչնաբուծությունը]]։ Վերջինիս մեծ չափով նպաստում են երկրի հազարավոր լճերն ու լճակները, որոնցում զարգացած է ջրալող [[Թռչուն|թռչունների]]՝ [[Սագ|սագերի]] ու [[Բադ|բադերի]] բուծումը։ [[Ոչխարաբուծություն|Ոչխարաբուծությունը]] զարգացած է չոր տափաստանային, կիսաանապատային ու լեռնային շրջաններում։ [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասում]] ճյուղը մասնագիտացել է նրբագեղմ, իսկ Վոլգայի միջին հոսանքում՝ մորթատու ուղղությամբ։ Ոչխարի մորթուց պատրաստում են [[Գլխարկ|գլխարկներ]] ու մուշտակներ, ինչպես քաղաքացիական բնակչության, այնպես էլ՝ բանակի համար։ Երկրի անասնապահության կարևոր ու ավանդական ճյուղերից է մեղվաբուծությունը, որն առավելապես բարձր զարգացման է հասել [[Բաշկորտոստան|Բաշկորտոստանում]] ու [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասում]]։ Համեմատաբար երիտասարդ ճյուղ է գազանաբուծությունը, որն իր բնույթով շատ նման է անասնապահությանը։ Ռուսաստանի տարբեր մարզերում զբաղվում են տարբեր գազանների բուծմամբ (մգագորշ [[աղվես]], [[կզաքիս]], [[կուղբ]] և այլն)։ Ռուսաստանի ափերը ողողում են երեք օվկիանոսների ջրեր ([[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս|Հյուսիսային սառուցյալ]], [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ]] և [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]]), որի արդյունքում երկրում զարգացած է նաև ձկնորսությունը<ref name="fao.org">{{cite web|url=http://www.fao.org/docrep/013/i1757e/i1757e.pdf|title=FAO. 2010. Global Forest Resources Assessment 2010. Main Report. FAO Forestry Working Paper 163, Rome, Italy|date=|accessdate=May 4, 2013}}</ref><ref name="FAO 2010">{{cite web|url=http://www.fao.org/docrep/014/i1757r/i1757r.pdf|date=2010|publisher=FAO Forestry Working Paper 163, Rome, Italy|language=ru|script-title=ru:Глобальная оценка лесных ресурсов 2010 года|trans-title=Global Forest Resources Assessment 2010}}</ref>։ Ռուսաստանը ձկան ու [[Ծովային կաթնասուններ|ծովային կենդանիների]] որսի ծավալով ([[Սիբիր]], [[Հեռավոր Արևելք]]) աշխարհի վեց խոշոր երկրներից է<ref>{{cite web|url=http://www.fao.org/news/story/en/item/157942/icode/|title=Innovations and investments urged to modernize Russian forest sector www.fao.org|date=September 25, 2012|publisher=FAO|accessdate=May 4, 2013}}</ref>։ Այդ առումով կարևոր նշանակություն ունեն Հեռավոր Արևելքի ծովերն ու [[Կասպից ծով|Կասպից ծովը]]։ Ռուսաստանի գետերի և լճերի ձկնային պաշարները պահպանելու ու բազմացնելու նպատակով զարգացած է ձկնաբուծությունը։ Ձկնաբուծարաններում յուրաքանչյուր տարի աճեցնում ու ջրավազաններն են բաց թողնում հարյուր միլիոնավոր [[Ձուկ|ձկնիկներ]]։ Ձկնաբուծությունը հատկապես զարգացած է Վոլգա գետի [[Քաղաք|քաղաքներում]]։ Երկրի գյուղատնտեսության զարգացումը կաշկանդող հանգամանքները՝ պարարտանյութերի, թունաքիմիկատների ու գյուղատնտեսական տեխնիկայի անմատչելիությունը աստիճանաբար հաղթահարվում են։

== Ազգաբնակչություն ==

{{հիմնական|Ռուսաստանի բնակչություն}}{{Pie chart|caption='''ՌԴ բնակչության էթնիկական կազմ'''|other=yes|label1=[[ռուսներ]]|value1=81.0|color1=#3fe7db|label2=[[թաթարներ]]|value2=3.7|color2=#005edf|label3=[[ուկրաինացիներ]]|value3=1.4|color3=#6eabff|label4=[[բաշկիրներ]]|value4=1.1|color4=#003366|label5=[[հայեր]]|value5=1.2|color5=#d8ebf4|label6=[[չուվաշներ]]|value6=1}}Ռուսաստանը բազմազգ պետություն է։ Ըստ 2015 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ երկրի բնակչությունը կազմում է 146 804 372 մարդ, սակայն [[Ռուսներ|ռուսները]] կազմում են այս թվի միայն 81%-ը<ref name="perepis-2010.ru">{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt|title=ВПН-2010|website=perepis-2010.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118212344/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt|archivedate=January 18, 2012}}</ref>։ Խոշոր թվաքանակ են կազմում [[Ազգային փոքրամասնություններ|ազգային փոքրամասնությունները]], որոնցից ամենամեծաքանակներն են [[Թաթարներ|թաթարները]] (3․7%), [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինացիները]] (1.4%), [[Բաշկիրներ|բաշկիրները]] (1.1%), [[Հայեր|հայերը]] (1.2%) և [[Չավուշլի|չավուշները]] (1.0%)<ref>{{cite web|url=https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=846655|title=Report by Mr. Alvaro Gil-Robles on his Visits to the Russian Federation|date=April 20, 2005|publisher=[[Council of Europe]], [[Commissioner for Human Rights]]}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում բնակվում են շուրջ 160 էթնիկ խմբեր և ժողովուրդներ<ref name="ethnicgroups">[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php Ethnic groups in Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622084055/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php|date=June 22, 2011}}, 2002 census, ''Demoscope Weekly''. Retrieved February 5, 2009.</ref>։ Բնակչության խտությունը բավականին ցածր է՝ երկրի հսկայական չափերով պայմանավորված։ Ազգաբնակչությունը մեծապես կենտրոնացված է [[Եվրոպական Ռուսաստան|եվրոպական հատվածում]], [[Ուրալյան լեռներ|Ուրալյան լեռների]] շրջակայքում և [[Սիբիր|Սիբիրի]] հարավ-արևելքում։ [[Ուրբանիզացիա|Ուրբանիզացման (քաղաքակենտրոնացման) մակարդակը]] կազմում է 73%:

 

Ռուսաստանի Առողջապահության և սոցիալական հարցերի նախարարությունը կանխատեսել է, որ 2011 թվականից ի վեր մահացության մակարդակը գրեթե հավասարվել է ծնելիությանը<ref>{{cite web|url=http://sputniknews.com/russia/20080123/97616414.html|title=Russia's birth, mortality rates to equal by 2011–ministry|publisher=RIA Novosti|accessdate=February 10, 2008}}</ref>: Կառավարությունն իրականացնում է մի շարք ծրագրեր, որոնք ուղղված են ծնելիության մակարդակի բարձրացմանը և ավելի շատ ներգաղթյալնեի ընդունմանը: Ամսական կտրվածքով կառավարության կողմից երեխայի աջակցության վճարները կրկնապատկվել են մինչև 55 ԱՄՆ դոլարի, իսկ 2007 թվականից ի վեր երկրորդ երեխա ունեցող կանանց առաջարկվել է 9200 ԱՄՆ դոլար միանվագ պարգևավճար: 1990 թվականից ի վեր Ռուսաստանում նկատված առաջին ժողովրդագրական աճը գրանցվել է 2012 թվականի օգոստոսին։ Դրան հաջորդեց նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին|Վլադիմիր Պուտինի]] հայտարարությունն առ այն, որ 2025 թվականին ՌԴ բնակչությունը կարող է հասնել մինչև 146 միլիոնի՝ մեծապես ներգաղթի հետևանքով<ref>{{cite web|url=http://sputniknews.com/society/20120820/175324629.html|title=Immigration Drives Russian Population Increase|date=August 20, 2012|website=ria.ru}}</ref>։

 

Ստորև ներկայացված են Ռուսաստանի Դաշնության խոշորագույն քաղաքները՝ բնակչության թվով։

[[Կազան]]

 

 

[[Սամարա]]

[[Պատկեր:Армянская_церковь_св._Екатерины,_2010.jpg|alt=|մինի|228x228px|[[Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմ|Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմին]] պատկանող [[Սուրբ Կատարինե եկեղեցի (Սանկտ Պետերբուրգ)|Սուրբ Կատերինե հայ առաքելական եկեղեցին]] [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգում]]։]]

Հայերը Ռուսաստանում բնակություն են հաստատել 13-րդ դարից ի վեր։ Ռուսաստանի հայերն հիմնականում բնակվում են [[Մոսկվա|Մոսկվայում]], [[Կրասնոդարի երկրամաս|Կրասնոդարի երկրամասում]], [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստավրոպոլի երկրամասում]], [[Եկատերինբուրգ|Եկատերինբուրգում]], [[Հյուսիսային Օսիա|Հյուսիսային Օսիայում]], [[Սոչի|Սոչիում]], [[Դոնի Ռոստով|Դոնի Ռոստովում]], [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգում]], [[Ադըղեա|Ադըղեայում]], [[Նովոռոսիյսկ|Նովոռոսիյսկում]], [[Մոսկվայի մարզ|Մոսկվայի մարզում]], [[Յակուտիա|Յակուտիայում]], [[Արմավիր|Արմավիրում]], [[Վոլգոգրադ|Վոլգոգրադում]], [[Կալինինգրադ|Կալինինգրադում]] և այլ վայրերում։ Ռուսաստանի հայ համայնքը դարավոր հարուստ պատմություն ունի։ Դեռևս [[10]]-[[11-րդ դար|11-րդ դարերում]] հայկական առաջին համայնքներն են ստեղծվել [[Կամա-վոլգյան Բուլղարիա|Վոլգայի բուլղարների]] տարածքներում և ապա՝ [[Կիևյան Ռուսիա|Կիևյան Ռուսիայի]] [[Կիև|մայրաքաղաքում]]։ Հետագա դարերի ընթացքում հայերի հոսքը Ռուսաստան ստվարացել է․ հայկական գաղութներ են հիմնվել [[Մոսկվա|Մոսկվայում]], [[Աստրախան|Աստրախանում]] և այլուր։ Հայկական առաջին բնակավայրերը Ռուսաստանի տարածքում հիմնվում են [[18-րդ դար|18-րդ դարում]]։ Հայերին Ռուսաստանում բնակվելու հատուկ հրովարտակ է հրապարակում Ռուսաստանի առաջին կայսր [[Պետրոս Մեծ|Պետրոս Մեծը]]։ Այսպես հայկական գաղութ է առաջանում նորակառույց մայրաքաղաք [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգում]], ստվարանում են [[Մոսկվա|Մոսկվայի]], [[Աստրախան|Աստրախանի]] ու [[Կիև|Կիևի]] գաղութները։

[[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասը]] [[Քրիստոնյա|քրիստոնյաներով]] բնակեցնելու համար [[Եկատերինա II Մեծ|Եկատերինա կայսրուհին]] հատուկ հրովարտակով [[Հայեր|հայերին]] հրավիրում է գալ և բնակվել այնտեղ։ [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանի]] հայերը Դոն գետի հովտում հաստատված ղրիմահայերի հետ հիմնում են [[Նոր Նախիջևան]] քաղաքը, որի հիմքում հետագայում կառուցվում է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի Ռոստովը]], [[Երևանի խանություն|Արարատյան դաշտի]] հայերը՝ [[Արմավիր (Ռուսաստան)|Արմավիրը]]։ Հիմնադրվում են նաև գյուղեր և ավաններ։ Հայկական բնակավայրերում հաստատվում է նաև [[Հույներ|հունական]] և [[Ռուսներ|ռուսական]] բնակչություն, կառուցվում են վանքեր և եկեղեցիներ, դպրոցներ։ [[Ռուս-թուրքական պատերազմներ|1768–1774 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի]] արդյունքում Ռուսաստանը իր տիրապետությունը հաստատում է [[Ղրիմի թերակղզի|Ղրիմի թերակղզում]]։ Նոր շունչ է ստանում Ղրիմի հայ գաղութը։ Կայսրության մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգի կենտրոնում կառուցվում է հայկական եկեղեցի, որը կանգուն է մինչև օրս։ Եկեղեցին կառուցվում է հայ քաղաքական ու իշխանական վերնախավի միջոցներով ու հովանավորությամբ։ Հատկապես աչքի էր ընկնում Լազարյանների ընտանիքը։ Այն կոչվում է Եկատերինա II-ի անունով՝ [[Սուրբ Կատարինե եկեղեցի (Սանկտ Պետերբուրգ)|սուրբ Կատարինե]]։ Հայերն աստիճանաբար սկսել են նկատելի դեր խաղալ Ռուսաստանի տնտեսական կյանքում՝ հիմնելով արտադրական ձեռնարկություններ և առևտրական տներ։ Ռուսաստանի իշխանությունները, ելնելով պետության տնտեսական շահերից, հովանավորում էին հայ բնակչությանը՝ նրան դիտելով որպես օգտակար տարր։ Ռուսաստանի հայկական գաղութների մի մասն ստացավ էական արտոնություններ, նույնիսկ՝ ինքնավարություն։ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] առաջին կեսին հայկական խոշոր գաղութներ են կազմավորվում [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասում]]՝ [[Ստավրոպոլ|Ստավրոպոլում]], [[Կրասնոդար|Կրասնոդարում]], [[Վլադիկավկազ|Վլադիկավկազում]], [[Սև ծով|Սև ծովի]] կովկասյան ափի քաղաքներում և գյուղերում։ Հայերի թիվը [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասում]] զգալիորեն ավելացավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] տարիներին, երբ այստեղ է ապաստանում արևմտահայ գաղթականների մի մասը։

 

=== Կրոնական կազմ ===

* [http://www.duma.gov.ru/ Ռուսաստանի պետդումայի պաշտոնական կայք] (ռուսերեն)

*[https://personallawyer.am/hy/company/article?url=russian_citizenship_in_armenia ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու հիմքերը․ https://personallawyer.am/hy/company/article?url=russian_citizenship_in_armenia]

 

{{ՎՊԵ|Russia‎|Ռուսաստան}}