«Բոսնիա և Հերցեգովինա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 2.
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|բնագիր_անվանում =Բոսնիա և Հերցեգովինա
|հայերեն_անվանում = {{lang2|bs|hr|Bosna
|common_name =Բոսնիա և Հերցեգովինա
|դրոշի_պատկեր =Flag of
|դրոշի_նկարագրում =Բոսնիա և Հերցեգովինայի դրոշ
|զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of
|զինանշանի_նկարագրում = Բոսնիա և Հերցեգովինայի զինանշան
|քարտեզի_պատկեր =
|քարտեզի_նկարագիրը = Բոսնիա և Հերցեգովինայի տեղագրական քարտեզ
|քարտեզ_2-ի_նկարագիրը =
Տող 15.
|թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ = [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի օրհներգ|Ինտերմոցո]]
|պաշտոնական_լեզուներ = [[բոսնիերեն]], [[խորվաթերեն]], [[սերբերեն]]<ref>{{книга|автор=Горбачевич, К. С.|заглавие=Словарь современного русского литературного языка в 20 томах: А-Б|ссылка=|место=|том=1|издательство=Русский язык|год=1991|страницы=720|
|շրջանային_լեզուներ =
|էթնիկ_խմբեր =
|մայրաքաղաք = [[Պատկեր:Coat of arms of Sarajevo.svg|22px]] [[Սարաևո]]<ref name="
|ամենամեծ_քաղաք = մայրաքաղաք
|
|
|
|կառավարության_տեսակը = [[Խորհրդարանական հանրապետություն]]
|ինքնիշխանության_տեսակը =
|ինքնիշխանության_նշում =
|
|
|
|
|area = 51 197<ref name="
|
|area_rank = 125-րդ
|percent_water = 1.4
|
|populat1-ինon_census =
|
|
|
|populat1-ինon_dens1-ինtym1-ին² =69
|
|GDP_PPP_year = 2018
|GDP_PPP =$50.045 միլիարդ<ref name="
|GDP_PPP_rank = 98-րդ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|currency = [[Փոխարկելի մարկ]]
|currency_code =
|
|cctld = [[.ba]]
|
}}
'''Բոսնիա և Հերցեգովինա'''<ref>Ударение в словах согласно статье «Босния и Герцеговина»: {{книга|автор=Под ред. Котлякова, В. М.|заглавие=Словарь современных географических названий|ссылка=|место=Екатеринбуг|издательство=У-Фактория|год=2006|страницы=|
Ըստ [[2016 թվական]]ի մարդահամարի տվյալների՝ Բոսնիա և Հերցեգովինայի բնակչությունը կազմում է 3 511 372 մարդ<ref>{{
Խորհրդարանական հանրապետությունը կազմված է [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ից, [[Սերբիայի Հանրապետություն]]ից և [[Բրչկո օկրուգ]]ից։ [[ՄԱԿ]]-ի անդամ 1992 թվականից։ 2016 թվականի փետրվարին երկիրն հայտ է ուղարկել [[Եվրամիություն]] մտնելու համար<ref>{{
Հարավսլավիայի գոյության ժամանակ Բոսնիա և Հերցեգովինան համարվել է շատ աղքատ հանրապետություն<ref>{{книга|автор=|заглавие=Известия Всесоюзного географического общества|ссылка=|место=|издательство=Изд-во Академии наук СССР|год=1991|страницы=541|
Բոսնիական պետությունը առաջացել է 10-11-րդ դարերում։ [[1878]]-[[1918]] թվականներին մտել է [[Ավստրո-Հունգարիա]]յի կազմում, իսկ [[1918]]-[[1992]] թվականներին՝ [[Հարավսլավիա]]յի կազմում։ 1992 թվականի ապրիլին՝ անկախության հռչակումից հետո, բռնկվել է [[Բոսնիական պատերազմ]]ը, որն ավարտվել է [[Դեյթոնյան համաձայնագիր|Դեյթոնյան համաձայնագրով]]՝ [[1995 թվական]]ին միջազգային միջամտությունից հետո։
== Անվան ծագումնաբանություն ==
[[Պատկեր:Vue de
Պետության անվանումը կազմված է երկու բառերից, որոնք պատմական շրջաններ են նշանակում՝ [[Բոսնիա]] և [[Հերցեգովինա]]։ Բոսնիան «Բոսոնա» ({{lang-gr|Βοσωνα}}) անվան ներքո առաջին անգամ հիշատակվել է մոտավորապես [[950 թվական]]ին՝ [[Կոստանդին Ծիրանածին]]ի «Կայսրության կառավարման մասին» աշխատությունում<ref>{{книга|автор=|заглавие=Об управлении империей: текст, перевод, комментарий|ссылка=|место=|издательство=Наука|год=1989|страницы=382|
[[1878 թվական]]ին «''Բոսնիա և Հերցեգովինա''» անվանմամբ մարզը ընդգրկվել է [[Ավստրո-Հունգարիա]]յի կազմում։
Տող 80.
=== Բոսնիա և Հերցեգովինան մինչև 12-րդ դարը ===
[[Պատկեր:Daorson,
Բոսնիա և Հերցեգովինայի առաջին բնակիչները եղել են [[Նեանդերթալյան մարդ|նեանդերթալցիները]], որոնք ապրել են [[ստորին պալեոլիթ]]ում։ Բրոնզի դարի ժամանակ Բոսնիա և Հերցեգովինայում բնակություն են հաստատել [[Իլլիրիացիներ|իլլիրիական ցեղերը]]։ [[Մ.թ.ա.
Ըստ բյուզանդական կայսր [[Կոստանդին Ծիրանածին]]ի տվյալների՝ սերբերը [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկաններում]] հայտնվել են [[7-րդ դար]]ի առաջին կեսում<ref>{{книга
Տող 90.
|год = 2009
|страницы = 15
|
}}</ref>։ Նրանք զբաղեցրել են ներկայիս Սերբիայի, Չեռնոգորիայի, Բոսնիա և Հերցեգովինայի և Խորվաթիայի տարածքները<ref>{{книга
| автор =
Տող 103.
| страниц =
| страницы = 61
|
| ref =
}}</ref>։ Բալկանյան թերակղզում բնակություն հաստատելուց հետո, սերբերի առաջին վարչատարածքային միավորները եղել են ժուպաները<ref>{{книга
Տող 116.
| страниц =
| страницы = 63
|
| ref =
}}</ref>։ Իլլիրիացիները միախառնվել են սլավոնների կողմից կամ գաղթել են լեռնային շրջաններ, որտեղ շարունակել են ապրել վլախների անվան ներքո{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =33}}: Սերբերը Բալկաններում վերաբնակվելուց որոշ ժամանակ անց ստեղծել են մի քանի խոշոր համայնքներ, որոնք հետագայում դարձել են ազգային կազմավորումներ։ Ցետինա և Ներետվա գետերի միջև մերձակա կղզիների հետ միասին տեղակայված է եղել Ներետվայի իշխանությունը, որը բյուզանդացիները անվանել են Պագանիա։ Ներետվա և Դուբրովնիկ գետերի միջև տեղակայված մարզը կոչվել է Զախումյե։ Դուբրովնիկից մինչև Կոտորի ծովածոցը ընկած տարածքը զբաղեցրել են Տրավունիան և Կոնավլեն։ Դեպի հարավ, մինչև Բոյանա գետը, տարածվել է [[Դուկլյա (հանրապետություն)|Դուկլյա]]ն, որը ավելի ուշ սկսել է կոչվել Զետա։ Սավա, Վրբաս և Իբար գետերի միջև ընկած տարածքը զբաղեցրել է Ռաշկան<ref>{{книга
| автор =
| заглавие = Раннефеодальные государства на Балканах
| ссылка =
| ответственный = Литаврин Г.Г.
Տող 129.
| страниц =
| страницы = 198
|
| ref =
}}</ref><ref>{{книга
Տող 138.
|год = 2009
|страницы = 18
|
}}</ref>, իսկ Դրինա և Բոսնա գետերի միջև՝ Բոսնիան<ref>{{книга
| автор =
Տող 150.
| страниц =
| страницы = 13
|
| ref =
}}</ref>։ Սերբ Չասլավ Կլոնոմիրովիչ իշխանի մահից հետո Բոսնիան անջատվել է նրա տերությունից։ [[1018 թվական]]ին այն անցել է [[Բյուզանդիա]]յի ազդեցության տակ։ [[12-րդ դար]]ի սկզբին պատերազմների արդյունքում Բոսնիայի մի մասը ընդագրկվել է [[Հունգարիա]]յի կազմում։ Հունգարիայի թագավորը ստացել է ''ramae rex'' (Բոսնիայի թագավոր) տիտղոսը, քանի որ հանրապետությունը հիմնականում տեղակայված էր [[Ռամա (գետ)|Ռամա]] գետի հովտում: Հունգարիայի թագավորը իր կուսակալներ բաներին նշանակում էր Բոսնիան կառավարելու համար<ref>{{книга
Տող 163.
| страниц =
| страницы = 14
|
| ref =
}}</ref>։
=== Բոսնիական պետություն ===
[[Պատկեր:Jajce fortress
Բոսնիան, որը սկզբնապես առաջացել է [[Բոսնա]] և Վրբաս գետերի ավազանում, որպես ամբողջական պետություն, հավանաբար, առաջացել է X-
8-րդ դարի վերջին Կուլին բանի օրոք առաջ են եկել առաջին հերետիկոսները, որոնք միավորվել են Բոսնիական եկեղեցուն։ 1234 թվականին հերետիկոսության դեմ պայքարելու համար Հռոմի Պապի հրամանով սկսել են հունգարական ավատատերերի ավերիչ արշավանքաները, որոնք ցանկանում էին իրենց ենթարկել Բոսնիան{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =124—126}}: Բոսնիական եկեղեցու հետ թաքուն կապված էր հին բոսնիական գրականությունը<ref>{{книга|автор=|заглавие=Славянские культуры и мировой культурный процесс|ссылка=|место=|издательство=Наука и техника|год=1985|страницы=105|
=== Թուրքական շրջան ===
[[Պատկեր:
|автор =
|часть =
|оригинал = Sarajevo:
|заглавие = Сараево: биография города
|ссылка = http://www.
|издание =
|ответственный =
|место = {{comment|С.|Сараево}}
|издательство =
|год = 2006
|страницы = 47
|страниц = 462
|
|ref=
}}{{ref-bs}}{{ref-en}}</ref>]]
Բոսնիացի ավատատերերը իրենց ունեցվածքը պահպանելու համար ստիպված էին ընդունել [[իսլամ]]ը, որը
=== XX դար ===
[[1908 թվական]]ին [[Ավստրո-Հունգարիա]]ն անեքսիայի է ենթարկել Բոսնիա և Հերցեգովինային։ Բոսնիա և Հերցեգովինայի համայնքի մի մասը հույս ուներ Ավստրո-Հունգարիայի տիրապետության տակից ազատմանը և Սերբիայի գլխավորությամբ նոր հանրապետության ստեղծմանը։ [[1913]]-[[1914]] թվականներին կազմվել է սերբիական ազգայնական «Մլադա Բոսնա» կազմակերպությունը։ Կազմակերպության անդամների թվում էր [[Գավրիլո Պրինցիպ]]ը, որը [[1914 թվական]]ի [[հունիսի 28]]-ին [[Սարաևո]]յում սպանել է էրցհերցոգ (թագավորազների տիտղոս) [[Ֆրանց Ֆերդինանդ]]ին և նրա կին Սոֆիային, որը բերեց [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի բռնկմանը{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =623, 651, 659}}։
[[1918 թվական]]ի [[հոկտեմբերի 19]]-ին [[Ավստրո-Հունգարիայի բաժանում|Ավստրո-Հունգարիայի բաժանման]] ժամանակ Խորվաթիայի ժողովը [[Զագրեբ]]ում հռչակել է «Սերբերի, խորվաթների և սլովենացիների հանրապետությունը», իսկ վերջինիս իշխանությունը միանգամից հայտարարել է պատերազմում մասնակցելու դադարման մասին։ 1918 թվականի դեկտեմբերի 1-ին հանրապետությունը միավորվել է Սերբիայի թագավորության և [[Չեռնոգորիա]]յի հետ՝ ստեղծելով «Սերբերի, խորվաթների և սլովենացիների թագավորությունը»։ 1941 թվականի ապրիլի 10-ին Գերմանիայի Հարավսլավիա հարձակումից հետո ուստաշները հռչակել են «Խորվաթիայի անկախ հանրապետություն», որի կազմում ընդգրկվել են Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքները<ref>{{книга|автор=Бромлей, Ю. В. и др.|заглавие=Հարավսլավիայի պատմություն|ссылка=http://www.
[[Պատկեր:Germans
1945 թվականին Բոսնիա և Հերցեգովինայի Ազգային հանրապետությունը մտել է Հարավսլավիայի Դաշնային Ազգային Հանրապետության կազմի մեջ, իսկ 1963 [[թվական]]ից՝ [[Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն|Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետության]] կազմում Բոսնիա և Հերցեգովինայի սոցիալիստական Հանրապետություն կազմի մեջ: 1960-ական թվականներին փոխվել է ուղղափառների և մուսուլմանների քանակական հարաբերակցությունը վերջիններիս օգտին<ref name="БРЭ">{{БРЭ|Босния и Герцеговина|
[[1992 թվական]]ի գարնանը, հանրաքվեի անցկացումից և անկախության ճանաչումից հետո, սկսվել է [[Բոսնիական պատերազմ]]ը։ Մուսուլմանները պատերազմում էին սերբերի և խորվաթների դեմ, երբեմն նրանք խորվաթների հետ պատերազմում էին սերբերի դեմ։ Ընդհարումը ավարտվել է 1995 թվականի դեկտեմբերի 14-ին` Դեյոթյան համաձայնագրի ստորագրմամբ<ref>{{книга|автор=Пономарёва, Е. Г.|заглавие=Босния и Герцеговина: государство без государственности|ссылка=http://
МГИМО-Университета|год=2011|страницы=9|
=== Ցույցեր 2014 թվականին ===
[[Պատկեր:Protests
[[2014]] թվականին Բոսնիա և Հերցեգովինայի մի շարք խոշոր քաղաքներում ցույցեր են սկսվել կառավարության դեմ, որոնք արագ վերածվել են անկարգությունների։ Ամեն ինչ սկսվել է փետրվարի 3-ին [[Տուզլա]] քաղաքում տեղի ունեցած ցույցից։ Որոշ ժամանակ անց անկարգությունները տարածվել են ամբողջ երկրով։ Ցույցեր էին սկսել անցկացվել Բոսնիա և Հերցեգովինայի ավելի քան 20 քաղաքներում, որոնցից էին Տուզլան, [[Բրչկո]]ն, [[Բիխաչ]]ը, [[Մոստար]]ը, [[Սարաևո]]ն և [[Զենիցա]]ն<ref>{{
Մի շարք [[ԶԼՄ]]-ներ, ինչպիսիք են [[BBC]]-ն և [[New York
[[
Ցույցերի գլխավոր պատճառն էր հանդիսացել երկրում [[Գործազրկություն|գործազրկության]] բարձր մակարդակը՝ 27,5 % (ամենաբարձր ցուցանիշը [[Բալկաններ]]ում)<ref>[http://www.reuters.com/
Անկարգությունների անմիջական պատճառ է հանդիսացել նաև խոշոր արդյունաբերական կենտրոն և պետության երրորդ խոշոր քաղաքը հանդիսացող Տուզլայում [[գործարան]]ների և ֆիրմաների փակումը։ [[21-րդ դար]]ի սկզբին չորս խոշոր պետական ընկերություններ սեփականաշնորհվել են, իսկ նոր սեփականատերերը պարտավորվում էին ներդրումներ կատարել դրանց մեջ։ Սակայն դրա փոխարեն նրանք վաճառել են ակտիվները, դադարել են վճարել բանվորներին և [[Սնանկություն|սնանկ]] ճանաչվելու դիմում են ներկայացրել։ Փետրվարի 3-4-ը քաղաքում անցկացվում էին խաղաղ ցույցեր, սակայն արդեն փետրվարի 5-ին դրանք վերածվեցին ոստիկանության հետ [[հակամարտություն|հակամարտությանը]], երբ այդ ընկերությունների նախկին աշխատակիցները սկսեցին գրոհել տեղական իշխանության նստավայրը։ Շուտով ցույցերը և անկարգությունները սկսվեցին նաև երկրի այլ խոշոր քաղաքներում։
Ցույցերի արդյունքում հրաժարական էին տվել Տուզլայի կանտոնի ղեկավար Սեադ Չաուշևիչը<ref>{{
== Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագրություն ==
{{
=== Աշխարհագրական դիրք ===
<
[[Պատկեր:
{{
{{
</
Բոսնիա և Հերցեգովինան տեղակայված է Եվրոպայի հարավ-արևելքում, Բալկանյան թերակղզու արևմտյան մասում։ Պետությունը կազմում են երկու պատմական շրջաններ՝ [[Սավա (գետ)|Սավա]] գետի ավազանը զբաղեցնող Բոսնիան և Հերցեգովինան, որը գտնվում է [[Ներետվա]] գետի ավազանում<ref>{{книга|автор=|заглавие=Большой универсальный атлас мира|ссылка=https://books.google.am/books?
Բոսնիա և Հերցեգովինայի պետական սահմանը ունի 1551 կմ ձգվածություն, որոնցից 905 կմ-ը ցամաքային սահման են, 625 կմ-ի դեպքում սահման են հանդիսանում [[Սավա (գետ)|Սավա]], [[Դրինա (գետ)|Դրինա]] և [[Ունա (Սավայի վտակ)|Ունա]] գետերը, իսկ ծովային սահմանագծի ընդհանուր երկարությունը կազմում է 21 կմ: [[Խորվաթիա]]յի հետ սահմանի ձգվածությունը 936 կմ է, [[Սերբիա]]յի հետ՝ 350 կմ և [[Չեռնոգորիա]]յի հետ՝ 244 կմ<ref>{{книга|автор=|заглавие=
Ըստ տարբեր տվյալների՝ [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ը զբաղեցնում է 26 098 կմ²<ref name="
=== Ռելիեֆ ===
[[Պատկեր:Glamočko polje, sa brda0089.jpg|մինի|ձախից|[[Գլամոչկո Պոլե]]]]
Բոսնիա և Հերցեգովինան տիպիկ լեռնային երկիր է, լեռնային լանդշաֆտը զբաղեցնում է երկրի տարածքի ավելի քան 90 %-ը<ref>{{книга|автор=Бодрин, В. В. и др.|заглавие=Югославия: Экон.-геогр. характеристика|ссылка=|место=|издательство=Мысль|год=1970|страницы=208|
=== Բնական հանածոներ ===
Տող 242.
=== Հողեր, կենդանական և բուսական աշխարհ ===
[[Պատկեր:
Ջրաբերակային արգավանդ հողերը տարածված են Սավա գետի ավազանում, իսկ սևահողերը՝ լեռնային շրջաններում: Անտառները զբաղեցնում են Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքի 44 %-ը կամ 2273 հազար [[հեկտար]], որոնցից մոտավորապես 2,5 %-ը կազմում են անտառային արհեստական ծառատնկերը։ Երկրի հյուսիսում սաղարթախիտ անտառները իրենց տեղ զիջել են գյուղատնտեսական հողերին: Լեռների հյուսիսային գագաթներին մինչև 500 մ և նախալեռնային շրջաններում աճում են կաղնու անտառներ, ինչպես նաև լորենի, թխկի և կնձնի։ Երկրի կենտրոնական մասում աճում են հաճարենու անտառներ, իսկ ավելի քան 800 մ բարձրության վրա՝ բրգաձև սոճու անտառներ, ինչպես նաև եղևնի և սոճի։ Այստեղի էնդեմիկներից են սերբիական կաղնին, որին կարելի է հանդիպել երկրի հարավ-արևելյան շրջաններում։ Ավելի քան 1600 մ բարձրության վրա աճում են ենթաալպիական մարգագետիններ: Հարավարևմտյան լանջերի դարչնագույն հողերի վրա աճում են քարե կաղնի, մշտականաչ թուփ և մակվիս: Ավելի քան 300 մ բարձրության վրա գտնվող ճիմ-կարբոնատային հողերում տարածված են անտառների համադրությունը շիբլյակների հետ<ref name="БРЭ" />:
Լեռնային շրջաններում ապրում են արջը, գայլը, անտառային կատուն, եվրոպական լուսանը, կզաքիսը, [[ազնիվ եղջերու]]ն, այծյամը, քարայծը, ջրասամույրը, վարազը։ Կարստային տեսակի շրջաններում բնակվում են օձերը, մողեսները և կրիաները։ Խոշոր թռչուններից են խլահավերը, արծիվները և բազեները<ref name="БРЭ" />։ [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային և բնական պարկերի ցանկ|Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային պարկերն]] են Սուտյեսկան, Կոզարան և Ունան, ինչպես նաև Բլիդինյե և Հուտովո Բլատո բնական պարկերը<ref>См. стр. 5: {{
=== Ներքին ջրեր ===
[[Պատկեր:
Բոսնիա և Հերցեգովինան ունի գետերի ճյուղավորված և խիտ ցանց՝ ընդհանուր 2000 կմ երկարությամբ։ [[Դինարյան բարձրավանդակ]]ում տեղակայված են երկրի մակերեսային և ստորերկրյա գետերի [[ակունք]]ների մեծամասնությունը<ref name="
[[Հանքային ջուր|Հանքային ջրերի]] աղբյուրները տեղակայված են [[Սրեբրենիցա]]յում, [[Կական]]ում, [[Ժեպա]]յում, [[Տեշան]]ում, [[Ժեպչե]]ում, [[Մագլայ]]ում, [[Բուսովաչա]]յում, [[Կիսելյակ]]ում և այլ տեղերում։ [[Հիդրոթերմալ հանքավայրեր]]երը տեղակայված են [[Տուզլա]]յում, [[Գրադաչաց]]ում, [[Օլովո]]յում, [[Ֆոյնիցա]]յում, [[Բանյա Լուկա]]յում և [[Տեսլիչ]]ում։ Իլիջայում գտնվող հանգստավայրում ծծմբային ջրի ջերմաստիճանը հասնում է մինչև 58 °С<ref name="
=== Կլիմա ===
Բոսնիա և Հերցեգովինայի կլիման հիմնականում [[չափավոր ցամաքային կլիմա|չափավոր ցամաքային]] է՝ տաք ամառներով և չափավոր սառը ձմեռներով։ Հուլիսյան միջին ջերմաստիճանը դաշտավայրերում կազմում է 19-21°С, իսկ լեռներում՝ 12-18°С։ Հունվարյան միջին ջերմաստիճանը դաշտավայրերում տատանվում է 0°С-ից մինչև -2°С, իսկ լեռներում՝ 4°С-ից -7°С։ Տարվա ընթացքում դաշտավայրերում թափվում են 800-1000 մմ տեղումներ, իսկ լեռներում՝ 1500-1800 մմ։ Հարավում և հարավ-արևմուտքում գերակշռում է մերձարձադարձային [[միջերկրածովյան կլիմա]]ն։ Այս տարածքում ամառը չոր է և շոգ՝ հուլիսյան 25°С միջին ջերմաստիճանով, իսկ ձմեռը խոնավ է և տաք՝ հունվարյան 5°С միջին ջերմաստիճանով։ Տարվա ընթացքում տեղումների քանակը հասնում է մինչև 1600 մմ, իսկ ամենաշատ տեղումները թափվում են նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսներին<ref name="БРЭ" />։
<center>
{| class="
|-
! Քաղաք<ref>{{
! Ձմեռ, °C
! Բացարձակ նվազագույն, °C
Տող 272.
! 18,1
! 9,5
! style="text-
|-
! [[Տուզլա]]
Տող 280.
! 17,7
! 10
! style="text-
|-
! [[Բիխաչ]]
Տող 288.
! 19,7
! 10,6
! style="text-
|-
! [[Մոստար]]
Տող 296.
! 23,2
! 14,6
! style="text-
|}
</center>
[[
== Բնակչություն ==
{{
[[Պատկեր:
[[1991 թվական]]ի մարդահամարի տվյալների համաձայն՝ Բոսնիա և Հերցեգովինաի բնակչությունը կազմել է 4 377 033 մարդ, որը 3,8 անգամ գերազանցել է 1879 թվականի բնակչությանը, երբ պետությունը օկուպացված է եղել [[Ավստրո-Հունգարիա]]յի կողմից: Մինչև 14 տարեկան երեխաները կազմել են ընդհանուր բնակչության 23,5 %-ը, 15-ից 64 տարեկան մարդիկ՝ բնակչության 67,7 %-ը, իսկ 65 տարեկանից բարձր մարդիկ՝ 6,5 %-ը<ref>См. стр. 17: {{
Բոսնիա և Հերցեգովինայի բնակչությունը<ref>{{
{| class="standard floatleft" border="1" style="border-collapse:collapse"
!
Տող 319.
|'''51 201'''
|'''4 377 033'''
|'''3 473 078'''||
| -21,70%
|-
Տող 325.
|26 182
|2 720 074
|2 219 220||
| -19,26%
|-
Տող 331.
|24 617
|1 569 332
|1 170 342||
| -26,85%
|-
Տող 337.
|402
|87 627
|83 516||
| - 5,02%
|}
[[ՄԱԿ]]-ի տվյալների համաձայն՝ 2010-2015 թվականներին բնակչության աճը կազմել է -0,1 %, քաղաքային բնակչության աճը՝ 0,1 %, իսկ գյուղային բնակչության աճը՝ -0,3 %: 2014 թվականի տվյալների համաձայն՝ բնակչության քաղաքաբնակների թիվը կազմել է 39,6 %, տղամարդկանց կյանքի միջին տևողությունը՝ 73,7 տարեկան, իսկ կանանց՝ 78,8 տարեկան<ref>{{
=== Ազգային և կրոնական կազմ ===
[[Պատկեր:
2013 թվականի մարդամարի տվյալների համաձայն՝ բնակչության 50,11 %-ը եղել են բոսնիակներ, 30,78 %-ը՝ [[սերբեր]] և 15,43 %-ը՝ [[խորվաթներ]], իսկ ըստ կրոնական պատկանելիության՝ 50,7 %-ը՝ [[Իսլամ|մուսուլմաններ]], 30,7 %-ը՝ [[Ուղղափառություն|ուղղափառներ]], իսկ 15,2 %-ը՝ [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկներ]]<ref name=autogenerated1 />:
Ըստ 1991 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Բոսնիա և Հերցեգովինայի բնակչության 43,5 %-ը եղել են բոսնիակներ, 31,2 %-ը՝ սերբեր, 17,4 %-ը՝ խորվաթներ և 5,6 %-ը՝ հարավսլավներ: Ազգային փոքրամասնությունների միջև երկրում ապրել են 0,2 % [[չեռնոգորցիներ]], 0,2 % [[գնչուներ]], 0,1 % [[ալբանացիներ]], 0,1 % [[ուկրաինացիներ]], 0,1 % [[սլովենացիներ]] և 0,1 % [[մակեդոնացիներ]]: Երկրում նաև ապրում են [[հունգարացիներ]], [[իտալացիներ]], [[չեխեր]], [[լեհեր]], [[գերմանացիներ]], [[ռուսներ]], [[սլովենացիներ]], [[թուրքեր]], ռումինացիներ և այլք: 2005 թվականի տվյալների համաձայն՝ բնակչության ավելի քան 10 %-ը կազմել են [[գնչուներ]]ը<ref name="БРЭ" />:
[[Սերբեր]]ն ու [[խորվաթներ]]ը դարերից ի վեր բնակվել են Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքում<ref>{{книга|автор=Кредер, А. А.|заглавие=Новейшая история 1945—1993: Учебное пособие для средней школы|ссылка=|место=|издательство=Центр Гуманитарного Образования|год=1994|страницы=156|
=== Լեզուներ ===
Բոսնիա և Հերցեգովինայի սահմանադրությունը չի սահմանում պաշտոնական լեզուներ<ref>{{статья |заглавие=Language
Եվրոպական պաշտոնական լեզուների մագաղաթի համաձայն՝ Բոսնիա և Հերցեգովինան ճանաչում է հետևյալ փոքրամասնությունները լեզուները՝ ալբաներեն, չեռնոգորերեն, չեխերեն, իտալերեն, հունգարերեն, մակեդոներեն, գերմաներեն, լեհերեն, ռումիներեն, սլավոներեն, թուրքերեն, ուկրաիներեն, իդիշ և լադինո<ref name="charter-
=== Տարաբնակեցման համակարգ ===
{{See also|Բոսնիա և Հերցեգովինայի քաղաքների ցանկ}}
[[Պատկեր:
2013 թվականի մարդահամարի նախնական տվյալների համաձայն՝ բնակչության միջին խտությունը կազմել է 74,8 մարդ/կմ², [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ում՝ 90,9 մարդ/կմ², իսկ [[Սերբական Հանրապետություն]]ում՝ 53 մարդ/կմ²: Բնակչության ամենամեծ խտությունը առկա է կենտրոնական շրջաններում և պետության հյուսիսային հատվածում<ref>См. стр. 7—11 предварительных результатов переписи 2013 года: {{
1991 թվականի մարդահամարի համաձայն՝ Բոսնիա և Հերցեգովինայում հաշվվել է 5825 բնակավայր, որոնցից 39-ը ունեցել են ավելի քան 10 000 բնակչություն: Քաղաքների ժամանակակից ցանցը կազմվել է XX դարում, երբ Սարաևոն եղել է պետության վարչական կենտրոնն ու խոշորագույն քաղաքը, [[Բանյա Լուկա]], [[Տուզլա]], [[Զենիցա]] և [[Մոստար]] քաղաքները համարվել են խոշոր շրջանային կենտրոններ, իսկ Բիհաչը, Պրիեդորը, [[Դոբոյ]]ը, Բրչկոն, [[Մոդրիչա]]ն և [[Տրեբինե]]ն՝ շրջանային կենտրոններ<ref>{{публикация|автор=Snježana, Musa|заглавие=Razmještaj naselja u
{{Բոսնիա և Հերցեգովինայի խոշորագույն քաղաքներ}}
== Սիմվոլիկա ==
[[Պատկեր:Coat of Arms of the
'''[[Բոսնիա և Հերցեգովինայի զինանշան]],''' Բոսնիա և Հերցեգովինայի պետական խորհրդանիշներից մեկը<ref>
'''[[Բոսնիա և Հերցեգովինայի դրոշ]]ը''' Բոսնիա և Հերցեգովինայի պետական խորհրդանիշերից է։ Այն իրենից ներկայացնում է կապույտ ուղղանկյուն և մեջտեղից անհավասարաբար դեղին եռանկյունի՝ շրջապատված 9 սպիտակ աստղով։ Դեղին եռանկյունը խորհրդանշում է հիմնադիր ազգերը։ Եռանկյունու կողմերը խորհրդանշում են Բոսնիա և Հերցեգովինայի բնակչությունը կազմող երեք մեծագույն ազգային խմբերը՝ [[բոսնիացիներ]]ը, [[խորվաթներ]]ը և [[սերբեր]]ը։ Եռանկյունը նաև նման է Բոսնիա և Հերցեգովինայի ուրվագծին։ Սպիտակ, կապույտ և դեղին գույների համադրումը խորհրդանշում է խաղաղություն<ref>{{публикация|автор=
== Սահմանադրական կարգ ==
{{
Բոսնիա և Հերցեգովինան ըստ կառավարման ձևի [[Խորհրդարանական հանրապետություն]] է<ref name="БРЭ" />: Պետական լեզուներն են [[բոսնիերեն]]ը, [[խորվաթերեն]]ը և [[սերբերեն]]ը<ref name="
=== Պետական կարգ ===
[[Պատկեր:Map
{{
Բոսնիա և Հերցեգովինան ըստ պետական կարգի [[Դաշնություն]] է<ref name="БРЭ" />: Նաև Բոսնիա և Հերցեգովինայում բացակայում են պետական մարմինները, որոնք կոչվում են ''դաշնային'': Ֆորմալ տեսանկյունից Բոսնիան համարվում է ունիտար ապակենտրոնացված հանրապետություն: Սակայն բոսնիական կենտրոնական իշխանությունը այնքան թույլ է, որ Բոսնիայի գրականությունում այն հաճախ բնորոշվում է ոչ որպես դաշնային, այլ որպես [[կոնֆեդերացիա]]<ref>{{книга|автор=Моисеев, А. А.|заглавие=Суверенитет государства в международном праве: учебное пособие|ссылка=|место=|издательство=Восток-Запад|год=2009|страницы=75|
1995 թվականի [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի սահմանադրություն|Բոսնիա և Հերցեգովինայի սահմանադրության]] համաձայն՝ հանրապետությունը կազմված է երկու կազմավորումներից (էնտիտետներից)՝ [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ից և [[Սերբական Հանրապետություն]]ից<ref>{{книга|автор=Лукина, Наталья.|заглавие=Босния и Герцеговина после Дейтона|ссылка=|место=|издательство=Свободная мысль|год=2006|страницы=132|
=== Դատական համակարգ ===
Դատական համակարգը իր մեջ ներառում է Բոսնիա և Հերցեգովինայի սահմանադրական դատարանը, [[Սերբական Հանրապետություն|Սերբական Հանրապետության]] և [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն|Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնության]] [[Սահմանադրական դատարան|սահմանադրական]] և բարձրագույն դատարանները, Բոսնիա և Հերցեգովինայի դատարանը, 16 կանտոնային և շրջանային դատարանները և 51 համայնքային ու հիմնական դատարանը, ինչպես նաև [[Բանյա Լուկա]]յի Բարձրագույն առևտրական դատարանը<ref>{{
== Զինված ուժեր ==
{{
Բոսնիա և Հերցեգովինայի զինված ուժերը կազմավորվել են [[2005 թվական]]ին Բոսնիա և Հերցեգովինա Ֆեդերացիայի բանակի և Սերբիայի Հանրապետության բանակի հիման վրա։ Դրան նախորդել է Դեյոթյան համաձայնագրով ընդունված 1995 թվականի Բոսնիա և Հերցեգովինայի Հանրապետության բանակի և Խորվաթիայի պաշտպանության խորհրդի միաձուլումը<ref name="
Բոսնիա և Հերցեգովինայի զինված ուժերում հաշվվում են 16 000 մարդ<ref>{{
Բոսնիա և Հերցեգովինան [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|ԵԱՀԿ]]-ի և Հարավարևելյան Եվրոպայի հաստատության համաձայնության անդամ է<ref>{{
== Տնտեսություն ==
{{
'''Առավելություններ'''՝ հաջող անցել է կայուն շուկայական տնտեսության: Ցածր [[գնաճ]] (1.4 %)<ref name="
'''Թույլ կողմեր'''՝ աղքատ հումքային բազա: Ուժեղ կոռուպցիա:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր երկրում գործազրկության մակարդակը ամենաբարձրն է: Արդյունաբերական արտադրանքը նվազել է 85% -ով<ref>{{книга|автор=Кашуба, М. С. и др.|заглавие=Государственная политика и современные межнациональные отношения в Югославии|ссылка=|место=М.|издательство=|год=1991|страницы=47|
1994-ից մինչև 2014 թվականը ուղղակի ներդրումիների ծավալը կազմել է 6 մլրդ եվրո, այդ թվում Ավստրիայի կողմից՝ 1,3 մլրդ եվրո, Սերբիայի կողմից՝ 1,1 մլրդ, Խորվաթիայի՝ 780 մլն<ref>{{книга|автор=Кашуба, М. С. и др.|заглавие=Государственная политика и современные межнациональные отношения в Югославии|ссылка=|место=М.|издательство=|год=1991|страницы=13, 49|
* [[ԵՄ]] երկրներ — 64,0 % (10,7 մլրդ դոլար),
* [[Ռուսաստան]] — 5,5 % (0,9 մլրդ դոլար),
Տող 413.
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր երկրում գործազրկության մակարդակը ամենաբարձրն է: Արդյունաբերական արտադրանքը նվազել է 85% -ով, ըստ տարբեր աղբյուրների, ընդհանուր նյութական վնասը կազմել է 20-80 մլրդ [[ԱՄՆ դոլար|դոլար]]: 1998 թվականին երկրի ՀՆԱ-ն նվազել է ավելի քան 75% -ով: [[1995 թվական]]ից սկսած, երկրի տնտեսությունը վերականգնելու համար տրամադրվել է լայնածավալ միջազգային օգնություն:
Ժամանակակից Բոսնիա և Հերցեգովինան վերաբերվում է Եվրոպայի քիչ զարգացած տնտեսություններին<ref name="БРЭ" />: Ըստ [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|ԱՄՀ]]-ի [[2015 թվական]]ի տվյալների՝ Բոսնիա և Հերցեգովինան վերաբերվել է զարգացող երկրներին<ref>См. стр. 152 «Мирового экономического положения»: {{
2014 թվականին ներմուծումը կազմել է 16,199 մլն [[փոխարկելի մարկ]], արտահանումը՝ 8,684 մլն, իսկ արտաքին առևտրի հաշվեկշիռը՝ −7,515 մլն<ref>{{
'''ՀՆԱ-ի աճ''' ([[Համաշխարհային բանկ]]ի տվյալներով)<ref>{{
{| class="standard"
!Թվական
Տող 443.
== Ֆինանսական համակարգ ==
[[Պատկեր:
[[Փոխարկելի մարկ]]ը Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային [[արժույթ]]ն է։ 1 փոխարկելի մարկը հավասար է 100 [[ֆենինգ]]ի ({{lang2|bs|hr|
Երկրում (2016 թվականի սկզբին) գործում են 27 մասնավոր բանկ, որոնցից կեսի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Սարաևոյում: 2014 թվականի խոշորագույն բանկերն են եղել ''[[
=== Արդյունաբերություն ===
[[Պատկեր:
[[1960-ական թվականներ]]ին Բոսնիա և Հերցեգովինային ընկնում է ամբողջ Հարավսլավիայի երկաթե հանքաքարի արդյունահանման 99% և [[կոքս]]ի արտադրության 100% , [[Ածուխ|ածխի]] արտադրության 40%, [[թուջ]]ի արտադրության 2/3 և [[պողպատ]]ի ձուլման 50% բաժինը: Բոսնիա և Հերցեգովինան Հարավսլավիայում առաջին տեղն է զբաղեցրել փայտամշակման արդյունաբերության արտադրությամբ և մեծ դերակատարություն է ունեցել քիմիական արդյունաբերության մեջ (Հարավսլավիայում միայն Բոսնիա և Հերցեգովինայում կար [[Նատրիումի հիդրոկարբոնատ|սոդա]]յի (Լուկավաց) և [[քլոր]]ի արտադրություն):
2014 թվականի Բոսնիա և Հերցեգովինայի արդյունաբերության կառուցվածքում բնական հանածոների հանույթին ընկնում էր արըադրանքի մոտավորապես 5 %-ը, [[Վերամշակող արդյունաբերություն|վերամշակող արդյունաբերությանը]]՝ մոտավորապես 74 %, էլեկտրաէներգիայի, գազի, գոլորշու արտադրությանը և մատակարարմանը՝ մոտավորապես 20 %<ref>См. стр. 2: {{
2000 թվականի սկզբին գերմանական ''[[Volkswagen]]''-ի և Չեխիայի ''Skoda''-ի աջակցությամբ գործարկվեց ավտոմեքենաների արտադրությունը, որը նրանց ցածր գնի պատճառով մեծ պահանջարկ ունի հարևան երկրներում: Բոսնիա և Հերցեգովինայի արդյունաբերության մեջ հիմնական ներդրողներից մեկը [[Սլովենիա]]ն է: [[2004 թվական]]ին ավտոմեքենաշինության հիմնական կենտրոններից են եղել [[Սարաևո]]ն, [[Մոստար]]ը և [[Տեշան]]ը: Մետալուրգիական խոշոր ընկերություններն էին Զենիցայի պողպատաձուլական գործարանը, Մոստարի ալյումինի կոմբինատը և Զվորնիկի ալյումինիումի գործարանը: Աստիճանաբար երկրում աճում են հանքարդյունաբերությունը, մետալուրգիական և նավթավերամշակման ոլորտները, նաև աճում էր տեքստիլ արդյունաբերության, ավտոմեքենաների բաղադրիչ մասերի, ավիացիոն արդյունաբերության և կենցաղային սարքերի արտադրությունը: Թեթև արդյունաբերության խոշորագույն կենտրոնը Սարաևոն էր<ref name="БРЭ" />:
Տող 460.
Գյուղատնտեսական նշանակության հողերը զբաղեցնում են ավելի քան երկու միլիոն հեկտար տարածք (պետության տարածքի ավելի քան 40 %), որոնց մեծ մասը զբաղեցնում են վարելահողերը և պարտեզները, ամենաքիչը՝ այգիները և խաղողի այգիները, ինչպես նաև մարգագետինները և արոտավայրերը: Բանջարեղենը և կարտոֆիլը աճեցվում է ամբողջ երկրով: Գյուղատնտեսական հողատարածքները հիմնականում տեղակայված են գետային հովիտներում: Մրգատու այգիները տեղակայված են Սավա գետից հարավ ընկած բլուրներում: Հերցեգովինայի հարավարևմտյան հատվածում աճեցնում են խաղող և ծխախոտ, ինչպես նաև բոստանային կուլտուրաներ, դեղձեր, ծիրաններ, ձիթապտուղներ, մանդարիններ, կեռասներ, թուզեր: Գինեգործության կենտրոնը [[Մոստար]]ի շրջանն է<ref name="БРЭ" />:
[[2014 թվական]]ին գյուղատնտեսական հողատարածքները կազմել են 1,011 մլն հա, որից 501 հազ. հա ցանքատարածություններ (որոնց թվում 300 հազար հա Սերբական Հանրապետության տաևածք, 185 հազար հա Բևհ Դաշնության և 13 հազար հա Բրչկո օկրուգի): [[2013 թվական]]ին Բոսնիա և Հերցեգովինայում ցանվել էր 62 հազար [[հեկտար]] [[ցորեն]] (անքան, որքան նախորդ տարի), 176 հազար հա [[եգիպտացորեն]] ([[2012 թվական]]ի համեմատ 10%-ով պակաս): [[2012 թվական]]ին հավաքվել է 208 հազար [[տոննա]] ցորեն և 500 հազար տոննա եգիպտացորեն<ref>{{
== Տրանսպորտ ==
{{
[[Պատկեր:NERETVA
A1 ավտոմայրուղին անցնում է Բոսնիա և Հերցեգովինայով: Այն E73 եվրոպական երթուղու ամենաերկար հատվածն է, որը Կենտրոնական Եվրոպան կապում է Ադրիատիկ ծովի հետ: Բացի այդ, E661, E761, E762 եվրոպական երթուղիները անցնում են երկրի տարածքով: Ընդհանուր առմամբ Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքի վրա կառուցվել է 22,926 [[կմ]] ճանապարհ, այդ թվում՝ 19,426 կմ պինդ ծածկով ճանապարհներ և 3,500 կմ՝ գրունտային ծածկով ճանապարհներ<ref>{{книга|автор=
Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքում գոյություն ունի 601 կմ երկաթուղային ուղի, 1435 մմ երկաթուղագծի լայնությամբ<ref>{{
Բոսնիա և Հերցեգովինայում կան 24 օդանավակայաններ, որոնցից 7-ը կարծր մակերեսով, 17-ը՝ հողային ծածկով, ինչպես նաև 6 ուղղաթիռի վայրէջքային հարթակներ: Երկրում գործում են 4 միջազգային օդանավակայաններ՝ Բանյա Լուկա<ref>{{
== ԶԼՄ ==
[[Պատկեր:Интегралов.jpg|մինի|140px|ՍՀՌՀ Բանյա Լուկայում]]
Բոսնիա և Հերցեգովինայի տպագրական հրատարակությունները գտնվում են մասնավոր ձեռքերում<ref name="
2009 թվականի տվյալների համաձայն՝ երկրում հաղորդում էին տարբեր մակարդակի ավելի քան 45 հեռուստատեսական կայաններ: «Բոսնիա և Հերցեգովինայի ռադիոյի և հեռուստատեսության» կազմում հաղորդում են երեք հեռուստաալիք՝ «Դաշնային հեռուստատեսություն»-ը [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ում, ''ՎՆՏ 1''-ը և «Սերբական Հանրապետության հեռուստատեսություն»-ը [[Սերբական Հանրապետություն]]ում<ref name="
== Կրթություն և գիտություն ==
[[Պատկեր:Faculty of
{{
Կրթական համակարգը կազմված է հաստատություններից, որոնք նախատեսված է 3-ից 7 տարեկան երեխաների համար, պարտադիր դպրոցներից 7-ից մինչև 11 տարեկան և 11-ից մինչև 15 տարեկան երեխաների համար, ընդհանուր միջնակարգ դպրոցներից և գիմնազիաներից 15-ին մինչև 19 տարեկան ուսանողների համար, մասնագիտական միջնակարգ դպրոցներից, պրոֆեսիոնալ-զանազանտեխնիկական դպրոցներից և համալսարաններից: 1966 թվականից գործում է [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիա|Գիտությունների և արվեստի ակադեմիա]]ն: Հիմնական գիտական հաստատությունները տեղակայված է Սարաևոյում, որոնց թվում են [[Բոսնիական համալսարան]]ը (հիմնադրված 1997 թվականին՝ որպես [[բոսնիացիներ]]ի պատմության և մշակույթի ուսումնասիրման կենտրոն), լեզվաբանության, տերմինային և ատոմային տեխնոլոգիայի, եղանակաբանության համալսարանները, ինչպես նաև աշխարհագրական, ֆիզիկական և աստղագիտական, մաթեմատիկական, բժշկական, մանկավարժական և այլ ընկերություններ: Գրադարանների շարքում են Ազգային և համալսարանական գրադարանը (հիմնադրվել է 1945 թվականին), Գազի Խասրբեգովի գրադարանը (1537 թվական) և Ազգային թանգարանի գրադարանը<ref name="БРЭ" />:
Բարձրագույն կրթության պետական հաստատություններին են պատկանում [[Սարաևոյի համալսարան|Սարաևոյի]] (հիմնադրվել է 1949 թվականին), [[Տուզլայի համալսարան|Տուզլայի]] (հիմնադրվել է 1976 թվականին), [[Մոստարի համալսարան|Մոստարի]] (հիմնադրվել է 1977 թվականին), [[Բիխաչի համալսարան|Բիխաչի]], [[Զենիցայի համալսարան|Զենիցայի]] և [[Ջեմալ Բիեդիչի համալսարան|Ջեմալ Բիեդիչի]] համալսարանները [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ում և [[Բանյա Լուկայի համալսարան|Բանյա Լուկայի]] (հիմնադրվել է 1975 թվականին), [[Արևելյան Սարաևոյի համալսարան|Իստոչնո Սարաևոյի]] համալսարանները, [[Պրիեդորի բարձրագույն բժշկական դպրոց|Պրիեդորի բարձրագույն բժշկական]], Տ[[րեբինեի բարձրագույն հյուրանոցային բիզնեսի և տուրիզմի դպրոց|րեբինեի բարձրագույն հյուրանոցային բիզնեսի և տուրիզմի]] դպրոցները [[Սերբական Հանրապետություն]]ում<ref>{{
== Մշակույթ ==
{{
[[Պատկեր:
[[Պատկեր:Bosmal
[[Բոսնիական պատերազմ]]ից հետո [[Բոսնիա և Հերցեգովինա]]յում աշխատանքներ են իրականացվում մշակութային ժառանգությունը պահպանելու ուղղությամբ: Դա կարելի է տեսնել [[Մոստար]]ի [[Մոստարի կամուրջ|Հին կամուրջի]] և պատմական-մշակութային նշանակություն ունեցող այլ շինությունների վերականգնման օրինակով: Շատ այլ ծրագրեր, ցավոք սրտի, մինչ օրս մնացել են անտեսված քաղաքական տարաձայնությունների ու ֆինանսների բացակայության պատճառով:
Տող 493.
=== Կրոն ===
{{
|thumb =
|
|label1 = [[Իսլամ]]
|value1 = 50.7
Տող 501.
|label2 = [[Ուղղափառություն]]
|value2 = 30.75
|color2 =
|label3 = [[Կաթոլիկ եկեղեցի]]
|value3 = 15.19
Տող 513.
|label6 = այլն
|value6 = 1.15
|color6 =
|label7 = Չհայտարարված
|value7 = 0.92
|color7 =
|label8 = Անհայտ
|value8 = 0.19
|color8 = Darkgrey
}}
{{
Կրոնը Բոսնիա և Հերցեգովինայում ներկայացված է հետևյալ դավանություններից՝ [[իսլամ]] (40 %), [[ուղղափառություն]] (31 %), [[կաթոլիկություն]] (15 %) և այլն (աթեիզմ) - [[հուդայականություն]], [[բողոքականություն]] [[Եհովայի վկաներ]]:
Տող 529.
13-14 դարերին Բոսնիա և Հերցեգովինայի տարածքում գոյություն ուներ երկու կրոն: Կաթոլիկ էին առավելապես Բոսնիայի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածները, իսկ հարավային Խում (Հերցեգովինա) իշխանությունը, որը 1168-1326 մտնում է Սերբիայի կազմում, գտնվում էր Սերբիայի ուղղափառ եկեղեցու տարածքում և [[1219 թվական]]ից ենթարկվում էր անմիջականորեն սերբական [[Արքեպիսկոպոս|արքեպիսկոպոսին]]:
[[Պատկեր:
Առաջին թուրական արշավանքը դեպի բոսնիական հողեր իրականցվել է 1388 թվականին, և 1448 թվականին թուրքերը արդեն նվաճել էին Բոսնիայի կենտրոնական հատվածի մի մասը: Բոսնիական թագավոր [[Ստեպան Տոմաշ]]ը օգնություն էր խնդրում Կաթոլիկական եկեղեցուց, բայց [[Հռոմի Պապ]]ը նախ և առաջ ցանկանում էր համոզվել Բոսնիայում "երեսների" բացակայությանը: Տոշամը 1459 թվականին հավաքել է ամբողջ Բոսնիական եկեղեցու հոգևորականությունը, որից հետո հրամայել է նրանց կա՛մ ընդունել կաթոլիկությունը և սկսել ենթարկվել Հռոմի Պապին, կա՛մ լքել թագավորությունը:
[[Պատկեր:Šarena
Ստեպան Տոմաշը այդպես էր չսպասեց [[Խաչակրաց արշավանքներ|խաչակրաց արշավանք]]ին՝ մահանալով 1461 թվականին: Հաջորդ տարի նրա որդի Ստեպան Տոմաշևիչը հրաժարվել է հարկ վճարել թուրքական [[սուլթան]] [[Մեհմեդ
1995 թվականի վերջին երկրում տեղավորվել են [[ՆԱՏՕ]]-ի խաղաղարարները, ստեղծվել էր մուսուլմանա-խորվաթական [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ը (տարածքի 51%-ը) և [[Սերբական Հանրապետություն]]ը (տարածքի 49%-ը)
Տող 548.
=== Գրականություն ===
{{
[[Պատկեր:
Բոսնիայի միջնադարյան գրականությունը, որը առաջացել է
=== Խոհանոց ===
[[
Բոսնիական խոհանոցը օգտագործում է բազմաթիվ համեմունքներ, բայց չափավոր քանակությամբ: Կերակրատեսակներից շատերը թեթև են, եփվում են մեծաքանակ ջրով, [[սոուս]]ները ամբողջությամբ բնական են, բաղկացած մեծամասամբ բանջարեղենի հյութերից: Տիպական բաղադրամասեր են [[կարտոֆիլ]]ը, [[լոլիկ]]ը, [[սոխ]]ը, [[սխտոր]]ը, ոչ կծու [[պղպեղ]]ը, [[վարունգ]]ը, [[դդմիկ]]ը, [[գազար]]ը, [[կաղամբ]]ը, ուտելի [[սունկ]]երը, [[սպանախ]]ը, կանաչ և չոր ընդեղենը, [[սալոր]]ները, կաթը, աղացած, ոչ կծու կարմիր պղպեղը, պավլակա կոչվող կաթնասերը, [[կայմակ]]ը: Մսով տիպական կերակրատեսակները պատրաստվում են գլխավորապես տավարի, [[ոչխար]]ի, գառան մսից՝ համաձայն իսլամական սննդակարգի, թեև [[Խորվաթները Բոսնիա և Հերցեգովինայում|բոսնիական խորվաթներ]]ն<ref>{{
== Սպորտ ==
{{
[[Պատկեր:
1984 թվականին [[Սարաևո]]յում և նրա մերձակայքում անցկացվել են [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 1984|Ձմեռային օլիմպիական խաղերը]]: 1960 թվականին Սարաևոյում անցկացվում են շախմատի «Բոսնա-մրցույթներ»: 1992 թվականին հիմնադրվել է [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի օլիմպիական կոմիտե]]ն՝ Օլիմպիական խաղերում պետության մասնակցության համար<ref name="БРЭ" />: 2010 թվականին [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի Դաշնություն]]ում գործել են 37 սպորտային միավորումներ և 1221 ակումբներ, Սերբական Հանրապետությունում՝ 35 և 603 համապատասխանաբար, Բրչկո շրջանում՝ 3 և 75 համապատասխանաբար<ref>См. стр. 69: {{
Խոշորագույն ֆուտբոլային մարզադաշտերն են՝ «[[Ասիմ Ֆերհատովիչ Հասե (մարզադաշտ)|Ասիմ Ֆերհատովիչ Հասե]]» (ավելի քան 35 հազար մարդ տարողությամբ) և «Գրբավիցա» (ավելի քան 16 հազար մարդ տարողությամբ) [[Սարաևո]]յում, «Ստադիոն պոդ Բելիմ Բրեգոմ» (ավելի քան 20 հազար մարդ տարողությամբ) [[Մոստար]]ում, «[[Բիլինո Պոլե (մարզադաշտ)|Բիլինո Պոլե]]» (ավելի քան 15 հազար մարդ տարողությամբ) [[Զենիցա]]յում<ref>{{
== Տես նաև ==
Տող 579.
|автор = Бромлей, Ю. В. и др.
|заглавие = Հարավսլավիայի պատմություն
|ссылка = http://www.
|место = {{comment|М.}}
|издательство = Издательство АН СССР
|год = 1963
|том =
|страницы = 136
|ref=Հարավսլավիայի պատմություն
Տող 595.
| год = 2002
| страниц = 624
|
| ref = Седов
}}
'''Անգլերենով'''
* {{
* {{
* {{
* {{
*
*
*{{
*{{
*{{
*{{
* {{
{{սյուն ավարտ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* {{
{{Քույրհղումներ
|Պորտալ = Բոսնիա և Հերցեգովինա
Տող 625.
|Մետա-վիքի = Բոսնիա և Հերցեգովինա
}}
* [https://web.
* [https://web.
* [https://www.facebook.com/pages/
* {{dmoz|
* [http://www.advokat-prnjavorac.com/
* [https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17211415 Բոսնիա և Հերցեգովինայի] էջը BBC News-ում
Տող 645.
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Վիքիճամփորդ երկար|Բոսնիա և Հերցեգովինա}}
{{ՎՊԵ|
{{Եվրոպական երկրներ}}
{{Բոսնիա և Հերցեգովինայի վարչական բաժանում}}
| |||