Վիքիպեդիա

«Մասնակից:ArthurZQ/Ավազարկղ Զ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 14.
[[Երևանյան ջոկատ|Էրիվանի]], ինչպես և մյուս ջոկատները, ապրիլի 12-ին (24) անցան սահմանը ։ Շարժվող ջոկատի առջևից գնում էր հեծելազորային ավանգարդը (3500 հեծելազոր և 16 հեծելազորային հրետանի)՝ գեներալ-մայոր իշխան [[Իվան Ամիլախորի|Ամիլախվարի]] հրամանատարությամբ։ Ապրիլի 17-ին (29), ռուսական զորքերի ավանգարդը մոտեցավ [[Բայազետ|Բայազետին]]: Այս մասին տեղեկանալով՝ թուրքական կայազորը հեռացավ Բայազետից և նահանջեց դեպի [[Վան]]:
 
Մայիսի 7-ին (19) [[Երևանյան ջոկատ|Էրիվանի ջոկատ]]<nowiki/>ի ավանգարդը Բայազետից շարժվեց դեպի Վան՝ Ֆայիկ փաշայի զորախմբին ընդառաջ։ Բայազետում մնացին 19-րդ հետևակային դիվիզիայի 74-րդ հետևակային Ստավրոպոլի գնդի 2-րդ գումարտակը, Ղրիմի գնդի 73-րդ հետևակային երկու վաշտերը, 1-ին Ումանսկի և 2-րդ Հոպերյան կազակական գնդերի մեկ հարյուրյակներ, Ելիզավետպոլի հեծելազորային գնդի երկու հարյուրյակը 19-րդ հրետանային բրիգադի 4-րդ դասակի 4-րդ մարտկոցը (2 թնդանոթով) և շարժական հոսպիտալը։
 
Այնուհետև [[Երևանյան ջոկատ|Էրիվանի ջոկատի]] ավանգարդով զբաղված էր Սուրբ Հովհաննեսը, սակայն Արդահանի և Կարսի դեպքերի ընթացքը նրան ստիպեց սպասողական վիճակում մնալ մինչև մայիսի 22-ը (հունիսի 3), ինչը Վանի ջոկատի ղեկավար Ֆայ ք-փաշային հնարավորություն տվեց աշխարհազոր հավաքելու և ստեղծելու: Մայիսի 22-ին (հունիսի 3) [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Տեր-Ղուկասովը]], [[Միքայել Լոռիս-Մելիքով|Լոռիս-Մելիքովից]] Մուխտարի ուշադրությունը իր վրա բևեռելու հրաման ստանալով, առաջ շարժվեց Ալաշկերտի դաշտով և մայիսի 29-ին (հունիսի 10) գրավեց [[Զեյդեկան|Զեյդեկանը]] ։ Բայց իր ուժերի զգալի մասը թողնելով այստեղ՝ ձեռքի տակ մնաց ընդամենը 7 հազար զինվոր։ Մինչդեռ վտանգը նրան սպառնում էր թիկունքից, քանի որ Ֆայիք փաշան հարձակման էր անցել և մայիսի 2-ին (14-ին) արդեն Բայազետից մի անցուղի էր հեռու գտնվում։
 
== ЛетоԱմառ, 1877 ==
[[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Տեր-Ղուկասովի]] հունիսի 4-ի (16) հաղթանակը Դրամդաղում Մուխտարի բանակի աջ թևի զորքերի նկատմամբ կարևոր նշանակություն չունեցավ, քանի որ Մուխտարը, ով այդ պահին դեռևս չէր սպառնում ճակատից, կարող էր կրկին ուժեղացնել իր աջ թևը: Մինչդեռ արդեն հունիսի 6-ից (18) [[Բայազետ|Բայազետի]] միջնաբերդը, որտեղ գտնվում էր փոքրաթիվ ռուսական կայազորը, շրջապատվեց Ֆայիքի զորքերով։ Բարեբախտաբար, վերջինս չօգտվեց ռուսական սահմանի անպաշտպանությունից և չներխուժեց [[Երևանի նահանգ|Էրիվանի նահանգ]], որտեղ այդ ժամանակ ընդամենը 2 վաշտեր էին մնացել։
Победа, одержанная Тергукасовым {{OldStyleDate4|16|июня||4}} над войсками правого крыла армии Мухтара на [[Сражение при Драмдаге|Драмдаге]], не имела важного значения, потому что Мухтар, в это время ещё не угрожаемый с фронта, мог снова усилить своё правое крыло. Между тем уже с {{OldStyleDate4|18|июня||6}} Баязетская цитадель, занятая малочисленным русским гарнизоном, была окружена войсками Фаика (см. [[Баязетское сидение]]). К счастью, последний не воспользовался беззащитностью русской границы и не вторгся в [[Эриванская губерния|Эриванскую губернию]], где в это время оставались всего 2 роты.
 
Հունիսի 4-ին (16) Տեր-Ղուկասովը, Դրամդաղի ճակատամարտից հետո, տեղակայվեց Դայար գյուղի մոտ, և այստեղ հունիսը 9-ին (21) հարձակման ենթարկվեց Մուխտարի գլխավոր ուժերի կողմից, սակայն հաջողությամբ ետ մղեց դրանք: [[Կարսի մարզ|Կարսից]] Սագանլուի մոտով ռուսների հարձակման մասին լուրը խանգարեց Մուխտարին կրկնել հարձակումը, և նա, նահանջելով Դելիբաբ, սպասողական դիրք ընդունեց: Իր հերթին [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Տեր-Ղուկասովը]] մեկնեց Դրամդաղ, և այստեղ նույնպես որոշվեց սպասել Գեյմանի շարասյան գործողությունների զարգացմանը, որի մոտենալու մասին նա ծանուցվել էր։
{{OldStyleDate4|16|июня||4}} Тергукасов, после [[Сражение при Драмдаге|Сражения при Драмдаге]], расположился у села [[Даяр]] и здесь {{OldStyleDate4|21|июня||9}} [[Даярское сражение|был атакован]] главными силами Мухтара, но успешно отразил их. Известие о наступлении русских из-под Карса к Саганлугу помешало Мухтару повторить атаку, и он, отступив к Делибабе, принял выжидательное положение. Со своей стороны Тергукасов отошёл на [[Драмдаг]] и здесь тоже решился выждать развития операций колонны Геймана, о приближении коего он был уведомлён.
 
Շուտով իրավիճակը ռուսների համար անբարենպաստ շրջադարձ ունեցավ. հունիսի 19-ին (հուլիսի 1-ին) տեղի ունեցավ Զիվինի մարտը, որը բավական երկար ժամանակով այլ բնույթ տվեց պատերազմաշրջանի ողջ ընթացքին։ Մուխտարի զգալի ուժերի (35 գումարտակ, 2 հազար հեծյալ, 32 թնդանոթ)՝ Կարսին մոտենալը ստիպեց [[Միքայել Լոռիս-Մելիքով|Լոռիս-Մելիքովին]] հանել ամրոցի շրջափակումը և կրկին նահանջել Ենգիկեյի մոտ։ Մինչդեռ Մուխտարը, շարժվելով դեպի [[Կարսի մարզ|Կարս]], [[Երևանյան ջոկատ|Էրիվանի ջոկատի]] դեմ գործողությունների համար առանձնացրեց 12 գումարտակ՝ Իսմայիլ փաշայի ղեկավարությամբ։ Սակայն Տեր-Ղուկասովը, որն այժմ հայտնվել էր ծայրահեղ ծանր վիճակում, հասցրեց բարեհաջող հեռանալ իր դեմ եկող թշնամուց։ Հունիսի 25-ին (հուլիսի 7-ին) նա արդեն ռուսական սահմաններում էր, իսկ երկու օր անց շարժվեց դեպի [[Բայազետ]], ջարդեց թուրքերի՝ շրջակայքում եղած միջնաբերդը և, իրեն միացնելով օգնության հասած կայազորը, նահանջեց [[Իգդիր]]՝ իր առաջին դիրքերը։
Вскоре положение дел приняло неблагоприятный для русских оборот: {{OldStyleDate4|1|июля||19|июня}} произошёл бой при Зивине, давший на довольно продолжительное время другой характер всему ходу кампании. Приближение к Карсу весьма значительных сил Мухтара (35 батальонов, 2 тысячи конницы, 32 орудия) заставило Лорис-Меликова снять блокаду крепости и опять отступить к Енгикею. Между тем Мухтар, предприняв движение к Карсу, отделил для действий против Эриванского отряда 12 батальонов под начальством Исмаил-паши. Однако Тергукасов, очутившийся теперь в весьма критическом положении, успел благополучно уйти от наседавшего на него неприятеля. {{OldStyleDate4|7|июля||25|июня}} он был уже в русских пределах, а через два дня двинулся к Баязету, [[Бой при Баязете (28 июня 1877)|разбил]] окружавших цитадель турок и, присоединив к себе вырученный гарнизон, отступил к своей первой позиции у Игдыря.
 
Այս ընթացքում [[Իսմայիլ-Փաշա|Իսմայիլ փաշան]], կանգ առնելով [[Դիադինի գավառակ|Դիադինի]] մոտ, որոշ ժամանակ անգործության մատնվեց, իսկ հետո, իրեն միացնելով Ֆայիքի ջարդված զորքը, գրավեց [[Բայազետ|Բայազետը]]՝ առաջնամաս ուժերը առաջ շարժելով դեպի Գյուլ Թեփե ։ Մուխտարը, նրան հրամայեց ներխուժել [[Երևանի նահանգ|Էրիվանի նահանգ]], իր հերթին՝ հուլիսի 2-ին (14-ին) հարձակում սկսեց [[Ալեքսանդրապոլի գավառ|Ալեքսանդրապոլի]] ուղղությամբ, և նրա բանակը (53 գումարտակ, 42 էսկադրոն, 56 հրանոթ) գրավեց Ալաջինյան բարձունքների դիրքերը՝ Վիզինկև գյուղից մինչև Ինախ Տեպեսի լեռը:
Тем временем Исмаил-паша, остановившись у Диадина, некоторое время простоял в бездействии, а затем, присоединив к себе разбитые войска Фаика, занял Баязет, выдвинув авангард к Гюль-Тепе. Мухтар, послав ему приказание вторгнуться в Эриванскую губернию, с своей стороны, {{OldStyleDate4|14|июля||2}} начал наступление по направлению на [[Александрополь]], и армия его (53 батальона, 42 [[эскадрон]]а, 56 орудий) заняла позиции на Аладжинских высотах (см. [[Аладжа]]) от деревни Визинкёв до горы Инах-Тепеси.
 
Հուլիսի 3-ին (15) ռուսական հիմնական ուժերը նահանջեցին դեպի [[Քյուրուկդարա|Քյուրյուկդարա]] և Պարգետ՝ առաջնամասը տեղավորելով [[Բաշկադըքլարի ճակատամարտ|Բաշկադըքլարի]] մոտ: Դրանից հետո պատերազմի թատերաբեմի այս տարածքում երկարատև անգործություն սկսվեց, ինչը պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ երկու կողմերն էլ սպասում էին ամրացումների ժամանմանը: Այդ ժամանակ [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Տեր-Ղուկասովը]], ով գծի պաշտպանության համար ստիպված էր իր ուժերը նետել [[Իսմայիլ-Փաշա|Իսմայիլի]] և [[Ֆայիք փաշա|Ֆայիքի]] ջոկատների դեմ 70 վերստ հեռավորության վրա, վերջապես, հակառակորդի հետ մի քանի չլուծված գործերից հետո, իր զորքերի մեծ մասը կենտրոնացրեց [[Իգդիրի նահանգ|Իգդիրի]] մոտ: Զորացման համար նրան ուղարկվել էր գլխավոր ուժերից՝ գեներալ-մայոր Ցիտովիչի ղեկավարած ջոկատը։ Դրա փոխարեն գլխավոր ուժերին էր միացել [[Արդահանի նահանգ|Արդահանից]] զորքերի մեծ մասը ։ Օգոստոսի սկզբին [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստանից]] սկսեցին մոտենալ 40-րդ հետևակային դիվիզիայի առաջին դիվիզիաները, և Տեր-Ղուկասովը ուղարկվեց ևս 5 գումարտակ, այնուհետեւ ևս մեկ նոր ջոկատ՝ [[Ֆյոդոր Դևել|Դևելի]] ղեկավարությամբ:
{{OldStyleDate4|15|июля||3}} русские главные силы отступили к [[Кюрюк-Дара|Кюрюк-Даре]] и Паргету, выставив авангард у [[Башкадыклар]]а. Вслед за тем на этом районе театра войны наступило продолжительное бездействие, вызванное тем, что обе стороны выжидали прибытия подкреплений. Между тем Тергукасов, вынужденный разбросать свои силы для обороны линии около 70 [[Верста|вёрст]] против отрядов Исмаила и Фаика, наконец, после нескольких нерешительных дел с противником, сосредоточил большую часть своих войск у Игдыря. На подкрепление ему послан был от главных сил отряд под начальством генерал-майора [[Цытович, Эраст Степанович|Цытовича]]. К главным же силам взамен того притянута большая часть войск из Ардагана. К началу августа стали подходить из России первые эшелоны [[40-я пехотная дивизия (Россия)|40-й пехотной дивизии]], и Тергукасову послано было ещё 5 батальонов, а затем ещё новый отряд под начальством Девеля.
 
Վերջինը, սակայն, դեռ ճանապարհին հրաման ստացավ վերադառնալ գլխավոր ուժերի առաջնամաս՝ հանգամանքների անբարենպաստ փոփոխության հետևանքով։ Բանն այն է, որ ռուսական դիրքի առաջին կետը՝ Քըզիլ Թեփե լեռը, հուլիսի 13 (25)-ի լույս գիշերը անսպասելիորեն հարձակման ենթարկվեց [[Թուրքեր|թուրքերի]] կողմից և նրանց դուրս մղել այնտեղից չհաջողվեց։ Մուխտարը սահմանափակվեց կենտրոնի և աջ թևի առաջ մղմամբ՝ կենտրոնացնելով իր ուժերի հիմնական զանգվածը Հաջի Վալու գյուղի և Ինակ լեռան միջև: Դրանից հետո նա կրկին բավական երկար ժամանակ անգործության մատնվեց։ Իսմայիլը միաժամանակ մի քանի անգամ հարձակումներ ձեռնարկեց Տեր-Ղուկասովի դիրքերի վրա, բայց հաջողություն չունեցավ ։
Последний, однако, ещё на дороге получил приказание возвратиться вследствие неблагоприятной перемены обстоятельств перед фронтом главных сил. Дело в том, что передовой пункт русской позиции — гора Кызыл-Тепе — в ночь на {{OldStyleDate4|25|июля||13}} была неожиданно [[Битва при Кызыл-Тепе|атакована и взята]] турками, и выбить их оттуда не удалось. За этим частным успехом не последовало, однако, общего наступления противника; Мухтар ограничился выдвижением вперёд центра и правого крыла, сосредоточив главную массу своих сил между деревней Хаджи-Валю и горой Инак. После этого он опять довольно долгое время оставался в бездействии. Исмаил же тем временем несколько раз предпринимал атаки на позицию Тергукасова, но не имел успеха.
 
== ОсеньԳարուն, 1877—1878 ==
[[Файл:Нижегородские драгуны, преследующие турок по дороге к Карсу во время Аладжинского сражения 3 октября 1877 года.jpg|thumb|300px|Нижегородские драгуны, преследующие турок по дороге к Карсу во время Аладжинского сражения 3 октября 1877 года]]
К {{OldStyleDate4|2|октября||20|сентября}}, по прибытии [[1-я гренадерская дивизия (Россия)|1-й гренадерской дивизии]], все ожидавшиеся из России подкрепления были налицо, и М. Т. Лорис-Меликов имел теперь под рукой 60 батальонов, 96 эскадронов и сотен и 240 орудий. Эти силы признаны были достаточными для решительной атаки укрепленной позиции Мухтара. В течение {{OldStyleDate4|2|октября||20|сентября}}, {{OldStyleDate4|3|октября||21|сентября}} и {{OldStyleDate4|4|октября||22|сентября}} произведён был ряд атак на Аладжинские высоты. Правое крыло выдвинулось вперёд, а в ночь на {{OldStyleDate4|9|октября||27|сентября}} турки отошли с своих передовых позиций и заняли расположение, какое имели до {{OldStyleDate4|25|августа||13}}. Оставленные неприятелем позиции были немедленно заняты русскими войсками, а чтобы не допустить Мухтара безнаказанно отступить в Карс, выработан был новый план атаки. Обходная колонна, порученная [[Лазарев, Иван Давидович|генералу Лазареву]], должна была через [[Дигор]] выйти на сообщение турок, остальным же войскам одновременно атаковать их с фронта.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:ArthurZQ/Ավազարկղ_Զ» էջից