Վիքիպեդիա

«Խտրականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Կատարվել է վերադասավորում,ավելացումներ,տառասխալների ուղղում և դուրս է հանվել անհասկանալի նախադասությունները։
Տող 1.
{{զգուշացում ՀՍՀ}}
{{Վիքիֆիկացում}}
[[Պատկեր:KZD-logo-black.svg|alt=|մինի|174x174փքս]]
[[Պատկեր:20051129 northlake-il5.jpg|thumb|«Աստված ատում է արվամոլներին» մակագրությամբ ցուցապաստառ]]
'''Խտրականություն''' տերմինն առաջացել է լատինական «discrimire» բառից, որը նշանակում է «առանձնացնել, տարբերել, տարբերակել»<ref>{{Cite web|url=https://hkdepo.am/up/docs/discrimination-brochure-by%20NGNGO-Armenia.pdf|title=Ի՞նչ է խտրականությունը|last=<<Նոր սերունդ>> մարդասիրական ՀԿ|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>:
'''Խտրականությունը''' անձի կամ մարդկանց խմբի հանդեպ տարբերվող՝ սովորականից ավելի բացասական վերաբերմունք է։ Որևէ երևույթի հանդեպ ձևավորված վերաբերմունք՝ պայմանավորված այդ երևույթի և նմանատիպ այլ երևույթների միջև առկա տարբերությամբ<ref>{{Cite web|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/discrimination?a=american-english|title=Meaning of “discrimination” in the English Dictionary|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
 
Խտրականություն է համարվում նաև որոշակի կատեգորիայի մարդկանց [[Մարդու իրավունքներ|իրավունք]]ների սահմանափակումը կամ ընդհանրապես իրավունքներից զրկումը՝ ըստ նրանց ազգային, ռասայական պատկանելության, [[սեռ]]ի կամ այլ հատկանիշների։ Բուրժուական երկրներում առավել տարածված է ռասայական խտրականությունը (ԱՄՆ-ում՝ [[սևամորթներ]]ի, [[հնդկացիներ]]ի, Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետությունում՝ ոչ բուրական և ոչ եվրոպական ժողովուրդների նկատմամբ)։ Կապիտալիստական երկրներում կիրառվում են նաև խտրականությունյան այլ ձևեր, [[կին|կանանց]] և [[երիտասարդ]]ների աշխատանքի ցածր վարձատրություն, կրոնական կամ քաղաքացիական հայացքների համար մարդկանց իրավունքների սահմանափակում և այլն։
 
Իսկ միջազգային հարաբերություններում խտրականությունը՝ որևէ պետության ներկայացուցիչների, կազմակերպությունների կամ քաղաքացիների համար պակաս իրավունքների սահմանումն է այլ պետության ներկայացուցիչների, կազմակերպությունների կամ քաղաքացիների համեմատ։
 
''Ըստ ՀՀ «Խտրականությանօրենսգրքի դեմ» օրենքի 1-ինառաջին գլխի 6-րդ հոդվածի, խտրականության տեսակները 6-ն են։են՝''▼
Անձի սեռի, ռասայի, մաշկի գույնի, էթնիկական կամ սոցիալական ծագումի, գենետիկական հատկանիշների, լեզվի, կրոնի, ամուսնական կամ ընտանեկան կարգավիճակի, առողջական վիճակի, աշխարհայացքի, քաղաքական կամ այլ հայացքների, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելության, գույքային վիճակի, ծնունդի, հաշմանդամության, տարիքի կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքների հիմքով որոշումներ, գործողություններ կամ անգործություն, իրավական նորմեր կամ գնահատման չափանիշներ, բացառումներ, սահմանափակումներ կամ նախապատվություն, պայմաններ կամ պրակտիկա, որոնք նպատակաուղղված են անձի և/կամ մի խումբ անձանց իրավունքներն ու ազատությունները սահմանափակելուն, բոլոր անձանց կողմից մյուսների հետ հավասար հիմքերով իրականացման և դրանց ճանաչմանը խոչընդոտելուն։ Այն նաև ընդգրկում է անձի իրական կամ ենթադրյալ անդամակցությունը, նույնականացումը սույն օրենքով պաշտպանված որևէ խմբի հետ։
 
1) ուղղակի խտրականություն, ▼
== Խտրականության տեսակները ==▼
* '''Տարիքային խտրականություն''' – մարդու հանդեպ կանխակալ վերաբերմունք՝ պայմանավորված նրա տարիքով<ref>{{Cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/ageism|title=Definition of ageism|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։ Անձին որևէ հավատալիքի, արժեքների կամ վարքի վերագրում՝ հենվելով միայն նրա տարիքի վրա<ref>{{Cite web|url=https://books.google.am/books?id=xdf2QupEaHgC&pg=PA261&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Introduction to Critical Sociology|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։ Տարիքային խտրականությունն առավել հաճախ դրսևորվում է ծեր մարդկանց, դեռահասների կամ երեխաների հանդեպ<ref>{{Cite book|title=Ageism: Stereotyping and Prejudice Against Older Persons.|last=|first=|publisher=Massachusetts Institute of Technology|year=2002|isbn=|location=|pages=}}</ref>։
* '''Հաշմանդամների հանդեպ խտրականություն''' – կյանքի ստանդարտ պայմանները (հանրային կամ ոչ հանրային վայրերի մատչելիությունը, հանրային ծառայությունների, կրթության, աշխատանքի մատչելիությունը և այլն) միայն առանց հաշմանդամության մարդկանց հարմարեցնելը հաշմանդամ մարդկանց հանդեպ խտրական վերաբերմունքի դրսևորումներից մեկն է, որն հանգեցնում է հաշմանդամ մարդկանց մեկուսացմանը<ref>{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10926-013-9426-0|title=Factors Affecting the Acceptance of People with Disabilities at Work: A Literature Review|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
* '''Անվան պատճառով խտրականություն''' – անձի հանդեպ բացասական վերաբերմունք՝ կապված նրա անվան նշանակության, արտասանության կամ ծագման հետ։ Անվան պատճառով մարդուն այս կամ այն աշխատանքի չըդունելը անվան պատճառով խտրականության դրսևորումներից մեկն է<ref>{{Cite book|title=It Pays to be Herr Kaiser|last=Silberzhan|first=Raphael|publisher=|year=May 19, 2013|isbn=|location=|pages=}}</ref>։ Եվրոպական որոշ երկրներում քննարկվում է աշխատանքի ընդունման դիմումներում դիմողի անունը թաքցնելու հնարավորությունը<ref>{{Cite book|title=No names, no bias. The Economist.|last=|first=|publisher=The Economist.|year=October 29, 2015|isbn=|location=|pages=}}</ref>։
* '''Ազգության պատճառով խտրականություն''' – աշխատանք տրամադրելիս՝ անձի ծագումը կամ ազգությունը հաշվի առնելը, ինչպես նաև բնիկներին նախապատվություն տալը ազգության պատճառով խտրականության դրսևորումներից մեկն է<ref>{{Cite web|url=https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/frontpage/faq/race-origin.html|title=Race and National Origin Discrimination|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
* '''Ռասայական խտրականություն''' – անձի հանդեպ իր փաստացի կամ իրեն վերագրվող ռասայի կամ էթնիկ պատկանելության պատճառով սովորականից բացասական վերաբերմունքը ռասայական խտրականություն է կամ [[ռասիզմ]]։ Ռասայական խտրականությունը որոշ երկրներում եղել է կամ շարունակում է հանդիսանալ պաշտոնական գաղափարախոսություն։
* '''Տարածաշրջանային խտրականություն''' – անձի հանդեպ կանխակալ վերաբերմունք նրա ծննդյան կամ բնակության վայրի պատճատով։
 
2) անուղղակի խտրականություն, ▼
== Օրենսդրություն ==
▲Ըստ ՀՀ «Խտրականության դեմ» օրենքի 1-ին գլխի 6-րդ հոդվածի, խտրականության տեսակները 6-ն են։
 
3) խտրականության հրահրում, ▼
▲1)ուղղակի խտրականություն,
 
4) հետապնդում, ▼
▲2)անուղղակի խտրականություն,
 
5) սեռական ոնտձգությունոտնձգություն, ▼
▲3)խտրականության հրահրում,
 
6) սեգրեգացիա:
▲4)հետապնդում,
 
* '''Ուղղակի խտրականություն'''– Այն իր մեջ ընդգրկում է որոշում,գործողություն կամ անգործություն որն ուղղված է կոնկրետ անձի/անձանց դեմ,որոնց արդյունքում անձը/անձինք հայտնվում են ոչ պարկեշտ իրավիճակում այլ անձի/անձանց կողմից<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/168048a700|title=Խտրականության տեսակները|last=Ղազարյան|first=Արա|date=|website=coe.int|publisher=Եվրոպայի խորհուրդ|accessdate=}}</ref>։
▲5)սեռական ոնտձգություն,
* '''Անուղղակի խտրականություն'''– Այն իր մեջ ներառում է օրենքը,քաղաքականությունը,պայմանը,գործողությունը,անգործությունը,պրակտիկան,որոնց օգտագործման դեպքում անձը/անձինք զրկվում են որոշակի իրավունքներից<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/168048a700|title=Խտրականության տեսակները|last=Ղազարյան|first=Արա|date=|website=coe.int|publisher=Եվրոպայի խորհուրդ|accessdate=}}</ref>։
*'''Խտրականության հրահրում''' – Սա անձի/անձանց նկատմամբ նախապատվության երևույթ է ,որն արհայտվում է հրահանգով,ցուցումով կամ կոչով<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/168048a700|title=Խտրականության տեսակներ|last=Ղազարյան|first=Արա|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
*'''Հետապնդում'''– Հետապնդումը անձի նկատմամբ անցանկալի անցանկանլի երևույթ է,որի արդյունքնում ոտնահարվում է մարդկային արժանապատվությունը։Օրինակ` անձը, ով քրիստոնյա հավատացյալ է, կարող է իրեն ճնշված զգալ մի աշխատանքային միջավայրում, որտեղ ընդունված է անբարյացակամ կատակներ ու ռեպլիկներ անել քրիստոնեական եկեղեցու, սիմվոլիկաների և կրոնական առաջնորդների մասին<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/168048a700|title=Խտրականության տեսակները|last=Ղազարյան|first=Արա|date=|website=coe.int|publisher=|accessdate=}}</ref>։
*'''Սեռական ոտնձգում''' – Սա ուղղված է կոնկրետ անձի դեմ և պայմանավորված է գենդերային հատկանիշով պաշտպանված հատկանիշի հիման վրա։
*'''Սեգրեգացիա''' – Սեգրեգացիան ցանկացած գործողություն է կամ անգործություն, որով ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձինք առանձնացվում, տարբերակվում ու արդյունքում մեկուսացվում են այլ անձանցից<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/168048a700|title=Խտրականության տեսակներ|last=Ղազարյան|first=Արա|date=|website=coe.int|publisher=|accessdate=}}</ref>։
 
▲== Խտրականության տեսակներըայլ տեսակներ ==
6)սեգրեգացիա։
•Լեզվական
 
•Կրոնական
1.<u>'''Ուղղակի խտրականություն'''</u> - որոշումներ, գործողություններ կամ անգործություն, ուղղված որոշակի հատկանիշներով անձի և/կամ մի խումբ անձանց իրավունքներն ու շահերը սահմանափակմանը, ցանկացած տարբերակմանը, բացառմանը կամ նախապատվությանը, որը նպատակաուղղված է կամ հանգեցնում է կյանքի տարբեր ոլորտներում անձանց իրավահավարասարության ճանաչման, օգտագործման կամ իրականացման սահմանափակմանը կամ վերացմանը։
 
•Տարիքային
2.'''<u>Անուղղակի խտրականություն</u>'''- առերևույթ չեզոք/ոչ խտրական օրենքներ, քաղաքականություն, պրակտիկա կամ չափանիշներ, որոնց իրականացման կամ կիրառման դեպքում առաջանում է կամ կարող է առաջանալ որոշակի հատկանիշներով անձի կամ մի խումբ անձանց իրավունքների սահմանափակում կամ արտոնությունների ձեռք բերում։ Բացառություն են կազմում այն դեպքերը, երբ այդպիսի գործողությունները կամ անգործությունը, իրավական նորմերը կամ գնահատման չափանիշները, պայմանները կամ պրակտիկան օբյեկտիվորեն 3 հիմնավորված են տվյալ անձի և/կամ մի խումբ անձանց համար հավասար հնարավորությունների ապահովմանը, նրանց օրենքով նախատեսված հավասար իրավունքների և ազատությունների ապահովմանը։
 
•Ընտանեկան կամ ամուսնական կարգավիճակով պայմանավորված
3. '''<u>Խտրականության հրահրում</u>'''- որոշակի հատկանիշներով անձի և/կամ մի խումբ անձանց նկատմամբ խտրականության կամ բացահայտ նախապատվության, նվազ բարենպաստ վերաբերմունքի դրսևորման հրահանգներ, ցուցումներ կամ կոչեր։
 
•Քաղաքական հայացքներով պայմանավորված
4 . '''<u>Հետապնդում</u>'''- որոշակի հատկանիշներ ունեցող անձի և/կամ մի խումբ անձանց համար անցանկալի բանավոր, ոչ-բանավոր կամ ֆիզիկական պահվածք, որը հանգեցնում է կան նպատակ է հետապնդում անձի և/կամ մի խումբ անձանց արժանապատվության վիրավորելուն և նրանց համար ահաբեկող, թշնամական, վիրավորական կամ մերժողական միջավայր ստեղծելուն;
 
•Գենդերային
5. '''<u>Սեռական ոտնձգություններ</u>'''- «Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին համապատասխան
 
•Առողջական կարգավիճակով պայմանավորված
6. '''<u>Սեգրեգացիա</u>'''- որոշման, գործողության կամ անգործություն, որը ուղղակի կամ անուղղակի հանգեցնում է անձի և/կամ մի խումբ անձանց որոշակի հատկանիշների հիման վրա բաժանմանը, տարբերակմանը կամ չնույնացմանը։
 
•Սեռական կողմնորոշմամբ պայմանավորված
 
•Մարդկանց արտաքինով
 
•Կենսակերպով
 
•Սոցիալական ծագմամաբ
 
•Գենետիկական
 
Մեր հասարակությունում խտրականության դրսևորումների օրինակներից են`
* զանգվածային լրատվության միջոցներում կրոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ ատելության և բռնության կոչերը, ▼
* ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ խտրականությունը գործատուների և հասարակության կողմից, ▼
* աշխատանքի ընդունման չափանիշներում տարիքային ահնարկի սահմանափակումները, ▼
* հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար տեղաշարժման անհրաժեշտ հնարավորությունների բացակայությունը, ▼
* օտարազգի ուսանողների կրկնակի ուսման վարձ վճարելը, ▼
* բժշկի կողմից ՄԻԱՎ-ով ապրող անձի հարազատին ուսումնական հաստատությունից հեռացնելը, ▼
* ծեծված նույնասեռական անձին բժշկական օգնության տրամադրման մերժումը, ▼
* բազմաթիվ ընտանիքներում ամուսնու կողմից ծեծի և բռնության է ենթարկվում կինը։▼
Գործողությունը խտրական չէ, եթե այն չի սահմանափակում այլ անձանց իրավունքներն ու ազատությունները և չի ստողծում արգելքներ դրանց իրականացման համար։Ինչպես նաև, տրամադրում է որոշակի հատկանիշներով անձին և/կամ մի խումբ անձանց արտոնություններ` ժամանակավոր կառուցողական գործողությունների շրջանակում, ինչպիսին են` պետության կողմից հատուկ պաշտպանություն առանձին խմբի անձանց նկատմամբ, եթե նրանք ունեն այդպիսի պաշտպանության կարիք։Միջոցառումների իրականացում, որոնք ուղղված են առանձին խմբի անձանց ինքնության պահպանմանը, եթե այդպիսի միջոցներն անհրաժեշտ են։Արտոնությունների տրամադրում և փոխհատուցում առանձին խմբի անձանց օրենքով նախատված դեպքերում։Պետության կողմից առանձին խմբի անձանց համար սոցիալական երաշխիքների սահմանում։Օրենքով սահմանված հատուկ պահանջներ առանձին խմբի անձանց իրավունքների իրականացումն ապահովելու նպատակով։▼
 
▲* զանգվածային լրատվության միջոցներում կրոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ ատելության և բռնության կոչերը,
== Աղբյուրներ ==
▲* ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ խտրականությունը գործատուների և հասարակության կողմից,
▲* աշխատանքի ընդունման չափանիշներում տարիքային ահնարկի սահմանափակումները,
▲* հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար տեղաշարժման անհրաժեշտ հնարավորությունների բացակայությունը,
▲* օտարազգի ուսանողների կրկնակի ուսման վարձ վճարելը,
▲* բժշկի կողմից ՄԻԱՎ-ով ապրող անձի հարազատին ուսումնական հաստատությունից հեռացնելը,
▲* ծեծված նույնասեռական անձին բժշկական օգնության տրամադրման մերժումը,
▲* բազմաթիվ ընտանիքներում ամուսնու կողմից ծեծի և բռնության է ենթարկվումենթարկված կինը։
 
▲Գործողությունը խտրական չէ, եթե այն չի սահմանափակում այլ անձանց իրավունքներն ու ազատությունները և չի ստողծումստեղծում արգելքներ դրանց իրականացման համար։Ինչպես նաև, տրամադրում է որոշակի հատկանիշներով անձին և/կամ մի խումբ անձանց արտոնություններ` ժամանակավոր կառուցողական գործողությունների շրջանակում, ինչպիսին են` պետության կողմից հատուկ պաշտպանություն առանձին խմբի անձանց նկատմամբ, եթե նրանք ունեն այդպիսի պաշտպանության կարիք։Միջոցառումների իրականացում, որոնք ուղղված են առանձին խմբի անձանց ինքնության պահպանմանը, եթե այդպիսի միջոցներն անհրաժեշտ են։Արտոնությունների տրամադրում և փոխհատուցում առանձին խմբի անձանց օրենքով նախատված դեպքերում։Պետության կողմից առանձին խմբի անձանց համար սոցիալական երաշխիքների սահմանում։Օրենքով սահմանված հատուկ պահանջներ առանձին խմբի անձանց իրավունքների իրականացումն ապահովելու նպատակով։կարիք։
 
http://hanun.am/wp-content/uploads/2013/07/Anti-Discrimination-Law.25.03.2013.pdf
{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=93}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Խտրականություն» էջից