«Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:France Overseas.svg|500px|աջից|Ֆրանսիան և նրա անդրծովյան տարածքները]]
'''Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքներ''' ({{lang-fr|France d'outre-mer}})<ref>{{Cite news|url=http://www.outre-mer.gouv.fr/les-outre-mer|title=Les Outre-mer|newspaper=Ministère des Outre-mer|language=fr|access-date=2018-06-23}}</ref>, ընդգրկում են [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի հանրապետությանը]] պատկանող այն տարծքները, որոնք գտնվում են Մայրցամաքային ՖրանսայիցՖրանսիայից (գտնվում է [[Եվրոպա|Եվրոպա աշխարհամասում]]) հեռու: Այժմ այդ տարածքները կարող են ունենալ հետեւյալհետևյալ կարգավիճակները.
* անդրծովյան դեպարտամենտ և տարածաշրջան ({{lang-fr|Département et région d'outre-mer}}, հապավումը ՝DOM, հազվադեպ DROM)
* անդրծովյան համայնք ({{lang-fr|collectivité d'outre-mer}}, հապավումը՝ COM)
* անդրծովյան տարածք վարչատարածքային հատուկ կարգավիճակով ({{lang-fr|collectivité sui generis}})
 
Ավելի վաղ, երբ դեռեւսդեռևս գոյությու ուներ անդրծովյա տարածքի ({{lang-fr|territoire d’outre-mer}}) կարգավիճակը ֆրանսերենում այդ բոլոր տարածքները, դեպարտամենտները հաճախ անվանում էին DOM-TOM (հապավումը departements d'outre-mer / territoires d'outre-mer):
Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքները համարվում են [[Ֆրանսիայի գաղութատիրական կայսրություն|Ֆրանսիայի գաղութատիրական կայսրության]] (XVI-XVIII-րդ դարեր) հետևանքը, այս տարածքները գտնվում են [[Ամերիկա]]յում, [[Օվկիանիա]]յում, [[Հնդկական օվկիանոս]]ում և [[Անտարկտիդա]]յում և տարբերվում են իրենց վարչական և իրավական համակարգերով:
Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքների ընդհանուր մակերեսը կազմում է 120 369 կմ<sup>2</sup> (կամ 552528 կմ<sup>2</sup> ներառյալ Ադելի երկիրը)<ref>http://www.larousse.fr/encyclopedie/autre-region/France_d_outre-mer/136636</ref> իսկ բնակչությունը 2016 թվականին կազմում էր 2,7 միլիոն մարդ<ref>[[Institut national de la statistique et des études économiques|Insee]], « [http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?reg_id=0&ref_id=IP1581 Insee Première n° 1581 - Bilan démographique 2015, janvier 2016]</ref>, այս տարածքները կազմում են ընդհանուր Ֆրանսիայի տարածքի 17,9 % -ը և բնակչության 4 %-ը:
Տող 11 ⟶ 12՝
[[Պատկեր:France-Terres-Emergées.png|աջից||300px|Մայրցամաքային Ֆրանսիան և անդրծովյան տարածքները (նույն մասշտաբով)]]
Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքները սկզբնական շրջանում Ֆրանսիայի գաղութային կայրության տարածքներն են եղել:
[[Ֆրանսական Անտիլլ]], [[Գայանա]], Ռեունյոն, Սեն Պիեռ և Միքելոն կղզիները Ֆրանսիական առաջին գաղութային կայսրության մասն են կազմել: XIX-րդ դարում Ֆրանսիան նոր գաղութային տարածքներ է գրավում [[Աֆրիկա]]յում, [[Հարավարևելյան Ասիա]]յում և [[Օվկիանիա|Օվկիանիայում]]: Ֆրակսիական երկրորդ գաղութային կայսրության կազմի մեջ մտնում էին բազմաթիվ տարածքներ, որոնք ունեիր տարբեր կարգավիճակներ կայսրության ներսում: Այսպիսի տարածքներից էին Ալժիրի ֆրանսիական դեպարտամենտը, գաղութները, պրոտեկտորատները, որոնց թվին էին պատկանում նաև [[Ազգերի լիգա|Ազգերի լիգայի]] կողմից մեծամասամբ Մերձավոր Արևելքում ստացած մանդատները։ Նախկին որոշ տրապետությունների ՝ Ֆրանսիական Անտիլլի և Ռեունյոնի բնակիչները ավտոմատ կերպով օգտվում էին ֆրանսիական քաղաքացիությունից այն դեպքում, երբ այլ գաղութներում ֆրանսիական քաղաքացիություն ստանալը շատ դժվար էր և տեղի բնակչությունը ապրում էր տեղաբնականերիտեղաբնակների իրավական հատուկ կարգով։
 
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի երկրորդ ճակատ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] արդյունքում(որի ընթացքում Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքները կարևոր դեր խաղացին) ֆրանսիական գաղութային կայսրությանը կարգավիճակը զարգացավ, փոփոխության ենթարկվելով մինչև վերջնական վերանալը։ 1946 թվականի մարտի ընդունված դեպարտամենտների օրենքով Գուատելուպայում, Մարտինիկայում, Ռեունյոնում, Գայանայում սկսեցին գործել Մայրցամաքային Ֆրանսիայում ընդունված բոլոր օրենքները և որոշումները։
1946 թվականի հոկտեմբերի 27-ին ընդունված [[Ֆրանսիայի չորրորդ հանրապետություն|չորրորդ հանրապետության]] սահմանադրությամբ ստեղծվեց Միասնական Ֆրանսիա։ Ֆրանսիական գաղութները դարձան անդրծովյան տարածքներ և Մայրցամաքային Ֆրանսիայի հետ միասին դարձան Ֆրանսիական հանրապետություն մի մասը մինչ դեռ պրոտեկտորատները ձևափոխվեցին, դառնալով Ասոցացաված պետություններ(որոնցից շատերը հետագայում անկախություն ձեռք բերցին)։ Հինգերորդ հանրապետության ստեղծման հետ մեկտեղ անդրծովյան տարածքներից շատերը կազմեցին Ֆրանսիական համայնք, որը ներառում էր, մի շարք աֆրիկյան պետություններ, սակայն այն երկար կյանք չունեցավ։ Ֆրանսիական համայնքի մաս կազմող տարածքներից և ոչ մեկը չհամաձայնեց դառնալ անդրծովյան դեպարտամենտ ավելին համայնքի մաս կազմող պետությունների մեծ մասը անկախություն ձեռք բերեց 1960 թվականին։ Սակայն որոշները՝ Նոր Կալեդոնիան , Ֆրանսակակն Պոլոնեզիան, Ֆրանսիական ավստրալիական և արկտիական տարածնքները, Սենտ Պերը և Միքելոնը, [[Սոմալիի Ֆրասիական ափ]]ը և [[Կոմորների տարածք]]ը պահեցին անդրծովյան տարածքի կարգավիճակը։ 1974 թվականի դեկտեմբերի 22-ին ընդունված հանրաքվեից հետո Կոմորների տարածքը դառնում է անկախ 1975 թվականին բացառությամբ Մայոտից, որը կողմ է քվեարկում Ֆրանսիայի կազմում մանալուն։ Սոմալիի Ֆրասիական ափը վերանվանվում է [[Ֆրանսիական աֆար և իսսա տարածքներ]] և անկախություն է ստանում 1977 թվականին։
 
1976 թվականի դեկտեմբերի 24-ի օրենքով Մայոտը դարձավ ՖրանսայիՖրանսիայի Հանրապետության տիրապետության տակ գտնվող տարածքային համայնք
<ref>{{cite web |url=http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000522252&categorieLien=id |title= Loi n°76-1212 du 24 décembre 1976 RELATIVE A L'ORGANISATION DE MAYOTTE |author= |date= |website=Légifrance |publisher= |access-date=3 décembre 2015 |quote=}}
</ref>:
Տող 22 ⟶ 23՝
1980-ական թվականների Նոր Կալեդոնիայում տեղի ունեցան բազմաթիվ խռովությունները և անկարգություները, որոնք բռի կերպով ճնշվեցին ոստիկանության կողմից: Այս դեպքերի հանգուցալուծումը եղավ այն, որ 1988 թվականի ապրիլի 22-ից մայիսի 5-ը տեղի բնակչությունը գրավեց Օվեա կղզին: 1988 թվականի հունիսի 26 ընդունված [[Մալիգոնյան համաձայնագրեր]]ը, որոնք վավերացվեցին հանրաքվեով, խաղաղություն են բերում. Նոր Կալեդոնիան բաժանվում է մարզերի, որոնք օժտված էին կարևոր իշխանությամբ, ինչպես նաև տեղի բնակչությունը հնարավորություն ստացավ կազմակերպել ինքնորոշման նեո-կալեդոնյան հանրաքվե: Սակայն ավելի ուշ ստորագրված Նոեմեյան համաձայնագրերը հետաձգեցին հանրաքվեի օրը և Նոր Կալեդոնիան դառնում է 1958 թվականին ընդունված Ֆրանսիայի հինգերորդ հանրապետության Սահմանադրության 77-րդ հոդվածի կոնկրետ դրույթներով կարգավորված հատուկ կարգավիճակ ունեցող տարածքային միավոր: 1999 թվականին Նոր Կալեդոնիայում ընդունված օրգանական օրենքը կազմակերպում է համայնքի քաղաքական ինստիտուտները և թույլ է տալիս այն ընդունել Նոր Կալեդոնիայի օրենքները, որոնք կիսա-օրեսդրական ուժ ստացան:
2001 թվականի հուլիսի 11-ին ընդունված օրենքով Մայոտը դառնում է դեպարտամային համայնք <ref>{{Citation|title=LOI n° 2001-616 du 11 juillet 2001 relative à Mayotte|date=11 juillet 2001|url=https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000407771&dateTexte=&categorieLien=id|accessdate=2018-06-23}}</ref>:
2003 թվականի Մարտի 28-ին Ֆրանսիայում ընդունվում է սահմանադրական բարեփոխումների ծրագիր, որովվորով երացնումվերացնում են արդրծովյան տարածքների հայեցակարգը և Անդրծովյան Ֆրանսիայի համար ստեղծում է երկու իրավական կատեգորիա, ինչպես նաև ընդունվում է Նոր Կալեդոնիայի հատուկ կարգավիճակը,<ref>{{Citation|title=LOI constitutionnelle n° 2003-276 du 28 mars 2003 relative à l'organisation décentralisée de la République|url=https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000601882&dateTexte=&categorieLien=id|accessdate=2018-06-23}}</ref> ըստ այդ բերափոխումների սահմանվեց
* անդրծովյան դեպարտամնտները և շրջանները կառավարվում են Ֆրանսիայի Հինգերորոդ Հանրապետության սոահմանադրության 73-րդ հոդվածով, որում ասուվում է « Ֆրանսիայի Հանրապետությունում ընդունված օրենքներն ու կանոնները կիրառելի ենայս տարածքնում օրինական հիմունքներով» , սակայն հոդվածում ասվում է նաև, որ որոշ օրենքներ և կակաոնոնր կարող են փոխվել կախված այդ տարածքի առանձնահատկությունների։ Հոդվածում նշվում է նաև, որանդրծովյան դեպարտամենտի և տարածաշրջանի գերատեսչական խորհուրդը և տարածաշրջանային խորհուրդը կարող են միավորվել միասնական համայնք ձևավորելու համար։
* անդրծովյան համայնքները կառավարվում են Ֆրանսիայի Հինգերորոդ Հանրապետության Սահմանադրության 74-րդ հոդվածով որը սահմանում է, որ յուրաքանչյուր անդրծովյան համայնքի կարգավիճակը սահմանվում է օրգանական օրենքով, որը մասնավորապես նախատեսում է «պայմանները, որոնցում կիրառելի են Ֆրանսիայի Հանրապետության օրենքներն ու կանոնները»։
Տող 36 ⟶ 37՝
 
== Աշխարհագրություն ==
Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքների աշխարհագրական առանձնահատկությունների մեկը հանդիսանում է այն, որ տարածքները գտնվում են Մայրցամաքային ՖրանսաիայիցՖրանսիայից հազարավոր կիլոմետր հեռավորության վրա։ Ինչպես օրինակ Սուրբ Բարդուղիմեոսի կղզին Մայրցամաքային Ֆրանսիային 6800 կիլոմերտ հեռավորության վրա են գտնվում, Ֆրանսիական Պոլինեզիա՝ 16000 կիմոմետր, Նոր Կալեդոնիա՝16800։Կալեդոնիա՝ 16800։ Այս Ամենինամենին կարող են ավելացնել նաև մոտակա տնտեսական գործընկերների հեռավորությունը (օրինակ, Պապեթեան՝ Ֆրանսիական Պոլինեզիայի մայրաքաղաքը գտնվում է [[Ավստրալիա]]յից 5,700 կիլոմետր հեռավորության վրա)<ref name="française">{{Cite web|url=http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/d000042-la-france-d-outre-mer/des-donnees-geographiques-et-historiques-communes|title=Des données géographiques et historiques communes|last=française|first=La Documentation|website=www.ladocumentationfrancaise.fr|language=fr|accessdate=2018-06-23}}</ref>։
Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքների աշխարհագրական առանձնահատկություններիառանձնահատկություններից մեկը հանդիսանում Է նաև այս տարածքների կղզի լինելը, բացառություն է կազմում միայն Ֆրանսիական Գվիանան։ Սակայն վերջինս այնուամենայնիվ մեկուսացված է մնացյալ Հարավային Ամերիկայից, շրջապատված լինելով Ատլանտյան օվկիանոսով և Ամազոնիայով<ref name="française"/>։
Այդ գործոնները, սակայն, թույլ են տալիս Ֆրանսիան ունենալ 11 միլիոն կմ<sup>2</sup>ից ավելի [[բացառիկ տնտեսական գոտի]], որը աշխարհում երկրորդ խոշորագույնն է Միացյալ Նահանգներից հետո: Բացի դրանից, 2015 թվականից սկսած, Ֆրանսիային հնարավորություն տրվեց օգտագործել հավելյալ579.000 կմ<sup>2</sup> մայրցամաքային` որպես Բացառիկ տնտեսական գոտու ծայրամասային ծովային տարածքների ընդլայնում, սակայն դրանք բացառիկ տնտեսական գոտու մաս չեն կազմում, ինչը նշանակում է, որ Ֆրանսիան իրավունք չունի օգտագործել այս տարածքների կենդանի ծովային ռեսուրսների ինչպիսիք են օրինակ ձկները և այլն):