«Սմբատ Ա Նահատակ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 103.
==== Յուսուֆի դեմ պայքար ====
 
Աֆշինի մահց հետո՝ 901 թվականին Յուսուֆը դառնում է [[Ատրպատական]] կիսանկախ գավառական մասի կառավարիչ։ Նա հեռացնում է Աֆշինի թագաժառանգին՝ Դևդադին, նա զբաղեցնում է իր եղբոր գահը։ Այդ ժամանակ Սմբատը խնդրել էր արաբական խալիֆին, որ Հայաստանը առանձնացնեն Ատրպատականից[[Ատրպատական]]ից ու այն հարկատու դարձնեն անմիջապես Բաղդադին։[[Բաղդադ]]ին։ Խալիֆը մեծ սիրով կատարել էր ՄբատիՍմբատի խնդրանքը, ինչով առաջացրել էր Յուսուֆի բարկությունը։ Յուսուֆը խալիֆին խնդրում է վերականգնել հին իրավիճակը, սակայն մերժում է ստանում։ Բայց Յուսուֆը իր եղբորից ավելի դաժան և պահանջկոտ էր։
 
Հասկանալով, որ չի կարողանա Սմբատի հետ բանակցությունների միջոցով լուծել այդ հարցը՝ նա դիմում է ռազմական ուժին։ Յուսուֆը ընտրում է իր եղբոր արշավանքների հին ուղին, այսինքն՝ Փայտակարանի[[Փայտակարան]]ի, Աղվանքի[[Աղվանք]]ի վրայով արշավ դեպի հյուսիսային կողմից Շիրակ։[[Շիրակ (գավառ)|Շիրակ]]։ Սմբատը ամրացնում է Աշոցքի[[Աշոցք]]ի և Տաշիրի[[Տաշիր]]ի լեռնանցքերը, որպեսզի արաբները չկարողանան ներխուժել Շիրակ, սակայն Յուսուֆը լռիվ անսպասելի ճանապարհ է ընտրում և կարողանում հեշտությամբ մտնել [[Բագրատունյաց թագավորություն|Բագրատունյաց թագավորության]] սիրտ՝ [[Շիրակ (գավառ)|Շիրակ]]<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=530}}</ref>։ Յուսուֆ ամիրան առանց ռազմական գործողություններ սկսելու շարժվում է Դվին և գրավում այն։ Նա կարծում էր, որ երկրի սիրտը գրավելով արդեն կարող էր իր պայմանները թելադրել։ Սմբատը իր համար հենարան է դարձնում Արածագի[[Արագած լեռ|Արագածի]] ամրությունները, իսկ Յուսուֆը մի հարուստ սիրիացու միջոցով միանգամից սկսում է բանակցույթուններ վարել նրա հետ։ Յուսուֆի վարաբերմունքը մեղմ էր հայոց արքայի հանդեպ, քանի որ նա մտադրություն ուներ ապստամբել խալիֆայության դեմ և չար ցանկանում իր թիկունքում ունենալ Հայաստանի պես ուժեղ թշնամական երկիր։ Նա ընդամենը պահանջում է, որ հայերը նորից հարկ վճարեն Ատրպատականին[[Ատրպատական]]ին և Սմբատը թագ ստանա Ատրպատականի կողմից, այսինքն կախման մեջ լինի Յուսուֆից։ Վճարվելիք հարկի չափը որոշվելու էր Սմբատի կողմից։ Ձմեռումից և մեծամեծ պարգևների փոխանակումից հետո Յուսուֆը վերադառնում է [[Ատրպատական]]<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=531}}</ref>։
 
Կնքված հաշտությունը երկարաժամկետ էր, քանի որ Ատրպատականը[[Ատրպատական]]ը դեռևս Հայաստանի հետ կապված պլաններ չուներ, սակայն հարմար հանգամանքների դեպքում նա ցանկանում էր ամբողջապես հպատակեցնել Սմբատին։ Այդ ժամանակ Հայաստանի հեռավոր նահանգներից մեկը՝ Մինգրելիան (Եգերներիեգերների աշխարհը), ապստամբում է։ Սմբատը զորք է հավաքում և արավում նրանց վրա՝ օգնության կանչելով նաև վրաց արքա, բարեկամ և դաշնակից Ատրներսեհ Բագրատունուն, որը Եգերներիեգերների արքայի՝ Կոնստանդինի աներն էր, սակայն մեծ գժտություն ուներ իր թեսայիփեսայի հետ։ Հայ-վրացական ուժեր հաղթանակ են տոնում և Սմբատը հրամայում է Ատրներսեհին բանակցություններ վարել Կնոտսանդինի հետ, բայց Ատրներսեհը այդ ժամանակ իր վրեժը լուծելու համար ձերբակալում է Կոնստանդինին և ուղարկում Հայաստան, որտեղ նա բնակեցվում է Անի ամրոցում։ Տեսնելով, որ եգերացիները կարող են նորից ապստամբել հայոց Սմբատ արքան ազատ է արձակում նրան և արքայական պատիվներով ուղարկում իր աշխարհ։ Այս քայլը հիանալի հետևանքներ է ունենում, քանի որ Կոնտսանդինը շնորհապարտ է մնում Սմբատին իր գեղեցիկ քայլի համար<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=532}}</ref>։
 
Սակայն Կոնստանդինի այս քայլը նաև բացասական հետևանքներ է ունենում։ Վրաց արքա Ատրներսեհ Բագրատունին թշնամությամբ է լցվում Սմբատի դեմհանդեպ, քանի որ առանց իր իմացության Սմբատը ազատ էր արձակել Կոնստանդինին։ Այս ժամանակ Յուսուֆը սկսում է խալիֆայության դեմ իր ապստամբությունը։ Խալիֆը բավարարվեց իր ռազմական ուժերի ռազմադաշտ դուրս բերմամբ և դիմում է Ատրպատականի հարևան երկրներին ու նրանցից ռազմական օգնություն խնդրում Յուսուֆին հնազանդեցնելու համար։ Ըստ [[Հովհաննես կաթողիկոսի՝Դրասխանակերտցի|Հովհաննես կաթողիկոսի]]՝ Հայաստան է ուղարկվում մի «քարտուղար», որը առաջարկում է մեկ տարվա հարկ չվճարել և դրա փոխարել օգնել Յուսուֆի դեմ պատերազմում։ Սմբատը չէր կարող իր կապերը խզել խալիֆայության հետ, այդ պատճառով հազար հոգուց բաղկացած զորք է ուղարկում Վասպուրականի[[Վասպուրական]]ի կողմերը, որով հետագայում օգնում է խալիֆին հպատակեցնել Յուսուֆին։ Յուսուֆը թողություն է խնդրում խալիֆից, իսկ խալիֆը ներում է նրա դավաճանությունը և ողնում որպես Ատրպատականի[[Ատրպատական]]ի կառավարիչ։
 
Հայաստանի ցուցաբերած օգնությունը խալիֆին թշանամություն է առաջացնում Յուսուֆի մեջ։ Այդ ժամանակ մահանում է Էլ-Մոքթաֆի խալիֆը, որի դեմ ապստամբել էր Յուսուֆը և գահ է բարձրանում մի թույլ խալիֆա, որից Յուսուֆը ավելի մեծ ազատություն և վճռականութոյւն է ստանում<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=533}}</ref>։ Ավարտելով իր ապստամբությունը և վերականգնելով իր իշխանությունը Ատրպատականի վրա՝ Յուսուֆը պահանջում է Հայաստանից վճարել իր հարկը, նույն պահանջը ուներ նաև խալիֆայությունը։ ՈրպեզիՈրպեսզի կարողանա բավրարել երկուսին էլ, Սմբատը կրկնապատկում է ժողովրդից գանձվող հարկը, որի պատճառով ժողովրդի մեջ դժգոհություններ են առաջանում նրա հանդեպ։ Դժգոհություն է առաջանում ոչ միայն ռամիկների[[ռամիկ]]ների, այլ նաև նախարարների շրջանում, քանի որ հարկահանության ամբողջ ծանրութոյւնըծանրությունը նրանց ուսերին էր։
 
Դժգոհությունները այնքան են շատանումմեծանում, որ կազմակերպվում է մի դավադրություն, որի նպատակն էր սպանել Սմբատին։ Դավադրության կազմակերպիչներն էին Ատրներսեհ Բագրատունին, որը դեռ չէր մեռացել Սմբատի քայլը Կոնստանդինի հանդեպ, և Հասնաը, որը արքունական պաշտոնյա էր և վայելում էր Սմբատի լիակատար վստահությունը։ Սմբատի մահից հետո հայոց գահը պիտի անցներ Ատրներսեհին։ Սակայն ապստամբությունը բացահայտվում է և Սմբատը անմիջապես վերադառնում է Երազգավորս և ձերբակալեց բոլոր դավադիրներին, իսկ Ատրներսեհը և Հասանը, թալանելով ԱՆին[[Անի (քաղաք)|Անին]], փախան [[Տայք|Տայոց աշխարհ]] և ամրացան նրա բնական ամրություններում։ Դավադրության լուրը տարածվում է ամբողջ երկրով և բոլորը ոտքի են կանգնում իրենց արքային պաշտպանելու համար։ Երբ հայոց զորքը հասնում է Վրաստան[[Վիրք]], զինվորները ուզում են այնտեղ կոտորած անել, սակայն Սմբատը ասում է, որ մեղավորից պետք է վրեժ լուծել, ոչ թե անմեղ ժողովրդից<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=533}}</ref>։ Ատրներսեհը մեղայականով է հանդես գալիս և ներում խնդրում ՍմբատիցՍմբատից։ ՍմբատըՀայոց արքան կրկին ցույց է տալիս իր բարձր բարոյական արժեքները։ Նա ներում է իր հին բարեկամին, սակայն կուրացնում է դավաճան հայերին, ապա մի մասին ուղարկում Լևոն արքայի մոտ, իսկ մյուս մասինմասին՝ եգերացիների արքա Կոնտանդինի մոտ։ Սրանով նա փորձում էր արմատախիլ անել դավաճանությունը հայերի միջից, սակայն դրա արմատները ավելի խորն էին<ref>{{Cite book|title=Լեո «Հայոց Պատմություն: Միջին դարեր» երկրորդ հատոր|last=|first=|publisher=«Հայաստան» հրատարակչություն|year=1967|isbn=|location=Երևան|pages=534}}</ref>։
 
==== Վասպուրականի անջատումը Հայաստանց ====
 
== Ընտանիք ==