Նախախորհրդային շրջանում այստեղ գործել են եկեղեցական ծխական (հիմնվել է [[1853]] թվականին), Օրիորդաց ([[1879]]), պետական երկդասյա ռուսական (1897) և [[ռուս]] պաշտոնյաների երեխաների ([[1908]]) դպրոցներ։
Վանաձորը Հայաստանի Հանրապետության երրորդ քաղաքն է (82 800 բնակչություն, [[1988]] թվականին՝ 178 000), [[Լոռու մարզ]]ի վարչական և տնտեսական մշակութային կենտրոնը։ Միկրոաշխարհագրական դիրքին բնորոշ է այն, որ գտնվում է [[ՓամբակՓամբակի լեռներ|Փամբակի]]ի և [[ԲազումԲազումի լեռներ|Բազումի]]ի լեռնաշղթաների միջև ընկած նեղ ու երկարավուն [[գոգավորություն]]ում՝ [[Փամբակ]] և [[Տանձուտ (Փամբակի վտակ)]] գետերի միախառնման վայրում։ Քաղաքով են անցնում [[Թբիլիսի-Գյումրի երկաթուղի]]ն, ինչպես նաև մի քանի ավտոխճուղիներ։ [[Ծով]]ի մակերևույթից բարձր է 1350 մ։ Քաղաքի միջով են հոսում [[Փամբակ (գետ, Լոռու մարզ)|Փամբակ]], [[Տանձուտ գետ(Փամբակի վտակ)|Տանձուտ]] և [[Վանաձոր (գետ)|Վանաձոր]] գետերը։ Քաղաքն ունի մեղմ, բարեխառն [[կլիմա]]։ Վանաձորը և նրա շրջակայքը հարուստ են հնագիտական հուշարձաններով։ Օրինակ՝ քաղաքի արևելյան մասում՝ Տանձուտ գետի աջ ափին ([[Դիմաց թաղամաս]]) գտնվել են վաղ [[բրոնզի դարաշրջան]]ից (մեր թվարկությունից առաջ [[IV հազարամյակ]]) վաղ հայկական շրջանին (մեր թվարկությունից առաջ 6-5-րդ դարեր]]) վերաբերող բնակատեղիներ և այլ հուշարձաններ, որոնցից առանձնապես արժեքավոր են [[Թագավորանիստ]]ը և [[Մաշտոցի բլուր]]ը՝ իրենց [[դամբարան]]աշտերով։ Ենթադրվում է, որ նախկին Ղարաքիլիսա (սև եկեղեցի) անվանումը թաթարական է և դրվել է [[XIII դար]]ի սկզբին ներկայիս Վանաձորի հյուսիսային բլրի վրայի սև քարե եկեղեցու անունով։ [[Խաչատուր Աբովյան]]ի վկայությամբ տեղացիները գաղթել են [[Երևան]]ից։
== Բնակչություն ==
Տող 442.
Պատկեր:Vanadzor02.jpg|Փողոց
Պատկեր:Vanadzor nature.jpg|Բնություն
Պատկեր:Vanadzor01.jpg|Կամուրջ [[Փամբակ (գետ, Լոռու մարզ)|Փամբակ]] գետի վրա
Պատկեր:Vanadzor03.jpg|Տեսարան քաղաքից
Պատկեր:Vanadzor downtown.jpg|Քաղաքի կենտրոնական փողոցներից
