«Մոշե Դայան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
Կետադրություն, թարգմանություն, սխալների ուղղում |
||
Տող 42.
===Հարավային հրամանատարություն===
1949 թվականի հոկտեմբերի 25-ին նա առաջադրվեց գլխավոր հրամանատար և նշանակվեց հարավային կորպուսի հրամանատար։ Ի նշան բողոքի նրա նշանակման դեմ, շտաբի սպաների մեծ մասը հրաժարական տվեց<ref>''Story of My Life'' pages 146, 150.</ref>։ Երկրի հարավի հիմնական խնդիրը պաղեստինցիներն էին, որ սահմանը հատում էին
<blockquote>Պարզվում է, որ [Վրեժը] միակ արդյունավետ միջոցն է, ոչ արդարացված կամ բարոյական, երբ արաբները ականապատում են մեր կողմը։ Երբ մենք փորձում ենք գտնել այդ արաբին, դա ոչ մի արժեք չունի։ Բայց, երբ մենք ոտնձգություն ենք կատարում մոտակա գյուղի նկատմամբ․․․ ապա բնակչությունը դուրս է գալիս ներխուժողների դեմ․․․ և Եգիպտական և Միջհորդանյան կառավարությունները ստիպված են կանխարգելել այդպիսի միջադեպերը, քանի որ նրանց հեղինակությունը վտանգված է, քանի որ հրեաները կրակ են բացել, իսկ նրանք պատերազմի պատրաստ չեն...
Մինչ օրս կոլեկտիվ պատժամիջոցն է արդյունավետ եղել․․․ Այլ արդյունավետ միջոց չկա<ref>Morris, ''Border Wars''. Page 177.</ref>։</blockquote>
1951 թվականի մարտի 8-ին 18 հոգի սպանվեցին Իդնայում, հոկտեմբերի 20-ին յոթ ջոկատ Գազայի արևելյան հատվածում ավերեցին մի շարք տներ և սառույցի գործարանը, տասնյակներ սպանվեցին և վիրավորվեցին։ 1952 թվականի հունվարի 6-ին միևնույն գումարտակից զրահամեքենաներով հարձակում է իրականացվել բեդուինների ճամբարի վրա, ''Նաբահինում,'' Բուրեյ փախստականների ճամբարի մոտ, սպանելով 15 մարդ<ref>Morris, ''Border Wars''. Pages 190, 201/2, 203.</ref>։ Գլաբ փաշան գրել է այս ռազմավարության նպատակը կարծես թե
1951 թվականի վերջում Դայանը Դայանը Անգլիայում Բրիտանական բանակի ավագ սպաների դասընթացի մասնակցեց։ 1952 թվականի մայիսին նա նշանակվեց Հյուսիսային հրամանատարության գործադիր հրամանատար<ref>Teveth. Page 221.</ref>։
Տող 64.
* Զարգացնել երիտասարդական թևի ռազմական ուսուցումը։
1955 թվականի մայիսին Դայանը մասնակցում էր Բեն Գուրիոնի հրավիրած ժողովին։ Բեն Գուրիոնը բարձրացրեց Իրաքի Սիրիա հնարավոր ներխուժման հարցը և որ դա ինչպես կարելի է օգտագործել Լիբանանում փոփոխություններ բերելու։ Դայանն
<blockquote>
Վարչապետ Մոշե Շարեթը ցնցված էր հարևան Լիբանանի նկատմամբ սպաների անտարբերությունից, պլանից հրաժարվեց որպես իրականությունից կտրված։
===Միջսահմանային գործողություններ===
1953 թվականի հուլիսին Դայանը, գլխավոր շտաբի կազմում, մասնակցում էր 101-րդ գումարտակի ստեղծմանը, որը պետք է մասնագիտացվեր գիշերային ժամանակահատվածում միջսահմանային հակահարվածի համար
1953 թվականի հոկտեմբերին, Դայանը սերտորեն կապված էր 101-ի հետ։ Նա Քիբյայի ջարդի գլխավոր ճարտարապետներից մեկն էր, 1953 թվականի հոկտեմբերի 14/15 գիշերը գլխավոր շտաբը հրամայեց ժամանակավոր գրավել Քիբյա գյուղը՝ նպատակ ունենալով պայթեցնել տները հարվածել բնակիչներին։ Կենտրոնական հրամանատարության հրահանգներն ավելի կոնկրետ էին․ "Ավերածություններ և առավելագույն սպանություններ։" Գործողություններն իրականացրեցին Իսրայելի պաշտպանական ուժերի՝ IDF, զինվորները, որոնցից մեկ երրորդը 101-րդ գումարտակիցէին։ Նրանք 70 կգ պայթուցիկ օգտագործեցին,45 տուն ավերեցին, 69 մարդ սպանեցին<ref>Morris ''Border Wars''. Page 245.</ref>։ Քաղաքացիական անձանց սպանությունների հետ կապված միջազգային քննադատությունը հանգեցրեց մարտավարության փոփոխության: Դա վերջին զանգվածային IDF հարձակումն էր քաղաքացիական շենքերի վրա: Հետագայում թիրախներն ուղղվեցին արաբական լեգիոնին, սահմանապահ ոստիկանությանը, եգիպտական կամ սիրիական բանակներին: Դայանը 101-րդ գումարտակը միավորեց պարատրոոպների բրիգադի հետ և հրամանատարությունըը հանձնեց 101-ի հրամանատար Արիել Շարոնին<ref>Teveth ''Dayan''. Page 249.</ref>։
Տող 78.
<blockquote>Մենք չենք կարող փրկել յուրաքանչյուր ջրատար պայթյունից կամ յուրաքանչյուր ծառ արմատախիլ անելուց: Մենք չենք կարող կանխել նարնջի այգիերի աշխատողների կամ նրանց ընտանիքների անդամներ սպանությունը: Սակայն մենք ''կարող ենք'' նրանց արյան համար շատ բարձր գին վերցնել, այնքան բարձր որ արաpական երկրները, աշխարհի արաբները երբևէ չեն վճարել<ref>Allon, Yigal (1970) ''Shield of David – The Story of Israel's Armed Forces.'' Weidenfeld and Nicolson. SBN 297 00133 7. p. 235</ref><ref>Burns, Lieutenant-General E.L.M. (1962) ''Between Arab and Israeli''. George G. Harrap. p. 63 gives source [[Jerusalem Post]] 4 September 1955.</ref>։</blockquote>
Վարչապետ Շարեթը զսպվածության կողմնակից էր և վստահ չէր հարձակումների արդյունավետության վրա։ Գործողությունների հավանություն ստանալու համար Դայանը նվազեցրեց հարձակումների մասշտաբը։ 1954 թվականին լայնածավալ գործողություններն ավելի քիչ էին<ref>Morris ''Border Wars''. Page 424.</ref>։
===Սպառազինություն===
Տող 97.
1956 Սուեզյան կրիզիսի ժամանակ Սինալի կռիվները Դայանը, որպես աշխատակազմի ղեկավար, ինքն էր ղեկավարում Իսրայելական զինուժը։ Իր, որպես աշխատակազմի ղեկավար, պաշտոնավարման ընթացքում էր, որ Դայանը Նազալ Օզ կիբուցի երիտասարդ բնակիչ Ռո Ռուտենբերգի, ով սպանվել էր եգիպտացի զինվորների կողմից, մահվան կապակցությամբ դրվատանքի հայտնի խոսքերն էր արտասանել։ Դայանի խոսքերը շատ արագ հանրահայտ դարձան և դարձան ամենաազդեցիկ ելույթներից մեկը Իսրայելի պատմության մեջ։ Դայանը դատապարտել էր սպանությունը և ասել․
:
: Այսօր մենք հույսներս մեր վրա ենք դնում, մենք մի սերունդ ենք, որ հաստատվեցինք հողի վրա և առանց պողպատյա սաղավարտի և թնդանոթի մենք չենք կարողանա ծառ տնկել և տուն կառուցել: Եկեք մեր շուրջն ապրող հարյուր հազարավոր արաբների մեր նկատմամբ ատելությունը մեզ հետ չկանգնեցնի։ Եկեք հայացքներս չթեքենք, որպեսզի մեր ձեռքերը չթուլանան։ Սա մեր սերնդի ճակատագիրն է: Սա մեր կյանքի ընտրությունն է, պատրաստված և զինված, ուժեղ և վճռական լինել, որպեսզի սուրը չընկնի մեր բռունցքից և մեր կյանքը չկտրվի: Երիտասարդ Ռոյը, ով թողել էր Թել Ավիվը իր տունը Գազայի դարպասների մոտ կառուցեկլու, որպեսզի մեր համար պատ դառնար, իր սրտի լույսից կուրացել էր և նա չէր տեսել սրի փայլը։ Խաղաղության ձգտումը խլացրել էին նրա ականջները և նա չէր լսել թաքնված մարդասպանի ձայնը։ Գազայի դարպասները չափազանց ծանր էին նրա ուսերի համար<ref>{{Cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/moshe-dayan-s-eulogy-for-roi-rutenberg-april-19-1956|title=Moshe Dayan's Eulogy for Roi Rutenberg - April 19, 1956|website=www.jewishvirtuallibrary.org|language=en|access-date=2017-11-13}}</ref>։
Տող 112.
}}</ref>: Պատերազմին հաջորդած տարիներին Դեյանը հսկայական ժողովրդականություն էր վայելում և համարվում էր հավանական վարչապետ։ Այդ ժամանակ Դայանը հանդես էր գալիս ընդդեմ սահմանների որևէ փոփոխության մինչ-1967 թվականի սահմաններին։ Մի անգամ նա ասել էր, որ ինքը գերադասում էՇարմ ալ Շեյխն առանց խաղաղության, խաղաղությանն առանց Շարմ ալ Շեյխի։ Հետագայում նա փոխեց իր մոտեցումները և կարևոր դեր խաղաց Իսրայելի և Եգիպտոսի միջև խաղաղության վերջնական համաձայնագրի գործում։
Դայանի վեճը հարթեց Մուկի Ցուրը՝ Կիբուցների Միասնական շարժման առաջնորդը, ով ասել էր․
Դայանի մեկնաբանությունների մասին ԱՄՆում Իսրայելի դեսպան Մայքլ Օրենն ասել է<ref>[http://www.jpost.com/servlet/Satellite?apage=3&cid=1180960612056 pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull 5 Jun. 2007]{{dead link|date=December 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
Q&A with [[Michael Oren]]</ref>․
<blockquote>Դայանի հայտարարության մեջ ճշմարտության մասնիկ կա, սակայն հարկ է նշել որ հյուսիսում գտնվող ապառազմականացված գոտիները Իսրայելը դիտարկում է որպես իր սուվերեն տարածքների մաս և դրանք մշակելու իրավունք վերապահում, իրավունք, որը սիրիացիները հետևողականորեն դիմադրում էին ուժով։ Սիրիան նույնպես աշխատում էր օգուտ քաղել Հորդանան գետից, մինչ այն Իսրայելի տարածք մտնելը, նպատակ ունենալով օգտագործել որպես ջրի աղբյուր։ Սիրիան նաև ակտիվորեն աջակցում էր Իսրայելի դեմ պաղեստինյան դիմադրությանը։ Իսրայելը ժամանակ առ ժամանակ ապառազմականացված գոտիներում միջադեպեր էր հրահրում՝ հարվածներ հասցնելով սիրիական ջրային դիվերսիոն նախագծին և պատժում սիրիացիներին՝ պաղեստինյան դիմադրության աջակցության համար: Դայանի դիտողությունների վերաբերյալ, պետք է հաշվի առնել նաև այն փաստը, որ նա այն ժամանակ ընդդիմության անդամ էր: Սիրիացիների հանդեպ նրա վերաբերմունքը կտրուկ փոխվեց, երբ նա դարձավ պաշտպանության նախարար: Իրոք, 1967 թվականի հունիսի 8-ին Դեյանը շրջանցելով թե վարչապետին, և թե աշխատակազմի
==1973 թվականի Յոմ Կիպուրի Պատերազմ==
[[Պատկեր:Nixon-Dayan1970.gif|199px|thumb|Մոշե Դայանը ԱՄՆ պրեզիդենտ [[Ռիչարդ Նիքսոն]]ի հետ (1970)]]
Տող 126.
[[Պատկեր:Menachem Begin and Moshe Dayan exits from an aircraft.JPEG|150px|thumb|Մոշե Դայանը և Մենախեմ Բեգինը Էնդրյու ավիացիոն բազայում, [[Մերիլենդ]] (1978)]]
Պատերազմի սկզբում Դայանը տարբերակներ առաջարկեց, ներառյալ պլանը, որով Հորդանանի հետ մարտը վարելու համար, Սինայից Միտլեհ էր նահանջելով, Գոլանի բարձունքներից զորքն ամբողջությամբ դուրսբերելն էր՝ հրաժարվելով Իսրայելի ռազմական դոկտրինայի հիմնական դրույթից, որն ասում է որ պատերազմը որքան հնարավոր է շուտ պետք է տեղափոխել թշնամու տարածք։ Աշխատակազմի ղեկավար Դավիդ Էլազարը առարկեց Դայանի պլանին և իրավացի դուրս եկավ։ Իսրայելը Եգիպտական սահմանից ներխուժեց Սինայի ճակատ, կտրեց Սուեզի ջրանցքը և շրջապատեց երրորդ Եգիպտական բանակը, Իսրայելը նաև հակահարված տվեց սիրիական ռազմաճակատի ուժերին՝ հետ մղելով Հորդանանի և Իրաքի էքսպեդիցիոն ուժերը և գնդակոծելով [[Դամասկոս|Դամասկոսի]] ծայրամասերը: Իսրայելը հաղթեց պատերազմը, բայց արաբների հարձակումը ոչնչացրեց Իսրայելի անպարտելիության իմիջը և ի վերջո հանգեցրեց Եգիպտա-իսրայելական խաղաղության պայմանագրին և հետագա իսրայելական զորքերի դուրսբերմանը բոլոր եգիպտական տարածքներից:
==Արտաքին գործերի նախարար==
Տող 134.
==Ընտանիք==
Նրա առաջին կինը՝ Ռուդ Դայանը 1971 թվականին 36 տարվա ամուսնական կյանքից հետո բաժանվեց Դայանից։ Ամուսնալուծության պատճառը նրա բազմաթիվ արտամուսնական կապերն էին։ Ամուսնալուծությունից հետո Ռութը գրեց իր բեսթսելլերը, ''Գուցե ես երազ էի տեսնում։'', որում նա մի գլուխ հատկացրել է
Մոշեի և Դայանի դուստր Յաել Դայանը, վիպասան, Իսրայելում առավել հայտնի է իր «Իմ հայրը, նրա դուստրը», իր հոր հետ հարաբերությունների մասին, գրքով<ref>Dayan, Yael. ''My Father, His Daughter'', [[Hachette (publisher)|Littlehampton Book Services]], 1986, {{ISBN|978-0-297-78922-2}}</ref>: Նա, հետևելով հոր օրինակին քաղաքականություն մտավ և տարիների ընթացքում Իսրայելի ձախակողմյան թևի տարբեր կուսակցությունների անդամ
==Մահ և ժառանգություն==
Տող 148.
Նա արթնանում էր հարյուր գաղափարներով։ Դրանցից 95-ը վտանգավոր էին, երեքը պետք էր մերժել, երկուսը, սակայն, փայլուն էին։
Նրա քաջությունը խելագարության աստիճանի էր, նույնքան, որքան պատասխանատվության բացակայությունը։ Նույնը չէի ասի նրա քաղաքացիական քաջության մասին։ Մի անգամ Բեն Գուրիոնն ինձ հարցրեց իմ վերաբերմունքը Դայանին իր կառավարությունում գյուղատնտեսության նախարար նշանակելու վերաբերյալ։ Ես ասացի, որ շատ կարևոր է, որ Դայանը լինի յուրաքանչյուր կառավարությունում՝ իր փայլուն գաղափարների համար, բայց ոչ երբեք վարչապետ։ Բեն Գուրիոնը հարցրեց․
</blockquote>
Դայանը համատեղում էր Կիբուցականի աշխարհիկ ինքնությունն ու պրագմատիզմը հրեա ժողովրդի և Իսրայելի նկատմամբ խորը սիրո և գնահատանքի հետ, բայց ոչ կրոնական նույնականացման։ Հուշերում, 1967 թվականի Երուսաղեմի գրավումից որոշ ժամանակ անց, տեսնելով, թե ինչպես է ամբոխը հավաքվում Տաճար լեռան վրա, նա հարցրել էր․
Հետագայում Դայանը հրամայեց Իսրայելի դրոշը հանել ժայռի գմբեթից և Տաճար լեռան վարչական վերահսկողությունը հանձնեց մուսուլմանական խորհրդին։ Դայանը կարծում էր, որ Տաճարի լեռն ավելի կարևոր է պատմականորեն՝ հուդայականության համար, քան որպես սրբավայր:
Տող 157.
Դայանը գրում էր և ինքն իրեն ներկայացնում էր որպես սիրող հնագետ։ Նրա վեջին հոբբին հանգեցրել էր լուրջ հակասությունների, քանի որ պատմական արտեֆակտեր դիզելու նրա մոլուցքը, հաճախ իր զինվորների օգնությամբ, մի շարք օրենքների խախտում էր։ Այս առումով նրա գործունեության մի մասը, դա պատմական տեղանքների ապօրինի փորելն էր, դրանց թալանը կամ հնությունների առևտուրը<ref>[http://www.jhsonline.org/Articles/article_27.pdf PDF]</ref>։
Ամերիկյան գիտաֆանտաստ գրող [[Պոլ Ուիլյամս Անդերսոն]]ը հրատարակել էր
==Հրատարակված աշխատանքներ==
|