«Միկրոօրգանիզմներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: [[File: → [[Պատկեր: |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:E coli at 10000x, original.jpg|thumb|250px|right|''[[Escherichia coli]]'' [[բակտերիա]]ների գաղութը խոշորացված 10,000 անգամ։]]
'''
▲'''Միկրոօրգանիզմը''' ({{lang-el|μικρός}}, ''միկրոս'', ''փոքր'' և {{lang|grc|ὀργανισμός}}, ''օրգանիզմ'' բառերից) կամ '''մանրէն''' [[մանրադիտակ]]ային [[օրգանիզմ]] է, որը կարող է լինել [[միաբջիջ]]<ref name=Brock>{{cite book | author = Madigan M, Martinko J (editors) | title = Brock Biology of Microorganisms | edition = 13th | publisher = Pearson Education | year = 2006 | isbn = 0-321-73551-X |page = 1096}}</ref> կամ [[բազմաբջիջ]]։ Միկրոօրգանիզմների մասին գիտությունը [[միկրոկենսաբանություն]]ն է կամ միկրոբիոլոգիան, որը ծագել է [[1675]] թվականին [[Անտոն վան Լեվենհուկ]]ի կողմից սեփական ստեղծած մանրադիտակով միկրոօրգանիզմների հայտնաբերումից հետո։ [[2013]] թվականի նոյեմբերի 8-ին, գիտնականները հայտնաբերեցին [[Երկիր|Երկրի]] վրա կյանքի ամենավաղ ենթադրելի նշանները՝ [[ցիանոբակտերիաներ]]ի ամենահին նստվածքները, որոնք ունեն մոտավորապես 3,48 միլիարդ տարի հնություն<ref name="AP-20131113">{{cite news |last=Borenstein |first=Seth |title=Oldest fossil found: Meet your microbial mom |url=http://apnews.excite.com/article/20131113/DAA1VSC01.html |date=նոյեմբերի 13, 2013 |work=[[AP News]] |accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 15 }}</ref><ref name="AST-20131108">{{cite journal |last1=Noffke |first1=Nora |last2=Christian |first2=Christian |last3=Wacey |first3=David |last4=Hazen |first4=Robert M. |title=Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia |url=http://online.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/ast.2013.1030 |date=նոյեմբերի 8, 2013 |journal=[[Astrobiology (journal)]] |doi=10.1089/ast.2013.1030 |accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 15 }}</ref>։
Միկրոօրգանիզմները շատ տարբեր են, ընդգրկում են բոլոր [[պրոկարիոտներ]]ը՝ [[բակտերիաներ]] և [[արքեաներ]], ինչպես նաև տարբեր [[էուկարիոտներ]], որոնք կարող են լինել [[նախակենդանիներ]], [[սնկեր]], [[ջրիմուռներ]], մանրադիտակային [[բույսեր]] ([[կանաչ ջրիմուռ]]) և [[կենդանիներ]] (օրինակ՝ [[պտտաորդեր]] և [[պլանարիաներ]])։ Որոշ գիտնականներ [[վիրուսներ]]ը նույնպես դասում են այս խմբի մեջ, իսկ մի մասը կարծում է, որ վիրուսները կենդանի չեն<ref>{{Cite journal|author=Rybicki EP |title=The classification of organisms at the edge of life, or problems with virus systematics |journal=S Aft J Sci |volume=86 |pages=182–6 |year=1990 |issn=0038-2353}}</ref><ref name=pmid13481308>{{Cite journal |author=LWOFF A |title=The concept of virus |journal=J. Gen. Microbiol. |volume=17 |issue=2 |pages=239–53 |year=1956 |pmid=13481308 }}</ref>։ Միկրոօրգանիզմների մեծամասնությունը ունի մանրադիտակային մեծություն, բայց որոշները օրինակ՝ ''[[Thiomargarita namibiensis]]'' կարող են դիտվել նաև անզեն աչքով<ref>[https://web.archive.org/web/20100120043846/http://www.mpg.de/english/illustrationsDocumentation/documentation/pressReleases/1999/news17_99.htm Max Planck Society Research News Release] Accessed 15 September 2012</ref>։ միկրոօրգանիզմները տարածված են ամբողջ [[կենսոլորտ]]ում, այդ թվում՝ [[հող]]ում, [[տաք աղբյուրներ]]ում, օվկիանոսի հատակում, կենսոլորտի վերին և ստորին սահմաններում։
Տող 7 ⟶ 6՝
Միկրոօրգանիզմները կատարում են կարևոր դեր էկոհամակարգերում սննդանյութերի նեխման գործում։ Որոշ միկրոօրգանիզմներ ընդունակ են ֆիքսել մթնոլորտային [[ազոտ]]ը, որի պատճառով կարևոր դեր ունեն [[ազոտի շրջապտույտ]]ում։ Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միկրոօրգանիզմները կարող են խաղալ կարևոր դեր մթնոլորտային տեղումների և եղանակի ձևավորման գործում<ref>{{Cite journal|author=Christner BC, Morris CE, Foreman CM, Cai R, Sands DC |title=Ubiquity of biological ice nucleators in snowfall |journal=Science |volume=319 |issue=5867 |pages=1214 |year=2008 |pmid=18309078 | doi = 10.1126/science.1149757 |bibcode=2008Sci...319.1214C}}</ref>։
[[2013]] թվականի մարտի 17-ին հետազոտողները հայտնաբերեցին, որ [[Մարիանյան անդունդ]]ում գոյատևում են մանրադիտակային կյանքի ձևեր<ref name="LS-20130317">{{cite web |last=Choi |first=Charles Q. |title=Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth |url=http://www.livescience.com/27954-microbes-mariana-trench.html |date=մարտի 17, 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=2013 թ․ մարտի 17 }}</ref><ref name="NG-20130317">{{cite journal |last1=Glud |first1=Ronnie |last2=Wenzhöfer |first2=Frank |last3=Middleboe |first3=Mathias |last4=Oguri |first4=Kazumasa |last5=Turnewitsch |first5=Robert |last6=Canfield |first6=Donald E. |last7=Kitazato |first7=Hiroshi |title=High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth |url=http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo1773.html |doi=10.1038/ngeo1773 |date=մարտի 17, 2013 |journal=[[Nature Geoscience]] |accessdate=2013 թ․ մարտի 17 |volume=6 |issue=4 |pages=284 |bibcode = 2013NatGe...6..284G }}</ref>։ Այլ հետազոտողներ ցույց են տվել, որ մանրէները կարող են գոյատևել 2590 մետր խորությամբ ծովի հատակի [[քարոլորտ]]ում մինչև 580 մետր խորության վրա<ref name="LS-20130317" /><ref name="LS-20130314">{{cite web |last=Oskin |first=Becky |title=Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor |url=http://www.livescience.com/27899-ocean-subsurface-ecosystem-found.html |date=մարտի 14, 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=2013 թ․ մարտի 17 }}</ref>։
Միկրոօրգանիզմները օգտագործվում են մարդու կողմից [[կենսատեխնոլոգիա]]յում, ինչպես ավանդական՝ սննդի և ըմպելիքի պատրաստման, այնպես էլ ժամանակակից ձևերով՝ հիմնված [[գենային ինժեներիա]]յի վրա։ Գոյություն ունեն նաև բազմաթիվ [[հարուցիչ|պաթոգեն]] բակտերիաներ, որոնք վտանգավոր, վնասական և նույնիսկ մահացու են կենդանիների և բույսերի համար<ref>[http://www.who.int/healthinfo/bodgbd2002revised/en/index.html 2002 WHO mortality data] Accessed 20 January 2007</ref>։
| |||