«Աֆղանստան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 513.
=== Ճանապարհներ ===
Աֆղանստանի ամենակարևոր ճանապարհը մայրուղի 1-ն է, որը կոչվում է Օղակաձև ճանապարհ։ Այն ձգվում է 3210 կմ և իրար է կապում 4 խոշոր քաղաքներ՝ Քաբուլ, Ղազնի, Քանդահար և Հերաթ<ref>{{cite web|url=https://www.afghanistan-analysts.org/going-in-circles-the-never-ending-story-of-afghanistans-unfinished-ring-road/|title=Going in Circles: The never-ending story of Afghanistan's unfinished Ring Road|date=16 January 2015|publisher=Afghanistan Analysts Network|accessdate=7 July 2019|author=Qayoom Suroush}}</ref>։ Մայրուղի 1-ի կարևոր մասն է կազմում Սալանգի թունելը, որի կառուցման աշխատանքներն ավարտվել են 1964 թվականին։ Այս թունելը անցնում է Հինդուկուշի լեռնաշղթայով և միավորում Աֆղանստանի հյուսիսային և հարավային շրջանները<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=aH_KCWVB6W0C&pg=PA122|title=Afghanistan Revisited|author=Cary Gladstone|publisher=Nova Publishers|year=2001|isbn=978-1-59033-421-8|pages=122}}</ref>։ Ավտոբուսով երթևեկելը Աֆղանստանում վտանգավոր է համարվում՝ պայմանավորված ռազմական գործողություններով<ref>{{cite web|url=http://caravanistan.com/transport/driving/afghanistan/|title=Driving in Afghanistan|website=Caravanistan|publisher=Caravanistan|accessdate=22 November 2016}}</ref>։ Աֆղանական ճանապարհների և մայրուղիների վրա ճանապարհատրանսպորտային պատահարները սովորական երևույթ են, մասնավորապես Քաբուլ-Քանդահար և Քաբուլ-Ջալալաբադ ճանապարհներին<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2013/apr/26/afghan-bus-crash|title=Afghan bus crash kills 45|work=theguardian.com|date=26 April 2013|accessdate=4 November 2014}}</ref>։
== Առողջապահություն ==
[[File:Kabul Military Hospital - panoramio.jpg|thumb|Հիվանդանոց Քաբուլում]]
Համաձայն Մարդկանց զարգացման ինդեքսի Աֆղանստանը աշխարհի ամենաքիչ զարգացած երկրների ցանկում 15-րդն է: Կյանքի միջին տևողությունը 60 տարի է<ref name="WHO">{{cite web|url=http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/136852/1/ccsbrief_afg_en.pdf|title=Afghanistan|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|accessdate=17 May 2017}}</ref><ref name="uis.unesco.org">UNESCO, Country profile, http://uis.unesco.org/en/country/af</ref>: [[Մայրական մահացություն|Մայրական մահացության]] ցուցանիշը յուրաքանչյուր 100 000 ծնունդից 396 է, իսկ [[Մանկական մահացություն|մանկական մահացությունը]] 1000 ծնունդից 66-ից<ref name="uis.unesco.org" /> 112,8 է<ref name="Factbook"/>: Առողջապահության նախարարությունը նախատեսում է մինչև 2020 թվականը մանկական մահացության ցուցանիշը 100 000-ի մեջ հասցնել 400-ի: Երկրում կա ավելի քան 3000 [[Մանկաբարձություն|մանկաբարձ]], միևնույն ժամանակ տարեկան 300-400 մանկաբարձ է վերապատրաստվում<ref name="csm">{{cite news|url=https://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html|title=Childbirth and maternal health improve in Afghanistan|first=Tom A.|last=Peter|newspaper=Christian Science Monitor|date=17 December 2011|accessdate=12 January 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231002243/http://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html|archivedate=31 December 2013}}</ref>:
Աֆղանստանում կան շուրջ 100 հիվանդանոցներ<ref>{{Cite news|url=http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnaea825.pdf|title=Afghanistan National Hospital Survey|last=|first=|date=August 2004|work=|access-date=28 March 2017|publisher=Afghan Ministry of Health}}</ref>, սակայն լավագույն բժշկական պայմանները հասանելի են միայն Քաբուլում: Քաբուլում գտնվող Երեխաների համար ֆրանսիական բժշկական ինստիտուտը և Ինդիրա Գանդիի անվան մանկական հիվանդանոցը երկրի ամենաառաջատար մանկական հիվանդանոցներն են: Քաբուլի այլ առաջատար հիվանդանոցներից են Ջամհուրիյաթ հիվանդանոցը և Ջիննահ հիվանդանոցը<ref>{{cite news|url=https://www.voanews.com/a/pakistan-funded-afghan-hospital-begins-operations/4884454.html|title=Pakistan-funded Afghan Hospital Begins Operations|work=VOA News|first=Ayaz|last=Gul|date=20 April 2019|accessdate=28 May 2019|quote=It opens a new chapter in the friendship of the two countries... This is the second-largest hospital [in Afghanistan] built with your support that will serve the needy," Feroz told the gathering.}}</ref>: Չնայած այս ամենին՝ շատ աֆղաններ մեկնում են Պակիստան և Հնդկաստան՝ ստանալու առաջատար բժշկական օգնություն:
2006 թվականին հայտարարվել է, որ աֆղան բնակչության գրեթե 60%-ը ապրում է մոտակա բժշկական հաստատությունից 2 ժամ հեռավորության վրա<ref name="USAID-Health">{{cite web|url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/health|title=Health|website=|publisher=[[United States Agency for International Development]] (USAID)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082306/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/health|archivedate=29 September 2013|accessdate=20 October 2010}}</ref>: [[Հաշմանդամություն|Հաշմանդամության]] ցուցանիշն Աֆղանստանում ևս շատ բարձր է՝ պայմանավորված տասնամյակներ տևող պատերազմով<ref>{{cite web|url=http://www.usaid.gov/stories/afghanistan/fp_afghan_disabled.html|title=Empowering Afghanistan's Disabled Population – 31 March 2006|date=31 March 2006|publisher=Usaid.gov|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040508140406/http://www.usaid.gov/stories/afghanistan/fp_afghan_disabled.html|archivedate=8 May 2004|accessdate=19 May 2012|author=Anne-Marie DiNardo, LPA/PIPOS}}</ref>: Վերջերս տարածված զեկույցի համաձայն շուրջ 80 000 մարդ չունի վերջույթներ<ref>{{cite news|author=Richard Norton-Taylor|url=https://www.theguardian.com/world/2008/feb/13/afghanistan|title=Afghanistan's refugee crisis 'ignored'|work=Guardian|date=13 February 2008|accessdate=19 May 2012|location=London|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101215150225/http://www.guardian.co.uk/world/2008/feb/13/afghanistan|archivedate=15 December 2010}}</ref><ref>"[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26520 Afghanistan: People living with disabilities call for integration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110920142752/http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26520|date=20 September 2011}}</ref>: Կառավարության ենթակառուցվածքների հետ համագործակցելով՝ հասարակական բարեգործական այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են Save the Children և Mahboba's Promise-ը, օգնում են որբերին<ref>Virginia Haussegger ''Mahooba's Promise'' ABC TV 7.30 Report. 2009. [http://www.abc.net.au/7.30/content/2009/s2615472.htm ABC.net.au]. Retrieved 15 July 2009. {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726123857/http://www.abc.net.au/7.30/content/2009/s2615472.htm|date=26 July 2013}}</ref>: Ժողովրդագրական և առողջապահական հետազոտությունները աշխատում է Առողջապահության կառավարման հնդկական ինստիտուտի հետ և Աֆղանստանում իրականացնում է հետազոտություն՝ կենտրոնանալով մայրական մահացությունների վրա<ref name="MEASUREDHS">{{cite web|url=http://www.measuredhs.com/Where-We-Work/Country-Main.cfm?ctry_id=71|title=Afghanistan|publisher=Measuredhs.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233502/http://www.measuredhs.com/Where-We-Work/Country-Main.cfm?ctry_id=71|archivedate=30 December 2013|accessdate=14 November 2010}}</ref>:
== Կրթություն ==
| |||